Wandelmagazine 2 2021
04.08.2022 • Views
Embed Flag

Wandelmagazine 2 2021

ePAPER READ
virtumedia75143

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

www.wandelmagazine.nu<br />

NR 2 ZOMER <strong>2021</strong> • € 6,99<br />

voor de<br />

nieuwsgierige<br />

wandelaar<br />

5 handige tips:<br />

betere foto’s met<br />

je smartphone<br />

Over de kliffen van de<br />

Normandische kust<br />

Zaanstreek<br />

Monet achterna<br />

Rijnland-Palts<br />

De Limes Wanderweg<br />

Amsterdam<br />

Een verrassende<br />

stadsbedevaart<br />

Dublin<br />

De drie groenste<br />

wandelingen<br />

België<br />

Dwars door<br />

de Ardennen

Inhoud<br />

12<br />

18 27<br />

42<br />

12<br />

Normandië<br />

Waar het zonlicht de<br />

witte kliffen raakt<br />

32<br />

Amsterdam<br />

Op bedevaart van<br />

Fatima naar Lourdes<br />

18<br />

Noord-Holland<br />

Met Monet langs de Zaan<br />

42<br />

Rijnland-Palts<br />

Langs de Limes Wanderweg<br />

27<br />

Ierland<br />

Drie groene wandelingen<br />

in en rond Dublin<br />

48<br />

Saksen<br />

Zigzaggen naar een glaasje<br />

godendrank<br />

2 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Menseneter<br />

68<br />

72<br />

68<br />

72<br />

Haute-Provence<br />

Annot, wonderland<br />

van zandsteen<br />

Ardennen<br />

Boswandeling XXL<br />

En ook nog<br />

04 Onderweg<br />

07 Lopend vuur – Simone en Liesbeth<br />

09 Verslag LenteWandeling<br />

10 Frisse neus – Vliegveld Bergen<br />

25 Column Judith van Bilsen<br />

38 Natuur om de hoek – Brabants Leudal<br />

54 Betere foto’s met je mobieltje<br />

61 Uitgerust<br />

62 Uitgeprobeerd<br />

64 Boeken<br />

76 Wat zien ik? 2.624583 NB – 4.641450 OL<br />

79 Colofon<br />

Omslag: De spectaculaire Côte d’Albâtre in Normandië.<br />

Foto: Monique van Gaal<br />

Fascinerend hoe de wolf Europa verovert. Er gaat<br />

bijna geen week voorbij of je leest erover in de media.<br />

Waar het volgens sommigen allemaal (weer) is<br />

begonnen, zijn de populaties in de Abruzzen die over<br />

ons continent uitzwermen.<br />

Toevallig raakte ik niet lang geleden in een Amerikaanse<br />

Facebookgroep in een discussie over wolven<br />

verzeild. Ik had een link naar een gepubliceerde<br />

studie gedeeld over het succes van de herintroductie<br />

van wolven in Yellowstone, nu 25 jaar geleden. Het<br />

ecologisch evenwicht was zo goed als helemaal<br />

hersteld (kort door de bocht: de populatie edelherten<br />

was uitgedund, waardoor minder bomen dood<br />

gingen en rivieroevers herstelden, wat veel vogels<br />

aantrok die er al een eeuw verdwenen waren). De<br />

meesten reageerden enthousiast op mijn bericht.<br />

Eén iemand vond het allemaal één grote leugen. Toen<br />

ik hem vroeg om een toelichting, stelde hij dat die<br />

beesten levensgevaarlijk waren. Of ik ooit al eens<br />

twee weken in de wildernis had doorgebracht met<br />

kleine kinderen, vroeg hij retorisch. En of ik ze vrij zou<br />

durven laten rondlopen als ik wist dat er wolven<br />

zaten… Ik opperde dat de mens misschien niet<br />

voorbestemd is om twee weken in de wildernis los te<br />

lopen. En wolven waren er toch eerst?<br />

Zodra ik bij iemand op Facebook tekenen van<br />

opzettelijke stupiditeit vermoed, ga ik er graag met<br />

gestrekt been in, iets wat je in principe nóóit moet<br />

doen op Facebook, maar wat moest ik anders tijdens<br />

zo’n lange, grauwe lockdown. Dus gaf ik hem nog een<br />

welgemeend advies mee, of hij misschien de moeite<br />

zou willen doen om zijn wijsheid ook uit andere<br />

bronnen te halen dan alleen maar Roodkapje en de<br />

Boze Wolf (zijn enthousiaste reactie op mijn suggestie<br />

doet er hier even niet toe). Blijkbaar zijn er nog altijd<br />

lieden die redeneren als tweehonderd jaar geleden:<br />

roei uit wat maar een beetje risico zou kunnen<br />

vormen en de mens heeft de speeltuin helemaal voor<br />

zichzelf. Zo verdwenen ook beren bijna volledig uit<br />

Europa, of lammergieren ...<br />

Gelukkig is de wolf aan een comeback bezig. Wie<br />

weet kom je er ooit ’ns eentje tegen die erg veel trek<br />

heeft in een van je kinderen. Gewoon veel lawaai maken.<br />

Wild zwaaien met je armen. Dat jaagt zelfs de<br />

wreedste menseneters de stuipen op het lijf.<br />

@jvandevo<br />

@mild_adventures<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 3

Onderweg Nieuws voor wandelaars<br />

Redactie Rick Eggink<br />

Foto: Heuvelrug Wandeltochten<br />

Foto: Mijke Bos<br />

WANDELGIDS<br />

UTRECHTSE<br />

HEUVELRUG<br />

Elk jaar organiseert de Rotary Club<br />

Veenendaal Regio een benefietwandeltocht<br />

waarvan de<br />

opbrengst naar een goed doel<br />

gaat. Omdat massa-evenementen<br />

vanwege de coronacrisis niet<br />

wenselijk zijn is er dit jaar voor<br />

gekozen een wandelgids uit te<br />

brengen zodat mensen een tocht<br />

individueel kunnen lopen en er<br />

toch inkomsten naar twee goede<br />

doelen stromen. Het boekje bevat<br />

hele dagtochten en korte wandelingen<br />

op de Utrechtse Heuvelrug.<br />

Er is zelfs een rondtocht van 49<br />

kilometer, die als meerdaagse<br />

wandeling afgelegd kan worden.<br />

Alle routes zijn duidelijk beschreven,<br />

voorzien van kaartjes en<br />

praktische informatie. De wandelgids<br />

kost € 17,50 en is te koop via<br />

de website.<br />

www.heuvelrugwandeltocht.nl<br />

Foto: Foto: Marcel van Kerkhof<br />

Ode aan het Friese<br />

landschap<br />

Terpen, dijken, gemalen, ingedamde binnenzeeën:<br />

Friezen doen er al eeuwen alles aan om het nuchtere<br />

hoofd boven water te houden. Het resultaat<br />

van deze noeste arbeid is een bijzonder landschap<br />

dat je nergens anders ter wereld aantreft. Maar misschien<br />

wel het meest imposant is het waddenlandschap.<br />

Wie niet vies is van wisselende contacten<br />

komt naar de Waddenzee waar de omgeving elke<br />

dag een andere relatie met je zoekt. Met de campagne<br />

Ode aan het Friese Landschap wil Friesland<br />

die interactie van mens en natuur extra in de verf<br />

zetten. Een, gezien de coronacrisis, actueel en<br />

populair thema.<br />

www.friesland.nl/ode<br />

Ons Kloosterpad<br />

In vijftien etappes loop je voortaan 330 kilometer<br />

lang door prachtige Brabantse landschappen en<br />

langs een vijftigtal (voormalige) kloosters. Elke<br />

etappe eindigt bij een bewoond klooster. De mogelijkheid<br />

bij deze pelgrimstocht om in sommige daarvan<br />

te overnachten en mee te draaien in het kloosterritme<br />

kan voor wandelaars een extra stimulans<br />

zijn dit pad te betreden. Het bijgeleverde Bindboek<br />

Ons Kloosterpad is niet alleen een wegwijzer maar<br />

ook een spirituele reisgids. Naast alle informatie<br />

over de route en de bijzondere kloosters onderweg,<br />

geeft het Bindboek wandelaars ook aanzetjes tot<br />

contemplatie en overpeinzingen. Opbrengsten<br />

komen ten goede aan de instandhouding van de<br />

kloostergemeenschappen. Het Bindboek is voor<br />

€ 29,50 te verkrijgen bij de kloosters en via de<br />

website.<br />

www.brabantskloosterleven.nl<br />

HOU DIT VOETPAD<br />

VRIJ, DAN ZIJN WIJ<br />

OOK BLIJ!<br />

Om mensen bewust te maken<br />

van de hinder en het gevaar van<br />

obstakels op voetpaden lanceert<br />

de stichting Voetlicht de<br />

actie ‘Hou dit voetpad vrij, dan<br />

zijn wij ook blij!’ .<br />

Een vijfde van alle verplaatsingen<br />

vindt te voet plaats. Bijna<br />

iedereen is dagelijks ook wel<br />

een keer voetganger. Soms<br />

functioneert de loopruimte<br />

eerder als een parcours met<br />

obstakels dan als een veilige,<br />

plezierige plek voor tweevoeters.<br />

Het aantal ongevallen<br />

waarbij voetgangers betrokken<br />

zijn doen nauwelijks<br />

onder<br />

voor die van<br />

fietsers. De<br />

meest ernstige<br />

vinden<br />

plaats binnen<br />

de<br />

bebouwde kom.<br />

Met de campagnes en<br />

projecten wil Voetlicht bij<br />

beleidsmakers bereiken dat<br />

voetgangers de voor hen<br />

bestemde ruimte terugkrijgen.<br />

www.voetlicht.info<br />

4 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Foto: Viewingmalta.com<br />

Foto: Liechtenstein-marketing<br />

Foto: Maria Bruning<br />

Wordt het Malta …<br />

Megalithische tempels van gantija.<br />

Malta claimt zijn bevolking het snelste van de Europese Unie te vaccineren. Het verwelkomde<br />

als een van de eerste landen weer toeristen uit het buitenland, mits ze gevaccineerd<br />

zijn. Malta is een archipel van kleine eilandjes in de Middellandse Zee, ten zuiden van Sicilië.<br />

De drie grootste eilanden zijn Malta, Comino en Gozo. Malta heeft een bijzonder rijke<br />

geschiedenis, dank zij de Tempeliersorde die er zich vestigde. Maar er zijn resten van bouwwerken<br />

gevonden die erop wijzen dat de eilanden al meer dan zevenduizend jaar geleden<br />

bewoont waren. Daarom staan drie sites op de UNESCO werelderfgoedlijst.<br />

www.visitmalta.com<br />

… of Liechtenstein?<br />

De koude dagen zijn voorbij, het is weer tijd<br />

om vakantie te plannen. Denk daarbij ook<br />

eens aan het vorstendom Liechtenstein.<br />

Liechtenstein? Het kleine land (160 km 2 ) ligt<br />

tussen Oostenrijk en Zwitserland in en telt<br />

veertigduizend inwoners. Het hoogste punt<br />

is de Grauspiz (2599 m). Het hoogst gelegen<br />

dorp Malburn ligt op 1600 meter hoogte en<br />

is een wandelparadijs. Liechtenstein heeft<br />

een gratis wandelbrochure uitgegeven met<br />

21 wandelingen: van dagwandelingen voor<br />

het gezin tot meerdaagse tochten. Je kan<br />

deze wandelbrochure downloaden of als<br />

boekje bestellen.<br />

www.liechtenstein-marketing.li<br />

De bekende Fürstensteig.<br />

Foto: J. Vandevoorde<br />

Kruistocht<br />

in spijkerbroek<br />

Wat is jouw favoriete jeugdboek?<br />

Grote kans dat<br />

Kruistocht in spijkerbroek van<br />

Thea Beckman in jouw top drie<br />

staat. Dat geldt in ieder geval<br />

wel voor reisblogger Mario van<br />

Vakantaseren.nl. Komende<br />

zomer wandelt hij de route na<br />

van Dolf Wega, de vijftienjarige<br />

hoofdpersoon uit het boek.<br />

Deze zomer gaat Mario in de<br />

voetsporen van Dolf en de<br />

achtduizend kinderen van de<br />

kinderkruistocht uit 1212 zijn<br />

eigen kruistocht afleggen (en<br />

inderdaad in een spijkerbroek).<br />

Hij start op 10 augustus in<br />

Spiers in Zuid-Duitsland en<br />

wandelt door het Zwarte Woud<br />

en dwars door de Oostenrijkse<br />

Alpen. Daarna over de<br />

Brennerpas naar Bolzano in<br />

Noord-Italië en verder langs het<br />

Gardameer. Totdat hij Genua<br />

bereikt met ruim 1000 kilometer<br />

in de benen. Voor zijn odyssee<br />

trekt hij zes weken uit. Net<br />

als Dolf en de kinderen in 1212.<br />

Mario hoopt dat tijdens zijn<br />

wandelavontuur veel mensen,<br />

in het bijzonder kinderen, virtueel<br />

mee gaan wandelen en<br />

-lezen. Crowdreading noemt<br />

hij dat. Via zijn stories op<br />

Instagram gaat hij onderweg<br />

geregeld een stukje voorlezen<br />

uit het boek en zijn avonturen<br />

delen. Je kunt dus samen met<br />

Mario de aankomende zomer<br />

dit beroemde verhaal (her)beleven.<br />

Tijdens zijn tocht maakt hij<br />

ook een reportage die later<br />

wordt gepubliceerd in<br />

<strong>Wandelmagazine</strong>.<br />

Volg Mario op<br />

www.vakantaseren.nl en<br />

www.instagram.com/<br />

vakantaseren<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 5

JOUW ROUTE<br />

NAAR AVONTUUR<br />

Vind, plan en deel je avonturen met komoot.<br />

komoot.nl<br />

6 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Simone en Liesbeth<br />

Lopend vuur<br />

Op een koude voorjaarsdag heb<br />

ik afgesproken met de zussen<br />

Simone Groeneveld en Liesbeth<br />

van Dalen. De een woont in<br />

Delft, de ander in Sellingen<br />

(Groningen). Ik spreek hen over<br />

hun wandelproject Walk2Meet,<br />

het idee om vanuit twee uithoeken<br />

van het land naar elkaar toe te<br />

wandelen om elkaar dan ergens<br />

halverwege tegen het lijf te lopen.<br />

TEKST & FOTO WILLY VAN DE RIET<br />

We lopen de Delftse Hout in. Eigenlijk weten<br />

ze niet zo goed wanneer het serieuze wandelen<br />

is begonnen. “Vaak krijg je het mee<br />

van je ouders”, meent Simone. “Als tiener<br />

haak je even af want dan vind je alles stom,<br />

maar zo rond je dertigste-veertigste besef je<br />

dat het een activiteit is die eigenlijk alles in zich heeft.” Nadat ze<br />

het Pieterpad hadden gelopen, kwamen de zussen niet meer van<br />

het wandelvirus af. “Dat Pieterpad was zo geweldig! We kregen<br />

toen echt de smaak te pakken en hebben toen meerdere GR’s gelopen,<br />

in binnen- en buitenland.” Maar omdat ze zo ver uit elkaar<br />

wonen, liepen ze bij de planning van gezamenlijke wandeldagen<br />

toch steeds tegen logistieke onhandigheden aan en borrelde er een<br />

nieuw plan naar boven.<br />

“Santiago de Compostella staat nog steeds op onze verlanglijst”,<br />

zegt Simone. ”Maar zes weken van huis vinden we toch wel lang en<br />

dat kan nu ook niet, met ons werk en ook wat mantelzorg. Dus<br />

hebben we dat project in de ijskast gezet.” Toch hadden ze zin in<br />

een nieuw wandelproject, maar zodanig dat ze beiden wat meer<br />

vrijheid hadden om de dagen in te delen. En dat is Walk2Meet<br />

geworden.<br />

“We verzinnen een route van circa 200 kilometer vanuit huis die<br />

we in zo’n tien etappes willen afleggen waarbij we naar elkaar toelopen.<br />

Het enige dat vaststaat is de einddatum en de laatste drie<br />

etappes lopen we op dezelfde dagen, om elkaar op het eindpunt in<br />

levende lijve te ontmoeten. Het kan dus zijn dat ik in één maand<br />

drie etappes loop en de andere maand helemaal geen tijd heb, dat<br />

maakt niet uit. Als we een traject hebben bedacht, gaan we de<br />

route uitknobbelen. Dat gepuzzel is echt zo leuk om te doen!”<br />

Als het zo uitkomt lopen ze ook meerdere dagen achter elkaar, met<br />

een overnachting. Simone heeft goeie herinneringen aan ludieke<br />

adressen van stichting Vrienden op de fiets, Liesbeth houdt erg van<br />

de charme van een B&B: “Ik houd van iets meer privacy, hoewel je<br />

bij Vrienden op de fiets ook vaak kunt kiezen voor adressen met<br />

een apart gastenverblijf.”<br />

“Toen we dit voor de eerste keer deden, vond ik het alleen lopen<br />

ook best spannend”, vertelt Simone. “Vooral ’s morgens vroeg als<br />

je bijvoorbeeld een bos ingaat. Ik hoorde eens wat ritselen en zag<br />

een wildzwijn op het pad. Meteen ging er door mijn hoofd: vallen<br />

die mensen aan? Maar dat duurde maar heel kort, ik vind het<br />

alleen lopen nu echt heerlijk! Al die vogelgeluiden, je kunt overal<br />

even blijven staan om te kijken en te luisteren. Het heeft ook iets<br />

meditatiefs.” Liesbeth vult aan: “Wat ook opvalt is dat je in je eentje<br />

veel sneller contact hebt met andere mensen onderweg. Soms<br />

lopen ze een stuk met je mee en dan hoor je soms echt ontroerende<br />

verhalen. Zoals iemand die wandelde om in conditie te blijven<br />

omdat ze nog twaalf chemobehandelingen moest ondergaan.”<br />

Omdat ze zelf de routes maken, gebruiken ze de app Topo GPS op<br />

de telefoon en als ze onderweg zijn, houden ze contact via<br />

Whatsapp. Zijn er wel eens momenten dat ze het niet meer zien<br />

zitten? “Ja, natuurlijk. Hoe goed je het allemaal ook hebt bedacht<br />

van tevoren, soms loopt het niet zoals je wilt of heb je gewoon je<br />

dag niet. Je mist wel eens een bus die je écht moest hebben.” Liesbeth<br />

overkwam het een keer dat ze bij Warten met een pontje de<br />

rivier moest oversteken, maar dat was wegens corona uit de vaart<br />

genomen. “Dat was balen, want dan mag je twee uur omlopen.<br />

Maar de teleurstelling duurde niet lang, want ik kreeg een lift van<br />

mensen met een bootje!” De positieve ervaringen en de vaak<br />

memorabele ontmoetingen onderweg maken dat ze alweer een<br />

nieuw project hebben bedacht, waarbij ze ergens in de buurt van<br />

Doetinchem willen uitkomen. “Wij vinden dit zo leuk, we hopen<br />

met dit verhaal anderen op een idee te brengen.”<br />

“Vooral het uitknobbelen van de<br />

route is zo ontzettend leuk!”<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 7

Kies voor elk<br />

moment de<br />

wandelervaring<br />

die bij jou past.<br />

Gelukkig kunnen<br />

we wandelen!<br />

Gelukkig kunnen we wandelen geeft je in 52 praktische<br />

hoofdstukken steeds nieuwe input en inspiratie over<br />

wandelen. Vol wetenschappelijke feiten over de effecten en<br />

vrolijke anekdotes ter illustratie.<br />

Wandelen maakt inderdaad gelukkiger, meer ontspannen<br />

en vriendelijker. Dit gevoel herken je waarschijnlijk wel<br />

uit ervaring. Dit boek geeft je juist die tips en inzichten<br />

waardoor je nog meer zin krijgt om op pad te gaan!<br />

Kortom: Wandelinspiratie voor elke week van het jaar.<br />

Leer experimenteren met de duur en het tijdstip gebruik<br />

van zintuigen alleen of samen op pad doelgericht of kans<br />

op verdwalen zon of regen, etc.<br />

Verkrijgbaar in de (online) boekhandel | Gelukkig kunnen we wandelen | Annabel Streets | € 20,- | verschijnt 29 juni <strong>2021</strong>

Voor elk<br />

wat wandels<br />

Tussen 5 en 13 mei trok<br />

een groep lezers er op uit<br />

voor de <strong>Wandelmagazine</strong><br />

LenteWandeling. Omdat<br />

je vooraf je gewenste<br />

wandelduur kon opgeven,<br />

kon iedereen meedoen.<br />

Zo sluit het evenement<br />

altijd aan op je persoonlijke<br />

agenda en kunnen. Met deze<br />

unieke insteek staat het<br />

ontdekken en de beleven van<br />

de wandeling centraal. Voor<br />

elk wat wandels dus!<br />

Waar we bij de WinterWandeling (zie ons<br />

vorige nummer) getrakteerd werden op<br />

prachtige winterse én zonnige taferelen,<br />

leek het alsof de lentewandeling plaatsvond<br />

in een decor dat eerder past in een nat en<br />

guur naseizoen. Niettemin stuurden vele<br />

tientallen deelnemers een foto in die ze<br />

onderweg gemaakt hebben: in plaats van<br />

een echt stempel een plaatje als bevestiging<br />

van deelname in coronatijd.<br />

Iedere deelnemer die een foto instuurde<br />

ontving een medaille. Er werd bovendien<br />

gevraagd om de mooiste foto van een boom<br />

te maken. De winnende beelden zijn op<br />

deze bladzijde te zien en ontvangen naast<br />

een jaarabonnement op Pf Fotografie<br />

Magazine ook … een eigen boom! Een<br />

nieuw geplante adoptieboom wel te verstaan,<br />

een duurzame prijs die samen met<br />

Trees For All mogelijk wordt gemaakt.<br />

Het verhaal van Esther van Winden uit<br />

Bleiswijk raakte ons in het bijzonder. Ze<br />

schreef: “Door een vorm van reuma heb ik<br />

noodgedwongen mijn geplande 90 minuten<br />

in drie stukken moeten breken. Ook heb ik<br />

niet in de natuur gewandeld, maar boven<br />

op zolder op mijn loopband. Mijn man verklaarde<br />

me voor gek en zei nog: ‘Je hóeft<br />

het niet te doen hè?’ Maar ik wilde het toch<br />

per se ... Opgeven is geen optie en door de<br />

lockdown ben ik meer gaan wandelen<br />

(sinds 1 januari zelfs elke dag), ondanks de<br />

pijn, en ben ik zowaar van mijn krukken<br />

af!!! Ik heb dus geen foto's van mooie<br />

bomen onderweg, maar heb wel door het<br />

smalle zolderraampje uitzicht op wat<br />

bomen, dus die foto stuur ik mee. Ik ben<br />

trots en blij dat ik toch die 90 minuten heb<br />

gelopen ...”<br />

Esther van Winden<br />

Jet Mertzenich<br />

Rien de Wolff<br />

Marcha Bos<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 9

Nederland<br />

Frisse neus<br />

Vliegveld/Fliegerhorst Bergen<br />

Slagveldtoerisme<br />

Tijdens de lockdown mochten we niet veel, maar nog wel een ‘frisse<br />

neus’ halen. Gelukkig maar! Maandenlang trokken onze redactieleden<br />

erop uit in hun eigen streek. Want Nederland bulkt van de interessante<br />

plekjes. Zoals het vliegveld Bergen in de Kop van Noord-Holland.<br />

TEKST & FOTO’S JAN ERIK BURGER<br />

Kunstenaarsdorp Bergen is een geliefde<br />

wandelbestemming. De duinen zijn hier op<br />

hun breedst en met de steile binnenduinrand<br />

tussen Bergen en Schoorl ook het<br />

hoogst. Rondom de Ruïnekerk ligt een<br />

bescheiden, maar aantrekkelijk centrum.<br />

En niet te vergeten de rustiek gelegen<br />

villawijk in de stijl van de Amsterdamse<br />

School. Ik kom er al bijna vijftig jaar.<br />

Je hebt nooit alles gezien, zo blijkt.<br />

Rond Bergen en Schoorl zijn er veel wandelmogelijkheden<br />

bijgekomen, juist op de<br />

overgang van duin en polder, dank zij<br />

inspanningen van Wandelnetwerk Noord-<br />

Holland, maar ook van Natuurmonumenten<br />

en met hulp van lokale boeren. Een<br />

voordeel is dat het hier veel rustiger is. Zo<br />

kun je buiten het broedseizoen wandelen<br />

rondom het vroegere vliegveld Bergen in<br />

aansluiting op een klassieke tocht vanuit<br />

het centrum naar het Oude Hof, een voormalige<br />

buitenplaats aan de rand van het<br />

inmiddels drooggelegde Bergermeer. Vroeger<br />

waren veel mogelijkheden om te struinen<br />

wel bekend bij de lokale jeugd, maar<br />

was het min of meer clandestien en werd<br />

zeker niet aangemoedigd.<br />

leg van vliegveld Bergen in de Bergermeerpolder.<br />

Waarom in het verre Bergen?<br />

Omdat het dorp zover mogelijk van de<br />

Duitse grens af lag en het bereik van vliegtuigen<br />

was toen niet zo groot.<br />

In de zomer van 1939 werd het vliegveld in<br />

gebruik genomen en kwamen de eerste toestellen.<br />

De start- en landingsbaan was van<br />

gras. Er zijn drie betonnen platforms en zes<br />

hangars gebouwd. In mei 1940 was het<br />

vliegveld nog niet af. Een vierde platform is<br />

er nooit gekomen. In de mobilisatieperiode<br />

van 1939-’40 waren er negenhonderd manschappen<br />

gelegerd op en rondom het vliegveld.<br />

Er stonden drie typen toestellen: de<br />

Fokker CX, de Fokker CV en de moderne<br />

Fokker G-1. Op 10 mei 1940 rond vier uur<br />

’s nachts viel de Duitse Luftwaffe het vliegveld<br />

aan. Op dat moment stonden de<br />

twaalf Fokker G-1’s keurig in een rij op<br />

Platform drie, dat toen nog maar net een<br />

Lanceerplatform V1. De Einjäger Halle.<br />

week in gebruik was. Daarvoor stonden<br />

Fokker G-1’s verspreid opgesteld, bijvoorbeeld<br />

naast boerderijen langs de Hoeverweg<br />

tussen Alkmaar en Egmond aan den<br />

Hoef. Nu waren ze een gemakkelijke prooi<br />

voor de aanvallende Duitse toestellen. Eén<br />

Fokker G-1 slaagde erin om op te stijgen,<br />

vier toestellen gingen verloren, de rest werd<br />

(zwaar) beschadigd.<br />

Er brak paniek uit en veel soldaten vluchtten<br />

voor de aanvallende vliegtuigen en de<br />

rondvliegende bomscherven. Een levensgevaarlijke<br />

situatie. Zo hadden de G-1’s elk<br />

zesduizend patronen aan boord. Bij een<br />

brand zouden die ontploffen en alle kanten<br />

op schieten. Overigens hebben de verspreid<br />

opgestelde Fokkers CX en gerepareerde<br />

G-1’s tussen 10 mei en 15 mei 1940 nog<br />

diverse missies uitgevoerd vanaf het zwaar<br />

beschadigde vliegveld.<br />

Het gebroken geweertje<br />

Bezuinigingen op Defensie zijn een terugkerend<br />

thema in de vaderlandse politiek.<br />

Dat was in het interbellum na de Grote<br />

Crisis niet anders. Langzamerhand rijpte<br />

toch de opvatting dat met de verkiezing van<br />

Adolf Hitler niet een grote vredesapostel<br />

aan het bewind gekomen was. In 1937<br />

begon de Nederlandse luchtmacht de aan-<br />

10 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Bunkerdorp.<br />

Fliegerhorst Bergen<br />

Na de capitulatie op 15 mei 1940 heeft de<br />

Duitse Luftwaffe het vliegveld in gebruik<br />

genomen voor de bescherming van konvooien<br />

op de Noordzee. Direct is begonnen<br />

met het weer opbouwen en camoufleren<br />

van de installaties. Rondom het vliegveld<br />

werden diverse bunkerdorpen gebouwd ter<br />

verdediging van het luchtruim. Een bijzonder<br />

punt langs de wandelroute is de Einjäger<br />

Halle, een als boerderij vermomde<br />

hangar. In een bijgebouw stond een hulpmotor<br />

vaak permanent te draaien om een<br />

jachtvliegtuig snel te laten starten om op te<br />

stijgen. Precies twintig jaar geleden schreef<br />

de Volkskrant er een licht nostalgisch artikel<br />

over. “De brede schuifdeuren met hun<br />

planken in visgraatpatroon dragen nog vaag<br />

de grijsblauwe kleuren van de Luftwaffe.<br />

Een gat is dichtgespijkerd met geteerde<br />

planken, de muren zijn beginnen te scheuren.”<br />

De auteur voorspelde snelle teloorgang,<br />

maar na gebruik als varkensstal is de<br />

gierlucht weggetrokken en huizen er nu<br />

IJslandse pony’s in. De scheur in het dak<br />

is er nog steeds, de kleur van teer is niet<br />

meer te herkennen, maar de 55 centimeter<br />

dikke muren houden stand. Tijd om in te<br />

grijpen, vooral die fraaie hangardeuren<br />

schreeuwen om herstel. Kansen voor slagveldtoerisme.<br />

Tussen 1940 en 1945 zijn er veel luchtaanvallen<br />

op het vliegveld uitgevoerd,<br />

waaronder een groot Amerikaans bombardement<br />

in mei 1944. Na de invasie in<br />

Normandië op 6 juni 1944 heeft de Luftwaffe<br />

het vliegveld onklaar gemaakt. In<br />

mei 1945 waren er voedseldroppings.<br />

Daarna is het terrein niet meer als vliegveld<br />

gebruikt, hoewel Defensie hier tot<br />

2013 een mobilisatiecomplex heeft aangehouden.<br />

Delen zijn inmiddels verkocht,<br />

onder andere aan Natuurmonumenten en<br />

Ecodorp Bergen.<br />

WANDELWIJZER<br />

Vervoer<br />

Vanaf station Alkmaar met buslijn 166<br />

naar halte Het Plein in Bergen.<br />

Met de auto parkeren bij het landhuis<br />

Oude Hof (gratis).<br />

Onze tip<br />

Het museum van het vliegveld bestaat uit<br />

twee bunkers: de commandobunker en<br />

een kleine bunker. Adres Groeneweg 14 in<br />

Bergen NH. Vanaf het hek de borden<br />

volgen.<br />

Meer weten?<br />

• www.museumvliegveldbergen.nl<br />

• Facebook: Vliegveld Bergen ’40/’45<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 11

Frankrijk<br />

Normandië<br />

Langs de Côte d’Albâtre<br />

Waar zonlicht<br />

de witte kliffen<br />

raakt<br />

12 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

In het noorden van Normandië<br />

volgt de GR 21 de indrukwekkende<br />

kalkstenen kliffenranden boven<br />

Het Kanaal. Hier leefde de bevolking<br />

eeuwenlang van de visvangst,<br />

smokkelarij en het plunderen van<br />

scheepswrakken. In de negentiende<br />

eeuw inspireerde het magische<br />

licht langs Côte d’Albâtre, de<br />

‘albasten kust’ bij Étretat, tal van<br />

impressionistische kunstenaars.<br />

TEKST RUUD BEUNDERMAN & FATIMA VAN DER MAAS<br />

FOTO’S RUUD BEUNDERMAN & MONIQUE VAN GAAL<br />

Het strand van Étretat. Foto: MvG<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 13

Frankrijk<br />

In de tweede helft van de negentiende<br />

eeuw vonden binnen enkele<br />

decennia enorme veranderingen<br />

plaats in het leven van de lokale<br />

bevolking langs de Normandische<br />

kust. De aanleg van treinverbindingen<br />

vanuit Parijs maakte dat de kust na<br />

1840 makkelijk en snel bereikbaar werd.<br />

Daarmee kwam het toerisme op gang. Eenvoudige<br />

vissersdorpen veranderden in<br />

mondaine badplaatsen langs een schitterende<br />

kust waar rijke Parijzenaren in de<br />

zomer uit de vuile hoofdstad naartoe<br />

vluchtten.<br />

De afgelopen zomer liepen wij een stuk van<br />

de GR 21 tussen Fécamp en Étretat. Dit<br />

deel van de kust is bekend om de indrukwekkende<br />

witte kalkkliffen die door talrijke<br />

schilders vereeuwigd zijn, waaronder Jean-<br />

Baptiste Corot, Eugène Boudin, Claude<br />

Monet en Berthe Morisot.<br />

Fécamp<br />

Het stadje Fécamp heeft nog het meest zijn<br />

oorspronkelijke karakter van vissersplaats<br />

behouden. In tegenstelling tot de andere<br />

plaatsen langs de kust, waar de vissersboten<br />

op het strand lagen, mondt in Fécamp<br />

de rivier Valmont uit in zee. In het midden<br />

van de grote haven ligt het imposante<br />

gebouw van de voormalige kabeljauwdrogerij<br />

(nu het Musée des Pêcheries). Vanaf<br />

de bovenverdieping heb je een prachtig<br />

panorama over de haven. In het gebouw<br />

daarnaast, het Office de Tourisme, worden<br />

we geïnformeerd over de rijke geschiedenis<br />

van de kust. We krijgen het advies eerst aan<br />

de noordkant van de haven het uitzicht bij<br />

Cap Fagnet te bewonderen: “Via het<br />

matrozenpad met een steil klimmetje<br />

bereikt u de Cap Fagnet. Hier ligt het<br />

kerkje Saint-Pierre des Marins en de kleine<br />

kapel Nôtre-Dame-du-Salut, een eenvoudig<br />

monument voor de vissers.” Een ‘steil<br />

klimmetje’ is het zeker, maar eenmaal<br />

boven doet het adembenemend uitzicht<br />

over de haven van Fécamp de inspanning<br />

vergeten. In de verte zien we Yport en<br />

Étretat liggen. De lucht is strakblauw en er<br />

waait een zacht briesje, beneden ons kabbelt<br />

een bijna rimpelloze zee.<br />

Vanaf deze plek zagen de vrouwen van<br />

Fécamp de vissersboten vertrekken. Bij<br />

slecht weer kwamen ze hier regelmatig<br />

Uitzicht vanaf de Falaise d’Amont richting Étretat en Falaise d’Aval. Foto: RB<br />

Fécamp heeft nog het meest zijn oorspronkelijke<br />

karakter van vissersplaats behouden<br />

terug om te bidden voor een behouden<br />

terugkeer van hun mannen. Tot midden<br />

twintigste eeuw vertrokken elk jaar zo’n<br />

tachtig vissersschepen voor de kabeljauwvangst<br />

naar Newfoundland met aan boord<br />

opgeteld soms wel 2.500 man. Knullen van<br />

vijftien jaar voeren als scheepsjongens mee<br />

op de vloot. De vissers waren zes maanden<br />

van huis en de overtocht, maar ook het verblijf<br />

op het koude Newfoundland waren vol<br />

gevaren. Veel vissers kwamen niet terug.<br />

Begin zeventiger jaren van de vorige eeuw<br />

viel de visvangst vrijwel geheel weg doordat<br />

toen visquota werden ingesteld om de achteruitgang<br />

van de visstand tegen te gaan.<br />

Impressionisten<br />

Weer teruggekeerd bij de haven lopen we<br />

op de boulevard langs een aantal informatiepanelen<br />

met afbeeldingen van schilderijen<br />

die door de impressionisten zijn<br />

gemaakt. Eén schilderij van de haven is van<br />

de Franse schilderes Berthe Morisot. Zij<br />

kwam in de zomer van 1874 in Fécamp<br />

aan en leerde er haar aanstaande echtgenoot<br />

Eugène Manet, de broer van de<br />

beroemde schilder Édouard Manet, kennen.<br />

We fantaseren dat Berthe op deze plek<br />

door Eugène ten huwelijk moet zijn<br />

gevraagd. Haar antwoord was oui, al is<br />

bekend is dat zij liever met zijn broer<br />

getrouwd was.<br />

Even verderop komen we bij een informatiepaneel<br />

met een zeegezicht. Op deze plek<br />

schilderde Claude Monet in 1881 de zee<br />

en de kust. Zijn kleurrijke palet, de lichtval<br />

op het water en de woeste golven die op<br />

het strand beukten maken veel indruk.<br />

Monet schilderde vrijwel alle doeken met<br />

de blik op zee gericht. Hij had weinig<br />

boodschap aan het afbeelden van de sociale<br />

veranderingen die in de vissersdorpen achter<br />

hem plaatsvonden. De vissershuisjes<br />

werden afgebroken om plaats te maken<br />

voor de bouw van hotels, het casino en de<br />

villa’s van de gefortuneerde Parijzenaren.<br />

Even voorbij het casino aan de zuidkant<br />

van de boulevard gaan we het pad omhoog<br />

14 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Monument voor de vissers in Fécamp.<br />

Foto: RB<br />

richting Yport. We kiezen voor de route<br />

bovenlangs. Over het strand lopen kan ook,<br />

maar er wordt nadrukkelijk gewaarschuwd<br />

voor de vloed die heel snel opkomt en de<br />

wandelaar kan verrassen. In de afgelopen<br />

jaren zijn van de kliffen langs de gehele<br />

Côte d’Albâtre bovendien regelmatig stukken<br />

rots naar beneden gestort.<br />

Voorbij de camping begint onze kustroute<br />

van vandaag. Het pad heeft een korte afdaling<br />

bij Grainval en gaat dan weer omhoog<br />

richting Yport. We komen op een plateau<br />

met een wijds uitzicht over de zee. Het is<br />

een prachtige dag aan het worden. Er gaat<br />

een zacht briesje door onze haren en de<br />

temperatuur is aangenaam.<br />

Waar de tijd stilstaat<br />

Even voor Yport gaat het pad omlaag naar<br />

de kust en komen we in een knus badplaatsje.<br />

Het lijkt of de tijd hier heeft stilgestaan.<br />

Op het strand liggen een paar vissersboten.<br />

Een aantal klassieke villa’s en<br />

hotels staan in de felle zon en het licht<br />

weerkaatst op het strand. Je waant je terug<br />

in de tijd dat schilders als Jean-Baptiste<br />

Corot en Pierre-Auguste Renoir hier verbleven.<br />

Het is rond het middaguur, tijd<br />

voor een eenvoudige lunch bij het lokale<br />

visrestaurant aan de boulevard. De vissalade<br />

is verrukkelijk. Op het terras klinkt<br />

Zicht op de kust bij Varengeville–sur–Mer. Foto: RB<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 15

Frankrijk<br />

WANDELWIJZER<br />

De GR 21 is werd in 2020 verkozen tot Frankrijks ‘meest geliefde Grande Randonnée’<br />

en volgt de kust van Le Tréport naar Le Havre in het noorden van Normandië.<br />

Daarvan lopen 130 km – doorgaans op veilige afstand – langs de spectaculaire<br />

kliffen. Onderweg stijg en daal je enkele honderden hoogtemeters per dag. Oppassen<br />

voor afbrokkelende randen en bij harde wind of regen (gladheid)!<br />

Vervoer<br />

Fécamp ligt op zo’n 586 km van Amsterdam. Met de trein kom je er in een dag met<br />

een overstap in Lille naar Fécamp of via Parijs (Station St. Lazare naar Fécamp).<br />

Beschreven wandelroute<br />

Afstand Fécamp-Étretat over GR 21: ong. 17 km. Voor wie vanuit Étretat terug wil<br />

naar het beginpunt: Keolis Bus 24.<br />

Slapen<br />

Genoeg accommodaties in de kustplaatsjes, eventueel te boeken via het Office de<br />

Tourisme van Fécamp: www.fecamptourisme.com (ook in het Nederlands)<br />

Eten<br />

• Fécamp: Chez Nounoute. Voor de beste vis en zeevruchten.<br />

• Yport: ga eten op het terras van Le Petit Saint-Pierre.<br />

• Étretat: Le Bel Ami. Keuken met mediterrane invloeden, opgedragen aan Guy de<br />

Maupassant.<br />

Tips<br />

• Fécamp: Église St. Étienne (visserskerk), Musée des Pêcheries, Abbatiale de la<br />

Trinité (12e/13e-eeuwse abdijkerk), Palais Bénédictine (likeurstokerij): in 1863 creëert<br />

Alexandre Le Grand, een koopman uit Fécamp, de beroemde Bénédictine-likeur.<br />

• Étretat: huis Clos Arsène Lupin van Maurice Leblanc (auteur van de boeken over de<br />

detective Arsène Lupin), Les Jardins d’Étretat, huis La Guillette van de schrijver Guy<br />

de Maupassant, monument voor de piloten Nungesser en Coli.<br />

Kaarten<br />

• IGN 1710 ET Le Havre – Etretat/Yport , 1:25.000<br />

• IGN 1809 OT Yport – St.-Valéry-en-Caux, 1:25.000<br />

Lezen<br />

Rother Wandelgids Normandië, Thomas Rettstatt, uitg.Elmar, ISBN 9789038926261<br />

Meer weten?<br />

www.wandelenlangskusten.eu/Normandie/GR21.php<br />

Haven van Fécamp<br />

een aangenaam geroezemoes, we dromen<br />

even weg en kunnen ons best voorstellen<br />

waarom de schilders zo graag naar de kust<br />

kwamen …<br />

Met enige moeite dringt het besef door dat<br />

het tijd wordt om op te stappen; er ligt nog<br />

een behoorlijk deel van de wandeling voor<br />

ons. Aan het einde van de boulevard gaat<br />

het pad omhoog richting Vaucottes. Tot aan<br />

Bénouville loopt de route eerst een stuk<br />

landinwaarts om daarna recht boven de<br />

kliffen verder te gaan. Zo’n honderd meter<br />

beneden ons ligt een strand van kleine keitjes.<br />

Hier gingen de vissers vroeger langs de<br />

Escalier du Curé (de ‘trap van de pastoor’),<br />

een steil paadje uitgehouwen in de rots,<br />

naar het strand, maar dit is nu afgesloten.<br />

Gelukkig loopt onze route ver genoeg van<br />

de rand vandaan om geen hoogtevrees te<br />

krijgen. We lopen over een glooiend terrein<br />

richting Étretat, het laatste deel van onze<br />

wandeling.<br />

Twee vliegeniers<br />

We naderen Étretat. De kleine, mondaine<br />

badplaats wordt geflankeerd door de<br />

16 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

eroemdste rotspartijen van Normandië:<br />

de prachtige Falaise d’Amont aan de<br />

noordkant van het strand en de Falaise<br />

d’Aval en Manneporte aan de zuidkant.<br />

Staande op de Falaise d’Amont snijdt het<br />

uitzicht ons de adem af. Het is een plek<br />

waar schilders graag hun schildersezel<br />

neerzetten. Op de Falaise d’Amont staat<br />

een eenvoudig kerkje en even verderop een<br />

monument voor twee Franse vliegeniers,<br />

De kustlijn tussen Étretat en Fécamp<br />

inspireert schilders nog steeds.<br />

Foto: MvG<br />

De Falaise d’Aval is de meest iconische van de<br />

rotsbogen langs de Côte d’Albâtre.<br />

Foto: MvG<br />

Charles Nungesser en François Coli, piloten<br />

en oorlogshelden uit de Eerste Wereldoorlog.<br />

In 1927 verongelukten zij bij hun<br />

poging de Atlantische Oceaan in één keer<br />

over te vliegen. Vanaf deze rots werd hun<br />

dubbeldekker voor het laatst gezien tot hij<br />

aan de horizon verdween op weg naar<br />

New York, waar ze nooit aangekomen zijn.<br />

Twee weken later slaagde de Amerikaan<br />

Charles Lindberg er wel in de Oceaan over<br />

te vliegen, in omgekeerde richting. Hij is<br />

als held de geschiedenis ingegaan. We dalen<br />

de Falaise d’Amont af naar het strand en<br />

lopen voorbij de Jardins d’Étretat, een<br />

prachtig aangelegde tuin.<br />

Beneden aangekomen gaan we even op een<br />

trapje zitten dat afloopt naar het strand,<br />

heerlijk in de zon. Midden op de boulevard<br />

stond eind negentiende eeuw Hotel Blanquet,<br />

waar Monet vaak verbleef. Hij kwam<br />

hier het liefst in de herfst maar ook een<br />

aantal keren in de winter. Het hotel is<br />

inmiddels afgebroken, maar het moet voor<br />

hem een goede uitvalbasis zijn geweest om,<br />

onder wisselende weersomstandigheden,<br />

de omgeving te verkennen en te vereeuwigen.<br />

Beroemd zijn de verhalen over hoe de<br />

schilder door weer en wind met meerdere<br />

doeken op pad ging. Zittend aan de voet<br />

van een krijtrots was hij een keer zo geconcentreerd<br />

aan het werk dat hij compleet verrast<br />

werd door een reuzengolf die hem bijna<br />

meesleurde. Hijzelf had geluk, maar zijn<br />

werk van die dag ging verloren.<br />

Als afsluiter van onze wandeling lopen we<br />

aan de zuidkant van de boulevard naar het<br />

uitzichtpunt op de Côte d’Aval. Vanaf de<br />

top van de klif hebben we in zuidelijke richting<br />

een prachtig zicht op de beroemde<br />

rotsboog Manneporte, en in de verte zien<br />

we zelfs Le Havre liggen. Nu we hier staan<br />

begrijpen we voorgoed waarom de impressionisten<br />

zo gefascineerd waren door het<br />

licht aan deze oogverblindend mooie kust.

Nederland<br />

Noord-Holland<br />

Met Monet<br />

langs de Zaan<br />

In juni is het 150 jaar geleden dat de Franse schilder<br />

Claude Monet met zijn jonge gezin vier maanden in<br />

Zaandam verbleef. In deze korte maar intensieve<br />

periode vond hij de tijd om 24 landschappen en één<br />

portret te maken. We volgden zijn voetsporen door<br />

de Zaanstreek.<br />

TEKST RUUD BEUNDERMAN & FATIMA VAN DER MAAS<br />

FOTO’S RUUD BEUNDERMAN<br />

Claude Monet, De Voorzaan en de Westerhem,<br />

1871. Collectie Zaans Museum<br />

De coronatijd met al zijn<br />

beperkingen kan soms<br />

ook nieuwe mogelijkheden<br />

brengen. Plekken<br />

die anders heel<br />

druk zijn vanwege alle<br />

toeristen waren nu plotseling stil en boden<br />

ons de mogelijkheid ongestoord op onderzoek<br />

te gaan. Zo waren wij benieuwd naar<br />

wat Monet zo aantrok in de Zaanstreek.<br />

We liepen vanuit Zaanstad langs de Zaan<br />

naar de Zaanse Schans en Wormerveer, op<br />

zoek naar wat Monet in beeld heeft willen<br />

krijgen.<br />

Zaandam 1871 en <strong>2021</strong><br />

Begin juni 1871 is het nog fris (12 °C) voor<br />

de tijd van het jaar. Een veerboot uit<br />

Amsterdam steekt het IJ over en meert aan<br />

bij de sluizen in Zaandam. Aan boord zijn<br />

twee volwassenen met een kind. Ze spreken<br />

Frans met elkaar. Uit een brief van 2 juni<br />

1871, gericht aan zijn vriend de schilder<br />

Camille Pissarro, weten we dat het de<br />

Franse schilder Claude Monet met zijn<br />

18 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Langs de Zaan.<br />

HOE KWAM MONET<br />

IN ZAANDAM TERECHT?<br />

Na een verblijf van zeven maanden in<br />

Londen is Monet van plan terug te keren<br />

naar Parijs. De situatie daar is na de<br />

Frans-Pruisische oorlog en de grote<br />

opstand (de Parijse Commune) echter<br />

nog te onzeker en hij besluit om een<br />

omweg via Holland te maken. Waarschijnlijk<br />

op aanraden van zijn leermeester,<br />

de Nederlandse schilder Jongkind,<br />

naar Zaandam.<br />

De reis moet een hele onderneming zijn<br />

geweest. Tijdens een storm wordt met<br />

een stoomboot Het Kanaal overgestoken<br />

naar Rotterdam. Daar gaat het verder<br />

met de trein via Den Haag en Haarlem<br />

naar Amsterdam station Willemspoort<br />

(bij het Westerpark). In 1871 is er nog geen<br />

directe treinverbinding tussen Amsterdam<br />

en Zaandam. De Hembrug over het<br />

IJ is nog in aanbouw en dus stapt de<br />

familie over op de stoomboot die haar<br />

naar Zaandam zal brengen. Vanaf de<br />

boot heeft Monet vast alle bouw- en<br />

graafwerkzaamheden rond het IJ gezien.<br />

Het Noordzeekanaal werd gegraven, bij<br />

IJmuiden en aan de oostkant van Amsterdam<br />

werden sluizen gegraven. Het is een<br />

tijd van grote technische en industriële<br />

ontwikkelingen. Na jaren van economische<br />

stilstand kan er gesproken worden<br />

van een ‘Tweede Gouden Eeuw’.<br />

vrouw en zoontje moeten zijn geweest. Ze<br />

zijn vanuit Engeland naar Nederland gevaren<br />

en in zijn brief brengt Monet verslag uit<br />

van de reis en aankomst in Zaandam.<br />

Mijn waarde vriend,<br />

… Zaandam is wel bijzonder opmerkelijk en er<br />

is genoeg te schilderen voor een heel leven. Ik<br />

geloof dat we hier een heel fijn onderkomen<br />

gaan hebben. De Hollanders lijken een zeer<br />

vriendelijk en gastvrij volk… (Brief Monet<br />

aan Pissarro, 2 juni 1871)<br />

Voorjaar <strong>2021</strong>. We beginnen onze zoektocht<br />

bij de sluizen in Zaandam waar de familie<br />

Monet met de veerboot aanmeerde. Normaal<br />

gesproken komt hier een paar keer<br />

per dag een boot vanuit Amsterdam, maar<br />

nu even niet en daarom hebben we de trein<br />

genomen. Vanuit het station Zaandam is het<br />

tien minuten lopen richting de Zaan en de<br />

sluizen. Wat opvalt is het enorm complex<br />

van hoog op elkaar gestapelde nagebouwde<br />

Zaanse huisjes, dat als een gigantische<br />

‘reclamezuil’ boven het stadscentrum uitsteekt.<br />

Wat je ook van dit bouwwerk vindt,<br />

je weet in elk geval onmiddellijk waar je<br />

bent.<br />

Kort voor we bij de Zaan aankomen, slaan<br />

we rechtsaf en volgen het bordje “Het<br />

Blauwe Huis” om het huis te zien (Hogendijk<br />

78) dat op een schilderij van Monet<br />

staat afgebeeld. Het is in de loop der jaren<br />

vele malen overgeschilderd maar de intens<br />

blauwe kleur is weer ‘teruggevonden’. Bij<br />

de sluizen hebben we een mooi uitzicht<br />

over de Zaan. We weten dat Monet vooral<br />

in het centrum en aan de rand van de rivier<br />

heeft geschilderd. Met enige moeite kunnen<br />

we enkele plekken traceren waar hij dat<br />

gedaan heeft. In oostelijke richting lag<br />

Hotel De Beurs, waar het gezin vier maanden<br />

zou verblijven. Dit hotel is in 1905<br />

afgebrand. We draaien ons naar het zuiden,<br />

waar destijds het IJ was en Monet goed<br />

zicht had op de zeilschepen en de molens.<br />

Sindsdien zijn de molens afgebroken en is<br />

het IJ grotendeels ingepolderd. Zelfs de<br />

sluizen, aangelegd in 1722, werden niet met<br />

rust gelaten en zijn begin 1900 meer naar<br />

het zuiden verplaatst. Dat geldt ook voor de<br />

karakteristieke Zaanse huizen met hun<br />

prachtige, in Zaans groen geverfde voor- en<br />

achtergevels, eigendom van de rijke Zaankanters<br />

(moleneigenaren en handelaren).<br />

Ook die zijn in de afgelopen anderhalve<br />

eeuw voor een groot deel afgebroken.<br />

‘Zaanse huisjes’ van Hotel Zaandam.<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 19

Nederland<br />

De Zaanse Schans<br />

Het is net alsof we in de schoolplaten<br />

van M.A. Koekkoek zijn beland<br />

Vervreemding<br />

Zo staan we bij de sluizen en zoeken we<br />

naar de plekken waar Monet honderdvijftig<br />

jaar geleden schilderde. Het geeft ons een<br />

gevoel van vervreemding. Als we de afbeeldingen<br />

van de schilderijen vergelijken met<br />

de huidige bebouwing, wordt ons snel duidelijk<br />

dat Zaandam sindsdien een enorme<br />

verandering heeft ondergaan. De Zaanstreek<br />

liep in West-Europa voorop in de<br />

scheepsbouw en de verwerkingsindustrie<br />

(tabak, cacao, papier, verf). Daarnaast was<br />

ook de walvisvaart belangrijk. In de achttiende<br />

en negentiende eeuw stonden ruim<br />

zeshonderd molens in de Zaanstreek. Maar<br />

hiervoor heeft veel moeten wijken: de huizen<br />

en de molens die Monet schilderde<br />

hebben eind negentiende eeuw plaatsgemaakt<br />

voor moderne industrie. Het<br />

beeld van de Zaan dat Monet moet hebben<br />

gezien, is daarmee totaal veranderd.<br />

Monets grote liefde ging uit naar het schilderen<br />

van de natuur, de wolken, het licht<br />

op het water en de luchten, die zo kenmerkend<br />

zijn voor de Lage Landen. Hij trof<br />

het, want op het moment dat hij in Zaandam<br />

arriveerde, was het karakteristieke van<br />

de Zaanstreek er nog wel, met de windmolens,<br />

de houten huizen, de zeilschepen.<br />

Gelukkig is een aantal mooie voorbeelden<br />

van huizen en molens behouden gebleven<br />

en verplaatst naar de Zaanse Schans, vijf<br />

kilometer ten noorden van de stad. Als we<br />

een beeld willen krijgen van hoe Zaandam<br />

en de Zaanstreek er tijdens Monets verblijf<br />

uit moeten hebben gezien, moet we daar<br />

naartoe.<br />

Zaanse Schans<br />

We vervolgen onze zoektocht via de westkant<br />

van de Zaan richting de Zaanse<br />

Schans. Hier woonden rijke kooplieden in<br />

mooie huizen met tuinen langs de rivier.<br />

Monet schilderde een van deze huizen met<br />

tuinkoepel en uitzicht over de Zaan. Een<br />

wandeling over de Westzaan langs oude<br />

Zaanse huizen afgewisseld met grote<br />

fabrieken brengt ons via Koog aan de Zaan,<br />

waar we de Julianabrug oversteken, bij de<br />

Zaanse Schans.<br />

Inmiddels is de Zaanse Schans, ontstaan<br />

begin jaren ’60 van de vorige eeuw, evenals<br />

het aan de overkant gelegen Gortershoek,<br />

aangewezen als beschermd dorpsgezicht.<br />

De molens (waaronder mosterdmolen<br />

De Huisman, houtzaagmolen De Gekroonde<br />

Poelenburg, verfmolen De Kat, oliemolen<br />

De Zoeker) zijn opengesteld voor<br />

het publiek, evenals een aantal kleine<br />

ambachtelijke bedrijfjes waaronder de eerste<br />

winkel van Albert Heijn. Op deze<br />

anders zo toeristische plek is voor even de<br />

rust weergekeerd en kunnen we vrij ronddwalen.<br />

Het is net alsof we in de schoolplaten<br />

van M.A. Koekkoek zijn beland.<br />

De molens aan de rand van de Zaan zijn<br />

nog steeds in bedrijf. Er draait altijd wel<br />

ergens een en het geluid van de draaiende<br />

wieken weerkaatst over het water. Terug bij<br />

de ingang staat het Zaans Museum, dat de<br />

bezoeker informeert over het leven in de<br />

Zaanstreek en haar rijke industrieel verleden.<br />

Het museum is sinds 2015 de trotse<br />

bezitter van een schilderij van Monet<br />

De Voorzaan en de Westerhem.<br />

Gortershoek<br />

We verlaten de Zaanse Schans en gaan<br />

terug naar de Wilhelminabrug. Daar slaan<br />

we rechtsaf over de Lage Dijk richting Wormerveer.<br />

In de rustige woonwijk waar we<br />

nu terechtkomen, de Gortershoek, nemen<br />

we de tijd de mooie gevels en details van<br />

een aantal koopmanshuizen goed in ons op<br />

te nemen. Een voorbeeld van een stenen<br />

huis, teken dat de bewoner erg rijk was, is<br />

te vinden op nr 80: het Honig Breethuis uit<br />

1710, destijds een voornaam koopmanshuis<br />

en nu een klein, mooi museum met<br />

een stijlkamer. Even verderop staat het<br />

voormalig raadhuis van de gemeente Zaandijk<br />

(nr 104). Daar recht tegenover ligt een<br />

beeldentuin en daarachter het voormalig<br />

weeshuis.<br />

Het Blauwe Huis van Monet.<br />

Het laatste deel van onze tocht brengt ons<br />

in Wormerveer onverwacht bij prachtig<br />

industrieel erfgoed. Eind negentiende eeuw<br />

maakten industriemolens plaats voor<br />

nieuwe industrie, zoals onder meer de rijstpellerij<br />

en olie-industrie. Midden in Wormerveer,<br />

aan de overkant van de Zaan,<br />

staat nog een aantal indrukwekkende<br />

gebouwen met namen als Batavia, Saigon,<br />

Bassein, Hollandia, die tot eind jaren zestig<br />

van de vorige eeuw nog in bedrijf waren als<br />

pakhuizen en rijstpellerijen.<br />

We hebben de keuze: teruglopen langs de<br />

overkant van de Zaan richting de Zaanse<br />

Schans of de trein in Wormerveer.<br />

20 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

WANDELWIJZER<br />

Vervoer<br />

• Station Alkmaar, stoptrein naar<br />

Koog a/d Zaan en Wormerveer.<br />

• Boot Amsterdam CS–Zaandam<br />

Centrum: opstappen achter het<br />

Centraal Station bij P14<br />

(www.zaanferry.com).<br />

Onze tips<br />

• Zaans Museum<br />

(www.zaansmuseum.nl).<br />

• Czaar Peterhuisje (zie website Zaans<br />

Museum).<br />

• Hembrugmuseum (zie website Zaans<br />

Museum).<br />

• Molenmuseum De Zaansche Molen<br />

(www.zaanschemolen.nl).<br />

• Monet Atelier<br />

(www.monetinzaandam.nl).<br />

Leestips<br />

• Monet in Holland, B. Bakker e.a.,<br />

Waanders/Rijksmuseum Vincent<br />

Van Gogh, 1987.<br />

• Wandelingen langs het industrieel<br />

erfgoed van Nederland, J. Burger<br />

(red.), Op Lemen Voeten, 1996 –<br />

routebeschrijving blz. 196-199.<br />

• 1871 Monet Zaandam, C. Couwenhoven<br />

e.a., Stichting Monet in<br />

Zaandam en Zaans Museum,<br />

Uitgeverij Noord-Holland, 2017<br />

(3e druk) – bevat handige routekaarten.<br />

Verkrijgbaar bij VVV Zaandam<br />

en Zaanse Schans.<br />

<br />

Zoals Monet het moet ervaren<br />

hebben: de Zaanse Schans.<br />

Tekening: Robert Huls<br />

2-<strong>2021</strong> 1-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 21

Koplopen<br />

wandelroutes in de Noordkop<br />

Ontdek en beleef de Kop van Noord-<br />

Holland. In dit misschien wel mooiste stukje<br />

Nederland vind je wonderschone en vaak nog<br />

ongerepte natuur. Goed voor vele kilometers<br />

wandelroutes door oer-Hollands laagland.<br />

Via de drie kusten die de Noordkop zo uniek<br />

maken, wandel je langs, over en achter de duinen<br />

van zilt naar zoet.<br />

Door polders en over dijken loop je authentieke<br />

dorpjes en kleinstedelijke stadskernen binnen.<br />

Veel met een rijke maritieme of nautische<br />

historie en altijd vol verhalen. We selecteerden<br />

twee bijzondere wandelroutes die de beloftes<br />

volledig waarmaken. Geniet van je wandeling en<br />

doe vooral mee aan de wandel winactie!<br />

wandelenindekop.nl

waarin Napoleon in Den Helder was. In het fort is ook een Noordzee<br />

aquarium gevestigd. Voor de verdediging van de oorlogshaven liet<br />

Napoleon, naast Fort Kijkduin, meerdere forten bouwen die samen<br />

de Stelling Den Helder vormen.<br />

Napoleonroute<br />

11,2<br />

km<br />

Route Vanaf Fort Kijkduin ga je de Helderse zeedijk op, waar je<br />

de vuurtoren de Lange Jaap passeert en langs Fort Erfprins loopt.<br />

Je verlaat de dijk via het Marinemuseum en wandelt Willemsoord<br />

op, de voormalige Rijkswerf. Een prachtig gerestaureerd terrein vol<br />

maritieme historie, musea, horeca en een haven met historische<br />

schepen. Vanaf hier ben je in enkele minuten in de binnenstad van<br />

Den Helder waar zich vele terrasjes bevinden voor een drankje of<br />

een lunch. Geniet ervan!<br />

Met aan drie kanten zee heeft Den Helder een unieke, strategische<br />

ligging. Dat zag Napoleon al in 1811 en noemde de plaats ‘Gibraltar<br />

van het Noorden’. Hij stationeerde er zij n marinevloot die nu al twee<br />

eeuwen lang Den Helder kenmerkt. Hij bouwde er Fort Kijkduin, een<br />

fort dat dagelijks te bezoeken is en waar je meer te weten komt over<br />

de functie van het fort tijdens de Tweede Wereldoorlog en de tijd<br />

Fort Kijkduin<br />

13,1<br />

km<br />

Rondje Zwanenwater<br />

Route Je start in het gezellige Callantsoog en loopt richting natuurgebied Het<br />

Zwanenwater. Onderweg liggen aan je linkerhand de glooiende duinen en aan de rechter<br />

kant van de weg zie je de uitgestrekte bollenvelden die in het voorjaar uitbundig in bloei<br />

staan. Vervolgens loop je een stuk door de Pettemerduinen. Het is hier prettig beschut<br />

wandelen. Vanaf de hoge duintoppen heb je een prachtig uitzicht. In mei - juni zie je in de<br />

natte duinvalleien vele roze en paarse orchideeën bloeien. Meest in het oog springend zij n<br />

de twee duinmeren, de grootste van West-Europa. Ze zij n ontstaan in de achttiende eeuw<br />

als gevolg van stij ging van het grond- en regenwater dat net achter de zeereep bleef staan.<br />

Vervolgens loop je<br />

kilometers lang over<br />

het strand. Lekker<br />

uitwaaien en bij mooi<br />

weer natuurlijk pootje<br />

pootje baden in zee.<br />

Veel wandelplezier!<br />

Blauwborst (Luscinia svecica)<br />

Natuurgebied Zwanenwater<br />

Win<br />

Een overnachting voor twee in het<br />

nieuwe Hotel De Werf in Den Helder.<br />

En... een waardebon van € 200,- van<br />

Reus Sport in Den Helder om je<br />

wandeluitrusting compleet te maken.<br />

Relaxt slapen doe je in het onlangs geopende<br />

Hotel De Werf. Een verrassend en charmant boetiekhotel<br />

in hartje stad met 8 luxe themakamers. Heel anders dan<br />

je misschien in Den Helder zou verwachten.<br />

Behalve op die overnachting voor twee maak je ook<br />

nog kans op een waardebon van € 200,-. . Te besteden<br />

bij Reus Sport in Den Helder. Kun je meteen een paar<br />

nieuwe wandelschoenen kopen.<br />

Kans maken? Ga naar wandelenindekop.nl<br />

en laat je gegevens achter.

DE ZOEKTOCHT NAAR<br />

ULTIEME VRIJHEID<br />

Hike in Holland biedt prachtige individuele<br />

wandelvakanties in Nederland door het Hollandse<br />

landschap en historische steden. Laat u verrassen<br />

door de unieke wandeltochten.<br />

Het levensverhaal<br />

van Tamar Valkenier<br />

Nu verkrijgbaar bij jouw (online) boekhandel<br />

“Elk onderdeel van onze reis was perfect!<br />

De aan wijzingen waren uitstekend, evenals het regelen<br />

van de bagage. Bedankt voor al jullie inspanningen.”<br />

www.hike-in-holland.nl<br />

DE BESTE WANDELGIDSEN<br />

OM FRANKRIJK TE VERKENNEN<br />

NIEUW!<br />

april <strong>2021</strong><br />

23 wandelingen - €15,95<br />

ISBN 9789078194217<br />

35 wandelingen - €17,95<br />

ISBN 9789078194248<br />

24 wandelingen - €15,95<br />

ISBN 9789078194279<br />

16 wandelingen - €15,95<br />

ISBN 9789078194378<br />

De mooiste rondwandelingen,<br />

van een paar uur tot een hele dag<br />

www.onedaywalks.com / www.facebook.com/OneDayWalks

Column<br />

Tekst Judith van Bilsen<br />

Fliepjes gezocht<br />

Jaren geleden begon ik mijn wandelavonturen<br />

met het lopen van het Pieterpad. Gewoon in<br />

Nederland. Ik had nog weinig ervaring en dat<br />

leek mij een mooie manier om op een relatief<br />

makkelijke wijze ons eigen landje te ontdekken. Aleen<br />

had ik twee problemen: ik wilde niet alleen wandelen,<br />

maar er was niemand in mijn omgeving die mij het<br />

hele Pieterpad gezelschap wilde houden. En ik had<br />

geen tijd om alles in een keer te doen, dus moest ik<br />

de hele route in kleine beetjes knippen.<br />

Toen kreeg ik een idee. Een oproep op mijn Facebookpagina:<br />

Wie wil een etappe van het Pieterpad<br />

met mij wandelen? Het resultaat was overweldigend!<br />

Er kwamen talloze reacties, van mijn beste vriendinnen<br />

tot mensen waarmee ik op de basisschool had<br />

gezeten maar met wie ik eigenlijk het contact was<br />

verloren. Ex-collega’s, familieleden, hardloopmaatjes,<br />

ze wilden mij allemaal wel een dagje (of twee) gezelschap<br />

houden onderweg.<br />

Toegegeven, het was een heel karwei om alle wandeldagen<br />

gepland te krijgen. Er zat een aantal ervaren<br />

wandelaars tussen, maar het merendeel van de mensen<br />

had nog niet zoveel ervaring. Voor mij maakte dat<br />

niet uit. Ik heb genoten van iedere etappe! Want elke<br />

wandelpartner gaf een andere dynamiek. Het leverde<br />

mooie gesprekken op en nieuwe inzichten.<br />

En er ontstond een nieuw woord. Want telkens als ik<br />

aan mijn wandelmaatje van die dag uitlegde waarom<br />

ik de route zo makkelijk kon vinden, wees ik ze op de<br />

rood-witte markering, die ik een ‘fliepje’ noemde.<br />

Want markering bekt niet zo lekker. ‘Fliepje’ was het<br />

eerste wat in me op kwam, ooit, toen ik aan de eerste<br />

etappe van het Pieterpad begonnen was. Het grappige<br />

is dat mijn wandelmaatjes dat overnamen.<br />

Iedere keer dat ze de rood-witte strepen zagen riepen<br />

ze: “Fliepje! Daar!” En zo ging dit woord langzaamaan<br />

een eigen leven leiden …<br />

In de wandelverhalen over het Pieterpad die ik voor<br />

mijn website schreef, ben ik gul met fliepjes gaan<br />

strooien.<br />

Pasgeleden ontving ik een mail van een onbekende<br />

man. Hij had op internet mijn reisblogs gevonden en<br />

mijn verhalen over het Pieterpad gelezen. Hij schreef:<br />

“Ik vertelde een keer tegen mijn vriendin: ‘iemand op<br />

internet noemt de rood-witte vlaggetjes die de route<br />

aangeven fliepjes.’ We vonden dit allebei een prachtig<br />

woord! Samen hebben we ongeveer acht etappes van<br />

het Pieterpad gelopen en we hebben de Tour Mont<br />

Blanc gedaan (aanrader!) en je raadt het al, vanaf dat<br />

moment heten alle vlaggetjes op alle routes fliepjes,<br />

waarvoor dank (!?).”<br />

Mijn nieuwe missie? Het woord fliepje verspreiden over<br />

de wereld! Op de wandelroutes van Nederland tot<br />

Spanje, van Jordanië tot Zuid-Amerika. Waar jij ook<br />

gaat wandelen, ik wens je succes met het zoeken en<br />

vinden van de fliepjes!<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 25

Via Belgica<br />

Wandel III-daagse<br />

18, 19 EN<br />

20 JUNI <strong>2021</strong><br />

70 kilometer dwars<br />

door Zuid-Limburg<br />

in de voetstappen<br />

van de Romeinen<br />

Wandel tijdens de Nationale<br />

Archeologiedagen op 18, 19 en<br />

20 juni mee over de Via Belgica.<br />

Deze Romeinse weg loopt dwars<br />

door Zuid-Limburg en vormde<br />

het landschap, de steden en de<br />

mensen tot wat ze nu zijn. Tijdens<br />

70 gemarkeerde wandelkilometers<br />

verdeeld over drie dagmarsen<br />

geniet je van dit veelzijdige erfgoed<br />

over de mooiste wandelpaden door<br />

stad en natuur.<br />

Schrijf je gratis in!<br />

www.viabelgica.eu

Ierland<br />

3 x groen<br />

wandelen<br />

in Dublin<br />

TOERISTISCHE<br />

HOTSPOTS<br />

Leinster<br />

Staat een bezoekje<br />

aan de Ierse hoofdstad<br />

Dublin op je lijstje? Goed<br />

idee! De traditionele<br />

muzieksessies in de<br />

pubs en de vele gratis te<br />

bezoeken musea vallen<br />

namelijk heel goed te<br />

combineren met groene<br />

wandelingen in en rond<br />

de stad. <strong>Wandelmagazine</strong><br />

combineert Dublins<br />

mooiste parken, de rivier<br />

de Liffey, strand én een<br />

natuurreservaat in drie<br />

veelzijdige wandelingen.<br />

TEKST & FOTO’S LUCY DEUTEKOM<br />

Afgezet kalksteen (limestone) tussen Portmarnock en Malahide.<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 27

Ierland<br />

Langs de Liffey.<br />

Phoenix Park.<br />

1 Phoenix Park en de Liffey<br />

Het Phoenix Park in Dublin is met 700<br />

hectare een van de grootste stadsparken<br />

van Europa. Ter vergelijking: het is bijna<br />

vijftien keer zo groot als het Vondelpark in<br />

Amsterdam. Het park is ontstaan in 1662,<br />

toen de Engelse hertog van Ormonde de<br />

gronden ten noorden van de rivier<br />

omheinde voor een koninklijk jachtdomein.<br />

Britse koningen werden uitgenodigd om op<br />

herten en fazanten te jagen. Het domein<br />

werd in 1747 opengesteld voor het publiek<br />

en sindsdien is Phoenix Park een populaire<br />

groene oase in Dublin. Door de omvang<br />

heb je het park op veel plekken helemaal<br />

voor jezelf. Een van mijn favoriete wandelingen<br />

gaat door het park en langs de rivier<br />

de Liffey terug naar het stadscentrum. Voor<br />

deze wandeling loop je vanaf Heuston Station<br />

in enkele minuten naar de hoofdingang<br />

van Phoenix Park.<br />

Wandelen met fatsoen<br />

De People’s Flower Gardens stammen uit<br />

de Victoriaanse tijd (1837-1901), toen de<br />

Britten het voor het zeggen hadden in Ierland.<br />

In deze periode ontwikkelde zich een<br />

middenklasse met meer vrije tijd. Die tijd<br />

moest vooral beschaafd worden ingevuld:<br />

de pub was uit den boze, wandelen door<br />

parken en bloementuinen werd het helemaal,<br />

dit was nuttig en respectabel. Eenmaal<br />

door de bloementuin gelopen, hou je<br />

voor de wandeling links aan, tot je bij hoger<br />

gelegen velden komt die uitzicht over de<br />

stad geven. Je ziet een stukje van de Guinness-brouwerij.<br />

Op de parkvlaktes lopen<br />

tweehonderd damherten rond, de mannetjes<br />

en vrouwtjes apart van elkaar. Alhoewel<br />

ze vrij rondlopen, zijn ze aan mensen<br />

gewend en kun je ze tot op enkele meters<br />

naderen. Verlaat het park door een zijuitgang<br />

bij het St. Mary’s Hospital, en vervolg<br />

de route naar het dorpje Chapelizod.<br />

Je komt langs een katholieke kerk uit 1840<br />

met bovenop een Keltisch kruis.<br />

Chapelizod<br />

Chapelizod is een charmant dorpje aan de<br />

Liffey dat is ‘ingelijfd’ door uitdijend<br />

Dublin. Een supermarkt en een tweetal koffietentjes<br />

lenen zich goed voor een pauze. Je<br />

neemt hier de brug over de rivier en loopt<br />

langs de meanderende Liffey naar de wijk<br />

Islandbridge waar je vanzelf in de Irish National<br />

War Memorial Gardens terechtkomt,<br />

een symmetrisch aangelegde tuin die gewijd<br />

is aan de bijna vijftigduizend Ierse soldaten<br />

die hun leven gaven in de Eerste Wereldoorlog.<br />

In de maand april ontpopt het park in<br />

Islandbridge zich tot een zee van witte en<br />

roze bloesem.<br />

INFO<br />

Lengte: 10 km<br />

Start- en eindpunt: LUAS-tramhalte bij<br />

station Heuston<br />

Hoe kom ik er: LUAS-tram vanuit het<br />

centrum van Dublin<br />

Horeca: Halverwege (Chapelizod Village)<br />

en aan het eind (Heuston Station)<br />

28 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Meertaligheid:<br />

de Ierse namen gaan<br />

boven de Engelse.<br />

2 Van Portmarnock<br />

naar Malahide<br />

Zet een voet op het strand van Portmarnock<br />

en je begrijpt waarom dit ook wel het<br />

‘fluwelen strand’ (‘the velvet beach’) wordt<br />

genoemd. De enorme breedte maakt dit<br />

strand tot een van de mooiste van Dublin.<br />

Het relatief milde klimaat in dit deel van<br />

Ierland (de west- en noordkust zijn kouder<br />

en natter) zorgt voor een grote verscheidenheid<br />

aan flora en fauna. In de duinen<br />

komen zo’n 250 plantensoorten voor waaronder<br />

de bijenorchis, de kleurrijke orchidee<br />

waarvan het onderste blaadje op een bij<br />

lijkt.<br />

De wandeling van Portmarnock naar Malahide<br />

loopt 4 kilometer langs de kust, met<br />

parklandschap aan de ene kant en strand<br />

aan de andere. Je kan verhard lopen over<br />

een voetpad langs het strand en gedeeltelijk<br />

langs de autoweg, of je kunt ervoor kiezen<br />

helemaal over het strand te lopen. Af en toe<br />

is het dan een beetje klauteren over de<br />

kalksteenrotsen, maar die zijn op de meeste<br />

plekken van boven vlak afgeschuurd. De<br />

iconische Martellotoren in Portmarnock<br />

springt in het oog. Dit bijzondere bouwwerk<br />

is inmiddels omgebouwd tot woonhuis<br />

maar maakte in de tijd van Napoleon<br />

deel uit van een lint van verdedigingswerken<br />

langs kust. Met name de kustlijn rond<br />

Dublin werd als kwetsbaar gezien voor een<br />

aanval van de Fransen toen na het Verdrag<br />

van Amiens in 1802 opnieuw oorlog uitbrak.<br />

Van de vijftig Martellotorens ten<br />

noorden en zuiden van de hoofdstad staan<br />

er nu nog zo’n twintig overeind. U2-zanger<br />

Bono heeft een tijdje in zo’n toren<br />

gewoond (en gaf hier flink wat feestjes).<br />

Ireland’s Eye<br />

De route biedt alle ingrediënten voor een<br />

heerlijke kustwandeling: kwetterende zeevogels,<br />

zicht op eilanden voor de kust en de<br />

mogelijkheid om door de branding te lopen<br />

of op zijn minst het zand onder je voeten te<br />

voelen. Een van de eilandjes is het onbewoonde<br />

Ireland’s Eye, een vogelreservaat<br />

waar grote kolonies jan-van-genten en<br />

pape gaaiduikers hun broedplaats op de<br />

rotsen hebben. Ondanks dat je er<br />

niet mag aanmeren, kun je met<br />

de veerboot van het schiereiland<br />

Howth een tochtje rond het<br />

eiland maken. De Martellotoren<br />

uit 1803 en een oude ruïne uit de<br />

achtste eeuw zijn dan goed zichtbaar.<br />

Tussen eind mei en juli heb<br />

je kans de papegaaiduikers te<br />

zien. Het hele jaar door heb je<br />

langs de ganze kustlijn grote kans<br />

zeehonden te spotten. Op de<br />

eilandjes rusten ze uit.<br />

Kuststadje Malahide<br />

Naar keuze kun je halverwege de wandeling<br />

het pad landinwaarts nemen, door het<br />

Robswall Park Hillside. Je voegt hiermee<br />

een kilometer toe over heuvelachtig grasland,<br />

met nog steeds weids uitzicht over de<br />

Ierse Zee. Via dit park kom je het stadje<br />

Malahide binnen en met een half uur lopen<br />

langs het strand van Malahide kom je in de<br />

winkelstraten waar je volop keuze hebt uit<br />

sfeervolle pubs en restaurants. Het treinstation<br />

bevindt zich ook in het centrum. Wie<br />

nog niet moe is – of na een pubstop weer<br />

opgeladen – kan ervoor kiezen dezelfde<br />

route terug te lopen naar Portmarnock. Of<br />

blijf nog wat langer in Malahide, en breng<br />

een bezoek aan het mooie Malahide Castle<br />

& Gardens. Voor kinderen is hier een elvenpad<br />

(fairy trail) uitgezet.<br />

INFO<br />

De Martellotoren in Portmarnock.<br />

Het strand bij Portmarnock.<br />

Lengte: 5½ km<br />

Startpunt: Portmarnock (bushalte The<br />

Dunes)<br />

Eindpunt: Treinstation Malahide<br />

Hoe kom ik er: Bus 32 vanuit het<br />

centrum van Dublin<br />

Horeca: In Portmarnock en Malahide<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 29

Ierland<br />

Bull Island.<br />

3. Natuurreservaat Bull<br />

Island en St. Anne’s Park<br />

Binnen de stadsgrenzen(!) van Dublin<br />

bevindt zich North Bull Island: een zandstrand<br />

van 5 kilometer lang en zo'n 800<br />

meter breed. Op de brede duinstrook staat<br />

in het voorjaar en zomer de felgele gaspeldoorn<br />

in bloei. Dit schitterende wandelgebied<br />

ligt slechts een kwartier met de bus<br />

van het centrum. Vanaf het eiland zie je<br />

schiereiland Howth liggen, waar je ook<br />

geweldig kunt wandelen, en aan de andere<br />

kant zie je de toppen van de befaamde<br />

Wicklow Mountains, met de punt van de<br />

Sugarloaf (552 m).<br />

North Bull Island kreeg in 1981 het stempel<br />

van UNESCO-natuurreservaat, en is in<br />

tegenstelling tot Howth bekender bij de<br />

omwonenden dan bij toeristen. Het is dus<br />

een beetje een hidden gem, en dit komt voor<br />

een groot deel door afwezigheid van<br />

horeca. Slechts een kleine koffiekiosk<br />

bedient het hele gebied, en dat is nu juist<br />

deel van de charme.<br />

Ieren zijn zeezwemmers<br />

De wandeling start aan het begin van de<br />

houten brug die naar North Bull Island<br />

gaat. Na de brug sla je linksaf via het duingebied<br />

naar het strand. Voor de koffiekiosk<br />

loop je echter rechtdoor over de dijk. In zee<br />

zwemmen is erg populair in Ierland, en lijkt<br />

de laatste jaren nog meer in trek te zijn, bij<br />

zowel jong als oud. Een van de zwemhotspots,<br />

als het ware, is hier in Dublin Bay,<br />

waar praktische betonnen omkleedhokjes<br />

beschikbaar zijn. Voor wild sea swimming,<br />

zoals de Ieren het noemen, gaat het er<br />

spartaans aan toe: je hebt niets anders<br />

nodig dan je zwemkleding en de zee. Het<br />

hele jaar door, ook in de herfst en winter,<br />

neemt men al dan niet in groepsverband<br />

een verfrissende duik.<br />

De wandeling gaat zo’n 2½ kilometer over<br />

het strand en slaat linksaf over de Causeway<br />

Road terug naar het vasteland. Je<br />

steekt de drukke verkeersweg over en je<br />

loopt via het St. Anne’s Park terug. Elke<br />

zaterdag wordt hier een boerenmarkt<br />

gehouden, voor kinderen zijn er volop<br />

speelmogelijkheden. Afhankelijk van je<br />

route door het park, ben je na enkele kilometers<br />

terug bij de bushalte van lijn 130 die<br />

teruggaat naar het centrum van Dublin.<br />

St Anne’s Park.<br />

De auteur woont in Ierland en schrijft<br />

reisboeken. Vorig jaar verscheen haar<br />

inspiratiegids over Dublin en binnenkort<br />

verschijnt haar nieuwe boek over de Wild<br />

Atlantic Way aan de Ierse Westkust. Op<br />

www.mijndublin.com lees je meer over<br />

Dublin en Ierland, en vind je ook overzichtskaartjes<br />

van de drie wandelroutes<br />

uit de reportage.<br />

INFO<br />

Lengte: 9 km<br />

Start- en eindpunt: Clontarf (bushalte<br />

Wooden Bridge)<br />

Hoe kom ik er: Bus 130 vanuit Dublin<br />

centrum<br />

Horeca onderweg: Kiosk op North Bull<br />

Island, restaurant in St. Anne’s Park<br />

30 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Wandelen in<br />

het groen?<br />

Zoetermeer is de plek!<br />

Voor een heerlijke wandeling<br />

in het groen hoef je niet ver<br />

te reizen, in de randstad zijn<br />

genoeg goede wandelpaden<br />

te vinden!<br />

Foto: Carla Manten Fotografie<br />

’IEDERE BOOM TELT. IS UNIEK.<br />

EN IS VAN WAARDE!’<br />

Maar weinig steden in Nederland hebben zo veel<br />

mogelijkheden om in het groen te ontspannen als<br />

Zoetermeer. Je vindt hier zes recreatiegebieden in<br />

en rondom de stad. Door de recreatiegebieden zijn<br />

kilometers wandelpaden aangelegd, zowel verhard<br />

als onverhard. Ontdek via deze paden de Balij<br />

(het Balijbos), het Buytenpark, het Noordelijke<br />

plassengebied met Strand Noord Aa, het Bentwoud,<br />

het Westerpark met een mooie Natuurtuin, het<br />

moerasbos Prielenbos en de Nieuwe Driemanspolder.<br />

Ontdek ook de zeer gevarieerde architectuur in<br />

Zoetermeer met een van de architectuurwandelingen.<br />

Ben je een kunstliefhebber? Zoetermeer heeft meer<br />

dan 180 kunstwerken, ontdek ze via de kunstroutes!<br />

De routes zijn ongeveer 5 kilometer.<br />

www.uitgeverijzilt.nl<br />

In Bladgoud leggen klimaatspecialist Reinier<br />

van den Berg en coauteurs Suzanne Valkman<br />

en Simone Groenendijk uit wat precies die<br />

waarde inhoudt. In toegankelijke bewoordingen<br />

vertelt dit boek over de historie van bomen,<br />

over de waarde van bomen voor het klimaat,<br />

over biodiversiteit, over de gebruikswaarde,<br />

over de waarde voor onze (geestelijke)<br />

gezondheid en over hun eigen waarde.<br />

€ 20,99 | e-book € 12,50<br />

Trek voor een lange afstandswandeling vanuit<br />

Zoetermeer het Groene Hart in. Zoetermeer ligt<br />

midden in het Groene Hart: een oase van rust,<br />

ruimte en natuur. Je wandelt en fietst hier door<br />

de polders en vaart over de Hollandse plassen.<br />

Volg de socialemediakanalen van Zoetermeer is<br />

de plek om regelmatig wandeltips en nieuwe<br />

routes te ontdekken. Heb je tijdens de wandeling<br />

een mooie foto gemaakt? Deel ’m op Instagram<br />

met #Zoetermeerisdeplek.<br />

www.zoetermeerisdeplek.nl

Nederland<br />

Noord-Holland<br />

Van Fatima<br />

naar Lourdes<br />

… in Amsterdam<br />

De Kolenkit.<br />

Kerken in Amsterdam, die staan toch<br />

leeg, horen we u denken. Of ze zijn<br />

gesloopt of verbouwd tot peperdure<br />

appartementen. Wij, twee verstokte<br />

atheïsten, gingen op bedevaart<br />

en waren verbaasd: God is op veel<br />

plaatsen nog springlevend. Een<br />

aanrader voor slow walking op de<br />

zondagochtend of de vrijdagmiddag.<br />

TEKST & FOTO’S HANS FARJON & BERT STOK<br />

W<br />

e liepen er straal aan voorbij, al zo’n 25<br />

jaar. Nooit gingen we de garagedeur binnen<br />

op de Jacob Catskade 11. Gek eigenlijk,<br />

want boven de deur staat een intrigerende<br />

tekst: “Igreja Nossa Senhora de<br />

Fatima”. Igreja betekent kerk, dat wisten<br />

we, maar een kerk kon dit niet wezen, eerder een vaag zaaltje waar<br />

ze Onze Lieve Vrouwe van Fatima aanbidden. Dat dachten we, tot<br />

een van ons bij een burenklus om de hoek op drie hoog achter uit<br />

het raam keek. Daar stond zowaar een heuse kerk verstopt op het<br />

binnenterrein. Zonder toren, dat wel.<br />

Het is zomer, de kerken zijn weer open. Enigszins beschroomd volgen<br />

we een paar net geklede dames de kerk in. Binnen is het al<br />

redelijk vol. Een enkele man met mondkapje en vooral veel vrouwen<br />

van jong tot oud. Ze komen van heinde en ver om hier met<br />

andere Portugeessprekenden de mis te vieren. Bepaald geen buurtkerk<br />

dus. Als de mis begint zitten er ongeveer vijftig mensen mooi<br />

verspreid over de banken. Rechtsvoor knielt een jongeman met<br />

kroeshaar devoot bij het Maria-altaar. Een gitarist, tenorsaxofonist<br />

en twee zangeressen spelen een ingetogen lied. Een vrouw in wit<br />

gewaad steekt de kaarsen aan en dan komt Bernardo de Boer op, de<br />

32 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Onze Lieve Vrouwe van Lourdes<br />

De neogotische Boomkerk<br />

Bij de Sikhs.<br />

priester die de Heilige Mis doet. Voor ons in<br />

onberispelijk Portugees. Midden in zijn<br />

preek valt slechts één Nederlands woord:<br />

zorgzaam.<br />

Na de zegen van de priester spoeden de<br />

gelovigen zich naar de caféruimte. Daar<br />

ruikt het al lekker naar koffie en gegrild<br />

vlees. “Veel parochianen eten hier. Zo krijgen<br />

we wat extra geld om de kerk te onderhouden”,<br />

zucht de priester die er zonder<br />

kazuifel heel gewoon bijstaat. “We willen<br />

hier weg, want de noodzakelijke verbouwingen<br />

gaan tonnen kosten. Die hebben we<br />

niet. Vorig jaar is de hele kerk bij een fikse<br />

regenbui ondergelopen en is de vloer verzakt.”<br />

Ze gaan verhuizen naar de Boomkerk,<br />

een buurt verderop. “Dan hebben we<br />

hier zo’n dertig jaar gezeten.” De kerk werd<br />

in 1911 ingewijd als Onze Lieve Vrouwe<br />

van Lourdes. Het was een noodoplossing<br />

om de explosieve groei van de katholieke<br />

De laatste twintig jaar kregen tien wereldse<br />

bouw werken een religieuze functie<br />

bevolking op te vangen. Toen in de jaren<br />

vijftig veel parochianen uit de oude stad<br />

wegtrokken naar de Westelijke Tuinsteden,<br />

ging de Lourdeskerk hen achterna en<br />

kwam in een splinternieuwe kerk aan de<br />

noordoever van de Sloterplas terecht.<br />

Zielloze dozen<br />

We wandelen de Lourdeskerk achterna en<br />

passeren maar liefst 34 gebedsruimten. Een<br />

daarvan is gesloopt en slechts vier verloren<br />

hun religieuze functie. Daar staat tegenover<br />

dat de laatste twintig jaar tien wereldse<br />

bouwwerken een religieuze functie kregen.<br />

Het aantal gebedsruimten nam dus toe, niet<br />

af. Het is even wennen, na de fraaie kerkmonumenten<br />

onderweg, om uit een<br />

bedrijfshal de melodie van het Halleluja,<br />

looft de Heer te horen. Het is een van de drie<br />

Braziliaanse pinkstergemeentes op onze<br />

tocht. Maar ook anderen bidden in zielloze<br />

dozen.<br />

Ingeklemd tussen een machinefabriek en<br />

meubelmakerij belijden de Sikhs hun<br />

geloof. Nieuwsgierig kijken we door het<br />

raam. Een man met baard en tulband<br />

wenkt ons naar binnen. We krijgen allebei<br />

een oranje hoofddoekje op. Niet alleen de<br />

schoenen, ook de sokken moeten uit. Baghwan<br />

Singh, zo heet onze gastheer, leidt ons<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 33

De Jeruzalemkerk.<br />

over dik tapijt een grote lage zaal in. Her en<br />

der zitten mensen op het oudroze tapijt. De<br />

vrouwen in sari links en rechts de mannen<br />

met tulband. Helemaal voorin staat een<br />

altaar waar een vrouw uit een indrukwekkend<br />

dik boek hardop voorleest. “Dat is<br />

ons heilige boek”, fluistert meneer Singh.<br />

Alleen op hoogtijdagen worden alle 1430<br />

pagina’s voorgelezen. Dat duurt zo’n 48<br />

uur. “Willen jullie eten?” Dat willen we en<br />

even later zitten we in yogazit met een bord<br />

op schoot vol zoete en pittige dingen. We<br />

praten gelukkig niet over het mysterie Gods<br />

maar over het gewone leven buiten de tempel.<br />

Meneer Singh woont al bijna een halve<br />

eeuw in Nederland. Om de armoede te ontvluchten<br />

monsterde hij aan op een Griekse<br />

boot. In Rotterdam ging hij passagieren. Bij<br />

terugkomst was zijn schip vertrokken. Hij<br />

bleef helemaal alleen achter in Nederland<br />

en ging werken in een ijzergieterij, heel<br />

ander werk dan het boerenwerk in de Punjab.<br />

Daar ploegde hij met een kameel. “Best<br />

gevaarlijk, want anders dan koeien of paarden<br />

kunnen die beesten je lelijk bijten.”<br />

Plat dak<br />

We lopen verder naar het westen, de Ring<br />

over en komen in de wereld van het open<br />

bouwblok, de grote ramen en het vele<br />

groen. Midden in een krokusplantsoen staat<br />

een stoere, in brons gegoten bouwvakker.<br />

Zijn machtige linkerbeen rust op een stapeltje<br />

bakstenen. Trots, met één hand in de<br />

zij, tuurt hij in de verte naar gedane arbeid:<br />

de tuinstad van licht, lucht en ruimte naar<br />

ontwerp van ingenieur Cornelis van Eesteren<br />

en zijn team. Ook de gewone man had<br />

volgens hen recht op goed wonen; weg uit<br />

de vochtige kelderwoningen en donkere<br />

achterkamertjes. Ruim tien jaar geleden<br />

werd een stukje van hun Algemeen Uitbreidingsplan<br />

tot een levensgroot openluchtmuseum<br />

gebombardeerd, een museum<br />

waar de idealen van het nieuwe bouwen<br />

recht overeind staan.<br />

Ook de kerken moesten eraan geloven. Het<br />

puntdak was fout, het platte dak goed. Bouwen<br />

in glas, staal en beton werd het motto.<br />

Even voorbij een rijtje villa’s – ook de dokter<br />

en de directeur moesten in de tuinstad<br />

wonen – staan we oog in oog met zo’n<br />

nieuwe kerk: De Hoeksteen, ontworpen<br />

door Piet Zanstra. Helemaal recht in de leer<br />

was de architect niet. Het dak is niet plat,<br />

het heeft drie tongewelven, maar die zijn<br />

wel, zoals het hoort, in beton gegoten.<br />

Ooit kwamen hier de Nederlands hervormden<br />

bijeen. De traditionele katholieke en<br />

protestantse buurtkerken lopen leeg, maar<br />

de kerken met veel zendingsdrang zijn succesvol,<br />

vooral onder migranten. Nu zitten<br />

de bekeringlustige baptisten in Zanstra’s<br />

kerk die ze de Verbinding noemen. Iets minder<br />

fanatiek dan de pinkstergemeentes eerder<br />

op de wandeling, dat wel. Op deze<br />

doordeweekse dag staat de deur open en<br />

slepen drie mannen bouwafval naar buiten.<br />

Ben, die ons de kerkzaal op de eerste verdieping<br />

laat zien, vertelt dat ze het plafond<br />

hebben verlaagd om de akoestiek te verbeteren.<br />

“Zo’n kerkorgel klinkt prachtig<br />

onder die ronde gewelven, maar wij zingen<br />

begeleid door drums, piano en gitaar. Dat<br />

galmt te veel.” Daarom zijn de drie karakteristieke<br />

bogen van de Hhervormde Hoeksteen<br />

verstopt achter het systeemplafond<br />

van de Verbinding.<br />

34 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Ben vertelt hoe hij tot God is gekomen. “Ik<br />

was al 25 toen ik me openstelde en op zoek<br />

ging naar God”, vertelt hij terwijl we<br />

samen een stuk taart verorberen. Maar het<br />

moment dat God hem aanraakte duurde<br />

nog wel even. “Het kwam onverwachts. Op<br />

een donkere avond toen ik op mijn brommertje<br />

door de polder reed van Holysloot<br />

naar Zunderdorp. Ik stroomde plotseling<br />

vol met een enorm geluksgevoel, dat dagen<br />

bij me bleef.” Met zijn volwassenendoop<br />

(baptisten kennen geen kinderdoop) heeft<br />

hij gewacht tot zijn ouders, die hem al als<br />

baby lieten dopen, waren overleden. “Dat<br />

vond ik toch te confronterend voor hen.”<br />

Bens verhaal komt recht uit zijn hart en<br />

raakt ons.<br />

Nog een fraai voorbeeld van moderne kerkenbouw<br />

is de even verderop gelegen Olijftak<br />

waar ooit doopsgezinden hun dienst<br />

hielden. De Olijftak werd de El Hijra, een<br />

Marokkaanse moskee. Het kruis verdween<br />

van de koperen toren. Als de verbouwing<br />

klaar is komt er een halve maan op te<br />

staan. De moskee wordt veel groter maar<br />

alles met respect voor het oorspronkelijke<br />

ontwerp. Je kunt in El Hijra ook naar de<br />

kapper. Dat weten we van onze eigen<br />

Marokkaanse buurtkapper. Soms gaat hij<br />

naar de Olijftak, maar een vaste moskee<br />

heeft hij niet. “Net hoe het uitkomt, een<br />

Marokkaanse of Turkse moskee, het maakt<br />

me niet uit.” Alleen op vrijdag is het anders.<br />

Dan kiest hij voor de Marokkaanse moskee.<br />

“Daar predikt een imam die mooi spreekt<br />

in mijn eigen taal.”<br />

De r.-k. Catharinakerk met kerkgangers Foto: Stadsarchief Amsterdam<br />

Neo-stijl<br />

De Onze Lieve Vrouwe van Lourdes, het<br />

eindpunt van onze bedevaart, ligt verscholen<br />

in een wijkje met neo-traditionele architectuur,<br />

de Noorderhof. De buurt contrasteert<br />

in alles met het modernisme van de<br />

omringende Westelijke Tuinsteden. Van Eesteren<br />

zou zich in zijn graf omdraaien, walgend<br />

van de nauwe straatjes, kleine ramen,<br />

en de betonnen draagconstructies verborgen<br />

achter oer-Hollandse baksteen. Eigenlijk<br />

past de kerk uit 1957, een ontwerp van<br />

de grondlegger van de Delfste School,<br />

Grandpré Molière, goed bij het knusse<br />

dorp uit 1999. Net als Noordhof is de kerk<br />

gebouwd in een neo-stijl: de basilicastijl die<br />

teruggrijpt naar de eerste katholieke kerken.<br />

De drie even hoge beuken steken<br />

mooi af tegen de strakblauwe lucht.<br />

We bellen aan bij de zijdeur van de kerk.<br />

Of we binnen mogen kijken, vragen we aan<br />

een tengere man op leeftijd. Leuk wordt<br />

zijn rondleiding niet. Peter, onbetaald koster,<br />

gaat stoppen met zijn vrijwilligerswerk.<br />

De kerk gaat voorgoed dicht. Het aantal<br />

katholieken liep zo ver terug dat een volgende<br />

fusie onafwendbaar was. Met Kerst<br />

was er een laatste mis in kleine kring. De<br />

hallenkerk met plaats voor meer dan duizend<br />

gelovigen lijkt door die mededeling<br />

nog groter en leger dan hij al is.<br />

Wie zullen de nieuwe gebruikers zijn? We<br />

moeten aan de Sint-Josephkerk denken die<br />

ooit in een klimhal veranderde. Deze<br />

gigantische ruimte zou volgens ons<br />

geschikt zijn om paarden rondjes te laten<br />

lopen. Peter zegt geen ja of nee, maar uit<br />

alles blijkt dat hij hier geen manege wil.<br />

“Maar een uitzinnige Surinaamse pinkstergemeente,<br />

zou je dat wat vinden?”, plagen<br />

we. “Misschien, we zullen het zien”, zegt<br />

hij gelaten. Samen met de priester naar de<br />

Pauluskerk verderop in Osdorp verhuizen<br />

doet hij niet. Het is mooi geweest, horen<br />

we hem denken.<br />

DE 6 MOOISTE KERKEN<br />

• Jeruzalemkerk – Mooiste van de<br />

drie Amsterdamse Schoolkerken, is<br />

van binnen te bewonderen. Ook de<br />

andere Amsterdamse Schoolkerken,<br />

Nassaukerk en Bethelkerk,<br />

zijn aanraders.<br />

• Boomkerk – Enige neogotische<br />

kerk, vooral vanwege fraaie altaren<br />

en beelden die meekwamen van de<br />

gesloopte voorganger aan het<br />

Rokin.<br />

• Taqwa Moskee – Mooiste moskee,<br />

is fonkelnieuw en helemaal wit.<br />

• Sint Sharbel – Mooiste van de twee<br />

basilicakerken in Slotermeer.<br />

De Heilige Mis op zondag is<br />

oogverblindend kerktheater.<br />

• Kolenkit – Lang markeerde deze<br />

fraaie kerk in rood baksteen de<br />

overgang van de stad naar de<br />

Westelijke Tuinsteden.<br />

• Sint-Joseph – Dooskerk in grauw<br />

beton, is een rijksmonument.<br />

Ooit gebruikt als klimhal, daarna<br />

opvang voor uitgeprocedeerde<br />

asielzoekers en nu een kinderspeelparadijs.<br />

WANDELWIJZER<br />

Onze pelgrimstocht langs 34 gebedsruimten<br />

ten westen van de Amsterdamse<br />

Jordaan is te volgen met een<br />

audio-wandeltour uit de serie<br />

Ongezien Amsterdam:<br />

www.avontuurlijkwandelen.nl/<br />

audiotourfatimalourdes<br />

Deze tour informeert je onderweg<br />

over de historie van het gebouw, de<br />

aard van de religieuze gemeenschap<br />

en de openingstijden. Daarnaast zijn<br />

er foto’s uit het verleden en van het<br />

interieur. Scan de QR-code en de<br />

wandeltour start op in de IZI-travel<br />

app op alle smartphones (geen download<br />

nodig, wel een mobiele dataverbinding<br />

of WiFi).<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 35

n<br />

n<br />

n<br />

n<br />

n<br />

n<br />

•

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

BUITEN GEWOON GOED<br />

M A G A Z I N E<br />

Lente.<br />

BUITEN GEWOON GOED<br />

M A G A Z I N E<br />

Zomer.<br />

BUITEN GEWOON GOED<br />

M A G A Z I N E<br />

Herfst.<br />

BUITEN GEWOON GOED<br />

M A G A Z I N E<br />

Winter.<br />

En dat alles bij jouw<br />

outdoorspecialist.<br />

in dit nummer o.a.<br />

#BUITEN-<br />

GELUKS-<br />

MOMENT!<br />

DUURZAAM<br />

OUTDOOR<br />

OP DE FIETS<br />

WANDEL-<br />

UITRUSTING<br />

En dat alles bij jouw<br />

outdoorspecialist.<br />

magazine<br />

aangeboden door<br />

jouw outdoorspecialist<br />

in dit nummer o.a.<br />

VAKANTIE<br />

LICHTGEWICHT<br />

OUTDOOR4KIDS<br />

KARINTHIË<br />

OOSTENRIJK<br />

En dat alles bij jouw<br />

outdoorspecialist.<br />

magazine<br />

aangeboden door<br />

jouw outdoorspecialist<br />

in dit nummer o.a.<br />

HERFST-<br />

WANDELING<br />

URBAN<br />

OUTDOOR<br />

WATERDICHT<br />

TRAVEL<br />

En dat alles bij jouw<br />

outdoorspecialist.<br />

magazine<br />

aangeboden door<br />

jouw outdoorspecialist<br />

in dit nummer o.a.<br />

OUTDOOR<br />

CADEAUS<br />

WINTERSPORT<br />

WARM DE<br />

WINTER DOOR<br />

ALLES OVER<br />

DONS<br />

magazine<br />

aangeboden door<br />

jouw outdoorspecialist

Nederland<br />

Natuur om de hoek<br />

De Leubeek.<br />

Het Limburgse Leudal<br />

Onze eigen ‘Grand Canyon’<br />

Op de glooiende hellingen van het Limburgse Maasdal,<br />

omringd door saaie raaigrasvlaktes en in plastic verpakte<br />

aspergepercelen, ligt natuurgebied het Leudal.<br />

De Leubeek heeft zich er diep in de dekzandlagen<br />

ingevreten en slingert, schiereilandjes vormend, tussen<br />

hoge oeverwallen. Onze eigen Grand Canyon, wordt het<br />

dal gekscherend genoemd.<br />

TEKST & BEELD WOUTER VAN DE VEGT<br />

Winterkoning.<br />

In toeristenfolders wordt het bijna<br />

1000 hectare grote natuurgebied<br />

bezongen als uitermate geschikt<br />

voor rustzoekende wandelaars en<br />

(helaas) ook voor fietsers. Een<br />

fijnmazig, onverhard wegennet<br />

staat daar borg voor. Het kan er erg druk<br />

zijn, en dat merken we vandaag. Het zonnige<br />

en onverwacht warme weer en de<br />

coronacrisis helpen ook al niet om rustig<br />

en ongestoord van het ontluikende voorjaar<br />

te genieten. Twee vissers loeren, onbeweeglijk<br />

als reigers maar kletsend als Brugman,<br />

op snoek en witvis. Een groep puberende<br />

meisjes vermaakt zich met een blèrende<br />

radio en wat opgeschoten jongens proberen<br />

met fiets en al van een hoge en steile oeverwal<br />

af te stuiteren. (Ver)dwalen is er niet<br />

meer bij in het Leudal. Op elk kruispunt<br />

wijst een bordje je resoluut de weg. Henry<br />

David Thoreau, een van de aartsvaders van<br />

het zwervend wandelen en bestrijder van<br />

obstakels als wegen en hekken, zou zich in<br />

zijn graf omdraaien.<br />

38 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Tjiftjaf.<br />

Knaagsporen van bevers.<br />

Vervuilde gronden werden verwijderd<br />

en geknechte beken uit hun keurslijf bevrijd<br />

Bokkenrijders<br />

Dat was vroeger wel anders. Het was er, zo<br />

vlak bij de Peel, woest en gevaarlijk. Een<br />

reiziger kon zomaar verdwijnen. Weer<br />

iemand gepakt door een bokkenrijder – een<br />

geest die zich op zo’n dier voortbewoog –<br />

was dan de verklaring volgens een hardnekkig<br />

volksgeloof. Dat bokkenrijders echt<br />

bestonden, maar dan in de vorm van een<br />

goed georganiseerde boevenbende die in de<br />

achttiende eeuw dood en verderf zaaide in<br />

het land tussen Peel en Maas, daar kwam<br />

menig boer of pastoor pas achter als het te<br />

laat was.<br />

Boeren in het land van Overmaas hoeven<br />

niet langer bang te zijn een dreigbrief<br />

onder de deur geschoven te krijgen. De<br />

Bokkenrijders zijn verdwenen; vaak publiekelijk<br />

opgeknoopt. Nu loert er een ander<br />

gevaar. Een onzichtbaar, ongrijpbaar<br />

gevaar, dat uit kieren en naden van enorme<br />

stallen naar buiten kan sluipen en dan<br />

ellende veroorzaakt. Slechts verraden door<br />

een penetrante geur lijden miljoenen runderen,<br />

varkens en vooral kippen, opeen<br />

gepropt als feestvierders in een nachtclub,<br />

in de vele brandgevaarlijke stallen zonder<br />

daglicht een angstig en dieronwaardig<br />

bestaan. Bacteriën en virussen zijn enthousiast.<br />

Een flink deel van de veehouderijen<br />

in een wijde kring rondom het Leudal<br />

blijkt besmet met het MRSA-bacterie en<br />

ook de ESBL-bacterie bij kippenboeren<br />

laat zich niet onvermeld. Wat de Q-koorts<br />

hier een jaar of vijftien geleden heeft aangericht<br />

is bekend, ook al willen politici dat nu<br />

liever stilhouden.<br />

Ontginningen<br />

Sicco Mansholt was niet de eerste vooruitziende<br />

geest op het gebied van hogere landbouwopbrengsten.<br />

De negentiende eeuw<br />

en de Eerste Wereldoorlog met zijn enorme<br />

voedseltekorten en verpaupering hadden<br />

aangetoond dat de nationale voedselvoorziening<br />

naar een hoger plan getild moest<br />

worden. De teloorgang van onze woeste<br />

gronden zette in. Deskundigen berekenden<br />

dat de Peel omgezet kon worden in honderdduizenden<br />

hectares goede landbouwgrond.<br />

Met gelukkige boeren en burgers.<br />

Rond 1900 was het er nog woest en ledig;<br />

vijftig jaar later lag er een dynamisch en<br />

goed afgewaterd landbouwgebied. De vele<br />

beken waren rechtgetrokken en van obstakels<br />

als dammen en watermolens ontdaan.<br />

De Tungelroyse Beek, die zodra hij het<br />

Leudal binnendringt Leubeek wordt<br />

genoemd, ‘verloor’ door deze ingrepen<br />

meer dan twintig procent van zijn oorspronkelijke<br />

lengte.<br />

In 1999 startte het Waterschap Peel en<br />

Maasvallei een van de grootste beekhersteloperaties<br />

van Nederland: de sanering en<br />

herinrichting van het stroomgebied van de<br />

Tungelroyse Beek. Vervuilde gronden werden<br />

verwijderd en geknechte beken uit hun<br />

keurslijf bevrijd. Ze mochten weer kronkelen<br />

en ’s winters het overtollige water aan<br />

de omgeving afstaan. De twee watermolens<br />

in het Leudal kregen vispassages. Zodat<br />

vissen de bovenloop van riviertjes weer<br />

kunnen bereiken om hun eitjes af te zetten.<br />

Het resultaat mag er zijn.<br />

Bevers<br />

Het is warm en windstil. Het water van de<br />

Leubeek knabbelt en trekt zachtjes aan de<br />

hoge oevers. Zonnestralen glippen door de<br />

nog kale bomen en verwarmen de bosgrond,<br />

waar een heerlijke geur vol voorjaarsverwachtingen<br />

uit opstijgt. Schaatsenrijders,<br />

snelle roofwantsen, trekken kringen<br />

in het gouden water. Een paartje eenden<br />

laat zich door de stroom meevoeren en slalomt<br />

behendig als kanoërs onder de vele in<br />

het beekwater gevallen, bemoste bomen<br />

door, steeds op tijd hun kopjes intrekkend.<br />

Langs de beek breken tere, witte bosanemonen<br />

aarzelend door de oude laag bladeren.<br />

De eerste zwartkop laat zijn parelend<br />

liedje horen. Een tjiftjaf scharrelt onopvallend<br />

in een struik. Zelfs een zwarte specht<br />

mengt zich in het vogelconcert.<br />

Waar de Leubeek een dicht bos induikt,<br />

stuiten we op beversporen. Twintig jaar<br />

geleden werden in Limburg de eerste<br />

bevers uitgezet. Ook in het Leudal. Waarbij<br />

je je toch afvraagt wat die biologen destijds<br />

bezielde. Het uitzetten van (al dan niet verdwenen)<br />

diersoorten heeft zo zijn grenzen,<br />

hebben de Oostvaardersplassen ons<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 39

Nederland<br />

inmiddels geleerd. Dat was begin 2000 niet<br />

anders. Moest er natuurvernietiging<br />

gecompenseerd worden? Willen we nog<br />

steeds zo graag voor God spelen en ervan<br />

uitgaan dat de natuur maakbaar is? De reuzenknagers<br />

bleken zeer succesvol; er leven<br />

nu 1100 bevers in het stroomgebied van de<br />

Maas in Limburg. Twijfels staken al gauw<br />

de kop op. Bevers kunnen hele bossen<br />

om knagen en beekoevers en dijken ondergraven,<br />

wat een gevaar kan opleveren voor<br />

landbouwvoertuigen en bezoekers.<br />

Beheerskosten rezen in Limburg de pan<br />

uit; in 2019 meer dan driehonderdduizend<br />

euro. Bovendien bleek er voor de bever<br />

steeds minder geschikt terrein beschikbaar<br />

te zijn en verschenen ze op plekken waar ze<br />

niet geacht werden te komen. De weerstand<br />

onder de bevolking nam toe. Daar<br />

konden geen Ed en Willem Bever iets aan<br />

veranderen. Het kon niet uitblijven.<br />

Precies zoals in de Oostvaarders plassen<br />

werd er naar het geweer gegrepen.<br />

WANDELWIJZER<br />

Vervoer<br />

Vanuit Roermond Limburgliner 372<br />

naar Roggel. Uitstappen halte Bergstraat.<br />

Dan twee km lopen naar het<br />

Bezoekerscentrum Leudal aan de<br />

Roggelseweg 58 in Haelen waar de<br />

vele wandelroutes beginnen.<br />

Wandelen<br />

In het Leudal zijn vele wandelingen te<br />

maken. Een rondwandeling van<br />

ongeveer 14 km brengt je langs de<br />

Leubeek en Zelsterbeek en grafveld<br />

Busjob. Informatie in het Bezoekerscentrum<br />

Leudal<br />

(www.bezoekerscentrumleudal.nl).<br />

In het bezoekerscentrum is ook het<br />

Leudalmuseum en horeca gevestigd.<br />

Leestip<br />

Het landschap, de mensen – Nederland<br />

1850-1940, Auke van der Woud,<br />

Prometheus, 2020, ISBN<br />

9789044645934<br />

Goudhaantje.<br />

Ontdek BIKE explorer<br />

Het magazine voor de<br />

avontuurlijke fietser<br />

1 jaar<br />

voor slechts<br />

€ 16,95<br />

(ipv € 24,95)<br />

ONTDEK BERGEN MAGAZINE<br />

Word abonnee!<br />

OOK<br />

LEUK ALS<br />

CADEAU!<br />

OOK LEUK<br />

ALS<br />

CADEAU!<br />

1 JAAR VAN<br />

€ 32,45 VOOR<br />

€ 22,50<br />

+ cadeaus!<br />

www.bikeexplorer.nl/abonneren<br />

WWW.BERGWIJZER.NL/ABONNEMENT<br />

BergenM_abonneewerf_215x280.indd 43 20-01-20 12:09<br />

40 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Veluwe Outdoor<br />

totaal concept<br />

Het Veluwe Outdoor Totaal Concept heeft tot doel om de<br />

juiste schoen voor uw voeten te vinden voor uw wandeling.<br />

De vragen die daarbij beantwoord worden zijn:<br />

1 Welke soort wandeling<br />

2 Maatvoering lengte breedte wreefhoogte<br />

3 Type inlegzool<br />

HEUPTASSEN EN<br />

(DAG)RUGZAKKEN<br />

KEUZE UIT MEER<br />

DAN 100 MODELLEN<br />

MEINDL & HANWAG<br />

DE JUISTE SCHOEN IN<br />

LENGTE EN BREEDTE!!<br />

VOOR IEDERE VOET MAAT 36 T/M 54 (UK 3,5 T/M 17)<br />

DE MEESTE OOK IN HALVE MATEN<br />

VOOR IEDERE VOET EEN<br />

PASSENDE SCHOEN<br />

Wij zijn gespecialiseerd zijn om voor iedere voet een<br />

goed passende schoen te vinden. Dit doen we door:<br />

̌ Te luisteren naar u welke wandelingen u wil maken<br />

̌ Het kijken naar uw voeten<br />

̌ Uit ervaring adviseren welk type schoen voor u<br />

het meest geschikt zou zijn voor het wandelen op<br />

asfalt, bos, bergwandelen, maar ook lopen van<br />

meerdaagse trektochten in het hooggebergte<br />

̌ Wij zijn gespecialiseerd in schoenen voor de<br />

“standaardvoet”, “de moeilijke voet” “de brede voet”<br />

en geschikte schoenen voor voeten met<br />

enkel / gewrichtsproblemen<br />

Door meer dan 250 voorraad modellen laag, halfhoog,<br />

hoog van soepel tot stijgijzer vast zit er vast een schoen<br />

voor u bij Of u nu een uurtje in de week wandelt of 3<br />

weken een huttentocht in de bergen, wij hebben het.<br />

Stationslaan 41a, 8071 CK Nunspeet, 0341 - 27 08 47<br />

WWW.BREDEWANDELSCHOENEN.NL • WWW.VELUWE-OUTDOOR.NL

Zuid-Afrika<br />

Duitsland<br />

Rijnland-Palts<br />

Langs de<br />

Limes Wanderweg<br />

Onderweg naar<br />

wachttoren 1.<br />

Aan de Rijn net boven Koblenz start een<br />

wandelpad dat het tracé volgt van de Duitse<br />

Limes, de Romeinse grens van Opper-<br />

Germanië en Raetia die dwars door Midden-<br />

Duitsland tot aan Regensburg aan de Donau<br />

loopt. Wij verkenden de eerste 75 kilometer<br />

van deze afwisselende route.<br />

TEKST JOOST VERMEULEN<br />

FOTO’S MARK RAMMERS<br />

Een betonnen rivierpromenade, een<br />

gedateerd kuuroord en een winkelstraat<br />

die beter tijden heeft gekend. Het plaatsje<br />

Rheinbrohl, heeft op het eerste gezicht<br />

weinig te bieden. Toch heeft Rheinbrohl<br />

onder historici, Romefanaten en wandelenthousiastelingen<br />

een welhaast magische<br />

klank. Want hier op de oostoever<br />

van de Rijn, nog geen twintig kilometer<br />

ten noorden van Koblenz, begint de<br />

zogeheten Obergermanisch-Raetischer<br />

Limes, een 700 kilometer lange door de<br />

Romeinse aangelegde grensversterking<br />

42 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Vergezicht vanaf de Pulverberg en<br />

wachttoren I-54, met in de achtergrond<br />

het dorp Bendorf en de Rijn.<br />

Wachttoren 1.<br />

(limes = grens). Sinds een aantal jaren loopt<br />

er langs deze grens een schitterend langeafstandswandelpad,<br />

de Limes Wanderweg.<br />

“Dit is nummer I/1”, staat er op het informatiepaneel<br />

naast de ruim tien meter hoge<br />

houten toren die even buiten Rheinbrohl<br />

tegen de berghelling aan staat. Voordat we<br />

verder kunnen lezen begint een man met<br />

een hond die onze belangstelling voor deze<br />

toren was opgevallen te vertellen. “Het is<br />

eerste wachtoren van de eerste sectie. Het<br />

origineel stond iets zuidelijker vlak aan het<br />

water. De restanten daarvan zijn in de<br />

negentiende eeuw al opgegraven toen de<br />

kademuur hier versterkt werd.” Hij schudt<br />

zijn hoofd en zucht: “Ze hebben er wel<br />

werk van gemaakt, die Romeinen.” Op het<br />

moment dat hij zijn geschiedenisles wil<br />

voortzetten vraagt de hond zijn aandacht.<br />

Die moet duidelijk nodig. Terwijl de hond<br />

hem wegtrekt draait de man zich nog even<br />

om. “U gaat wandelen?” Hij wijst naar<br />

onze rugzak. Na een bevestigende knik<br />

wenst hij ons een fijne wandeling. “En, o ja,<br />

ga beslist kijken in Niederbieber. Dort is es<br />

ja so schön.” Waarna hij verdwijnt in de<br />

bosjes.<br />

Goede voorbereiding<br />

Niet ver van de wachttoren vinden we het<br />

eerste teken dat we op de goede route zitten.<br />

Een zwarte gestileerde weergave van<br />

een wachttoren is op een boom geschilderd.<br />

Dit vignet zal ons de komende paar<br />

dagen – met vallen en opstaan – niet alleen<br />

door een prachtig landschap voeren, maar<br />

ook langs talloze restanten uit de Romeinse<br />

tijd: gereconstrueerde wachttorens, resten<br />

van de grote aarden wal, soms met stukken<br />

van de palissade er nog op en de ruïnes van<br />

grotere en kleinere forten.<br />

Wie zich niet van tevoren heeft ingelezen<br />

over het hoe en vooral over het waarom<br />

van al die Romeinse resten hier in de bossen<br />

van Midden-Duitsland doet er goed<br />

aan om, vooraleer aan de wandeling te<br />

beginnen, minstens een uur uit te trekken<br />

voor een bezoek aan het informatiecentrum<br />

over de Romeinen in Arienheller.<br />

Want hoewel er hier en daar langs de route<br />

infopanelen staan opgesteld, is het anders<br />

lang niet altijd direct duidelijk waar je precies<br />

naar kijkt en wat dat betekent. Het<br />

informatiecentrum vind je pal aan het<br />

begin van de route.<br />

Een andere broodnodige voorbereiding is<br />

de aanschaf van een goede kaart. De route<br />

is in principe gemarkeerd, maar er ontbreekt<br />

hier en daar toch het een en ander.<br />

Het zwarte vignet is relatief klein en daardoor<br />

vaak lastig te ontdekken in de soms<br />

dichte vegetatie. En wij merkten dat bosarbeiders<br />

geen rekening houden met aangebrachte<br />

markeringen. Vooral in de<br />

omgeving van het fort van Holzhausen,<br />

waar grote percelen naaldhout gekapt<br />

worden in verband met de oprukkende<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 43

Duitsland<br />

letterzetter – een kever die vooral naaldbossen<br />

aantast en alleen bestreden kan<br />

worden door aangetaste bomen zo snel<br />

mogelijk te kappen – ontbreken daardoor<br />

de markeringen over een langere afstand.<br />

Ook het feit dat heel veel partijen betrokken<br />

zijn bij het instandhouden van de<br />

route helpt niet. De hele Obergermanisch-<br />

Raetischer Limes is weliswaar een archeologisch<br />

monument met zelfs de status van<br />

UNESCO-Werelderfgoed, maar het onderhoud<br />

en beheer is verdeeld over vier<br />

bondsstaten (Rijnland-Palts, Hessen,<br />

Baden-Würtenberg en Beieren ) met elk<br />

hun eigen regels. Daarnaast hebben de 95<br />

gemeentes over wier grondgebied de Limes<br />

Wanderweg loopt soms ook nog hun eigen<br />

regels en onderhoudschema’s.<br />

Voor het 75 kilometer lange deel van de<br />

Limes Wanderweg in Rijnland-Palts – het<br />

traject dat wij lopen – is er gelukkig een<br />

prima 1:25000-wandelkaart verkrijgbaar.<br />

Op die kaart staat de route goed ingetekend.<br />

Ook op internet zijn van dit stuk<br />

delen beschreven.<br />

Palissade<br />

Al op de eerste dag wordt na anderhalf uur<br />

lopen over een steeds stijgend pad aan de<br />

rechterzijde de verhoging zichtbaar waarop<br />

de houten staketsels ooit stonden. Hij is<br />

over een paar honderd meter goed in het<br />

landschap te volgen. Hoe een dergelijke<br />

palissade er uit moet hebben gezien wordt<br />

even later duidelijk. Ter hoogte van de plek<br />

waar ook de fundamenten van een wachttoren<br />

zijn blootgelegd is een stuk van het<br />

houten verdedigingswerk gereconstrueerd.<br />

Hier is ook goed te zien hoe het systeem<br />

van wachttorens werkte. Ze waren zo opgesteld<br />

dat men vanuit de ene toren steeds de<br />

volgende kon zien liggen. Vanaf de plek<br />

waar toren I/8 lag (de achtste toren gerekend<br />

vanaf de allereerste bij Rheinbrohl)<br />

kun je dan ook duidelijk de ongeveer 900<br />

meter verderop gelegen reconstructie van<br />

toren I/9 zien liggen.<br />

Vanaf de houten omloop van deze toren,<br />

die op het hoogste punt in de omgeving<br />

staat, de Beulenberg, heb je een fantastisch<br />

uitzicht. Zelfs de torenflats van Koblenz<br />

kun je in de verte zien liggen en de Rijn<br />

schittert in het landschap als een smalle<br />

blauwgrijze streep. Vanaf de Beulenberg<br />

daalt de route langzaam door de dichte<br />

bossen terug naar de Rijn. Op sommige<br />

stukken moet je de paden delen met fietsers<br />

die de Limes-fietsroute volgen. Ter<br />

Kleinkastell Holzhauzen ligt prachtig verborgen in de bossen van Rijnland-Palts.<br />

hoogte van Rodenbach komt de route bij<br />

bebouwing uit. Vanaf daar loop je verder<br />

over een smalle asfaltweg richting Niederbieber.<br />

Wij kiezen ervoor het asfalt zoveel<br />

mogelijk te vermijden en lopen een stukje<br />

om over de Rheinsteig, die het Limespad in<br />

dit gebied twee keer kruist.<br />

Mooiste overblijfselen<br />

De man met de hond had gelijk. In een villawijk<br />

van Niederbieber ligt namelijk een<br />

van de mooiste en leukste Romeinse overblijfselen<br />

langs onze route. De contouren<br />

van een badhuis en een tempel zijn duidelijk<br />

zichtbaar. Die hoorden bij een van de<br />

zogeheten cohortenforten. Dat waren vlak<br />

achter de feitelijke grens gelegen versterkingen<br />

waar één of soms meerdere eenheden<br />

van honderd man gelegerd waren. Van<br />

daaruit werden de wachttorens bevoorraad<br />

en konden in geval van een illegale grensoverschrijding<br />

de troepen snel naar de<br />

gewenste plek worden gedirigeerd.<br />

Verderop passeren we een heel ander soort<br />

Romeins fort. Castell Anhausen, dat in de<br />

bergen boven Oberbieber ligt, behoort tot<br />

de zogeheten kleincastella. Dat waren forten<br />

waarin één hooguit twee kleine eenheden<br />

(maniples) waren gelegerd.<br />

Na Anhausen loopt de route over goed<br />

begaanbare paden eerst nog wat verder<br />

omhoog om dan na enkele kilometers<br />

opnieuw aan een lange afdaling richting<br />

Rijn te beginnen. Op dit stuk door het bos<br />

is op veel plekken de aarden wal duidelijk<br />

zichtbaar. Eerst ligt hij aan je rechterhand.<br />

Ter hoogte van de voormalige wachtoren<br />

I/46 kruis je hem en vervolgens blijft hij<br />

aan je linker zijde zo nu en dan zichtbaar.<br />

Na het dorpje Sayn, dat we na een korte,<br />

steile afdaling bereiken, begint een van de<br />

steilste passages van onze tocht. Langs de<br />

linkeroever van de Brexbach stijgen we,<br />

kruisen daarna de beek om tenslotte uit te<br />

komen op de Pulverberg. Hier staat weer<br />

een gereconstrueerde wachtoren en ook is<br />

er vlakbij een deel van de palissade herbouwd.<br />

Wit gesausd<br />

Vlak bij een oude watermolen gaat de route<br />

over een snelstromende beek. Van de brug<br />

waarmee de Romeinen deze beek gepasseerd<br />

moeten hebben – hij stroomt hier zo<br />

snel dat het onwaarschijnlijk lijkt dat ze er<br />

doorheen hebben gewaad – is nooit iets<br />

teruggevonden.<br />

Dat brengt ons op een andere vraag<br />

waarop geen antwoord lijkt. Hoe hebben<br />

de Romeinen zich langs de grens verplaatst?<br />

Op een paar plekken lijkt het of er<br />

achter de wal een soort van weg gelopen<br />

heeft. Maar op de meeste plaatsen ontbreekt<br />

elk spoor daarvan.<br />

Bij het iets verderop gelegen Hilscheid valt<br />

ons nog iets op. De reconstructie van een<br />

44 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Limespavillioen Hillsheid.<br />

eeuw) er bij veel wachttorens extra gebouwen<br />

verschenen. Dat waren vermoedelijk<br />

stallen. En dat wijst er volgens Jost weer op<br />

dat in die periode de ruiterij een belangrijkere<br />

rol speelde in de verdediging van de<br />

grens dan in de periode daarvoor.<br />

“Ze hebben er wel werk van gemaakt,<br />

die Romeinen”<br />

wachttoren, die hier wat verloren aan de<br />

rand van een klein industrieterrein staat,<br />

ziet er heel anders uit dan de exemplaren<br />

die we eerder tegenkwamen. Ter plekke<br />

wordt het ons niet duidelijk waarom dat zo<br />

is, dus vraag ik het later aan Doctor Jost<br />

van het archeologisch museum in Koblenz.<br />

Hij was als deskundige verbonden aan het<br />

restauratieproject. “Dat de toren van Hilscheid<br />

er anders uitziet komt doordat in de<br />

loop der jaren de ideeën over hoe zo’n<br />

toren er in het echt uitzag zijn veranderd.<br />

In het verleden – de eerste reconstructies<br />

dateren al van de jaren zestig van de vorige<br />

eeuw – dacht men bijvoorbeeld dat de houten<br />

omloop veel breder was. Nu gaan we<br />

op grond van nieuw onderzoek uit van een<br />

wat smaller model. En recent onderzoek,<br />

onder andere van opgravingen in Italië, laat<br />

zien dat dergelijke wachttorens waarschijnlijk<br />

wit gesausd waren.”<br />

Onderzoek heeft ook aangetoond dat de<br />

Limes niet in een keer is gebouwd. Eerst<br />

(rond het jaar 140) was er alleen een aarden<br />

wal. Daarlangs werden al snel daarna<br />

om de negenhonderd meter houten wachttorens<br />

gebouwd. De houten palissade<br />

kwam pas enkele decennia later. Veel van<br />

de houten torens werden nog weer vijftig<br />

jaar later vervangen door stenen exemplaren.<br />

Ook werden er toen op meerdere plekken<br />

poorten in de houten muur gemaakt.<br />

In een later stadium werd de houten muur<br />

op veel plekken vervangen door een stenen<br />

exemplaar. Interessant is ook dat in diezelfde<br />

periode (midden van de vierde<br />

Klim- en daalwerk<br />

Voorbij Hilscheid slingert de route zich<br />

verder langs de rand van de heuvels, met<br />

op een aantal plekken schitterende vergezichten.<br />

Na een lange wandeling, met het<br />

nodige klim- en daalwerk, volgt nog een<br />

straffe afdaling in de richting van Bad Ems,<br />

een kuuroord aan de rivier de Lahn. Hier<br />

geen vergane glorie maar prachtig onderhouden,<br />

negentiende-eeuwse architectuur<br />

en een schitterende boulevard langs de<br />

rivier. Een met natuurzuiver water gebrouwen<br />

lokaal bier op een schitterend terras<br />

aan het water... Veel beter kan het wat ons<br />

betreft niet.<br />

De route kruist de rivier en gaat aan de<br />

overkant, deels door een buitenwijk, steil<br />

omhoog naar opnieuw een fantastisch uitzichtspunt,<br />

Auf der Winterberg geheten.<br />

“Ik ben waarschijnlijk de enige privépersoon<br />

langs de Limes die een stukje van dat<br />

werelderfgoed in zijn bezit heeft”, vertelt<br />

de eigenaar van het boven op de berg gelegen<br />

hotel-restaurant. Zijn stukje werelderfgoed<br />

is een stenen wachttoren. “Deze toren<br />

stond nog tot ongeveer halverwege overeind<br />

toen mijn grootvader hier begin van<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 45

Duitsland<br />

de vorige eeuw een hotel begon. Hij heeft<br />

er toen een dak op laten zetten om het te<br />

beschermen. Het bovenstuk is er pas in de<br />

jaren zeventig op gezet. Toen hebben ze er<br />

ook een houten omloop tegenaan<br />

gebouwd. Die is er twee jaar geleden afgebroken.<br />

En sindsdien ben ik bezig om het<br />

te laten repareren. Maar omdat wij nog<br />

eigenaar zijn was de boodschap dat we ook<br />

voor de kosten zouden opdraaien. Maar nu<br />

lijkt het erop dat de provincie bereid is<br />

toch een deel van de kosten te dekken. Dus<br />

wie weet kunnen we binnenkort beginnen.”<br />

Vanaf de Winterberg verandert het platteland.<br />

De dichte bossen van het Westerwald<br />

maken langzaam plaats voor meer open<br />

landschap. De aarden wal is nu nog maar<br />

sporadisch zichtbaar. Het grootste deel is<br />

hier in de loop der eeuwen verdwenen<br />

onder wei- en akkerland.<br />

Een van de laatste en grootste Romeinse<br />

aandachtspunten vormt het fort van Pohl.<br />

Dit fort is helemaal gereconstrueerd en in<br />

het interieur is een klein informatiecentrum<br />

ingericht. Het fraaie, in een dicht<br />

dennenbos gelegen fort van Holzhausen<br />

tenslotte ligt pal op de grens van de<br />

Bundesländer Rijnland-Palts en Hessen.<br />

Wie dan nog niet genoeg heeft kan nog wel<br />

even doorwandelen. Er volgen nog ruim<br />

zeshonderd kilometers en vele tientallen<br />

Romeinse ruïnes en reconstructies voordat<br />

je uiteindelijk bij de Donau bent. Daar eindigt<br />

de Limes Wanderweg. Maar voor ons<br />

zat het er voorlopig op.<br />

Dit bord vertelt je dat je<br />

de originele Limes kruist.<br />

WANDELWIJZER<br />

Vervoer<br />

Rheinbrohl is goed met het ov te<br />

bereiken: IC naar Monchengladbach en<br />

overstappen op de stoptrein naar<br />

Koblenz. Holzhausen an der Haide is<br />

wat lastiger te bereiken. Het dichtstbijzijnde<br />

treinstation is Dornholzhauzen.<br />

Gelopen route<br />

Een goede etappe-indeling waarbij de<br />

wandelingen steeds tussen de 15 en 20<br />

kilometer lang zijn is:<br />

1. Rheinbrohl – Rodenbach/Niederbieber<br />

2. Niederbieber/Oberbieber – Sayn/<br />

Bendorf<br />

3. Sayn – Hillscheid/Höhr-Grenzhausen<br />

4. Hillscheid – Bad Ems<br />

5. Bad Ems – Dornholzhausen<br />

6. Dornholzhausen – Holzhausen an<br />

der Haide<br />

In alle etappeplaatsen zijn overnachtingsmogelijkheden<br />

en is er horeca.<br />

Langs de route zelf is de horeca vrijwel<br />

afwezig. Dus voldoende drinken en<br />

eten meenemen. Sommige stukken<br />

(vooral in de afdalingen) kunnen na<br />

regenval glad zijn. Goede wandelschoenen<br />

zijn een must.<br />

Kaart<br />

Der Limes – Rheinbrohl-Holzhausen an<br />

der Haide, Unesco Welterbe, Landesamt<br />

für Vermessung und Geobasisinformation<br />

Rheinland-Pfalz, 1:25.000.<br />

Leestips<br />

• Der Limes – Grenze Roms zu den<br />

Barbaren, Martin Kemkes et all, Jan<br />

Thorbecke Verlag, ISBN<br />

9783799534017<br />

• Romeinse Limes Sporen in Rijnland-<br />

Palts (Archeologie Magazine 2020, nr<br />

6). Artikel over de geschiedenis van de<br />

Limes in Rijnland-Palts.<br />

• Limesweg – Von Eining an der Donau<br />

nach Rheinbrohl am Rhein, Thorsten<br />

Lensing, Rother Verlag, ISBN<br />

9783763344321. Wandelgidsje voor alle<br />

etappes, met kaartjes.<br />

Meer weten?<br />

• www.limesstrasse.de – officiële<br />

website, met veel downloads<br />

• www.limeswanderweg.info<br />

– persoonlijke website met tal van<br />

nuttige links.<br />

Dit verhaal is mede mogelijk gemaakt<br />

door een bijdrage uit het Matchingfonds<br />

46 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Duitsland<br />

Sächsische Weinwanderweg<br />

Even lunchen met uitzicht op de wijnranken van<br />

Zigzaggen<br />

wijndomein Klaus Zimmerling.<br />

naar een<br />

glaasje godendrank<br />

Duitsland kent veel wijngebieden. Een van de<br />

minst bekende en kleinste daarvan ligt in het<br />

Dresdner Umland. Het bijzondere klimaat,<br />

een combinatie van genoeg neerslag en veel<br />

zonne-uren, zorgt voor wijnen van hoge<br />

kwaliteit. En precies door dit gebied slingert<br />

een heerlijke wandelroute van net geen<br />

90 kilometer die compleet in het teken van<br />

de wijn staat.<br />

TEKST JUDITH VAN BILSEN<br />

FOTO’S TWAN BAKKER<br />

De Saksische wijnwandelroute loopt van Pirna, een<br />

klein dorp aan de Elbe, naar de stad Dresden, om vanuit<br />

daar de Elbe te volgen tot in de porseleinstad<br />

Meissen en te eindigen in Diesbar-Seusslitz. Er wordt<br />

geadviseerd om deze route in zes etappes te wandelen.<br />

Dat doet de ervaren wandelaar de wenkbrauwen<br />

optrekken, want gemiddeld vijftien tot achttien kilometer<br />

per dag over een traject dat als ‘licht’ wordt aangeduid,<br />

klinkt niet echt indrukwekkend. Al snel kom ik<br />

erachter waarom voor deze verdeling is gekozen. Wandelconditie<br />

is hier namelijk van ondergeschikt belang.<br />

De vele wijngoeden en andere interessante bezienswaardigheden<br />

onderweg strijden om de aandacht en<br />

tijd van de wandelaar. Terecht, want het ene plekje is<br />

nog idyllischer dan het andere. En al die lekkere wijntjes,<br />

die moeten natuurlijk ook geproefd worden!<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 47

Duitsland<br />

Het uitzicht vanaf de Bismarcktoren reikt ver<br />

over het Saksische land.<br />

Uitzicht op Meissen. Deze plek<br />

werd bekroond voor het mooiste<br />

uitzicht in de regio.<br />

De Sächsische Weinwanderweg<br />

loopt hier en daar even door het<br />

bos.<br />

Wagner<br />

We beginnen in Pirna en volgen de bordjes<br />

met daarop een donkerrood gekleurde<br />

druiventros. Wandelgids Christoph, die een<br />

dag met mij meeloopt, straalt al direct van<br />

enthousiasme. Niet zozeer om het wandelen,<br />

maar vooral omdat het op deze plek<br />

om componist Richard Wagner draait.<br />

Christophs liefde voor klassieke muziek is<br />

groot en hij is dan ook erg trots dat deze<br />

grote componist verschillende opera’s<br />

schreef in ‘zijn’ regio. “Wist je dat Richard<br />

Wagner ook twee ‘Nederlandse’ opera’s<br />

heeft geschreven?”, vraagt hij nieuwsgierig.<br />

“De Vliegende Hollander en Lohengrin<br />

zijn ook hier ontstaan!” Snel lopen we even<br />

binnen in de Richard-Wagner-Stätten. Het<br />

is een klein museum, dus prima voor een<br />

korte stop onderweg. En even later komen<br />

we ook langs het Lohengrinhaus waar de<br />

48 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Het Capitool op landgoed Schaep en Burgh.<br />

Op het landgoed Schaep en Burgh.<br />

Xxxxx<br />

Zoon Müller maakt even tijd vrij<br />

om met mij te proosten en zijn<br />

wijn te laten proeven.<br />

beroemde componist een kort deel van zijn<br />

leven doorbracht.<br />

Dan komen we bij het eerste wijngoed op<br />

de route: Weingut Klaus Zimmerling. Dat<br />

komt goed uit, want het is al lunchtijd<br />

geweest en mijn maag rammelt een beetje.<br />

We nemen plaats op de klapstoeltjes aan de<br />

rand van de straat. Ik ben onder de indruk<br />

van het uitzicht over de lagergelegen oevers<br />

van de Elbe. Een keuze maken tussen al die<br />

wijntjes is moeilijk en dus laten we dat aan<br />

de eigenaresse over. Er volgt een proeverij<br />

van vier wijnen: een sekt, een riesling, een<br />

kerner en een gewürtztraminer. De bijbehorende<br />

lunch bestaat uit brood, olijven,<br />

salami en kaas. Volgens Christoph is Klaus<br />

Zimmerling misschien wel de beste wijnmaker<br />

van Sachsen. We zullen het zien!<br />

Ons vergelijkend warenonderzoek is bij<br />

deze gestart. Met lichte tegenzin hang ik<br />

mijn rugzak weer op mijn rug, want we<br />

hebben nog een aantal kilometers te gaan.<br />

Barok paleis<br />

Soms wijken we van de route af om een<br />

bezienswaardigheid niet te missen. Zoals<br />

Schloss Pillnitz en het bijbehorende park.<br />

Het barokke paleis ligt op de oever van<br />

Elbe. Letterlijk dan: wie struikelt over de<br />

trappen naar het hoofdgebouw, belandt zo<br />

in de rivier. Eigenlijk bestaat het complex<br />

uit drie gebouwen, waarbij de twee buitenste<br />

je doen denken aan de Oostenrijkse<br />

paleizen. Het middelste gebouw is een<br />

vreemde eend door de Chinese invloeden.<br />

En tsja, we waren toch al aan de wandel, en<br />

die tuin nodigt ook uit tot even lekker slenteren.<br />

Na het ommetje trekt Christoph me snel<br />

weer mee. “We gaan nog even verder, want<br />

aan de wijnwandelroute zelf ligt het Carl-<br />

Maria-von-Weber-Museum!” Deze componist<br />

vormde een grote inspiratiebron voor<br />

Richard Wagner en huurde dit huis om<br />

muziek te kunnen schrijven. Wie zin heeft,<br />

rust even uit in de tuin met Kaffee und<br />

Kuchen. En uiteraard wordt hier ook wijn<br />

gemaakt. Op zeer kleine schaal: geen lange<br />

rijen ranken op de hellingen, maar druiven<br />

die aan de gevel van het museum groeien.<br />

Helaas, de voorraad van vorig jaar is al op<br />

en de nieuwe oogst moet nog verwerkt<br />

worden. Geen proeverij deze keer.<br />

Het ene wijngoed is een groot bedrijf met<br />

tig medewerkers en het andere juist meer<br />

een hobbyproject van een liefhebber. Dat<br />

dit overigens niks zegt over de kwaliteit van<br />

de wijn, bewijst Winzer (wijnmaker) Ronny<br />

Beier. We wandelen een kort steil stukje<br />

omhoog en Christoph roept mij tot een<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 49

Duitsland<br />

De In de tuinen van Schloss Wackerbarth kun je altijd terecht voor een proeverij.<br />

De tuinen,<br />

de gebouwen en<br />

de wijnstokken van<br />

Schloss Wackerbarth<br />

zijn in perfecte staat<br />

halt. “Wacht, hier naar rechts, dan kijken<br />

we of Ronny op zijn land is!” En wat een<br />

geluk, want zijn wijn smaakt ons zo goed<br />

dat we de lege ruimte in onze rugzakken<br />

met flessen johanniter vullen.<br />

Een voorbeeld van een groot bedrijf is<br />

Winzer Müller, even verder aan de route,<br />

vlak voor de stad Dresden. Dit wijngoed<br />

bestaat, naast de wijnranken op de oevers<br />

van de Elbe, uit twee kastelen. Vader Müller<br />

loopt met een groep over het terrein. De<br />

gasten hebben hun glaasjes leeg en wandelen<br />

jolig kletsend door de kasteeltuin. Hij<br />

glundert en geniet met volle teugen van het<br />

enthousiasme van de bezoekers. Zijn zoon<br />

laat ons snel een kijkje nemen bij de alumi-<br />

nium ketels waarin de wijn wordt gerijpt.<br />

De oogst van vandaag, bakken vol met<br />

witte druiven, ligt klaar om verwerkt te<br />

worden.<br />

Proeverijen<br />

Soms is het de moeite waard om aan een<br />

proeverij mee te doen. Ik kies voor Weingut<br />

Karl Friedrich Aust. Het is pas tien uur in<br />

de ochtend als ik word verwacht bij de winkel<br />

van het wijngoed. We beginnen met een<br />

Federweisser, een superlichte wijn gemaakt<br />

van versgeperste most van witte druiven die<br />

nog niet doorgegist is. Federweisser is een<br />

voorstadium van de echte wijn. Dit troebele<br />

goedje smaakt erg fris en lijkt meer op<br />

50 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

De Elbe blijft vrijwel altijd in zicht.<br />

Zum Wohl! Een streek wil je<br />

met alle zintuigen ervaren.<br />

een vruchtensapje dan echt een klare wijn.<br />

Dit was slechts de inleiding. Want terwijl we<br />

onze glaasjes vasthouden, wandelen we naar<br />

andere prachtige plekken op het goed, met<br />

het weidse uitzicht vanaf de Bismarcktoren<br />

als toetje. Overigens, mocht je deze proeverij<br />

overslaan, dan hoef je dat uitzicht niet te<br />

missen, want dat ligt gewoon op de route<br />

van de wijnwandelweg.<br />

Het is niet ver wandelen naar de volgende<br />

wijnmaker. Van wat ik de afgelopen dagen<br />

heb gehoord, is dit het grootste, mooiste en<br />

meest luxe wijndomein van de regio.<br />

Schloss Wackerbarth stelt niet teleur. De<br />

tuinen, de gebouwen en natuurlijk de stokken<br />

zelf zijn in perfecte staat. En ja, er moet<br />

toch even geproefd worden. Dit wijngoed<br />

staat bekend om zijn mousserende wijn. Zij<br />

produceren gemiddeld zo’n 250.000 flessen<br />

bubbels per jaar. En daarnaast ook nog<br />

rode, witte en rosé wijn. In totaal zo’n<br />

600.000 flessen per jaar.<br />

Martin Jung, medewerker bij Schloss<br />

Wackerbarth, loopt een stukje met ons mee<br />

over het terrein en door de kelders. Hij vertelt<br />

dat ze handmatig alle flessen sekt kantelen,<br />

zo’n tienduizend stuks op dit moment.<br />

Vier weken lang moet dit klusje dagelijks<br />

uitgevoerd worden totdat de wijn de juiste<br />

bubbel heeft. En dan begint het weer van<br />

voor af aan met een nieuwe batch …<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 51

Duitsland<br />

WANDELWIJZER<br />

De Sächsische Weinwanderweg is een gemarkeerde route van 89<br />

kilometer langs de Elbe van Pirna naar Diesbar-Seusslitz ten noordwesten<br />

van Dresden. Doorgaans wordt hij in zes dagetappes<br />

gelopen van tussen de 15 en 18 km lengte. De route is redelijk goed<br />

aangegeven met bordjes.<br />

Vervoer<br />

Dresden is goed bereikbaar met de trein. Tijdens het wandelen<br />

hebben we veel gebruik gemaakt van het openbaar vervoer. Dat is in<br />

de regio erg goed geregeld (www.dvb.de).<br />

Wat een geluk dat we met Winzer Ronny Beier<br />

kunnen proosten met zijn wijn.<br />

Eigen kweek<br />

De Sächsische Weinwanderweg loopt verder<br />

in de omgeving van de porseleinstad<br />

Meissen. De wandeling van vandaag gaat<br />

langs de wijngaarden van verschillende<br />

kleine wijnmakers. Ik spreek Katrin, een<br />

van de hobbyisten, die aan het werk is in de<br />

wijngaard. Samen met zes andere wijnmakers<br />

hebben ze een projectje op de wijnberg.<br />

Gisteren was eigenlijk de laatste<br />

oogstdag, maar er hangen nog een paar<br />

trosjes druiven, die ik nu mag plukken.<br />

Eerst moet ik de slechte druiven eruit tikken<br />

met de tang, om vervolgens de trosjes<br />

te knippen. De kleine druifjes smaken heel<br />

intens. Katrin legt uit: “Wijndruiven bevatten<br />

veel minder water dan de druiven die jij<br />

als fruit eet en in de supermarkt haalt.<br />

Daardoor zijn ze veel kleiner en smaken ze<br />

intenser. Dat levert uiteindelijk veel betere<br />

wijn op.” We proosten op onze mini-oogst<br />

met een glaasje goldriesling met lokale varkensworst<br />

en uienbrood. Katrin: “Deze<br />

wijn noemen we Frühstückswein omdat hij<br />

zo licht is.” Passend, want het is pas tien<br />

uur in de ochtend. Ze geeft mij een stoffen<br />

houder met een klein glaasje erin. Deze kan<br />

ik om mijn nek houden tijdens het wandelen.<br />

Erg handig voor als ik nog ergens een<br />

slokje tussendoor wil!<br />

Ook de stad Meissen is wat extra stappen<br />

waard. Tijdens de wijnwandeling hebben<br />

we de indrukwekkende zwarte torens van<br />

de gotische dom en de witte torens van<br />

kasteel Albrechtsburg, die als broer en zus<br />

naast elkaar staan, constant in het vizier.<br />

Het is minstens zo leuk het uitzicht vanuit<br />

de stad te zien en dus uit te kijken op de<br />

wijnheuvels waar we even eerder doorheen<br />

wandelden. Wij doen dat bij zonsondergang<br />

en proosten op dit prachtige gebied.<br />

Zum Wohl!<br />

Slapen<br />

Penck Hotel in Dresden (www.penckhoteldresden.de) – Heerlijk<br />

designhotel en prima uitvalsbasis vlak bij station Dresden Mitte.<br />

Vanuit hier met de trein of metro van en naar je startpunt van<br />

die dag.<br />

In de gedetailleerde routebeschrijving op www.dresden-elbland.de<br />

staan B&B-adresjes voor onderweg.<br />

Onze tip<br />

Een lunchpakketje voor onderweg is niet echt nodig. Stop bij een<br />

van de wijndomeinen en combineer een wijnproeverij met wat<br />

lekkere hapjes.<br />

En laat ruimte in je rugzak voor de fles sen<br />

die je zult willen kopen onderweg!<br />

Meer weten?<br />

www.dresden-elbland.de<br />

52 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Ontdek<br />

het Groene Hart<br />

van Holland<br />

Puur hollands genieten<br />

in een oase van rust,<br />

ruimte, natuur en altijd<br />

vlak bij de stad.<br />

Natuur<br />

Natuur<br />

Water<br />

Water<br />

Vaar over rivieren en unieke de Hollandse Plassen<br />

Vaar over rivieren en unieke de Hollandse Plassen<br />

Culinair Proef oer-Hollandse streekproducten<br />

Culinair Proef oer-Hollandse streekproducten<br />

Historie Historie Bekijk Bekijk de vele de historische vele historische bezienswaardigheden<br />

bezienswaardigheden<br />

Cultuur Bewonder Bewonder forten, forten, kastelen kastelen en vestingsteden en vestingsteden<br />

Informatie en inspiratie vindt u op de meest<br />

complete website van het Groene Hart.<br />

Met de leukste uitjes voor jong en oud!<br />

groenehart.nl

5 praktische tips<br />

Betere foto’s<br />

met je mobieltje<br />

Kleurloos, onscherp en pixelig… zo zagen de<br />

foto’s eruit van mijn Nokia 7610. Het zal in<br />

2004 geweest zijn en fotograferen met je<br />

mobieltje was iets bijzonders. Ik herkende<br />

niet altijd wie daar in de verte op de foto<br />

stond. Wel ging er een compleet nieuwe<br />

wereld voor me open. Altijd en overal een<br />

camera bij de hand, eentje die ook nog eens<br />

in mijn broekzak paste.<br />

Fast forward naar vandaag en ik zie mijn iPhone haarscherpe<br />

plaatjes schieten, die soms niet eens onder<br />

doen aan de foto’s die ik maak met mijn digitale fotocamera.<br />

En het allerleukste, het is niet enkel en alleen<br />

meer een kwestie van op een knopje drukken om met<br />

die snelle smartphone foto te maken. Tenminste, dat<br />

hóeft het niet te zijn. Er zijn tal van mogelijkheden om<br />

een foto helemaal naar jouw hand te zetten en écht dat<br />

perfecte plaatje te schieten. Hieronder geef ik je vijf<br />

praktische tips, om in een handomdraai betere foto’s<br />

met je smartphone te maken.<br />

TEKST & FOTO’S SABRINA GAUDIO<br />

1<br />

KOM DICHTBIJ<br />

"If your pictures aren’t good enough, you aren’t<br />

close enough”, zei de wereldberoemde fotograaf<br />

Robert Capa. Kort gezegd: kom<br />

dichtbij, ook als je denkt dat je al dicht op<br />

je onderwerp staat! Ga daarbij vooral niet<br />

inzoomen, je verliest er enorm veel kwaliteit<br />

door. Letterlijk en figuurlijk op je<br />

onderwerp duiken zal je foto vaak direct<br />

een stuk interessanter maken. Besteed aandacht<br />

aan details, bijzondere dingen waar<br />

anderen zo aan voorbij lopen. Macrofotografie,<br />

dus extreme close-ups van bijvoorbeeld<br />

bloemen of insecten, is een kunst op<br />

zich. Maar met een beetje oefening maak jij<br />

ook met één klik in elk geval de mooiste<br />

close-ups.<br />

Niet doen: blijven staan (ook al denk<br />

je: ik sta er bovenop).<br />

Doen: fotografeer dicht op je onderwerp.<br />

Tip: Op de meeste smartphones zitten verschillende standen, zoals een portret- of<br />

macrostand. Als je hiervoor kiest, zal alleen jouw onderwerp scherp zijn, terwijl de<br />

achtergrond juist onscherp wordt. Een goede manier om nog meer aandacht op<br />

het onderwerp te leggen.<br />

54 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

2<br />

PAS ZELF JE<br />

BELICHTING AAN<br />

Belichting. Een aspect waar je bij het fotograferen<br />

altijd mee te maken hebt. Of je nu<br />

voor de lol een plaatje schiet of professioneel<br />

fotografeert. Smartphones hebben het<br />

voor jou behoorlijk makkelijk gemaakt. De<br />

software in je telefoon meet de lichtsterkte<br />

en zorgt zo automatisch voor een goed<br />

belichte foto. Als je te maken hebt met uitdagende<br />

lichtomstandigheden, zoals tegenlicht<br />

of juist heel weinig licht, dan kan het<br />

juist zijn dat de software moeite heeft met<br />

de juiste belichting te bepalen. Resultaat:<br />

een te donkere of overlichte foto.<br />

Geen paniek, hier heeft jouw smartphone<br />

ook een oplossing voor. Nadat je jouw<br />

camera goed hebt scherpgesteld (dat doe je<br />

door één keer op het beeldscherm te tikken<br />

op het door jou gekozen punt), verschijnt<br />

er bij een iPhone een geel kader met een<br />

zonnetje. Je kunt nu het icoontje verslepen<br />

voor een lichtere foto of naar beneden voor<br />

een donkerder beeld. Bij een Android-<br />

Voor zo’n foto van silhouetten moet je handmatig<br />

onderbelichten, zodat in de hemel perfect de kleurschakeringen<br />

naar voren komen .<br />

Met opzet overbelichten levert<br />

soms een dromerige sfeer op.<br />

Tip: Vaak is het leuk om te experimenteren met handmatige belichting.<br />

Zo kun je een dromerige sfeer creëren als je je foto wat overbelicht, of een mysterieuze<br />

scène door te onderbelichten.<br />

smartphone, zoals een Samsung, komt er<br />

na het scherpstellen een horizontaal balkje<br />

in beeld. Verplaats je de punt naar links,<br />

dan wordt je foto donkerder, sleep je deze<br />

naar rechts dan krijg je een lichtere foto.<br />

Zo heb je zelf in de hand welke belichting<br />

en sfeer je jouw foto wilt geven.<br />

3<br />

GA DOOR DE KNIEËN<br />

Fotografie draait niet alleen maar om techniek,<br />

maar gaat vooral ook over creativiteit.<br />

Welk verhaal vertel je, welke compositie<br />

kies je en ook heel belangrijk: vanaf welk<br />

standpunt schiet je? Dag in dag uit zien wij<br />

de wereld om ons heen vanaf ooghoogte.<br />

Dat is wat we gewend zijn en we als normaal<br />

beschouwen. Verander eens van<br />

standpunt om jouw kijker te verrassen. Dus<br />

niet fotograferen vanaf ooghoogte, maar<br />

maak bijvoorbeeld eens een foto vanaf de<br />

grond omhoog (het zogenaamde kikvorsperspectief).<br />

Zo creëer je ongetwijfeld een<br />

spannender scène. Bloemen die je van<br />

onderaf fotografeert gaan ineens veel meer<br />

tot de verbeelding spreken en die immense<br />

berg lijkt ineens nóg indrukwekkender.<br />

Niet doen: alles vanuit ooghoogte<br />

schieten.<br />

Doen: fotografeer eens vanuit een ander<br />

standpunt, bijvoorbeeld vanaf de grond.<br />

Tip: Als je vanaf de grond fotografeert kun je perfect spelen met je perspectief.<br />

De lijnen van een weg die samenkomen op de horizon of dat wandelpad dat zo<br />

mooi de bergen in kronkelt. Het voelt dan bijna alsof je zelf in de foto staat.<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 55

4<br />

KADER JE BEELD<br />

Bij het maken van een foto vang je een deel van de<br />

wereld in jouw kader. Om je foto meer diepte te geven<br />

kun je ervoor kiezen om een extra kader in je beeld te<br />

plaatsen. Je maakt dan als het ware een doorkijkje. Het<br />

gaat om meer dan alleen compositie (zie tip hieronder):<br />

zo’n doorkijkje creëer je door bepaalde elementen in de<br />

omgeving zo te gebruiken, dat ze een omlijsting voor je<br />

onderwerp vormen. Zo suggereer je meer diepte en<br />

wordt de aandacht direct naar je onderwerp gestuurd.<br />

Een deur of raam is hier heel geschikt voor, maar je kunt<br />

er ook voor kiezen om onder of door de takken van een<br />

boom te fotograferen of planten op de grond als omlijsting<br />

te gebruiken.<br />

Niet doen: foto’s van veraf of zonder omlijsting.<br />

Doen: Een kader vinden in je omgeving.<br />

Deze creëert meteen diepte.<br />

Er zijn tal van mogelijkheden om<br />

een foto helemaal naar jouw hand<br />

te zetten en ècht dat perfecte<br />

plaatje te schieten<br />

Tip: Het raster op het beeldscherm van je camera-app is een<br />

perfect hulpmiddel om je te helpen bij het kiezen van de juiste<br />

compositie. Zo een raster bestaat uit negen blokken, gevormd<br />

door twee horizontale en twee verticale lijnen die door je beeld<br />

lopen. Hier komt de compositieregel ‘de regel van derden’ om de<br />

hoek kijken. Vooral de lijnen van het raster zijn nuttig: als je jouw<br />

onderwerp langs één of meerdere van die lijnen legt (en dus níet<br />

in het midden!), dan krijg je een mooier, gebalanceerd beeld.<br />

56 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

5<br />

GEBRUIK FILTERS<br />

Zo, je hebt dat mooie plaatje geschoten met je smartphone.<br />

En nu? Meteen op social media zetten? Beter is<br />

om nog even te beoordelen of je jouw foto nog net<br />

even iets pakkender kunt maken door wat nabewerking<br />

of het gebruik van een filter. Dit doe je heel makkelijk<br />

op je telefoon met van die erg handige, gratis apps als<br />

SnapSeed, Pixlr of VSCO. Of je nu kiest voor alleen<br />

wat meer contrast of kleur, of gebruik maakt van allerlei<br />

subtiele effecten: in een mum van tijd heb jij je foto<br />

helemaal naar jouw smaak bewerkt.<br />

Doen: gebruik een nabewerkingsapp om meer uit je foto te halen.<br />

In dit voorbeeld komt dit de compositie bovendien ten goede.<br />

Niet doen: je foto laten zoals hij is ook al is<br />

hij niet helemaal naar je zin.<br />

Zin om meer te leren over smartphonefotografie?<br />

Tijdens de women-only fotoworkshop Shoot! van<br />

Rocky Roads Travel leer ik je alles over hoe je met<br />

jouw mobiele telefoon de beste foto's maakt. Van<br />

de perfecte belichting tot het kiezen van de juiste<br />

compositie en het gebruik van bewerkingsapps.<br />

Leer je liever hoe je met een digitale fotocamera<br />

het perfecte plaatje schiet? Ook dat kan als je<br />

meegaat op een fotoworkshop of fotoreis,<br />

speciaal voor dames.<br />

Check www.rockyroads.nl voor alle informatie.<br />

Tip: Als je jouw foto’s op<br />

Instagram wil plaatsen, is<br />

het leuk als deze allemaal<br />

een vergelijkbare sfeer en<br />

uitstraling hebben. Probeer<br />

bij het kiezen van filters een<br />

bepaalde, eigen stijl te<br />

ontwikkelen, zoals dit<br />

voorbeeld van mijn Instagram-account<br />

laat zien.<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 57

Inspiratie van onze adverteerder<br />

Detox: kleding, schoenen en<br />

rugzakken van VAUDE PFC-vrij<br />

“Ons doel: schadelijke chemicaliën volledig verbieden”<br />

In 2015 ondertekende<br />

VAUDE het Greenpeace<br />

Detox Commitment met<br />

als doel om tegen 2020<br />

gevaarlijke chemicaliën, zoals<br />

bijvoorbeeld de controversiële<br />

PFC’s, consequent uit het<br />

productieproces te verwijderen.<br />

Wat is er sindsdien gebeurd?<br />

De kledingcollectie van VAUDE<br />

is sinds 2018 PFC-vrij; vanaf<br />

2020 geldt dit ook voor alle<br />

schoenen en rugzakken.<br />

In totaal zijn zeven van de<br />

elf groepen van schadelijke<br />

stoffen nu volledig uit de<br />

productie verwijderd en met<br />

de overige vier heeft het<br />

duurzame outdoormerk goede<br />

vooruitgang geboekt.<br />

“We hebben er alle vertrouwen in dat we<br />

ons doel zullen bereiken om schadelijke<br />

chemicaliën volledig uit de productie te<br />

weren”, legt Bettina Roth, hoofd kwaliteitsmanagement<br />

bij VAUDE, uit. Deze inspanningen<br />

worden ook erkend bij Greenpeace:<br />

“VAUDE neemt haar corporate due<br />

diligence serieus en is er daarom een<br />

levend voorbeeld van, dat transparantie en<br />

regulering van wereldwijde supplychains<br />

mogelijk is. Het laat aan de rest van de<br />

outdoorsector zien, hoe men zich naar<br />

een duurzame circulaire economie<br />

beweegt. Hier staat de vervanging van<br />

gevaarlijke chemicaliën voorop en zijn er<br />

initiatieven voor ecologisch design,<br />

houdbaarheid, verhuur en reparatie om de<br />

levensduur van producten te verlengen”,<br />

aldus Viola Wohlgemuth, campagnevoerder<br />

voor Consumptie en Chemie bij<br />

Greenpeace e.V.<br />

Met de vrijwillige ondertekening van het<br />

Greenpeace Detox Commitment in 2015<br />

heeft VAUDE duidelijk aangegeven dat het<br />

tot 2020 geleidelijk zou afzien van<br />

gevaarlijke chemicaliën en daar transparant<br />

over zou rapporteren. Een grote<br />

uitdaging: naast de PFC’s waarop de focus<br />

lag, waren er tien andere groepen van<br />

kritische stoffen waarvan het gebruik en<br />

vrijkomen in het milieu moest worden<br />

vermeden. Bovendien heeft VAUDE zich<br />

gecommitteerd aan de creatie van<br />

verantwoorde bedrijfsmodellen voor<br />

duurzamere consumptie.<br />

Om te voldoen aan de hoge normen voor<br />

milieuvriendelijke en verontreinigende<br />

producten werkt VAUDE er al jaren aan<br />

om de productieprocessen in de gehele<br />

supplychain zo schoon en veilig mogelijk<br />

te maken. VAUDE is sinds 2001 partner van<br />

het bluesign®-systeem en volgt daarmee<br />

een van de strengste duurzaamheidsnormen<br />

voor textiel. Toch waren en zijn er<br />

groepen van kritische stoffen, welke bij<br />

gebrek aan alternatieven zijn toegestaan<br />

en worden gebruikt. De toepassing en het<br />

gebruik daarvan wordt echter strikt<br />

gereguleerd door grenswaarden. Niettemin<br />

heeft VAUDE zich zelfs vóór het Detox<br />

Commitment vrijwillig voorgenomen om<br />

deze chemicaliën stap voor stap te<br />

elimineren. “Toen Greenpeace in 2012 met<br />

de Detox-campagne de buitensportindustrie<br />

in het vizier nam, zagen we een<br />

geweldige kans in het feit dat er eindelijk<br />

een branche-overstijgende beweging<br />

gemaakt werd en dat er alternatieven voor<br />

bedenkelijke chemicaliën werden ontwikkeld.<br />

Als zelfstandig, middelgroot merk<br />

hadden we tot dan toe onvoldoende<br />

invloed bij de materiaalfabrikanten”, blikt<br />

Antje von Dewitz, directeur van VAUDE,<br />

terug.<br />

Bettina Roth Antje von Dewitz Viola Wohlgemuth<br />

58 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

PFC-free – The VAUDE Milestones<br />

PFC-vrij - de mijlpalen van VAUDE<br />

Detox<br />

Waterproof<br />

apparel kleding<br />

2018<br />

2020<br />

Schoenen Footwear &<br />

rugzakken<br />

backpacks<br />

2016<br />

Sleeping Slaapzakken bags<br />

Waterafstotende<br />

Water-repellent<br />

kleding apparel<br />

2015<br />

2011<br />

Membranes<br />

Membranen<br />

VAUDE gebruikt sinds 2011 geen PFC’s in<br />

membranen. De grootste uitdaging was<br />

dus om de buitenstoffen voor kleding<br />

die weersbestendig is, te voorzien van een<br />

permanente, PFC-vrije en waterafstotende<br />

afwerking. Door de publieke druk van de<br />

Greenpeace-campagne kwam beweging<br />

in de industrie en daarmee ook in de<br />

chemische toeleveringsindustrie. “We<br />

werkten nauw samen met onze producenten<br />

en leveranciers, organiseerden<br />

ronde tafels en brachten partners bij<br />

elkaar, die normaal gesproken met elkaar<br />

concurreren. Met succes – er kwamen<br />

toekomstgerichte ideeën en bedrijfsmodellen<br />

voor duurzame consumptie.”<br />

worden geveild. Het platform staat open<br />

voor andere bedrijven in de textielindustrie,<br />

die gemotiveerd zouden moeten<br />

worden, om daar ook waardevolle<br />

materiaalresten aan te bieden in plaats van<br />

ze af te voeren. Met de verhuurdienst<br />

iRentit biedt VAUDE sinds 2017 een<br />

shareconomy-platform aan, waarmee<br />

uitrusting kan worden gehuurd en dus<br />

door meerdere personen kan worden<br />

gebruikt. Om ervoor te zorgen dat de<br />

producten zo lang mogelijk kunnen<br />

worden gebruikt, hecht VAUDE ook veel<br />

belang aan het idee van reparatie. De<br />

repareerbaarheid wordt via een beoordelingssysteem<br />

stevig verankerd in het<br />

ontwerpproces. Bovendien heeft VAUDE<br />

een eigen reparatiewerkplaats en werken<br />

ze samen met online-platform iFixit en<br />

met de Repair Cafés. Middels de in mei<br />

2020 opgerichte de VAUDE Academy for<br />

Sustainable Business, geeft de succesvolle<br />

duurzaamheidspionier haar ervaring en<br />

expertise door aan geïnteresseerde<br />

bedrijven, organisaties en onderwijsinstellingen.<br />

www.vaude.com<br />

Met de ondertekening van het Detox<br />

Commitment heeft VAUDE zich niet alleen<br />

verplicht tot het elimineren van schadelijke<br />

chemicaliën, maar ook om innovatieve<br />

bedrijfsmodellen voor een duurzamere<br />

consumptie te ontwikkelen. Sindsdien zijn<br />

er veel ideeën geïmplementeerd en<br />

maatregelen genomen om de ecologische<br />

voetafdruk van de producten zo klein<br />

mogelijk te houden. Zo heeft het outdoormerk<br />

bijvoorbeeld de eBay Upcycling Store<br />

– een materiaalbeurs voor creatieve<br />

mensen – in het leven geroepen, waar<br />

overgebleven materialen die bij de<br />

fabricage ontstaan, voor een goed doel<br />

2-<strong>2021</strong> 1-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 59

Bospark Hellendoorn<br />

rust & ruimte<br />

Frisse boeken<br />

voor buitenmensen<br />

Bospark Hellendoorn ligt op de Sallandse<br />

Heuvelrug, temidden van uitgestrekte bossen<br />

en heuvellandschappen met schitterende<br />

vergezichten. Het kleinschalige Bospark<br />

grenst aan mooie wandel – en MTB routes.<br />

Ervaar de rust nu zelf!<br />

Bospark Hellendoorn – Looweg 5 t/m 27<br />

www.bosparkhellendoorn.nl<br />

uitgeverijfjord.com<br />

NU IN DE<br />

BOEKHANDEL<br />

NU TE KOOP<br />

BIJ DE<br />

(ONLINE)<br />

BOEKHANDEL<br />

Avontuurlijk<br />

wandelen in<br />

Nederland<br />

In Back to Nature nemen Eva Spigt en Nicola Dow je mee op avontuur in de<br />

Nederlandse natuur. In dit boek hebben ze de mooiste wandelingen op een<br />

rij gezet, met bijbehorende activiteiten en een stukje persoonlijke ontwikkeling.<br />

Denk bijvoorbeeld aan het plukken van je eigen rucola of duindoornbessen en<br />

voor de diehards: winterkamperen of een duik in de koude zee!<br />

€ 20,99<br />

Backtonaturehikes.nl

Verbeterde favoriet<br />

Uitgerust<br />

Bergans of Norway had zelf haar Fløyen V2 Pant al tot haar<br />

favoriete wandelbroek verklaard, maar toch kon het nóg<br />

beter. De broek is namelijk flink onderhanden genomen.<br />

Betere materialen, een verbeterde tailleband, noem maar op.<br />

De Fløyen V2 is net als een legging nauwsluitend, maar<br />

tegelijk stevig genoeg voor een kloeke bergwandeling, want<br />

dankzij de ritsen onderaan de pijpen is hij goed te combineren<br />

met hoge wandelschoenen. Daarnaast is hij winddicht en<br />

waterafstotend.<br />

ADVIESPRIJS: € 140,–<br />

WWW.BERGANS.COM<br />

Kleine, fijne grill<br />

Niks gezelliger dan een barbecuepicknick<br />

aan een bergmeer of in het park. Deze<br />

gasgrill van Skotti neem je makkelijk mee; hij<br />

is compact, snel in- en uit elkaar te halen en<br />

vrij licht: 3 kilo. Ideaal dus voor een tripje<br />

naar een mooi plekje om te genieten van<br />

een barbecue. De bijgeleverde hoes is ook te<br />

gebruiken als ondergrond en zorgt ervoor<br />

dat je rugzak niet vies wordt. En er komen<br />

geen gloeiende kolen aan te pas, dus<br />

schoonmaken is makkelijk, gewoon met<br />

afwasmiddel. Handig en duurzaam.<br />

ADVIESPRIJS: € 159,–<br />

WWW.SKOTTI-GRILL.EU<br />

Puur wandelplezier<br />

De Hanwag Banks is de ideale schoen voor<br />

middelzware tochten met lichte bepakking.<br />

De Narrow-leestvariant biedt<br />

natuurvrienden met een smalle voet een<br />

zeer goede houvast. De schoen is volledig<br />

vervaardigd uit LWG-gecertificeerd nubuckleer<br />

– een kwaliteitslabel, niet alleen voor bijzonder<br />

hoogwaardig leer maar ook voor een duurzame, milieuvriendelijke<br />

verwerking. Door het ongeveer 1,5 mm dikkere polyurethaan<br />

in de tussenzool wordt de afrolbeweging soepeler, de demping<br />

voelbaar beter en lange wandelingen comfortabeler. De Goretexvoering<br />

houdt de voeten betrouwbaar droog.<br />

Verkrijgbaar in een specifieke dames- en herenleest.<br />

Zit lekker en ventileert<br />

optimaal<br />

Je trekt er graag op uit, maar waar laat<br />

je die spulletjes? Deuter weet daar<br />

raad mee: de Futura 25 SL is de<br />

oplossing voor jou. Deze rugzak is<br />

comfortabel, heeft een innovatief<br />

ventilerend rugsysteem en is speciaal<br />

aangepast aan de anatomie van het<br />

vrouwelijk lichaam. Natte ruggen zijn<br />

verleden tijd dankzij het nieuwe,<br />

optimaal ventilerende mesh-rugsysteem.<br />

In de Futura 25 SL is genoeg<br />

ruimte voor bijvoorbeeld je smartphone,<br />

drinkfles, picknickspullen en<br />

wat extra kleding, die dankzij de grote<br />

opening met rits makkelijk bereikbaar<br />

zijn. Bovendien is de Futura gemaakt<br />

van een garen dat voor 50% gerecycled<br />

is, wat gelijkstaat aan 12% minder<br />

CO2-uitstoot. En, zoals alle rugzakken<br />

van Deuter, is ook de Futura 25 SL<br />

volledig vrij van PFC!<br />

ADVIESPRIJS: € 134,95 (25 L-VERSIE)<br />

WWW.DEUTER.COM<br />

ADVIESPRIJS € 219,95<br />

WWW.HANWAG.NL<br />

1-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 61

Uitgeprobeerd<br />

+<br />

GESCHIKT VOOR<br />

ALLE WEERTYPEN •<br />

COMFORTABEL<br />

EN FUNCTIONEEL<br />

-<br />

SOMS STUGGE<br />

RITS<br />

Een goede keuze<br />

Buitensportmerk Vaude maakt niet alleen goede producten, het merk wil<br />

deze ook steeds duurzamer produceren. Dus dat het nieuwe dames Elope<br />

Jacket grotendeels bestaat uit gerecyclede materialen is dan ook geen<br />

verrassing. De milieuvriendelijke en PFC-vrije Eco Finish maakt de jas waterafstotend.<br />

Het bluesign-keurmerk en het Green Shape label ontbreken niet.<br />

Dat is mooi, maar hoe doet de Elope het in het veld? Een koud en winderig<br />

weekend op Ameland wees het uit. De jas zit heerlijk door de zachte, flexibele<br />

stof en de sportieve snit. Tijdens urenlange strandwandelingen met rugzak en<br />

op de fiets houdt de Elope zich prima. Winddicht, zeker! Ademend, idem.<br />

De ventilatieopeningen onder de armen verkoelen als je het nodig hebt.<br />

Met een waterkolom van 10,000 mm kan hij wel een buitje hebben. ‘Gelukkig’<br />

regende het op Ameland en deed de jas ook hier wat-ie moest doen.<br />

De ritsen zijn vanzelfsprekend ook waterafstotend. Af en worstelde ik met<br />

koude handen een beetje om de rits helemaal los te maken.<br />

De manchetten en de taille kun je strakker stellen. Je beschikt over twee<br />

buitenzakken en een handige diepe binnenzak. De capuchon is ook verstelbaar,<br />

en je kunt hem helemaal in de kraag wegrollen. En breekt het zonnetje<br />

dan toch door, dan kun je de jas zelf gemakkelijk klein ballen en opbergen in<br />

een van de eigen zakken. Voor mij is de Vaude Elope Jacket een ideale<br />

wandeljas. (Klaartje Grol)<br />

ADVIESPRIJS: € 210,-<br />

WWW.VAUDE.COM<br />

Lezerstest: Ideaal voor een dagtocht<br />

Lezer Bas Linssen is op pad gegaan met de Deuter Futura 23.<br />

“Volgens de productbeschrijving is dit een lichtgewicht, technische<br />

rugzak, die perfect geschikt is voor de meer sportieve dagtochten.<br />

Benieuwd of dit klopt!”<br />

+<br />

• SPORTIEF DESIGN<br />

• SNELLERE ZWEET-<br />

AFVOER OP DE RUG<br />

• LICHTGEWICHT<br />

• VEELZIJDIG<br />

-<br />

ZONNEBRILLUSJE<br />

NIET GESCHIKT VOOR<br />

DIKKERE MONTUREN<br />

“Lichtgewicht is de Futura zeker. Leeg weegt de rugzak nauwelijks iets,<br />

ondanks het zogenaamde Aircomfort Back System. Dit is een constructie<br />

waardoor de rugzak zelf niet tegen je rug komt, maar er ruimte is voor een<br />

luchtstroom, waardoor je zweet sneller wordt afgevoerd.<br />

Het inpakken van de rugzak ging vrij eenvoudig. Met een inhoud van 23 liter is hij<br />

ideaal voor een dagtocht. Je kunt voldoende spullen meenemen en organiseren in<br />

de verschillende vakken. Aan de zijkanten zijn er elastische zijvakken voor je<br />

drinkflessen en je kunt je wandelstokken ook bevestigen. Verrassend is het lusje<br />

voor de zonnebril aan de linkerschouderband. Helaas is het lusje te smal voor de<br />

wat dikkere monturen van sportieve zonnebrillen, zoals de mijne.<br />

Ik heb een wandeltocht gemaakt in de Belgische Voerstreek, net over de Nederlandse<br />

grens bij Zuid-Limburg, van ruim 23 km gelopen en 540 hoogtemeters. Hier<br />

wandel je door de bossen, langs beekjes en mooie dorpjes. Bovendien gaat het<br />

vooral over onverharde paadjes. Tijdens het lopen merkte ik dat de rugzak comfortabel<br />

zat en niet aan de schouders trok. Het was die dag bovendien broeierig warm<br />

(27 °C), waardoor ik meteen het Aircomfort-systeem kon beoordelen. Het zweet<br />

wordt inderdaad sneller afgevoerd en je merkt dat alles minder plakkerig wordt.<br />

Hoewel het de hele dag droog bleef, heb ik ten slotte ook de regenhoes even<br />

geprobeerd. Hij is gemakkelijk over de rugzak te trekken. Al met al dus een zeer<br />

geschikte rugzak voor wandelaars!”<br />

DE FUTURA 23 WEEGT 1200 GR EN IS<br />

VERKRIJGBAAR IN 4 KLEUREN<br />

ADVIESPRIJS € 120,–<br />

WWW.DEUTER.COM<br />

62 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong><br />

1-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 62

Inspiratie van onze adverteerder<br />

WIST JE DAT …<br />

… LOWA sinds 2019 trotse<br />

hoofdsponsor is van de<br />

Nijmeegse Vierdaagse en<br />

… er dit jaar een alternatieve<br />

Vierdaagse georganiseerd<br />

wordt om zo toch het<br />

Vierdaagse-gevoel te kunnen<br />

beleven? Je kunt kiezen om<br />

dagelijks 5, 10, 20, 30, 40 of 50<br />

km te lopen. Doe jij ook mee<br />

van 20 t/m 23 juli? Houd de<br />

social media van LOWA in de<br />

gaten voor meer informatie!<br />

Een meerdaagse tocht<br />

wandelen vanuit thuis?<br />

LOWA geeft je tips!<br />

47.000 deelnemers die in vier dagen 120,<br />

160 of 200 km lopen. We hebben het<br />

natuurlijk over De Vierdaagse van Nijmegen.<br />

Helaas is dit jaar de 104e editie<br />

vanwege de coronamaatregelen afgelast.<br />

Toch wil wandelschoenmerk LOWA,<br />

hoofdsponsor van dit evenement, dit niet<br />

zomaar voorbij laten gaan. Dat De Vier -<br />

daagse niet doorgaat in zijn traditionele<br />

vorm betekent niet dat je vanuit thuis<br />

geen meerdaagse wandeltocht kunt<br />

beleven. LOWA geeft enkele tips voor een<br />

goede voorbereiding en uitrusting.<br />

voren met trainen. Voorkom blessures en<br />

teleurstellingen en bouw je trainingen<br />

rustig en systematisch op. Ga in ieder<br />

geval elke week op pad. Bouw daarnaast<br />

de afstand van je wandeltocht steeds<br />

verder op. Ga ook wandelen als het regent<br />

en blijf goed naar je lichaam luisteren.<br />

Spierversterkende oefeningen zijn<br />

noodzakelijk als bepaalde spieren te zwak<br />

zijn in verhouding tot andere spieren en<br />

pezen. Door regelmatig gericht te trainen<br />

worden de spieren en pezen sterker en<br />

verminder je het risico op blessures.<br />

is. De LOWA WALKER N4D GTX MID en<br />

FERROX N4D GTX LO zijn perfect voor elke<br />

wandelliefhebber. Deze schoenen bieden<br />

veel comfort, steun en demping, iets wat<br />

je zeker nodig hebt op een harde ondergrond.<br />

Daarnaast ben je altijd verzekerd<br />

van droge voeten. De damesuitvoeringen<br />

van deze modellen zijn bovendien geheel<br />

aangepast aan de anatomie van de<br />

vrouwenvoet.<br />

Een goede schoen komt het beste tot zijn<br />

recht met een goede, functionele sok die<br />

bijdraagt aan een optimaal voetklimaat,<br />

wrijving voorkomt en vocht afvoert. Ook<br />

hierin biedt LOWA verschillende opties.<br />

Schoenen en sokken zijn de hulpmiddelen<br />

die je voeten ondersteunen. Verzorg je<br />

voeten goed, want ze hebben nog vele<br />

kilometers te gaan! Kijk voor meer<br />

informatie en de volledige LOWA-collectie<br />

op lowa.nl.<br />

Voorbereiding<br />

Opdat wandelen een gezonde activiteit<br />

blijft, vergt het deelnemen aan een<br />

meerdaagse wandeltocht een goede<br />

voorbereiding. Begin daarom ruim van te<br />

Comfortabel je doel bereiken<br />

begint bij je uitrusting<br />

Speciaal voor meerdaagse wandeltochten,<br />

zoals De Vierdaagse, heeft LOWA een<br />

collectie die hier uitermate geschikt voor<br />

1-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 63

Boeken<br />

Alleen op pad<br />

Redactie Jan Erik Burger, Hans Farjon & Marcia van Bijnen<br />

Het Spanje dat Jac Geurts verkent, krijg je<br />

niet cadeau, dat moet je veroveren. En je<br />

moet van stilte houden. Hij kenschetst zijn<br />

tochten als ‘microscopisch reizen’: de<br />

wandelaar wordt één met de natuur,<br />

onderdeel van alles wat groeit, kruipt,<br />

sluipt en vliegt. Er is weinig dat hem zo<br />

goed doet als wandelen. Zestig dagen lang<br />

loopt de net gepensioneerde Jac Geurts in<br />

zijn eentje over de Spaanse vlakten. Vanaf<br />

het noordelijke Girona aan de voet van de<br />

Pyreneeën naar de zuidelijke havenstad<br />

Cádiz. Volgens de flaptekst is het een inspirerend<br />

boek vol avonturen, natuurbeschrijvingen,<br />

geschiedenis, ontmoetingen en<br />

overpeinzingen. Daar valt wel iets op af te<br />

dingen. De tekst is prettig leesbaar, maar<br />

vraagt van de lezer inzet en geduld, ook<br />

door de vele uitweidingen en terzijdes.<br />

Daarbij wreekt het zich dat er geen kaart<br />

van de gelopen routes is opgenomen. Ook<br />

ontbreekt node een index van plaatsen en<br />

gebeurtenissen.<br />

Ook bij Geurts bedoelen de meeste mensen<br />

het goed, vooral Spanjaarden dan.<br />

Duitsers vormen een uitzondering. Een<br />

Oost-Duitse beukennootjeswetenschapper<br />

krijgt er op een pagina ongenadig van<br />

langs en wordt zo ongeveer persoonlijk<br />

verantwoordelijk gehouden voor de sjoemeldieselsaga<br />

van Volkswagen. In een<br />

slotzinnetje werpt Geurts tegen dat hij<br />

wellicht wat bevooroordeeld is. Dat mag<br />

een understatement heten. Ook de<br />

Catalanen en hun taalnationalisme kunnen<br />

niet zonder meer op zijn sympathie rekenen.<br />

Ik zou dan toch een koppeling gelegd<br />

hebben met de wel degelijk beschreven<br />

verschrikkelijke slag om de Ebro (“no<br />

pasarán”), de vernietiging van Tortosa en<br />

de talloze pogingen van veertig jaar<br />

Francoregiem om het Catalaans (en<br />

Baskisch) met wortel en tak uit te roeien.<br />

Zwijgende vlakten is geïllustreerd met<br />

aquarellen van zwager Piet Lap, helaas op<br />

het omslag na allemaal in zwart-wit. Die<br />

vormen een fraaie verbeelding van de<br />

wonderschone, lege en weerbarstige wildernis<br />

van de zwijgende hoogvlakten.<br />

Gezien de vele gesprekken en ontmoetingen<br />

valt het met dat zwijgen nog wel mee.<br />

De pakkende titel blijkt ontleend aan Mes<br />

vacances en Espagne van Edgar Quinet uit<br />

1846. Onverwacht krijgt de tocht een dramatisch<br />

einde. Net aangekomen in het<br />

hete Andalusië valt de ervaren, altijd zingende<br />

wandelaar op de grond. Zijn benen<br />

raken verlamd. Een zeldzame spierziekte<br />

maakt dat zijn gesjouw over de aardbol<br />

voorgoed voorbij lijkt.<br />

De flaptekst besluit met: “Jac Geurts reist<br />

alleen nog vanuit de leunstoel. Dit boek is<br />

zijn ode aan twee verloren liefdes, het<br />

verre wandelen en Spanje, het meest<br />

miraculeuze land van Europa.<br />

Goed nieuws, lezer:<br />

Jac houdt het weer drie kilometer vol.”<br />

Zwijgende vlakten –<br />

een Spaanse wandeling<br />

Jac Geurts | Uitgeverij Lage, Nijmegen 2020<br />

| 376 blz. | ISBN 9789082116427 | € 21,95 |<br />

Verkrijgbaar bij reisboekhandel<br />

De Noorderzon in Arnhem<br />

(www.denoorderzon.nl)<br />

Veerkracht<br />

In Verlaten oorden onderzoekt Cal Flyn hoe de<br />

aarde er uit zal zien als zij niet langer door mensen<br />

wordt bewoond. Het is een betoverende<br />

combinatie van reisverslag en (soms te) lyrische<br />

natuurbeschrijving.<br />

Ze reist naar door de mens verlaten plekken:<br />

overwoekerde gebouwen en kermisattracties bij<br />

Tsjernobyl, verlaten mijngebieden, spookwijken<br />

van Detroit. Plaatsen die indringend tonen hoe de<br />

wereld er uitziet als de mens er verdwenen is.<br />

Elk hoofdstuk begint met een beschrijving van de<br />

plek, de vervallen architectuur, de natuur, de<br />

geschiedenis: oorlog, vervuiling, en economisch<br />

neergang. Flyn duwt ons met de neus op ons<br />

met onze, vaak vernietigende, aan wezigheid.<br />

Toch is Verlaten oorden geen somber boek. De<br />

aarde kan goed zonder ons. De ongelooflijke herstelkracht<br />

van de natuur laat zien hoe de biodiversiteit<br />

floreert als de mens zijn biezen heeft<br />

gepakt. Het is een confronterend boek maar het<br />

biedt bovenal een magnifiek verteld verhaal van<br />

troost en hoop voor mens, plant en dier.<br />

Een paar voorbeelden: The Five Sisters in het<br />

vlakke West Lothian zijn enorme slakkenbergen.<br />

Ze zijn ontstaan door de schalieoliewinning uit de<br />

tijd rond 1860, toen Schotland het belangrijkste<br />

olieland ter wereld was. Zone Rouge, waar na de<br />

bekende Slag bij Verdun twintig vierkante kilometer<br />

volstrekt onbewoonbaar achterbleef. Een<br />

eeuw later bedekken sombere bossen de niet op<br />

te ruimen oorlogsschade. De dieren zijn terug en<br />

er wordt gejaagd. Lange jaren waren de jagers<br />

gewoon om uit te rusten rond de enige open plek<br />

in het woud: het kratermeer gevuld met arseen.<br />

Famagusta, een historische stad aan de zuidoostkust<br />

van Cyprus, waar na de Turkse invasie in 1974<br />

de tijd lijkt te hebben stilgestaan. De inwoners<br />

moesten de stad verlaten en er zijn geen anderen<br />

voor hen in de plaats gekomen. Verroeste vliegtuigen<br />

stoffen er weg.<br />

Verlaten oorden – De natuur na de mens<br />

Cal Flyn | Atlas Contact <strong>2021</strong> | 440 blz. | ISBN<br />

9789045043036 | € 24,99<br />

64 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

GROENE BADKUIPROUTE<br />

Omslag Netwerkwandelingen Sallandse heuvelrug en IJsselvallei.indd 1 24-06-20 08:54<br />

de mooiste<br />

NETWERKWANDELINGEN<br />

Noes Lautier • Menno Faber<br />

SALLANDSE HEUVELRUG & IJSSELVALLEI<br />

Netwerken in Salland<br />

Het nieuwste deeltje van de serie compacte wandelboekjes langs Nederlandse<br />

wandelnetwerken voert door het Overijsselse Salland: van de IJssel tot op de Heuvelrug en van<br />

Ommen tot Deventer. Het gebruik van knooppuntpaaltjes voor het vinden van de weg betekent<br />

dat gedetailleerde kaarten en beschrijvingen van de routes ontbreken. Naast een serie<br />

paalnummers biedt de gids ook gratis toegang tot gps-tracks. Er blijft veel ruimte over voor<br />

foto’s en achtergrondinformatie: per wandelroute zijn vijf onderwerpen opgenomen. De bonte<br />

variatie in landschappen, die vooral langs de IJssel en op de Sallandse ‘bergen’ te vinden is, komt<br />

ruim aanbod.<br />

De mooiste netwerkwandelingen – Sallandse Heuvelrug & IJsselvallei<br />

Menno Faber & Noes Lautier | Uitgeverij Elmar | ISBN 789038927879 | € 14,99<br />

Veelzijdige Vogezen<br />

De Vogezen zijn een geliefd reisdoel voor Nederlanders. Geen wonder: binnen een dag kun je<br />

stevige wandelingen maken in de eerste bergen die je op je pad vindt als je zuidwaarts reist.<br />

En als je eens geen zin hebt, dan liggen er historische stadjes en de Elzasser wijngaarden binnen<br />

handbereik. Wandelen in de Vogezen is een vernieuwde loot aan de One Day Walks-boom.<br />

Vernieuwd, want de routes zijn opnieuw door de auteurs nagelopen en geactualiseerd. Het<br />

recept is beproefd: de gids bevat 16 dagwandelingen, waarvan 12 door de groene natuur van de<br />

Vogezen, waaronder de Ballons des Vosges en 4 in de Elzas om de culturele en wijnminnende<br />

mens te voeden. De wandelingen worden naar zwaarte ingedeeld van 1 tot 3, de laatste categorie<br />

is gereserveerd voor de ware kuitenbijter of lange dagen. De gids heeft een vooral praktische<br />

insteek met linksaf-rechtsafbeschrijvingen, (globale) kaartjes, lengte en hoogtemeters,<br />

hoe je er komt en welke topokaart je nodig hebt. Aansprekende foto’s noden tot wandelen.<br />

Gps-tracks zijn via de uitgever te verkrijgen. Mail daartoe naar: info@onedaywalks.com.<br />

Wandelen in de Vogezen (2e editie)<br />

Paul van Bodengraven & Marco Barten | One Day Walks | ISBN 9789078194378 | € 15,95<br />

Verrassende Dordtse ommelanden<br />

Dit is het tiende deeltje in de buitenstad-reeks van Gegarandeerd Onregelmatig. Verrassende<br />

keuze is een van de belangrijkste steden van middeleeuws Holland, Dordrecht. Deze stad heeft<br />

meer te bieden dan zijn mooie oude binnenstad en de levendige oevers van de Merwedes. De<br />

gids voert je over het Eiland van Dordrecht waar de laatste jaren flink gesleuteld is voor natuuren<br />

waterbeheer. Met behulp van de waterbus komen ook gebieden aan de overkant van de<br />

rivieren aan bod, zoals de Brabantse Biesbosch en Zwijndrecht. De schrijvers laten overtuigend<br />

zien dat het oude gezegde “Hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt ” niet meer geldt.<br />

Wandelen buiten de binnenstad van Dordrecht<br />

Loek & Irene Heskes | Gegarandeerd Onregelmatig | ISBN 9789078641896 | € 16,95<br />

Rust gegarandeerd<br />

De aantrekkelijke punten van de Noord-Franse regio Champagne-Ardennen zijn de ligging dicht<br />

bij Nederland en de zeer lage bevolkingsdichtheid. Dus rust en ruimte gegarandeerd. Het ligt<br />

verborgen tussen de belangrijkste autoroutes naar het zonnige zuiden. Een ideaal reisdoel als<br />

de grenzen weer opengaan. Deze nieuwe Nederlandstalige Rothergids laat je met 47 wandelingen<br />

alle hoeken en gaten van dit uitgelezen stukje ‘douce France’ zien. Natuurlijk zijn er ook<br />

routes langs de slagvelden rond Verdun. De gids biedt, zoals altijd in deze serie, betrouwbare<br />

routebeschrijvingen, gedetailleerde kaarten en downloadbare gps-tracks.<br />

Wandelgids Champagne-Ardennen – Tussen België, Lotharingen, Bourgondië en Parijs<br />

Thomas Rettstatt | Uitgeverij Elmar | ISBN 9789038928159 | € 16,95<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 65

De regio Boppard en Midden-Rijn<br />

nodigt u uit om te komen<br />

wandelen!<br />

De steilste wijnbergen en een van de mooiste oeverpromenades<br />

aan de Midden-Rijn, de oudst bewaard gebleven Romeinse<br />

kasteelmuren ten noorden van de Alpen en geboorteplaats<br />

van Michael Thonets, een stoelontwerper met wereldfaam.<br />

Boppard heeft niet enkel geschiedenis en cultuur te bieden,<br />

maar ligt bovendien in een van de mooiste landschappen van<br />

Duitsland, het bovenste Midden-Rijn dal, sinds 2002 UNESCO<br />

werelderfgoed. Boppard was al veel langer een bezoekersmagneet,<br />

nog voor opname als werelderfgoed door de UNESCO.<br />

Dit is niet enkel te wijten aan de mondaine geïnspireerde oeverpromenade,<br />

welk tot ontspannen flaneren uitnodigt, of<br />

de stads rondgang, die al snel een wandeling doorheen de<br />

geschiedenis lijkt.<br />

Aan de Rijnoever passeer je langs de Zoll- und Zwingburg<br />

van de Trierse keurvorsten. Maar ook de Romeinen hebben<br />

hun sporen achtergelaten met de muren van het in 360 n.C.<br />

opgerichte kasteel Bodobrica.<br />

Een stadsrondgang door de wijnstad Boppard eindigt terecht<br />

in een van de talrijke Straußwirtschaften met de beste wijnterrassen<br />

– Schoppen genaamd - van het Midden-Rijn gebied.<br />

Boven de grote lusvormige Rijn in het zuidelijke en zonnig<br />

gelegen gebied bouwt zich het wijnbouwgebied “Bopparder<br />

Hamm” uit over wel 75 hectare wijngaarden, het belangrijkste<br />

productiegebied van de Koningin der druivelaars, de Riesling.<br />

Een wandeling door de Bopparder Hamm loont zich op elk<br />

moment.<br />

Niet onbelangrijk is dat men hier in een uitstekend uitgebouwd<br />

wandelnetwerk beland, gezien wandelen en fietsen in Boppard<br />

en aan Midden-Rijn HET thema is!<br />

Vier langeafstandsroutes passeren Boppard: de RheinBurgen-<br />

Weg, de Rheinhöhenweg, de Moselhöhenweg en de Hunsrückhöhenweg.<br />

De Ehrbachklammweg verbind de Hunsrück<br />

met de Moezel, de Premium Wandelweg Saar-Hünsruck-Steig<br />

de Hunsrück met de Rijn.

10,7 km<br />

11,8 km<br />

Rheingold<br />

Werelderfgoed<br />

Oberes Mittelrheintal<br />

Boppard/Bad Salzig<br />

Buchholz - Herschwiesen - Hirzenach - Holzfeld<br />

Oppenhausen - Rheinbay- Udenhausen - Weiler<br />

<br />

<br />

nlegmogelijkheden.<br />

egmogelijkheden<br />

m<br />

325<br />

300<br />

275<br />

250<br />

ze Tip<br />

de buurt:<br />

225<br />

200<br />

175<br />

e<br />

150<br />

125<br />

<br />

<br />

<br />

100<br />

START 1 2 3 5 6 7 8<br />

4 9 10<br />

Hoogteprofiel<br />

droomroute Rheingold<br />

<br />

In het kader van het ontwikkelingsprogramma van<br />

<br />

<br />

<br />

363 Hoogtemeter<br />

<br />

<br />

Seizoen: gedurende het<br />

gehele jaar behalve bij ijs<br />

Ministerie voor milieu, landbouw, voending,<br />

<br />

Rheingold<br />

Marienberg<br />

Marienberg<br />

<br />

Hoogteprofiel<br />

droomroute<br />

Marienberg<br />

m<br />

300<br />

275<br />

250<br />

225<br />

200<br />

175<br />

150<br />

125<br />

100<br />

75<br />

50<br />

START 1 2 3 5 6 7 8<br />

4 9 10 11<br />

<br />

<br />

gehele jaar behalve bij ijs<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

De Hunsrückbahnweg<br />

combineert de steilste<br />

spoorwegstrook met<br />

een wandeling.<br />

Acht andere rondwandelwegen,<br />

de Traumschleifen Rheingold, Fünfseenblick,<br />

Marienberg, Elfenlay, Mittelrhein-Klettersteig,<br />

Hasenkammer, Ehrbachklamm en Ehrbachklamm met Schöneckschleife,<br />

ieder tussen 5 en 13 km lang, bevestigen dat<br />

Boppard in elke uithoek mooi is.<br />

De Midden-Rijn Klettersteig in Boppard maakt zelfs alpien<br />

wandelen mogelijk. De wandelbestemmingen voor individuele<br />

reizigers en groepen bieden ook wandelpakketten en<br />

groepsreizen aan. Meer info hierover verkrijgt u bij het serviceteam<br />

van de toeristische diensten van Boppard per telefoon<br />

of e-mail.<br />

Informatie kan steeds aangevraagd worden bij het serviceteam<br />

van het toeristisch informatiecentrum via telefoon, e-mail of fax.<br />

Contact: Tourist Information Boppard<br />

Am Marktplatz (Altes Rathaus) · 56154 Boppard<br />

Tel. 0049-(0)6742-3888 · Fax 0049-(0)6742-81402<br />

E-mail: tourist@boppard.de<br />

www.boppard-tourismus.de

Frankrijk<br />

Alpes-de-Haute-Provence<br />

Annot<br />

Wonderland<br />

van versteend zand<br />

Xxxx<br />

Op slechts vijf kwartier rijden van Nice ligt<br />

Annot in het arrière pays, ook bereikbaar<br />

met een smalspoortrein. De wandeling boven<br />

het dorp biedt een verrassing, want nergens<br />

anders vind je een vergelijkbare verzameling<br />

huizenhoge blokken zandsteen, bogen en<br />

kloven, verstopt in een kastanjebos.<br />

Er is zelfs een geheime Koningskamer.<br />

TEKST PAUL SMIT<br />

FOTO’S PAUL SMIT & MICK PALARCZYK<br />

Waar de meeste dorpen dramatisch<br />

op een heuveltop balanceren<br />

of tenminste tegen een steile<br />

helling geplakt zijn – de villages<br />

perchés van de Zee-Alpen – ligt<br />

Annot ontspannen op de vlakke<br />

bodem van de groene vallei van de Vaïre. Vanaf ons uitzichtpunt,<br />

aan de overzijde van het dal, ziet het er echter<br />

allesbehalve ontspannen uit.<br />

Van de hoogvlakte boven het dorp zijn een stuk of honderd<br />

enorme brokstukken afgebroken en omlaag getuimeld.<br />

Sommige zijn in de kastanjebossen hogerop blijven<br />

liggen, andere rolden door tot op de landbouw terrassen<br />

en het avontuurlijkste blok kwam pas tot stilstand op het<br />

centrale dorpsplein. Ik geef toe: dat alles gebeurde lang<br />

voordat aan de Romeinse weg van Cimiez naar Riez de<br />

nederzetting Anotum werd gesticht, maar het oogt alsof<br />

het volgende gevaarte morgen kan losbreken. We stellen<br />

ons voor hoe de volgende kei over de pittoreske Vers-la-<br />

Ville-kapel bulldozert, vlak boven het dorp, om tot rust<br />

68 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Van de hoogvlakte boven Annot zijn lang geleden<br />

enorme brokstukken omlaag getuimeld.<br />

De steenboog die<br />

in de brochures ten<br />

onrechte met Les<br />

Portettes wordt<br />

aangegeven.<br />

te komen tegen de versterkte weertoren van<br />

de middeleeuwse kerk.<br />

De zone waar al die brokstukken vandaan<br />

komen is het doel van onze wandeling. Het<br />

is een goed gemarkeerd pad, waarop we de<br />

bordjes Jardin du Roi volgen. De koning<br />

moet echter al eeuwen geleden vertrokken<br />

zijn, want zijn tuin heeft nu meer weg van<br />

een jungle, die bovendien zijn hofstad overwoekerd<br />

heeft. In de enorme blokken<br />

bemost steen, die opduiken tussen de oude<br />

bomen, kun je met een beetje fantasie nog<br />

de paleizen herkennen. De rots die hoog<br />

boven onze hoofden klem zit tussen twee<br />

kloofwanden wordt dan de ophaalbrug tussen<br />

twee burchtmuren.<br />

Doorkijkje in Annot, naast de kerk.<br />

Kamer van de koning<br />

Uiteindelijk bereiken we de Chambre du<br />

Roi. In de toeristische brochure wordt met<br />

die naam de verkeerde plek aangeduid: een<br />

mysterieuze kloof waar ’s avonds vleer uizen<br />

rond je hoofd cirkelen. De legende laat er<br />

echter geen twijfel over bestaan: de seigneur,<br />

die hier op doorreis met zijn jonkvrouw en<br />

een deel van zijn hof werd verrast door een<br />

aanval van de Saracenen, wist zich te verstoppen<br />

in een rotskamer waarvan de<br />

ingang met een simpele struik of steen<br />

onvindbaar gemaakt kon worden. Dat kan<br />

niet de kloof zijn, want die is niet afschermbaar.<br />

Maar waar is dan de échte Chambre du<br />

Roi? We kunnen hem niet vinden, tot we<br />

ineens, naast de ingang van de kloof, een<br />

meisje zien bukken om op haar knieën een<br />

gat in te kruipen. We volgen haar en onze<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 69

Frankrijk<br />

adem stokt als we plotseling in de échte<br />

Koningskamer staan. Hij lijkt sprekend op<br />

de Grote Galerij diep in de Piramide van<br />

Cheops, die eveneens naar boven toe taps<br />

toeloopt.<br />

De Chambre du Roi is de plek waar een<br />

gigantisch brok zandsteen is losgebroken<br />

van de hoogvlakte, maar nooit naar beneden<br />

is getuimeld. Het is twee meter verschoven<br />

en vervolgens blijven haken, zo de<br />

kopie van een Egyptische piramidegalerij<br />

creërend, met zijn twintig meter hoogte<br />

zelfs imposanter dan het origineel. Van<br />

boven sijpelt mysterieus licht naar binnen,<br />

het meisje staat als betoverd omhoog te<br />

kijken.<br />

De poortjes<br />

We verwachten dat de wandeling hierna<br />

slechts saaier kan worden, maar vergissen<br />

ons. Eerst volgt een traject boven een spannende<br />

afgrond. Het pad is echter breed en<br />

vlak en hoogtevrees blijft uit. Maar schrik<br />

niet als ineens uit het niets een rotsklimmer<br />

aan een touw komt abseilen. Op dit traject<br />

kleven mensen als spinnen tegen de zonverwarmde<br />

rotswanden, alsof het de normaalste<br />

zaak van de wereld is.<br />

Zelf voelen we ons verderop meer op ons<br />

gemak, waar zo’n zandsteenplaat horizontaal<br />

ligt en we er – een kleine zijsprong van<br />

de hoofdwandeling – overheen kunnen<br />

lopen. Dat brengt ons opnieuw aan de rand<br />

van de afgrond, met een fantastisch uitzicht<br />

in alle richtingen. Een ideale picknickplaats<br />

in de milde herfstzon.<br />

Nog steeds is het niet afgelopen met de<br />

verrassingen. Want op de terugweg passeren<br />

we Les Portettes, letterlijk ‘de poortjes’.<br />

Die naam is eveneens aan het verkeerde<br />

object gegeven, namelijk aan één enkele<br />

steenpoort. Een prachtexemplaar, daar niet<br />

van, maar voor de eigenlijke Portettes moeten<br />

we vanaf dat punt het bordje “Annot<br />

par Champs Long” volgen. Zo arriveren we<br />

een kwartier later bij een spectaculaire<br />

dubbele boog, door weer en wind gebeeldhouwd<br />

in het zandsteen: de daadwerkelijke<br />

Portettes.<br />

Barbaren en toeristen<br />

Je kunt het Champs-Long-pad verder volgen<br />

richting Annot; dat is de langere variant.<br />

Je kunt ook terugkeren naar de enkele<br />

boog; vandaar bereik je binnen twee uur de<br />

Chapelle Notre-Dame de Vers-la-Ville,<br />

even boven Annot.<br />

De ligging daarvan is uniek: op oude landbouwterrassen<br />

te midden van opnieuw<br />

In de echte Chambre du Roi.<br />

De échte Portettes is een dubbele boog,<br />

door weer en wind in het zandsteen<br />

gebeeldhouwd.<br />

enorme rotsblokken. De voormalige hermitage<br />

ernaast is zelfs tegen en deels onder<br />

zo’n rots gebouwd. Tegenwoordig woont hier<br />

Gabrielle Auger, die het eigenhandig heeft<br />

opgeknapt. We knopen een praatje met haar<br />

aan, terwijl ze in de tuin staat te werken.<br />

“Dat rotsblok midden in mijn huis houdt<br />

’s winters de warmte vast, waardoor ik minder<br />

hoef te stoken. En ’s zomers blijft alles er<br />

juist koeler door. Ideaal!”<br />

Ze legt uit dat Annot in de onveilige tijd van<br />

binnenvallende barbaren en later de Saracenen<br />

– van de vijfde tot de elfde eeuw – hier<br />

tussen de rotsblokken lag. Pas daarna daalden<br />

de mensen weer af naar de bodem van<br />

de vallei. Uit die tijd stamt ook de kerk in<br />

het hart van het pittoreske dorp. Het heeft<br />

een stoere weertoren en de buitenste huizen<br />

om de kern vormen een schaal als van een<br />

schildpad, dus helemaal vertrouwen deed<br />

men zijn buren nog niet…<br />

Maar de tijden werden veiliger en welvarender<br />

en eind negentiende eeuw deed met de<br />

komst van het smalspoorstoomtreintje ook<br />

het toerisme zijn intrede. Zo kon Annot zich<br />

ontwikkelen tot een dorp waar de gegoede<br />

bewoners van Nice zonder veel moeite berglucht<br />

konden opsnuiven. Het was het tijdperk<br />

van de romantiek, dus met zijn zandsteenbogen,<br />

-blokken en -kloven en de<br />

bijbehorende legenden raakte het zelfs een<br />

beetje en vogue.<br />

Dus, waarde lezer, als ook jij een sentimenteel<br />

hart hebt en een gevoelig oog, pak dan<br />

net als de bourgeoisie van destijds de trein<br />

vanuit Nice, stap in Puget-Théniers over op<br />

de stoomtrein en laat je vervoeren naar dit<br />

Land van Versteend Zand.<br />

70 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

WANDELWIJZER<br />

Wandeling<br />

Het traject is voor iedereen die goed ter been is te doen en zeker<br />

ook aan te raden voor kinderen.<br />

Beste periode<br />

In het hoogseizoen kan het erg druk zijn, vooral met rotsklimmers.<br />

In de lente is het er ronduit aangenaam. Beter nog in de<br />

herfst, als de kastanjebossen goud kleuren en de oogst voor het<br />

oprapen ligt.<br />

Meer weten?<br />

• Bij het Office du Tourisme kun je gratis een boekje ophalen over<br />

de wandeling en alle bezienswaardigheden en verschijnselen<br />

onderweg: Voyage au gré des temps (ook in het Engels).<br />

• www.youtube.com/watch?v=wRPJsc1-sFY – Goed gefilmde<br />

reportage over het zandsteen van Annot (Franstalig).<br />

• Meer over de wandelroute zelf: https://bit.ly/3tXIkHo en<br />

https://bit.ly/3tVchI8<br />

Slapen<br />

• Suite Saint Vincent de Paul – leuke chambre d’hôte in het oude<br />

dorp (www.airbnb.com/rooms/17552524).<br />

• Chambre d’Hôte de Sandra – even buiten het dorp<br />

(https://m.facebook.com/chambresdhotessandra/).<br />

• Andere B&B’s in de omliggende dorpen.<br />

• Hotel de l’Avenue – rustig en net buiten de oude kern gelegen.<br />

Goede keuken.<br />

• Er is een camping (La Ribière) en een camperplaats (25 plekken,<br />

gratis) in Annot.<br />

Onze tips<br />

• La Table du Pré Martin – beste restaurant, buiten de oude kern.<br />

Meer dorpsambiance proef je in César, Les Amis de Pagnol (Place<br />

du Revelin), gewoon gezellig met lekkere pizza.<br />

• Stoomtrein – prachtige rit, leuk ook met de kinderen<br />

(www.cpzou.fr/actualites/excursion-train-vapeur). De stoomtrein<br />

rijdt soms ook buiten het hoogseizoen. Meer over de locomotief<br />

en alles eromheen: www.traindespignes.fr<br />

Kaart<br />

IGN topokaart 3541 OT Annot, 1:25.000<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 71

België<br />

Ardennen<br />

Wandelen groeit ook in België in<br />

populariteit. Onder andere door de<br />

programma’s van tv-maker Arnout Hauben<br />

die de GR129 volgde in Dwars door België.<br />

La Transardennaise oftewel Transardense<br />

Route doorkruist de Belgische provincie<br />

Luxemburg. Al is het geen officiële GR, het<br />

blijft een meerdaagse trektocht die de<br />

moeite loont.<br />

TEKST & FOTO’S JUDITH VAN BILSEN<br />

Wij hebben slechts drie wandeldagen<br />

om de mooiste<br />

etappes van La Transardennaise<br />

te ervaren en we starten<br />

in het toeristische stadje La Roche-en-<br />

Ardenne. Gelukkig ligt ons hotel buiten<br />

het centrum en worden we wakker na een<br />

heerlijke nacht slaap. Dat maakt wel dat we<br />

eerst twee kilometer moeten lopen naar het<br />

officiële startpunt van de Transardennaise,<br />

midden in het centrum van La Roche. We<br />

volgen het riviertje de Ourthe naar het<br />

startpunt en krijgen direct al een voorproefje<br />

van wat typisch ‘wandelen in de<br />

Ardennen’ is: door het bos, langs een<br />

riviertje en hier en daar een huis gebouwd<br />

met grijze blokstenen.<br />

Net zo snel als we er kwamen, verlaten we<br />

La Roche ook weer. Met een flinke klim<br />

komen we boven op een heuvel en laten we<br />

het drukke stadje aan de Ourthe achter<br />

ons. We waren al helemaal gewend aan de<br />

stilte in de bossen. Maar dan: een hels<br />

kabaal … Onze oren doen er zowaar pijn<br />

van. We turen door het bladerdak om te<br />

ontwaren wat het was. Lang hoeven we niet<br />

te wachten, want een paar minuten later<br />

vliegt er weer zo een over: een straaljager.<br />

Letterlijk oorverdovend, zo laag vliegen ze.<br />

Google leert ons dat de Ardennen laagvlieggebied<br />

zijn van de Belgische luchtmacht.<br />

Doodzonde als je het ons vraagt.<br />

Toegegeven, het is ook wel indrukwekkend<br />

om zo’n exemplaar van dichtbij te zien<br />

overvliegen.<br />

72 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

La Transardennaise<br />

Boswandeling XXL<br />

Rust<br />

Gelukkig keert na een aantal kilometers de<br />

rust weer. En die rust blijkt later toch kenmerkend<br />

voor de Ardennen. Niet alleen in<br />

de bossen, ook in de open velden en in de<br />

dorpen is weinig leven te bekennen. Na drie<br />

dagen wandelen weten we niet beter en<br />

genieten we er met volle teugen van. De<br />

gehuchten op de route, zoals Hives, Lavaux<br />

en Erneuville, vormen een welkome afwisseling.<br />

We pauzeren in het dorpje Cens (dat<br />

boerderij betekent) dat bestaat uit zo’n<br />

twintig bewoonde huizen en minstens<br />

zoveel bouwvallige en dus onbewoonde<br />

boerderijen.<br />

Het grootste deel van de Transardennaise<br />

loopt evenwel door het bos. Je zou dit wel<br />

een XXL-boswandeling kunnen noemen.<br />

We lezen dat de oorspronkelijke bomen,<br />

eiken en beuken, op veel plaatsen zijn vervangen<br />

door naaldbossen. Economisch<br />

interessanter, maar biologisch een ramp.<br />

Wie door het groen loopt, zal het niet direct<br />

opvallen. Maar er is weinig kreupelhout en<br />

ook de heiden en venen zijn verdwenen.<br />

Wanneer we tijdens de tweede wandeldag<br />

langs een enorm veld met recent aangeplante<br />

‘harsbomen’ komen, valt bij ons het<br />

kwartje. Deze bossen zijn niet op natuurlijke<br />

wijze ontstaan, maar door mensenhanden<br />

beplant en bewerkt groen.<br />

Wat niet wegneemt dat de natuur genoeg te<br />

Goed begaanbare paden in de Ardennen.<br />

genieten geeft. Wanneer we op zoek gaan<br />

naar een bankje om de inhoud van onze<br />

lunchpakketjes te verorberen, moeten we<br />

lang doorlopen. Uiteindelijk zien we een<br />

ander stel wandelaars op een paar gerooide<br />

bomen zitten en besluiten ook wij onze<br />

benen op deze manier rust te geven. Even<br />

verderop wandelen we langs een bosrand<br />

en spotten we een cirkelend zweefvliegtuigje<br />

in de lucht. Na een kilometer zien we<br />

dat dit vliegtuigje niet alleen is en tellen we<br />

acht exemplaren. Dat is toch beter te hebben<br />

dan die straaljagers van aan het begin<br />

van de wandeling!<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 73

België<br />

Verlaten huis in de Ardennen.<br />

Gezond snoepen onderweg.<br />

De sprookjesachtige bossen van Saint-Michel.<br />

Bossen<br />

De tweede etappe eindigt in het plaatsje<br />

Saint-Hubert, bekend van de indrukwekkende<br />

basiliek midden in het dorp. In<br />

tegenstelling tot de andere dorpjes op de<br />

route bruist Saint-Hubert. De terrasjes zitten<br />

vol, er klinkt gelach en er staat een rij<br />

voor de plaatselijke ijswinkel. Over de<br />

geschiedenis zijn de geleerden van het<br />

internet het niet helemaal eens, maar er<br />

wordt al gesproken over een abdij op deze<br />

plek in de zevende eeuw. Aan een groot<br />

plein met fontein grenst zowel het abtspaleis<br />

als de basiliek zelf. We glippen even<br />

de basiliek binnen om een kaarsje aan te<br />

steken bij Sint Hubertus, de patroonheilige<br />

voor de jagers. Verschillende figuren gehouwen<br />

uit marmer kijken toe.<br />

De derde etappe staat te boek als de zwaarste<br />

van de hele route. We lezen: “Deze tocht<br />

van 27 kilometer gaat nimmer door het vlakke<br />

land. Het is een moeilijke tocht vol beklimmingen<br />

en afdalingen die weliswaar de moeite<br />

loont: hij leidt immers door de mooiste bossen<br />

van de Ardennen – vooral door eiken en beuken,<br />

maar ook door naaldbossen, die overigens<br />

prachtig worden onderhouden.” Nog voordat<br />

we de bebouwde kom van Saint-Hubert uit<br />

zijn, wordt deze voorspelling al waarheid.<br />

Een steile straat ligt voor ons en halverwege<br />

draaien we een smal pad op dat net zo steil<br />

is. Het voordeel: een mooi uitzicht over de<br />

stad!<br />

Toegegeven, de etappe is inderdaad “nimmer<br />

vlak”. En met zijn 27 kilometer is het<br />

ook een flinke. Aan de andere kant is er<br />

niets om over te klagen. Zoals het routegidsje<br />

ook al voorspelde: de bossen zijn<br />

prachtig! Wanneer we via een breed pad de<br />

berg af lopen door het bos van Saint-<br />

Michel, horen we een beekje klateren. De<br />

aanwezigheid van een paar musjes die vrolijk<br />

door het groen hupsen, verraadt waar<br />

het geluid vandaag komt. Een smal stroompje<br />

slingert voor ons uit. De hele dag wordt<br />

gekenmerkt door deze geluiden: klaterend<br />

water, vogelgekwetter en het ruisen van een<br />

zachte wind door de bladeren.<br />

Openluchtmuseum<br />

Het enige leven dat we ervaren, is een stel<br />

andere wandelaars en zo nu en dan een<br />

groepje mountainbikers dat ons voorbij<br />

raast. Bij Fourneau Saint-Michel, een<br />

openluchtmuseum, is meer te beleven.<br />

Midden in het bos werd in de tweede helft<br />

van de achttiende eeuw een hoogoven<br />

gebouwd met bijbehorende industriële<br />

gebouwen. Die was slechts negen jaar<br />

actief, omdat de kwaliteit van het ijzererts<br />

op deze plek uiteindelijk niet erg goed was.<br />

In de jaren die volgden kenden de gebouwen<br />

verschillende eigenaren en al sinds<br />

1959 huist hier het IJzermuseum en het<br />

Museum van de Oude Ambachten.<br />

De mooie, witte vakwerkhuizen huisvesten<br />

nu eveneens het Museum van het Plattelandsleven<br />

in Wallonië.<br />

Tijd voor musea hebben we, vanwege de<br />

lengte van deze etappe, niet. Wel hebben we<br />

tijd voor een lunchstop bij de brasserie.<br />

Vanaf het terras krijgen we evengoed een<br />

indruk van dit openluchtmuseum.<br />

Het laatste deel van deze etappe duiken we<br />

wederom de bossen in. “Moeten we hier<br />

echt verder?” vraagt wandelmaatje Marcella<br />

als we voor een groot hek staan met allerlei<br />

waarschuwingen. De geel-witte markering<br />

prijkt toch duidelijk op het hekwerk. Route<br />

dégradée oftewel een weg die waarschijnlijk<br />

in niet zo’n al te beste conditie is. Uiteindelijk<br />

valt het allemaal wel mee. Soms ligt er<br />

verweerd asfalt aangevuld met kiezels, soms<br />

is het meer een zandpad. Voor wandelaars<br />

niets onoverkomelijks. Na een prettige boswandeling<br />

komen we uit in het eindpunt<br />

van dag drie: Nassogne. Onze conclusie:<br />

wie een fikse boswandeling kan waarderen,<br />

kan zijn hart ophalen met op La Transardennaise.<br />

74 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

Wandelen in de Ardennen staat meestal voor rust in de natuur.<br />

WANDELWIJZER<br />

La Transardennaise loopt van La Roche-en-Ardenne<br />

naar Bouillon door de Belgische provincie Luxemburg<br />

en is 160 kilometer lang, opgedeeld in zeven etappes.<br />

De hele route is goed aangegeven.<br />

Vervoer<br />

De beste manier om je in de Belgische Ardennen te<br />

erplaatsen, is met de auto. Wie meerdere etappes<br />

wil wandelen zonder zware rugzak, kan eventueel<br />

bagagevervoer regelen via Europ’Aventure<br />

(https://europaventure.be/nl).<br />

Slapen<br />

• La Roche-en-Ardenne: Hostellerie La Claire Fontaine –<br />

prettig hotel buiten het toeristische centrum<br />

(https://clairefontaine.be/nl/).<br />

• Lavacherie: Auberge de Lavacherie – modern hotel<br />

gerund door een gedreven stel met hart voor de<br />

horeca (www.aubergedelavacherie.be).<br />

• Saint-Hubert: Hôtel Le Cor de Chasse – heerlijke<br />

zithoek bij een open haard<br />

(www.lecordechassesainthubert.be).<br />

Alle genoemde hotels leveren lunchpakketjes voor<br />

onderweg.<br />

Onze tip<br />

De eerste officiële etappe loopt van La Roche naar<br />

Sprimont. In Sprimont ligt echter alleen een camping.<br />

Wie luxer wil overnachten, wandelt verder naar Lavacherie,<br />

ongeveer 5 kilometers extra.<br />

Kaart & gids<br />

• La Transardennaise & La Transfamenne, Françoise Lempereur<br />

& Denis Jusseret, De Rouck <strong>2021</strong>, ISBN 9782507057084<br />

• La Transardennaise & La Famenne, NGI, 1:50.000 – topografische<br />

routekaart.<br />

Meer weten?<br />

www.gta.be/transardennaise<br />

2-<strong>2021</strong> <strong>Wandelmagazine</strong> 75

Wat zien ik?<br />

Tekst & foto’s Hans Farjon<br />

Noord<br />

West<br />

Zuid<br />

Oost<br />

2.624583 NB – 4.641450 OL<br />

Erg groen maar ook best wel<br />

rommelig dit fotokwartet van<br />

nlinbeeld.org. Een zooitje struweel<br />

met wat schuurtjes ertussen.<br />

De bijna uitgebloeide koningskaars en de<br />

oranje bessen van de duindoorn in het<br />

noorden verklappen dat we in de duinen<br />

zijn. Maar huisjes midden in het duin, dat<br />

kan toch alleen in België? Als het aan de<br />

grondeigenaar, PWN, had gelegen waren<br />

ze allemaal gesloopt. In 1992 kocht dit<br />

Noord-Hollandse waterleidingbedrijf voor<br />

12 miljoen gulden 368 hectare duingebied<br />

tussen Egmond en Bergen van de nazaten<br />

van de Amsterdamse patriciërsfamilie Six.<br />

Rijk geworden in de Gouden Eeuw moeten<br />

ze af en toe een lap grond of een Rembrandt<br />

verkopen om het huishoudboekje<br />

op orde te houden. Wim, een strijdbare<br />

zeventiger die even verderop zijn tuinpad<br />

wiedt, vindt het een groot schandaal. “Met<br />

zo veel belastinggeld een stuk natuurgebied<br />

terugkopen dat rijke stinkerds zich slinks<br />

hebben toegeëigend als heren van Wimmenum.<br />

Dat is toch van de zotte.”<br />

Toch is Wim dankzij de slinkende kas van<br />

de Sixen in dit groene paradijsje terechtgekomen.<br />

Na de oorlog konden vooral<br />

Zaanse bedrijven hier grond huren waarop<br />

hun werknemers een vakantiehuisje mochten<br />

bouwen. “Je mag hier alleen van april<br />

tot oktober slapen en niks in de tuin planten.<br />

De Sixen wilden hier rustig kunnen<br />

jagen; zo is die regel ontstaan.” Het witte<br />

huis in het westen staat in het voormalige<br />

kamp van de timmerfabriek Bruynzeel.<br />

Twee huisjes verderop zit nu een oudmedewerker<br />

van Lassie Toverrijst. “Nee, we<br />

hebben geen Bruynzeelkeuken meer. Ook<br />

hebben we de fameuze hechthouten wanden<br />

van deze firma moeten vervangen door<br />

kunststofplanken. De zilte zeelucht vreet<br />

alles weg.” De rijstverkoper is op de Bruynzeelwei<br />

terecht gekomen omdat het PWN<br />

een deel van huisjes op het land van Six liet<br />

slopen of verplaatsen. “Sommige zijn zelfs<br />

met een helikopter verkast”, herinnert Kees<br />

zich. “Zo veel was het de PWN waard om<br />

ruimte voor de natuur te scheppen.” Dat<br />

niet alle huisjes verdwenen kwam door het<br />

taaie verweer van de bewoners van de<br />

vakantiehuisjes.<br />

De Amsterdamse koopmansfamilie ving<br />

niet alleen pacht van vakantiehuisjes maar<br />

ook van de zogenaamde aardappellandjes.<br />

Volkstuinder Tijs laat me trots twee kisten<br />

goudgele aardappels zien. “Net geoogst. Ze<br />

doen het hier hartstikke goed”, glundert hij.<br />

De landjes zijn niet in handen van nazaten<br />

van Zaanse arbeiders, maar van ‘derpers’, de<br />

autochtonen van Egmond aan Zee. Al zo’n<br />

tweehonderd jaar vertroetelen zij hun duinakkertjes.<br />

Vooral de aardappelziekte van 1845<br />

zorgde ervoor dat het aantal akkertjes enorm<br />

uitbreidde. Het maagdelijk duinzand bleek<br />

een ideale voedingsbodem. Wel groef men het<br />

zand af tot een spa boven het grondwater.<br />

Omdat dat water steeds lager kwam te staan,<br />

liggen de landjes nu in een soort kuilen tussen<br />

de duinen. Een fijne plek voor aardappels<br />

maar ook voor zeldzame planten van het<br />

zogenoemde zeedorpenlandschap zoals<br />

scherpkruid, nachtsilene en het orchideetje<br />

hondskruid.<br />

Voor meer info en achtergronden zie:<br />

www.hansfarjon.nl/zeedorpenlandschap<br />

Huisje in het zeedorpenlandschap.<br />

Aardappeloogst van Tijs.<br />

Watervaten op een aardappellandje.<br />

76 <strong>Wandelmagazine</strong> 2-<strong>2021</strong>

DE IDEALE<br />

WANDELSOK<br />

LEGENDARISCH ITALIAANS<br />

WANDELGENOT VAN LOMER<br />

LOMER BIO NATURALE, TE VERKRIJGEN IN<br />

DE GESPECIALISEERDE SCHOENENWINKEL<br />

MODIEUZE COMPRESSIE-<br />

KOUSEN VAN SOCKWELL<br />

CASHMERINO EN BAMBOE<br />

4 ZONE COMPRESSIE<br />

VERSTEVIGDE HAK<br />

COMFORT ZOOL<br />

NAADLOZE TEENSLUITING<br />

Sockwell wandelsokken met compressie maken<br />

je lange wandeling of stevige hiking tocht een<br />

stuk aangenamer. Ze houden je voeten droog,<br />

op temperatuur en verkleinen de kans op blaren<br />

aanzienlijk. De compressie helpt vermoeide of<br />

zware benen voorkomen en draagt bij aan een<br />

algeheel energieker gevoel en sneller herstel. Dit<br />

maakt Sockwell onmisbaar om te dragen tijdens<br />

het wandelen, backpacken of een trekking tocht.<br />

2 E PAAR <br />

€5 KORTING<br />

bestel snel op sockwell.nl<br />

bekijk de video over<br />

de compressiewerking

Kom wandelen in ‘Het betere buiten’!<br />

Tussen kust, duinen en de Vliet liggen de dorpen Wassenaar en Voorschoten, diep in het<br />

groen en omringd door landgoederen en kastelen. Een verborgen juweel van Nederland,<br />

middenin de Randstad. Dit is het gebied waar van oudsher mensen zich al vestigden vanwege<br />

het vele groen, de ruimte en de rust om op adem te komen. Een gebied met eindeloos veel<br />

(wandel)mogelijkheden: Koninklijk Landgoed de Horsten, het weidse duin gebied Meijendel,<br />

Nationaal Park de Hollandse Duinen, beide prachtige historische dorpskernen, diverse<br />

bijzondere musea en meer... Gegarandeerd genieten in “Het betere buiten”!<br />

www.wassenaar-voorschoten.info

In het volgende nummer<br />

Zoektochten naar de ziel van<br />

Scandinavië<br />

Andere kijk op<br />

verrassend Vlieland<br />

Lommerrijk wandelen<br />

op het Haagse zand<br />

Les Hautes Chaumes<br />

Herfst in de Vogezen<br />

Western Highland Way<br />

4 seizoenen in Schotland<br />

Foto: Foto: Judith van Bilsen<br />

Noorwegen • Zweden • Denemarken<br />

Het volgende nummer van <strong>Wandelmagazine</strong> ligt op 7 september in de winkel. Nog geen abonnee? Meld je voor<br />

29 augustus aan, dan krijg je het nieuwe nummer al op 3 september thuisgestuurd! www.wandelmagazine.nu<br />

Jaargang 42, nummer 2, juni <strong>2021</strong>.<br />

<strong>Wandelmagazine</strong> is een uitgave van<br />

Virtùmedia en verschijnt driemaandelijks<br />

Hoofdredactie<br />

Jonathan Vandevoorde<br />

Eindredactie<br />

Marcia van Bijnen<br />

Redactie<br />

Judith van Bilsen, Jan Erik Burger, Rick<br />

Eggink, Hans Farjon, Willy van de Riet,<br />

Bert Stok<br />

Werkten mee aan dit nummer<br />

Twan Bakker, Ruud Beunderman, Lucy<br />

Deutekom, Monique van Gaal, Sabrina<br />

Gaudio, Fatima van der Maas, Mick Palarczyk,<br />

Mark Rammers, Paul Smit, Wouter van<br />

de Vegt, Joost Vermeulen<br />

Vormgeving<br />

Twin Media bv, Culemborg<br />

Menno Anker | Design<br />

Cartografie<br />

UvA-kaartenmakers<br />

Bladmanagement/advertenties<br />

Klaartje Grol, kgrol@virtumedia.nl,<br />

Telefoon +31(0)30-3031295<br />

Marketing & samenwerkingen<br />

Arjen van Wifferen,<br />

avanwifferen@virtumedia.nl<br />

Telefoon +31(0)30 307 5780<br />

Druk<br />

Veldhuis Media b.v., Raalte<br />

Distributie<br />

Betapress, www.betapress.nl<br />

Uitgever<br />

Virtùmedia, Pepijn Dobbelaer,<br />

Postbus 595, 3700 AN Zeist<br />

info@virtumedia.nl<br />

Telefoon +31(0)30-6920677<br />

Abonnementen<br />

De prijs voor een abonnement in NL<br />

en B bedraagt € 29,99 per jaar<br />

(alleen bij automatische incasso,<br />

verschijnt 4 x per jaar). Tarieven<br />

voor EU of daarbuiten zie:<br />

www.wandelmagazine.nu.<br />

Abonnementen kunnen bij ieder<br />

nummer ingaan en worden elk jaar<br />

vernieuwd. Aanmelding kan via<br />

onze website of via de<br />

klantenservice +31 (0)85-0407400<br />

of klantenservice@virtumedia.nl<br />

(ook voor vragen over bezorging).<br />

Adreswijzigingen dienen schriftelijk<br />

te worden doorgegeven met<br />

vermelding van de oude en nieuwe<br />

adressering en het nieuwe<br />

telefoonnummer.<br />

Opzeggingen dienen schriftelijk<br />

met een termijn van minimaal<br />

1 maand te worden doorgegeven.<br />

Lees hier hoe we met uw persoonsgegevens<br />

omgaan:<br />

www.virtumedia.nl/privacy-statement<br />

© <strong>Wandelmagazine</strong>. Niets uit deze<br />

uitgave mag op welke wijze dan ook<br />

worden verveelvoudigd en/of openbaar<br />

gemaakt zonder voorafgaande<br />

schriftelijke toestemming van de<br />

uitgever en de auteurs.<br />

ISSN 0168-9126

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!