Columbus editie 110/111 - 2022
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
NR. 1 REISMAGAZINE<br />
SPECIALE<br />
ZOMER<br />
EDITIE<br />
172 PAGINA'S<br />
INSPIRATIE<br />
101<br />
ONTDEKKINGSREIZEN<br />
Azoren · Italië · Botswana · Cariben · Mozambique ·<br />
Noorwegen · Mexico · IJsland · Spanje · Nieuw-Zeeland
1<br />
008
Makua<br />
magic<br />
De noordkust van Mozambique is een aards paradijs met<br />
kilometerslange stranden, een kerngezonde onderwaterwereld<br />
en een sympathieke bevolking die jou met open<br />
armen ontvangt. Weinig plekken hebben zoveel te bieden<br />
en worden zo schaars bezocht. Wees echter gewaarschuwd:<br />
als het land zijn betovering eenmaal heeft uitgesproken,<br />
zul je het nooit meer uit je gedachten kunnen wissen.<br />
SCHRIJVER TOM AUSSEMS FOTOGRAAF STIJN HOEKSTRA<br />
009
Vanaf het platform bovenin kijken we uit over een<br />
aquarel schilderij met tientallen blauwschakeringen<br />
en parelwitte sluiers. De zandbank voor de kust<br />
van het Baixo do Pinda-schiereiland behoort tot de<br />
grootste en mooiste ter wereld<br />
016
MOZAMBIQUE<br />
Vreemde eend<br />
Het is een gek gezicht als<br />
je aankomt in Nangata:<br />
de zwart-wit gestreepte<br />
vuurtoren die boven het<br />
dorp uittorent. Op een<br />
ijzeren plakkaat valt af te<br />
lezen dat het bouwwerk<br />
in 1920 werd aangelegd<br />
door Franse ingenieurs.<br />
Het licht moest schippers<br />
waarschuwen voor de<br />
nabijgelegen zandbank.<br />
017
2<br />
030
DE MINST<br />
BEZOCHTE<br />
LANDEN<br />
TER WERELD<br />
Onbekend maakt onbemind. Onterecht. Deze landen<br />
worden amper bezocht maar zijn veilig te bereizen en<br />
verdienen veel meer liefde.<br />
031
20<br />
-GOLDEN BAY,<br />
NIEUW-ZEELAND<br />
Ankerpunt voor<br />
Abel Tasman<br />
De Nederlandse ontdekkingsreiziger<br />
Abel Tasman ontdekte tijdens een reis<br />
in 1642 en 1643 Tasmanië, het eiland<br />
Tongatapu (Tonga) en Nieuw-Zeeland.<br />
Aan de noordkant van het Zuidereiland<br />
ging hij voor anker in de Moordenaarsbaai.<br />
Dan klinkt Golden Bay, zoals de<br />
baai tegenwoordig heet, een stuk<br />
aanlokkelijker. Het is een flink stuk<br />
rijden, maar aan het einde van de weg<br />
wachten Wharariki Beach en de rotsformaties<br />
van de Archway Islands.<br />
21<br />
-KING WILLIAM<br />
ISLAND, CANADA<br />
Ankerpunt voor<br />
Roald Amundsen<br />
Bij Roald Amundsen moet ijswater door<br />
de aderen hebben gestroomd: hij<br />
maakte tussen 1903 en 1906 als eerste<br />
de Noordwestelijke Doorvaart van de<br />
Atlantische Oceaan naar de Grote<br />
Oceaan én stond in 1911 als eerste mens<br />
op de Zuidpool. Dan kom je op een<br />
hoop coole plaatsen: Amundsen bracht<br />
twee winters door in Gjoa Haven op<br />
King William Island. Zin om hier de<br />
Northwest Passage Trail door Arctisch<br />
Canada te hiken? Boek dan een kamer<br />
in het Amundsen Hotel.<br />
048
101 ONTDEKKINGSREIZEN<br />
21<br />
049
Canal de Beauregard, een aquaduct gebouwd door slaven.<br />
Tijd voor een goed glas rum en een goed gesprek.<br />
Vissers genieten van een glaasje rum.<br />
Een lagune voor ons alleen!<br />
064
MARTINIQUE<br />
Locals in Grand Rivière.<br />
Boomspin.<br />
Concept store Créole Arts Café.<br />
Uitzicht op Grande Rivière.<br />
065
Hoe langer we op<br />
Martinique zijn,<br />
hoe meer ik me<br />
verbonden voel met<br />
de mensen die we<br />
tegenkomen. Van het<br />
kerkkoor dat op straat<br />
een lied voor ons<br />
zingt tot de klussende<br />
mannen die ons<br />
spontaan uitnodigen<br />
voor een glaasje rum<br />
Ook ná de afschaffing van de slavernij.’<br />
Wetende dat mijn voorouders in<br />
Suriname hetzelfde lot moesten ondergaan,<br />
maakt mij dat altijd somber.<br />
Ik ben benieuwd hoe Audrey daar tegen<br />
aankijkt. Met welk gevoel moet ik hier<br />
rondlopen? ‘Rum was een drank die<br />
slavenarbeiders kracht gaf, hen op de<br />
been hield of hun pijn verzachtte. Dat<br />
juist datgene nu een belangrijk exportproduct<br />
van Martinique is doet mij erg<br />
veel. Deze plantage vertelt het verhaal<br />
van mijn voorouders dus ik ben juist<br />
heel erg trots om hier te werken en een<br />
bij drage te kunnen leveren aan het<br />
behoud van deze erfenis.’<br />
Ik besef dat ik tot nu toe nooit zo naar<br />
plantages heb kunnen kijken. Audrey<br />
geeft mij tijdens onze korte ontmoeting<br />
een nieuw perspectief door de focus te<br />
leggen op trots in plaats van leed.<br />
TUSSENKOP<br />
Hoe langer we op Martinique zijn, hoe<br />
meer ik me verbonden voel met de<br />
mensen die we onderweg tegenkomen.<br />
Van het kerkkoor dat op straat een lied<br />
voor ons zingt tot de klussende mannen<br />
die ons spontaan uitnodigen voor een<br />
glaasje rum en een goed gesprek terwijl<br />
de zon langzaam uitdooft in het water<br />
van de Caribische Zee.<br />
Omringd door water, tussen de<br />
inwoners van Martinique, voelt het<br />
‘vasteland’ van Frankrijk, dat hier nog<br />
altijd de belangrijkste beslissingen neemt,<br />
voor mij steeds verder weg. Maar hoe<br />
ervaren de locals dat zelf? ‘Als je woont<br />
op zo’n klein eiland kan dat voelen als<br />
een naald die verloren is in een grote<br />
oceaan,’ zegt kunstenaar Laurent Valère.<br />
Hij bedacht er de term needlism voor.<br />
‘En dan is het moeilijk om ambitieus te<br />
zijn. Maar om te laten zien wie we als<br />
Martinikanen zijn, zullen we ambitieus<br />
moeten zijn en in Frankrijk op moeten<br />
vallen door grote dingen te doen.<br />
Daarom maak ik ook graag zulke grote<br />
sculpturen, haha.’<br />
Verschillende eilanden in deze regio<br />
hebben zich kunnen afscheiden van het<br />
Europese moederland. Maar ondanks<br />
dat veel Martinikanen zeggen graag<br />
onafhankelijk van Frankrijk verder te<br />
gaan, werd bij een referendum door de<br />
meerderheid voor het tegenovergestelde<br />
gestemd. Als je ziet hoe buureiland<br />
Dominica zich na een vernietigende<br />
orkaan op eigen kracht moet herpakken,<br />
begrijp je dat de aanwezigheid van de<br />
machtige Franse marineschepen in dit<br />
soort noodgevallen niet ongewenst is. De<br />
mogelijkheid om in Frankrijk te studeren<br />
of een baan te krijgen zien veel mensen<br />
ook als een groot voordeel. Bovendien is<br />
de gezondheidszorg volgens Laurent<br />
beter geregeld dan op veel buureilanden:<br />
‘Ik vind het een fijn idee dat de helikopter<br />
komt en mij naar het ziekenhuis<br />
brengt als dat nodig is.’<br />
Hij weet dat er mensen zijn die graag<br />
een autonoom Martinique zien, maar<br />
denkt dat onafhankelijkheid niet ideaal<br />
is. ‘We delen allemaal dezelfde complexe<br />
geschiedenis, maar daar kunnen we niet<br />
in blijven hangen. We moeten realistisch<br />
zijn en zorgen dat we de toekomst goed<br />
organiseren. Samen. Martinique heeft<br />
met Frankrijk relatief gezien een goede,<br />
vredevolle deal en we moeten constant<br />
blijven onderhandelen voor een gunstige<br />
toekomst.’<br />
Als je erop let zie je overal de grote<br />
invloed van Frankrijk. Dat heeft ook zijn<br />
voordelen voor reizigers − Caribische<br />
stranden met Franse cuisine, dat klinkt<br />
als de basis voor joie de vivre. De vraag<br />
of Martinique een Frans vakantie-eiland<br />
is of veel meer dan dat hangt af van de<br />
mate waarin je je wilt verdiepen in de<br />
bewoners van dit eiland. Wil je een<br />
realistisch beeld of een Gauguin-achtige<br />
weergave? En hoe erg is dat laatste?<br />
Om dit eiland beter te begrijpen heeft<br />
het ons in elk geval enorm geholpen om<br />
contact te zoeken, om open te staan.<br />
Om van gedachten te wisselen over<br />
geschiedenis, cultuur en identiteit. Juist<br />
deze verdieping heeft er bij mij voor<br />
gezorgd dat ik Martinique niet zie als een<br />
strandvakantiebestemming, maar als een<br />
Caribisch eiland met een eigen identiteit.<br />
Het brengt het kleine jongetje in mij<br />
naar boven. Mijn zintuigen staan de<br />
hele dag aan. Hier besef ik eens te meer<br />
hoe gek ik ben op planten en vogels.<br />
En als ik in de toekomst terugdenken<br />
aan deze reis, dan zal ik mij vooral alle<br />
spontane ontmoetingen en inspirerende<br />
gesprekken herinneren op een ongelooflijk<br />
groen en avontuurlijk eiland in de<br />
Cariben. Dat ik overigens maar wat graag<br />
nog eens zou bezoeken. Al is het om<br />
Mont Pelée weer eens in volle glorie te<br />
kunnen zien.<br />
066
MARTINIQUE<br />
Les Anses-d'Arlet staat<br />
op nummer 2 op de lijst<br />
van de favoriete dorpen<br />
van de Fransen (les<br />
villages préférés des<br />
Français). Op nummer 1<br />
staat Hunspach in<br />
de Elzas.<br />
067
HELD OF SCHURK?<br />
CHRISTOFFEL COLUMBUS<br />
1451, Genua, Italië - 1506, Valladolid, Spanje<br />
078
HELD OF SCHURK?<br />
Hij is de beroemdste van alle ontdekkingsreizigers, en het<br />
meest omstreden: Christoffel <strong>Columbus</strong> (1451-1506).<br />
Hij staat te boek als de ontdekker van Amerika, wordt<br />
geëerd met ontelbare standbeelden, is de naamgever van menig<br />
straat, plein en stadje, van het land Colombia en van <strong>Columbus</strong><br />
Day, een nationale feestdag in de Verenigde Staten. Hij is ook<br />
de naamgever van dit tijdschrift, wat mogelijk te veel eer is.<br />
Want zo’n prettig heerschap was deze <strong>Columbus</strong> niet.<br />
Ondanks zijn eenvoudige komaf — <strong>Columbus</strong> werd geboren<br />
in Genua, als zoon van wevers — wist hij zich op te werken door<br />
veel te lezen en als twintiger voor een handelsmaatschappij de<br />
Middellandse Zee en de Atlantische Oceaan te bevaren.<br />
Uitgaande van een ronde aarde, een modern idee, bedacht hij<br />
dat het mogelijk moest zijn ook via het westen Azië te bereiken.<br />
Sterker: dankzij berekeningen van de geograaf Paulo dal Pozzo<br />
Toscanelli meende <strong>Columbus</strong> dat de Atlantische Oceaan smal<br />
was, en Azië relatief dichtbij. Jarenlang probeerde hij vergeefs<br />
een exp<strong>editie</strong> gefinancierd te krijgen die de westelijke zeeroute<br />
moest ontsluiten. Hij werd veelvuldig de deur gewezen: eerst<br />
door de Portugese koning, toen door de Engelse, toen door de<br />
Franse. Ook koning Ferdinand en koningin Isabella van Spanje<br />
wezen hem af, om zich in 1486 te bedenken. Het contract<br />
stipuleerde dat <strong>Columbus</strong> admiraal, onderkoning en gouverneur<br />
zou worden van elk land dat hij ontdekte, en bovendien tien<br />
procent van de handelswaar in zijn zak zou mogen steken.<br />
Op de eerste reis vertrok <strong>Columbus</strong> met drie schepen,<br />
waaronder zijn eigen kraak de Santa Maria. Na een moeizame<br />
tocht kwam op 12 oktober 1492 land in zicht. Het was een<br />
matroos die de eerste waarneming deed, maar <strong>Columbus</strong><br />
beweerde zelf de dag ervoor al iets te hebben gezien. Zo streek<br />
hij zelf het beloofde jaargeld van 10.000 maravedi’s op — een<br />
voorbode van ander laakbaar gedrag. <strong>Columbus</strong> meende India<br />
te hebben bereikt en noemde de mensen die hij aantrof<br />
Indianen. Een vergissing, zo bleek. Na deze eerste reis volgden<br />
er meer, en nog steeds dacht <strong>Columbus</strong> dat Azië om de hoek<br />
was. Om dat idee te kunnen blijven huldigen ging hij zelfs uit van<br />
een peervormige aarde.<br />
<strong>Columbus</strong> was geen prettige kapitein en evenmin was hij<br />
een humane gouverneur. Op het eiland Hispaniola leefden de<br />
Taino, vreedzame oorspronkelijke bewoners die ‘goedgebouwd’<br />
waren, aldus <strong>Columbus</strong> in zijn dagboek, ‘met fraaie lichamen en<br />
heel goede gezichten. Ze dragen geen wapens en hebben er ook<br />
geen weet van. Ze zullen goede dienstknechten zijn.’ In korte tijd<br />
werden de Taino tot slaaf gemaakt en bruut gestraft wanneer ze<br />
niet voldoende goud hadden gewonnen. Erger: de Taino stierven<br />
aan de onbekende ziekten die de Europeanen hadden meegebracht,<br />
en ze werden opgejaagd en afgeslacht toen ze in<br />
verzet kwamen tegen hun behandeling. In 1499 werd <strong>Columbus</strong><br />
door de Spaanse Kroon in de boeien geslagen en uit zijn<br />
gouverneurs functie gezet.<br />
Al in de zestiende eeuw rees de vraag of <strong>Columbus</strong> een<br />
held of een schurk was. Er is sprake van een witte legende: een<br />
opgeboende versie van de geschiedenis waarin hij een heldhaftige<br />
zeevaarder is die zich uit het niets heeft opgewerkt.<br />
Bovendien bracht hij het katholicisme naar de Nieuwe Wereld.<br />
Maar er is ook de zwarte legende, waarin <strong>Columbus</strong> als<br />
conquistador de eerste aanstichter is van de tweevoudige<br />
oer zonde van Amerika: slavernij en de genocide op de<br />
oorspronkelijke bevolking. Dat laatste standpunt werd al in 1552<br />
gehuldigd door de priester Bartolomé de las Casas, in diens Zeer<br />
korte relaas van de verwoesting van de Indiën.<br />
<strong>Columbus</strong>’ reizen vormen een kantelpunt in de wereldgeschiedenis,<br />
dat is onmiskenbaar. Ze zijn het begin van de<br />
kolonisatie van beide Amerikaanse continenten, en de opbrengst<br />
van de koloniën — in goud, grondstoffen, maar bijvoorbeeld ook<br />
door de introductie van de aardappel — maakte het mogelijk<br />
voor Europa om de dominante macht op aarde te worden.<br />
Dit was het begin van een werkelijk geglobaliseerde wereld,<br />
maar wel ten gunste van de machtigste spelers. De zogeheten<br />
Columbiaanse uitwisseling zorgde bovendien niet alleen voor<br />
handel in goederen, maar ook voor de overdracht van ziekten<br />
die een verwoestende uitwerking hadden.<br />
Als dat nog niet afdoende argument is tegen <strong>Columbus</strong>verering,<br />
wijzen critici erop dat <strong>Columbus</strong> nooit voet op<br />
Amerikaanse bodem heeft gezet, en dat hij bovendien niet eens<br />
COLUMBUS HEEFT<br />
NOOIT VOET<br />
OP AMERIKAANSE<br />
BODEM GEZET<br />
de eerste Europeaan was die de Nieuwe Wereld bezocht.<br />
De Viking Leif Eriksson landde bijna vijfhonderd jaar eerder al op<br />
Newfoundland, waar hij Vinland stichtte, en een nederzetting die<br />
Leifsbuðir werd genoemd. Maar het belangrijkste argument blijft<br />
de zwarte legende, die de laatste jaren een nieuw gewicht heeft<br />
gekregen. Er is inmiddels een sterke beweging die pleit voor<br />
het verwijderen van standbeelden, en voor het afschaffen van<br />
<strong>Columbus</strong> Day ten faveure van een Indigenous Peoples’ Day.<br />
Op staats- en lokaal niveau is dat al op veel plekken gebeurd, en<br />
ook landelijk worden er stappen genomen. Afgelopen jaar deed<br />
president Biden twee proclamaties uitgaan. Eentje was ten<br />
behoeve van een nieuwe feestdag op 11 oktober: Indigenous<br />
Peoples’ Day, een dag waarop ‘onze diverse geschiedenis en de<br />
bijdrage van de oorspronkelijke bevolking in het vormen van dit<br />
land’ wordt geëerd. In de tweede liet het Witte Huis weten dat<br />
<strong>Columbus</strong> Day voortaan een dag is om stil te staan bij de<br />
bijdrage van de Italiaans-Amerikaanse gemeenschap, maar ook<br />
een dag waarop ‘de pijnlijke geschiedenis van misstanden en<br />
wreedheden’ onder ogen moet worden gezien. Het ziet ernaar<br />
uit dat het de voorbode is van de definitieve afschaffing van<br />
<strong>Columbus</strong> Day.<br />
079
ONTDEKKINGSREIZEN<br />
doorNIET-<br />
WESTERSE<br />
ogen<br />
Westerse geschiedenisboeken worden gedomineerd<br />
door Spanjaarden, Portugezen, Italianen, Engelsen<br />
en Nederlanders die over de zeven zeeën zeilden.<br />
Maar hoe zagen reizigers uit andere delen van de<br />
wereld de nieuwe plekken die ze ontdekten?<br />
090
091<br />
27<br />
-SOEDAN<br />
door de ogen van Harchoef,<br />
circa 2280 voor onze jaartelling<br />
Harchoef was niet de eerste ontdekkingsreiziger die een nieuw<br />
verafgelegen werelddeel ontdekte, of de eerste ontdekkingsreiziger<br />
die een reis om de wereld maakte. Hij was simpelweg de<br />
eerste ontdekkingsreiziger! In dienst van farao Pepi II Neferkare<br />
verkende Harchoef streken die ver van de Nijl verwijderd lagen<br />
om de Egyptische invloedssfeer te vergroten. Op zijn reizen<br />
ontmoette hij pygmeeën, trok maandenlang door woestijnen en<br />
belandde in het koninkrijk Yam — mogelijk het huidige Tsjaad of<br />
Libië. Het hoofddoel van zijn exp<strong>editie</strong>s was Soedan, maar het<br />
zou nog twee millennia duren voordat de Egyptische mode van<br />
het piramides bouwen daarheen overwaaide.
31<br />
-MALI<br />
door de ogen van Ibn Battuta, 1304-1369<br />
Soms heb je het ergens zo naar je zin, dan blijf je gewoon wat langer. Wat een pelgrimstocht van krap anderhalf jaar naar Mekka moest<br />
worden, liep voor de Marokkaanse ontdekkingsreiziger Ibn Battuta uit op een reis van 24 jaar. Onderweg trouwde hij in Tunesië (het<br />
eerste huwelijk in een serie van minstens tien), bezocht andere heilige plaatsen als Damascus, Bethlehem en Jeruzalem, en besloot na<br />
zijn hadj te blijven reizen. Na Irak en Iran zakte hij af tot Somalië en Tanzania, om vervolgens via Turkije en Centraal-Azië naar India te<br />
reizen. Voor een fervent reiziger had Ibn Battuta vaak moeite zich aan te passen aan lokale gebruiken, met name in niet-islamitische<br />
landen. Zo had hij een hekel aan Chinees eten, ergerde zich aan het gebeier van kerkklokken en sprak er schande van wanneer<br />
vrouwen delen van hun lichaam onbedekt lieten. Kleinigheden waar Ibn Battuta zijn reisplezier niet door liet vergallen, want na China,<br />
Vietnam en Indonesië te hebben gezien, plande hij al snel een nieuwe trip. Maandenlang trok hij met een karavaan dwars door de<br />
Sahara, waar hij in Mali het nog onbeduidende Timboektoe bezocht en Niger verkende. Ibn Battuta schreef een uitgebreid verslag over<br />
zijn reizen. Misschien iets te uitgebreid, volgens geschiedkundigen. Zo wordt er aangenomen dat zijn verhalen over Peking en Sana’a in<br />
Jemen meer op fantasie dan op werkelijkheid berusten.<br />
094
101 ONTDEKKINGSREIZEN<br />
Timboektoe. Mali<br />
095
ONTDEKKERS<br />
VAN DE<br />
DELTA<br />
De Okavangodelta in Botswana is een waterige wildernis<br />
met eigen wetten. Wij treden in de voetsporen van<br />
Dereck en Beverly Joubert, illustere natuurdocumentairemakers<br />
die het unieke gedrag van Afrikaanse wilde dieren in<br />
beeld brengen, en ontdekken de delta op ongewone wijze.<br />
SCHRIJVER JESS WINTZ FOTOGRAAF PIE AERTS<br />
51<br />
114
115
ONONTDEKT<br />
EUROPA<br />
Sla eens een doodlopend weggetje in, bezoek een kleurrijk festival,<br />
ga eilandhoppen tussen afgelegen eilanden of speur naar wat er<br />
onder het aardoppervlak verscholen ligt. Ook in ons eigen Europa<br />
valt nog genoeg te ontdekken.<br />
134
101 ONTDEKKINGSREIZEN<br />
57<br />
CYPRUS<br />
Hike dwars door het eiland<br />
Wandel van kust naar kust op het ruim vijfhonderd<br />
kilometer lange Cypriotische deel van de Europese<br />
E4-langeafstandswandeling. Vanaf de Hala Sultan<br />
Tekke-moskee aan het zoutmeer van Larnaca loop je<br />
langs de zeegrotten van Ayia Napa, oude boogbruggetjes<br />
in het binnenland, de naaldbossen van het<br />
Troödosgebergte en de grillige kust van het Akamasschiereiland<br />
naar Pafos.<br />
135
HET<br />
ONBEGREPEN<br />
HART<br />
VAN<br />
Sicilië<br />
101<br />
152
SICILIË - ITALIË<br />
<strong>Columbus</strong>-schrijver Roman Helinski overwintert in Palermo op Sicilië.<br />
Om meer van het eiland te ontdekken, trekt hij met fotografe Manon van<br />
der Zwaal het onbezongen binnenland in, waar wijngaarden, spookdorpen<br />
en open armen op hem wachten. ‘We zijn zoveel meer dan de maffia.’<br />
153