Columbus editie 110/111 - 2022

NR. 1 REISMAGAZINE
SPECIALE
ZOMER
EDITIE
172 PAGINA'S
INSPIRATIE
101
ONTDEKKINGSREIZEN
Azoren · Italië · Botswana · Cariben · Mozambique ·
Noorwegen · Mexico · IJsland · Spanje · Nieuw-Zeeland

1
008

Makua
magic
De noordkust van Mozambique is een aards paradijs met
kilometerslange stranden, een kerngezonde onderwaterwereld
en een sympathieke bevolking die jou met open
armen ontvangt. Weinig plekken hebben zoveel te bieden
en worden zo schaars bezocht. Wees echter gewaarschuwd:
als het land zijn betovering eenmaal heeft uitgesproken,
zul je het nooit meer uit je gedachten kunnen wissen.
SCHRIJVER TOM AUSSEMS FOTOGRAAF STIJN HOEKSTRA
009

Vanaf het platform bovenin kijken we uit over een
aquarel schilderij met tientallen blauwschakeringen
en parelwitte sluiers. De zandbank voor de kust
van het Baixo do Pinda-schiereiland behoort tot de
grootste en mooiste ter wereld
016

MOZAMBIQUE
Vreemde eend
Het is een gek gezicht als
je aankomt in Nangata:
de zwart-wit gestreepte
vuurtoren die boven het
dorp uittorent. Op een
ijzeren plakkaat valt af te
lezen dat het bouwwerk
in 1920 werd aangelegd
door Franse ingenieurs.
Het licht moest schippers
waarschuwen voor de
nabijgelegen zandbank.
017

2
030

DE MINST
BEZOCHTE
LANDEN
TER WERELD
Onbekend maakt onbemind. Onterecht. Deze landen
worden amper bezocht maar zijn veilig te bereizen en
verdienen veel meer liefde.
031

20
-GOLDEN BAY,
NIEUW-ZEELAND
Ankerpunt voor
Abel Tasman
De Nederlandse ontdekkingsreiziger
Abel Tasman ontdekte tijdens een reis
in 1642 en 1643 Tasmanië, het eiland
Tongatapu (Tonga) en Nieuw-Zeeland.
Aan de noordkant van het Zuidereiland
ging hij voor anker in de Moordenaarsbaai.
Dan klinkt Golden Bay, zoals de
baai tegenwoordig heet, een stuk
aanlokkelijker. Het is een flink stuk
rijden, maar aan het einde van de weg
wachten Wharariki Beach en de rotsformaties
van de Archway Islands.
21
-KING WILLIAM
ISLAND, CANADA
Ankerpunt voor
Roald Amundsen
Bij Roald Amundsen moet ijswater door
de aderen hebben gestroomd: hij
maakte tussen 1903 en 1906 als eerste
de Noordwestelijke Doorvaart van de
Atlantische Oceaan naar de Grote
Oceaan én stond in 1911 als eerste mens
op de Zuidpool. Dan kom je op een
hoop coole plaatsen: Amundsen bracht
twee winters door in Gjoa Haven op
King William Island. Zin om hier de
Northwest Passage Trail door Arctisch
Canada te hiken? Boek dan een kamer
in het Amundsen Hotel.
048

101 ONTDEKKINGSREIZEN
21
049

Canal de Beauregard, een aquaduct gebouwd door slaven.
Tijd voor een goed glas rum en een goed gesprek.
Vissers genieten van een glaasje rum.
Een lagune voor ons alleen!
064

MARTINIQUE
Locals in Grand Rivière.
Boomspin.
Concept store Créole Arts Café.
Uitzicht op Grande Rivière.
065

Hoe langer we op
Martinique zijn,
hoe meer ik me
verbonden voel met
de mensen die we
tegenkomen. Van het
kerkkoor dat op straat
een lied voor ons
zingt tot de klussende
mannen die ons
spontaan uitnodigen
voor een glaasje rum
Ook ná de afschaffing van de slavernij.’
Wetende dat mijn voorouders in
Suriname hetzelfde lot moesten ondergaan,
maakt mij dat altijd somber.
Ik ben benieuwd hoe Audrey daar tegen
aankijkt. Met welk gevoel moet ik hier
rondlopen? ‘Rum was een drank die
slavenarbeiders kracht gaf, hen op de
been hield of hun pijn verzachtte. Dat
juist datgene nu een belangrijk exportproduct
van Martinique is doet mij erg
veel. Deze plantage vertelt het verhaal
van mijn voorouders dus ik ben juist
heel erg trots om hier te werken en een
bij drage te kunnen leveren aan het
behoud van deze erfenis.’
Ik besef dat ik tot nu toe nooit zo naar
plantages heb kunnen kijken. Audrey
geeft mij tijdens onze korte ontmoeting
een nieuw perspectief door de focus te
leggen op trots in plaats van leed.
TUSSENKOP
Hoe langer we op Martinique zijn, hoe
meer ik me verbonden voel met de
mensen die we onderweg tegenkomen.
Van het kerkkoor dat op straat een lied
voor ons zingt tot de klussende mannen
die ons spontaan uitnodigen voor een
glaasje rum en een goed gesprek terwijl
de zon langzaam uitdooft in het water
van de Caribische Zee.
Omringd door water, tussen de
inwoners van Martinique, voelt het
‘vasteland’ van Frankrijk, dat hier nog
altijd de belangrijkste beslissingen neemt,
voor mij steeds verder weg. Maar hoe
ervaren de locals dat zelf? ‘Als je woont
op zo’n klein eiland kan dat voelen als
een naald die verloren is in een grote
oceaan,’ zegt kunstenaar Laurent Valère.
Hij bedacht er de term needlism voor.
‘En dan is het moeilijk om ambitieus te
zijn. Maar om te laten zien wie we als
Martinikanen zijn, zullen we ambitieus
moeten zijn en in Frankrijk op moeten
vallen door grote dingen te doen.
Daarom maak ik ook graag zulke grote
sculpturen, haha.’
Verschillende eilanden in deze regio
hebben zich kunnen afscheiden van het
Europese moederland. Maar ondanks
dat veel Martinikanen zeggen graag
onafhankelijk van Frankrijk verder te
gaan, werd bij een referendum door de
meerderheid voor het tegenovergestelde
gestemd. Als je ziet hoe buureiland
Dominica zich na een vernietigende
orkaan op eigen kracht moet herpakken,
begrijp je dat de aanwezigheid van de
machtige Franse marineschepen in dit
soort noodgevallen niet ongewenst is. De
mogelijkheid om in Frankrijk te studeren
of een baan te krijgen zien veel mensen
ook als een groot voordeel. Bovendien is
de gezondheidszorg volgens Laurent
beter geregeld dan op veel buureilanden:
‘Ik vind het een fijn idee dat de helikopter
komt en mij naar het ziekenhuis
brengt als dat nodig is.’
Hij weet dat er mensen zijn die graag
een autonoom Martinique zien, maar
denkt dat onafhankelijkheid niet ideaal
is. ‘We delen allemaal dezelfde complexe
geschiedenis, maar daar kunnen we niet
in blijven hangen. We moeten realistisch
zijn en zorgen dat we de toekomst goed
organiseren. Samen. Martinique heeft
met Frankrijk relatief gezien een goede,
vredevolle deal en we moeten constant
blijven onderhandelen voor een gunstige
toekomst.’
Als je erop let zie je overal de grote
invloed van Frankrijk. Dat heeft ook zijn
voordelen voor reizigers − Caribische
stranden met Franse cuisine, dat klinkt
als de basis voor joie de vivre. De vraag
of Martinique een Frans vakantie-eiland
is of veel meer dan dat hangt af van de
mate waarin je je wilt verdiepen in de
bewoners van dit eiland. Wil je een
realistisch beeld of een Gauguin-achtige
weergave? En hoe erg is dat laatste?
Om dit eiland beter te begrijpen heeft
het ons in elk geval enorm geholpen om
contact te zoeken, om open te staan.
Om van gedachten te wisselen over
geschiedenis, cultuur en identiteit. Juist
deze verdieping heeft er bij mij voor
gezorgd dat ik Martinique niet zie als een
strandvakantiebestemming, maar als een
Caribisch eiland met een eigen identiteit.
Het brengt het kleine jongetje in mij
naar boven. Mijn zintuigen staan de
hele dag aan. Hier besef ik eens te meer
hoe gek ik ben op planten en vogels.
En als ik in de toekomst terugdenken
aan deze reis, dan zal ik mij vooral alle
spontane ontmoetingen en inspirerende
gesprekken herinneren op een ongelooflijk
groen en avontuurlijk eiland in de
Cariben. Dat ik overigens maar wat graag
nog eens zou bezoeken. Al is het om
Mont Pelée weer eens in volle glorie te
kunnen zien.
066

MARTINIQUE
Les Anses-d'Arlet staat
op nummer 2 op de lijst
van de favoriete dorpen
van de Fransen (les
villages préférés des
Français). Op nummer 1
staat Hunspach in
de Elzas.
067

HELD OF SCHURK?
CHRISTOFFEL COLUMBUS
1451, Genua, Italië - 1506, Valladolid, Spanje
078

HELD OF SCHURK?
Hij is de beroemdste van alle ontdekkingsreizigers, en het
meest omstreden: Christoffel Columbus (1451-1506).
Hij staat te boek als de ontdekker van Amerika, wordt
geëerd met ontelbare standbeelden, is de naamgever van menig
straat, plein en stadje, van het land Colombia en van Columbus
Day, een nationale feestdag in de Verenigde Staten. Hij is ook
de naamgever van dit tijdschrift, wat mogelijk te veel eer is.
Want zo’n prettig heerschap was deze Columbus niet.
Ondanks zijn eenvoudige komaf — Columbus werd geboren
in Genua, als zoon van wevers — wist hij zich op te werken door
veel te lezen en als twintiger voor een handelsmaatschappij de
Middellandse Zee en de Atlantische Oceaan te bevaren.
Uitgaande van een ronde aarde, een modern idee, bedacht hij
dat het mogelijk moest zijn ook via het westen Azië te bereiken.
Sterker: dankzij berekeningen van de geograaf Paulo dal Pozzo
Toscanelli meende Columbus dat de Atlantische Oceaan smal
was, en Azië relatief dichtbij. Jarenlang probeerde hij vergeefs
een expeditie gefinancierd te krijgen die de westelijke zeeroute
moest ontsluiten. Hij werd veelvuldig de deur gewezen: eerst
door de Portugese koning, toen door de Engelse, toen door de
Franse. Ook koning Ferdinand en koningin Isabella van Spanje
wezen hem af, om zich in 1486 te bedenken. Het contract
stipuleerde dat Columbus admiraal, onderkoning en gouverneur
zou worden van elk land dat hij ontdekte, en bovendien tien
procent van de handelswaar in zijn zak zou mogen steken.
Op de eerste reis vertrok Columbus met drie schepen,
waaronder zijn eigen kraak de Santa Maria. Na een moeizame
tocht kwam op 12 oktober 1492 land in zicht. Het was een
matroos die de eerste waarneming deed, maar Columbus
beweerde zelf de dag ervoor al iets te hebben gezien. Zo streek
hij zelf het beloofde jaargeld van 10.000 maravedi’s op — een
voorbode van ander laakbaar gedrag. Columbus meende India
te hebben bereikt en noemde de mensen die hij aantrof
Indianen. Een vergissing, zo bleek. Na deze eerste reis volgden
er meer, en nog steeds dacht Columbus dat Azië om de hoek
was. Om dat idee te kunnen blijven huldigen ging hij zelfs uit van
een peervormige aarde.
Columbus was geen prettige kapitein en evenmin was hij
een humane gouverneur. Op het eiland Hispaniola leefden de
Taino, vreedzame oorspronkelijke bewoners die ‘goedgebouwd’
waren, aldus Columbus in zijn dagboek, ‘met fraaie lichamen en
heel goede gezichten. Ze dragen geen wapens en hebben er ook
geen weet van. Ze zullen goede dienstknechten zijn.’ In korte tijd
werden de Taino tot slaaf gemaakt en bruut gestraft wanneer ze
niet voldoende goud hadden gewonnen. Erger: de Taino stierven
aan de onbekende ziekten die de Europeanen hadden meegebracht,
en ze werden opgejaagd en afgeslacht toen ze in
verzet kwamen tegen hun behandeling. In 1499 werd Columbus
door de Spaanse Kroon in de boeien geslagen en uit zijn
gouverneurs functie gezet.
Al in de zestiende eeuw rees de vraag of Columbus een
held of een schurk was. Er is sprake van een witte legende: een
opgeboende versie van de geschiedenis waarin hij een heldhaftige
zeevaarder is die zich uit het niets heeft opgewerkt.
Bovendien bracht hij het katholicisme naar de Nieuwe Wereld.
Maar er is ook de zwarte legende, waarin Columbus als
conquistador de eerste aanstichter is van de tweevoudige
oer zonde van Amerika: slavernij en de genocide op de
oorspronkelijke bevolking. Dat laatste standpunt werd al in 1552
gehuldigd door de priester Bartolomé de las Casas, in diens Zeer
korte relaas van de verwoesting van de Indiën.
Columbus’ reizen vormen een kantelpunt in de wereldgeschiedenis,
dat is onmiskenbaar. Ze zijn het begin van de
kolonisatie van beide Amerikaanse continenten, en de opbrengst
van de koloniën — in goud, grondstoffen, maar bijvoorbeeld ook
door de introductie van de aardappel — maakte het mogelijk
voor Europa om de dominante macht op aarde te worden.
Dit was het begin van een werkelijk geglobaliseerde wereld,
maar wel ten gunste van de machtigste spelers. De zogeheten
Columbiaanse uitwisseling zorgde bovendien niet alleen voor
handel in goederen, maar ook voor de overdracht van ziekten
die een verwoestende uitwerking hadden.
Als dat nog niet afdoende argument is tegen Columbusverering,
wijzen critici erop dat Columbus nooit voet op
Amerikaanse bodem heeft gezet, en dat hij bovendien niet eens
COLUMBUS HEEFT
NOOIT VOET
OP AMERIKAANSE
BODEM GEZET
de eerste Europeaan was die de Nieuwe Wereld bezocht.
De Viking Leif Eriksson landde bijna vijfhonderd jaar eerder al op
Newfoundland, waar hij Vinland stichtte, en een nederzetting die
Leifsbuðir werd genoemd. Maar het belangrijkste argument blijft
de zwarte legende, die de laatste jaren een nieuw gewicht heeft
gekregen. Er is inmiddels een sterke beweging die pleit voor
het verwijderen van standbeelden, en voor het afschaffen van
Columbus Day ten faveure van een Indigenous Peoples’ Day.
Op staats- en lokaal niveau is dat al op veel plekken gebeurd, en
ook landelijk worden er stappen genomen. Afgelopen jaar deed
president Biden twee proclamaties uitgaan. Eentje was ten
behoeve van een nieuwe feestdag op 11 oktober: Indigenous
Peoples’ Day, een dag waarop ‘onze diverse geschiedenis en de
bijdrage van de oorspronkelijke bevolking in het vormen van dit
land’ wordt geëerd. In de tweede liet het Witte Huis weten dat
Columbus Day voortaan een dag is om stil te staan bij de
bijdrage van de Italiaans-Amerikaanse gemeenschap, maar ook
een dag waarop ‘de pijnlijke geschiedenis van misstanden en
wreedheden’ onder ogen moet worden gezien. Het ziet ernaar
uit dat het de voorbode is van de definitieve afschaffing van
Columbus Day.
079

ONTDEKKINGSREIZEN
doorNIET-
WESTERSE
ogen
Westerse geschiedenisboeken worden gedomineerd
door Spanjaarden, Portugezen, Italianen, Engelsen
en Nederlanders die over de zeven zeeën zeilden.
Maar hoe zagen reizigers uit andere delen van de
wereld de nieuwe plekken die ze ontdekten?
090

091
27
-SOEDAN
door de ogen van Harchoef,
circa 2280 voor onze jaartelling
Harchoef was niet de eerste ontdekkingsreiziger die een nieuw
verafgelegen werelddeel ontdekte, of de eerste ontdekkingsreiziger
die een reis om de wereld maakte. Hij was simpelweg de
eerste ontdekkingsreiziger! In dienst van farao Pepi II Neferkare
verkende Harchoef streken die ver van de Nijl verwijderd lagen
om de Egyptische invloedssfeer te vergroten. Op zijn reizen
ontmoette hij pygmeeën, trok maandenlang door woestijnen en
belandde in het koninkrijk Yam — mogelijk het huidige Tsjaad of
Libië. Het hoofddoel van zijn expedities was Soedan, maar het
zou nog twee millennia duren voordat de Egyptische mode van
het piramides bouwen daarheen overwaaide.

31
-MALI
door de ogen van Ibn Battuta, 1304-1369
Soms heb je het ergens zo naar je zin, dan blijf je gewoon wat langer. Wat een pelgrimstocht van krap anderhalf jaar naar Mekka moest
worden, liep voor de Marokkaanse ontdekkingsreiziger Ibn Battuta uit op een reis van 24 jaar. Onderweg trouwde hij in Tunesië (het
eerste huwelijk in een serie van minstens tien), bezocht andere heilige plaatsen als Damascus, Bethlehem en Jeruzalem, en besloot na
zijn hadj te blijven reizen. Na Irak en Iran zakte hij af tot Somalië en Tanzania, om vervolgens via Turkije en Centraal-Azië naar India te
reizen. Voor een fervent reiziger had Ibn Battuta vaak moeite zich aan te passen aan lokale gebruiken, met name in niet-islamitische
landen. Zo had hij een hekel aan Chinees eten, ergerde zich aan het gebeier van kerkklokken en sprak er schande van wanneer
vrouwen delen van hun lichaam onbedekt lieten. Kleinigheden waar Ibn Battuta zijn reisplezier niet door liet vergallen, want na China,
Vietnam en Indonesië te hebben gezien, plande hij al snel een nieuwe trip. Maandenlang trok hij met een karavaan dwars door de
Sahara, waar hij in Mali het nog onbeduidende Timboektoe bezocht en Niger verkende. Ibn Battuta schreef een uitgebreid verslag over
zijn reizen. Misschien iets te uitgebreid, volgens geschiedkundigen. Zo wordt er aangenomen dat zijn verhalen over Peking en Sana’a in
Jemen meer op fantasie dan op werkelijkheid berusten.
094

101 ONTDEKKINGSREIZEN
Timboektoe. Mali
095

ONTDEKKERS
VAN DE
DELTA
De Okavangodelta in Botswana is een waterige wildernis
met eigen wetten. Wij treden in de voetsporen van
Dereck en Beverly Joubert, illustere natuurdocumentairemakers
die het unieke gedrag van Afrikaanse wilde dieren in
beeld brengen, en ontdekken de delta op ongewone wijze.
SCHRIJVER JESS WINTZ FOTOGRAAF PIE AERTS
51
114

115

ONONTDEKT
EUROPA
Sla eens een doodlopend weggetje in, bezoek een kleurrijk festival,
ga eilandhoppen tussen afgelegen eilanden of speur naar wat er
onder het aardoppervlak verscholen ligt. Ook in ons eigen Europa
valt nog genoeg te ontdekken.
134

101 ONTDEKKINGSREIZEN
57
CYPRUS
Hike dwars door het eiland
Wandel van kust naar kust op het ruim vijfhonderd
kilometer lange Cypriotische deel van de Europese
E4-langeafstandswandeling. Vanaf de Hala Sultan
Tekke-moskee aan het zoutmeer van Larnaca loop je
langs de zeegrotten van Ayia Napa, oude boogbruggetjes
in het binnenland, de naaldbossen van het
Troödosgebergte en de grillige kust van het Akamasschiereiland
naar Pafos.
135

HET
ONBEGREPEN
HART
VAN
Sicilië
101
152

SICILIË - ITALIË
Columbus-schrijver Roman Helinski overwintert in Palermo op Sicilië.
Om meer van het eiland te ontdekken, trekt hij met fotografe Manon van
der Zwaal het onbezongen binnenland in, waar wijngaarden, spookdorpen
en open armen op hem wachten. ‘We zijn zoveel meer dan de maffia.’
153