Toegankelijke MaculaVisie 2 2022

De ziekte van Stargardt
Bij de ziekte van Stargardt komt deze ophoping van lipofuscine door afname van
functionerend ABCA4 eiwit. Het ABCA4 eiwit is een transporteiwit dat een rol speelt
in het recyclen van vitamine A derivaten in de visuele cyclus. Het is één van de meest
voorkomende erfelijke aandoeningen van het netvlies. De ziekte van Stargardt komt bij
circa 1 op 8.000-10.000 mensen voor. Patiënten ontwikkelen vaak centraal verlies van
het gezichtsveld tijdens hun jeugd of vroege volwassenheid. Echter de ziekte kan ook op
latere leeftijd tot uiting komen. De ziekte van Stargardt wordt gekenmerkt door ‘vlekjes’
(de stapeling van lipofuscine) en door gebieden van atrofie (afgestorven RPE) die op
netvliesfoto’s goed zijn waar te nemen. De symptomen variëren van verminderd zicht,
vlekken in het zicht en achteruitgang van het centrale zicht tot defecten in het kleurenzien.
Naast de ziekte van Stargardt is er nog een verscheidenheid aan andere
oogaandoeningen veroorzaakt door afwijkingen in verschillende onderdelen van de
visuele cyclus zoals vormen van retinitis pigmentosa, Leber congenitale amaurosis (LCA),
kegelstaaf dystrofie en congenitaal stationaire nachtblindheid.
Therapie mogelijkheden: van minder aanvoer van grondstoffen tot het saboteren van de
fabrieksproductie
Beperking van vitamine A inname
Bij problemen in de visuele cyclus zijn visuele cyclus modulatoren een voor de hand
liggend aangrijpingspunt voor therapie. Als de beschikbaarheid van de grondstoffen
van de visuele cyclus (vitamine A derivaten) wordt verminderd, dan wordt deze cyclus
vertraagd. De productie van de fabriek wordt vertraagd en dus komt er minder afval
vrij. Een belangrijke bijwerking van het vertragen van de visuele cyclus is het vertraagd
aanpassen aan de overgang van licht naar donker (donker adaptatie) en nachtblindheid.
Dit komt doordat een essentieel onderdeel van het zien, het omzetten van lichtstraal naar
elektrisch signaal, ook vertraagt. Therapieën gebaseerd op het vertragen van de visuele
cyclus zullen in theorie het ziektebeloop vertragen, maar de ziekte niet genezen. In het
algemeen wordt bij de ziekte van Stargardt geadviseerd vitamine A inname te beperken.
Een hoge vitamine A inname is namelijk een risico factor voor progressie van de ziekte.
Echter, volledig uitsluiten van vitamine A in het dieet is ook niet gewenst, immers voor het
zien moet er wel vitamine A beschikbaar zijn.
Een zonnebril
Daarnaast helpt het dragen van een zonnebril. Bij muizen met de ziekte van Stargardt
is het namelijk aangetoond dat wanneer ze zijn opgegroeid en gehouden worden in het
donker, ze geen stapeling van afvalstoffen hebben. Het leven in totale duisternis is voor
een mens natuurlijk niet mogelijk. Een zonnebril dragen daarentegen is wel een optie.
Potentiële geneesmiddelen (Emixustat; ALK-001; STG-001)
Er zijn verschillende geneesmiddelen in ontwikkeling die ingrijpen in de vitamine A
cyclus en op dit moment worden getest in klinische onderzoeken wereldwijd, maar ook in
Nederland.
Een voorbeeld van een potentieel geneesmiddel dat de vitamine A cyclus remt, is
Emixustat dat de werking van het eiwit RPE65 remt.
Dit eiwit (RPE65) is betrokken bij een van de recycle stappen in het RPE naar de
lichtgevoelige 11-cis-retinal vorm van vitamine A. Emixustat bleek in een eerdere studie
geen effect te hebben op de groei van atrofie in patiënten m et leeftijdsgebonden
29