NFM 41-22 Eerbetoon aan Ivo Valkenburg
25.08.2022 • Views
Share Embed Flag

NFM 41-22 Eerbetoon aan Ivo Valkenburg

ePAPER READ
willem.vreeswijk

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

START NOW

NUMMER <strong>41</strong> • HERFST 20<strong>22</strong> | WWW.NEWFINANCIALFORUM.NL<br />

new<br />

FINANCIAL<br />

MAGAZINE<br />

GELD EN DIENSTVERLENING, ZO KAN HET OOK!<br />

<strong>Ivo</strong> <strong>Valkenburg</strong><br />

EEN EERBETOON<br />

TANJA ABBAS • JELLE BARTELS • PETER BEEMSTERBOER • WILMA DE BRUIJN • CHARLES EISENSTEIN • IHALEAKALA HEW LEN<br />

JAAP HIDDINGA • BJØRN IHLER • LENNY KUHR • SATISH KUMAR • GERARD VAN DER MADE • LI AN PHOA • KATE RAWORTH<br />

JEROEN TIMMERS • HALLA TÓMASDÓTTIR • LARS VERAART • JORIS VINCKEN • WILLEM VREESWIJK • WILLARD WIGAN

New Financial Forum<br />

Samen werken <strong>aan</strong><br />

een nieuwe economie<br />

Missie<br />

De stichting New Financial Forum staat voor een nieuwe economie,<br />

dienstbaar <strong>aan</strong> de samenleving. Vanuit de kernwaarden:<br />

duurzaam, sociaal, inclusief en verantwoord.<br />

Visie<br />

De financiële sector is de bloedsomloop van de economie. Nu de<br />

oude economie niet langer de samenleving gezond houdt, dient<br />

de financiële sector een <strong>aan</strong>jagende rol te vervullen richting een<br />

nieuwe economie.<br />

Ambitie<br />

De stichting New Financial Forum bundelt krachten, ideeën, inspiratie<br />

en best practices van zowel financieel dienstverleners als innovatieve<br />

ondernemers en bedrijven om gezamenlijk die nieuwe<br />

economie versneld tot stand te brengen.<br />

De stichting New Financial<br />

Forum is opgericht in 2014 op<br />

initiatief van Willem Vreeswijk.<br />

Allianz, ARAG, a.s.r., Dazure,<br />

De Goudse, HDI Global<br />

Specialty, Lindenhaeghe,<br />

Nationale Waarborg, Turien<br />

& Co., Univé en Yellowtail zijn<br />

partners van de stichting.<br />

Dankzij hun support komt de<br />

missie van de stichting een<br />

stuk dichterbij: een nieuwe<br />

economie, dienstbaar <strong>aan</strong> de<br />

samenleving.<br />

Dit doen we met drie pijlers:<br />

• New Financial Inspiration biedt inspirerende praktijkvoorbeelden,<br />

visies en ontwikkelingen uit de nieuwe economie door<br />

middel van magazines, nieuwsbrieven, events, storytelling,<br />

films en dialoogsessies.<br />

• New Financial Activators is een netwerk dat vanuit haar sterke<br />

wortels in de financiële wereld haar expertise wil inzetten om<br />

ondernemers te helpen (verdere) stappen te zetten in de nieuwe<br />

economie.<br />

• New Financial Academy biedt opleidingen, trainingen en coaching<br />

die zelfontwikkeling en nieuw leiderschap stimuleren vanuit<br />

hart, hoofd en handen.<br />

Werk mee <strong>aan</strong> een nieuwe economie en meld je <strong>aan</strong><br />

www.newfinancialforum.nl

VOORWOORD UBUNTU<br />

<strong>Ivo</strong><br />

Deze special is een hommage <strong>aan</strong> <strong>Ivo</strong> <strong>Valkenburg</strong><br />

met wie ik 26 jaar bevriend ben geweest. Vriendschap<br />

is niet het juiste woord. We waren innig verbonden<br />

en hadden eenzelfde kijk op de wereld,<br />

eenzelfde visie op het leven en eenzelfde droom<br />

om een samenleving te creëren waar plaats is voor<br />

iedereen en met respect voor al het leven op aarde.<br />

<strong>Ivo</strong> was de grote inspirator, zag mogelijkheden die ik niet<br />

zag en beschikte ook nog eens over een meesterlijk organisatietalent.<br />

Door zijn enthousiasme en geestdrift kreeg hij ongelooflijk<br />

veel voor elkaar. Ik noem slechts een paar voorbeelden.<br />

In 2007 en 2008 organiseerden we de lezingencyclus Meet<br />

the Masters, een platform van een internationaal invloedrijk<br />

netwerk van mensen en ideeën, inspiratie en praktische oplossingen<br />

voor de ontwikkeling van een nieuw paradigma<br />

van zakendoen. De lezingen werden bezocht door gemiddeld<br />

zo’n 200 financieel dienstverleners. Een van de sprekers was<br />

Ihaleakala Hew Len, die Self-I-Dentity through Ho’oponopono<br />

introduceerde en die een grote invloed zou hebben op ons<br />

verdere leven.<br />

En wat te denken van de dialoogsessie<br />

die <strong>Ivo</strong> samen met Gerard van der Made en<br />

Jan Willem Kirpestein in 2008 organiseerde…<br />

Ruim 500 verzekeraars en financieel adviseurs<br />

kwamen bijeen en spraken over wat<br />

de sector zou willen en kunnen bijdragen <strong>aan</strong><br />

de samenleving. Uit de grootste dialoogsessie<br />

in Nederland bleek dat zowel verzekeraars als<br />

adviseurs meer bewustwording over financiën<br />

onder jongeren van cruciaal belang vonden<br />

voor een gezondere samenleving. Op die<br />

dag ontstond het idee voor de stichting LEF.<br />

“EEN STUKJE<br />

HEMEL<br />

OP AARDE”<br />

In het stadje Heusden, waar <strong>Ivo</strong> en zijn gezin jaren hebben gewoond,<br />

vonden in 2011 en 2012 legendarische events plaats.<br />

Bijna alle inwoners van dit stadje waren betrokken bij het<br />

event. Zij stelden hun huizen open voor workshops over een<br />

nieuwe economie, gingen ook zelf de dialoog <strong>aan</strong> met de experts<br />

uit de financiële wereld en waren bijna boos dat we na<br />

2012 niet terugkeerden, zo belangrijk vonden ze het samen<br />

bouwen <strong>aan</strong> een nieuwe economie. En iedereen zal zich herinneren<br />

hoe Paul Efmorfides van COCO-mat binnen de kortste<br />

keren alle <strong>aan</strong>wezigen in de plaatselijke kerk <strong>aan</strong> het dansen<br />

kreeg...<br />

De learning journeys naar Griekenland en IJsland waren<br />

uiterst impactvol voor de deelnemers. <strong>Ivo</strong> regelde ter plekke<br />

dat we in gesprek konden g<strong>aan</strong> met de grootste vernieuwers<br />

van die landen. Reizen die je je leven nooit meer vergeet.<br />

Ik noem tenslotte nog de interviews met (inter)nationale<br />

beroemdheden voor het New Financial Magazine, grootheden<br />

die ikzelf niet had durven benaderen, maar waar <strong>Ivo</strong><br />

onvervaard en zonder aarzeling op afstapte. De interviews<br />

hebben tot verdieping van het magazine geleid en in dit eerbetoon<br />

<strong>aan</strong> <strong>Ivo</strong> wordt een <strong>aan</strong>tal van deze verhalen<br />

opnieuw geplaatst.<br />

<strong>Ivo</strong> en ik waren het erover eens en spraken<br />

het ook naar elkaar uit: de allermooiste<br />

zakelijke dingen in ons leven hebben we samen<br />

ged<strong>aan</strong>, ook al was de samenwerking volstrekt<br />

onorthodox. We vergaderden nooit, legden<br />

niets vast, ieder deed gewoon waar hijzelf<br />

goed in was en de puzzelstukjes pasten altijd.<br />

<strong>Ivo</strong> zei A, ik voegde B toe en uiteindelijk bleek<br />

C het resultaat. We hebben maar twee keer in<br />

ons leven proberen samen te werken zoals het<br />

ZOMER 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 3

VOORWOORD<br />

hoort: met actieplannen, vergaderingen, notulen en afvinklijstjes.<br />

Daar is – en gelukkig maar – nooit wat van terecht<br />

gekomen.<br />

<strong>Ivo</strong> deed en kon zoveel meer. Zijn boeken Spirit in Finance,<br />

Louter Leven en Niet gezwicht voor de wereld waren diep, wijs, vol<br />

liefde en ongenadig eerlijk naar zichzelf toe. Zijn talenten waren<br />

divers.<br />

ROEMENIË<br />

<strong>Ivo</strong> woonde sinds 2013 in Roemenië, midden in de bergen van<br />

Transsylvanië. Hier richtte hij samen met zijn vrouw Lili het<br />

Transilvania Retreat Center op. <strong>Ivo</strong> schreef hierover op zijn<br />

site: “We zijn toegewijd <strong>aan</strong> mensen en organisaties die een<br />

nieuwe toekomst willen creëren, duurzaam, menselijk en<br />

betekenisvol. En om samen praktische oplossingen voor de<br />

grootste (financieel-economische) uitdagingen van deze tijd<br />

te vinden.”<br />

Samen met zijn gezin woonde hij in een van de meest ongerepte<br />

natuurgebieden van Europa met een uitzonderlijk<br />

hoge biodiversiteit (planten, insecten, bodemleven). Een van<br />

de dromen van <strong>Ivo</strong> was om samen met Lars Veraart en Roger<br />

Mena (buren op zo’n dertig kilometer afstand) ‘De Gouden<br />

Cirkel’ tot stand te brengen. In dit het gebied tussen het<br />

Transilvania Retreat Center en de volledig regeneratieve boerenbedrijven<br />

van Lars en Roger zouden mensen in verbinding<br />

met zichzelf, elkaar en de natuur gezamenlijk zorgen voor<br />

behoud van het ongerepte landschap en de biodiversiteit. Een<br />

stukje hemel op aarde. Gelukkig wordt er nog altijd hard gewerkt<br />

om deze droom te verwezenlijken.<br />

Meet the Masters, Rijksmonument<br />

De Duif, 2008.<br />

13 mei 2016. <strong>Ivo</strong> is getuige van mijn huwelijk met Bibi.<br />

Alternative Finance Festival,<br />

Ambassade van de Vrije Geest,<br />

Amsterdam, 2018.<br />

New Financial Day 2012, Heusden,<br />

met Paul Efmorfides (COCO-mat).<br />

4 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

VOORWOORD<br />

<strong>Ivo</strong>’s geliefde<br />

Transsylvanië.<br />

In september 2020 keerde hij terug in Nederland en vestigde<br />

zich in Heusden Vesting. Midden in de drukte van Nederland<br />

wilde hij van betekenis zijn in de reële economie en mensen<br />

concreet helpen hun dromen te verwezenlijken en samen te<br />

bouwen <strong>aan</strong> een nieuwe economie, op liefde gebaseerd. Het<br />

werden moeilijke m<strong>aan</strong>den voor <strong>Ivo</strong>. Het deed hem verdriet<br />

dat mensen vooral bezig waren met het eigen gelijk in plaats<br />

van een betere wereld. Precies een jaar later ging hij dan ook<br />

terug naar zijn geliefde Transsylvanië, een ervaring en een<br />

desillusie rijker.<br />

Vanaf begin 20<strong>22</strong> voelde hij zich niet lekker, maar pas<br />

toen hij in juni van dit jaar naar Athene ging om een training<br />

te geven, bleek hoe ernstig de situatie was. <strong>Ivo</strong> werd opgevangen<br />

door Wilma de Bruijn van Eurapco, met wie hij meer dan<br />

twintig jaar had samengewerkt, en werd grondig onderzocht<br />

in een ziekenhuis. Samen met mijn vrouw Bibi heb ik hem<br />

daar nog opgezocht. Na overleg met het ziekenhuis in Roemenië<br />

werd besloten dat <strong>Ivo</strong>, begeleid door zijn broer Falco, op<br />

vrijdag 8 juli terug naar huis zou g<strong>aan</strong> om daar de behandeling<br />

voort te zetten. De volgende dag ontving ik een Whatsappje<br />

van een gelukkige <strong>Ivo</strong> achter zijn piano. Omringd door<br />

zijn geliefden stierf <strong>Ivo</strong> op 23 juli op 55 jarige leeftijd.<br />

THUIS<br />

<strong>Ivo</strong> is begraven op een heel klein kerkhofje, een prachtig<br />

mooie plek, vlakbij zijn huis. Onze mooiste wandeltocht was<br />

altijd vanuit zijn huis dwars door het woud naar het kerkje.<br />

Indrukwekkend om zonder paden door een echt oerbos<br />

te wandelen. Ik heb het eind juli in mijn eentje opnieuw ged<strong>aan</strong>,<br />

vond al huilend, pratend en lachend mijn weg en heb<br />

lange tijd bij zijn graf gezeten.<br />

<strong>Ivo</strong> is altijd diep verbonden geweest met het New Financial<br />

Forum, het gedachtegoed zat in zijn hart. Sterker nog,<br />

zonder zijn inspiratie, lef, daadkracht en grote dromen had<br />

het Forum er nooit geweest zoals het nu is. Ik zal <strong>Ivo</strong> ongelooflijk<br />

missen en zal mijn inspiratie blijven putten uit de grootsheid<br />

van zijn hart.<br />

Ik mis je enorm.<br />

Deze special is er voor jou. Met mooie woorden van een<br />

<strong>aan</strong>tal mensen voor wie je ongelooflijk veel hebt betekend en<br />

uiteraard ook met mooie woorden van jouzelf. Jouw interviews<br />

zijn van grote betekenis geweest voor het New Financial<br />

Magazine en voorlopers. Deze special had makkelijk twintig<br />

keer zo dik kunnen worden. Je hebt zoveel mensen beïnvloed<br />

die graag iets over je willen zeggen. De keuze in deze uitgave<br />

is slechts beperkt.<br />

Ik zie jou het hoofd schudden. “Al die <strong>aan</strong>dacht voor mij?”<br />

Ja <strong>Ivo</strong>, laat het daarboven maar eens goed binnenkomen. Hier<br />

op aarde lukte dat namelijk niet zo. Je hebt ons allemaal zo<br />

veel gegeven, je wordt door zoveel mensen zo ongelooflijk gewaardeerd<br />

en geliefd. Namens al die mensen zeg ik: dank je<br />

<strong>Ivo</strong>, dank je voor wie je was. We houden van je. Altijd. n<br />

WILLEM VREESWIJK<br />

willem@newfinancialforum.nl<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 5

COLOFON<br />

NEW FINANCIAL MAGAZINE HÉT PLATFORM<br />

VOOR DE NIEUWE ECONOMIE<br />

Een initiatief van Willem Vreeswijk<br />

Nummer <strong>41</strong> van het New Financial Magazine<br />

verschijnt in een oplage van 1500 exemplaren<br />

en is volledig gewijd <strong>aan</strong> leven en werk van<br />

<strong>Ivo</strong> <strong>Valkenburg</strong>.<br />

UITGEVER/HOOFDREDACTEUR<br />

Willem Vreeswijk 06 10630149,<br />

willem@newfinancialforum.nl<br />

EINDREDACTEUR<br />

Bibi Smissaert, bibi@bluebottle.nu<br />

MEDEWERKERS<br />

Tanja Abbas, Jelle Bartels, Peter Beemsterboer,<br />

Wilma de Bruijn, Jaap Hiddinga, Gerard van<br />

der Made, Li An Phoa, Jeroen Timmers, Lars<br />

Veraart, Joris Vincken<br />

8 14<br />

LARS VERAART THE GOLDEN CIRCLE LI AN PHOA NAGEVOELTENIS<br />

FOTOGRAFIE<br />

Peter Beemsterboer, Frits de Beer, Jiri Büller,<br />

Frigyes Fogel, Rob Frank, Rebke Klokke, Eddie<br />

Mol, Mischa Muilaert, Willard Wigan<br />

UITGAVE VAN<br />

Stichting New Financial Forum,<br />

Wapendragervlinder 29, 3544 DL Utrecht<br />

BASISIONTWERP EN VORMGEVING<br />

Peter Beemsterboer, www.beemsfoto.nl<br />

ABONNEMENTEN<br />

Een jaarabonnement (vier nummers) op het<br />

New Financial Magazine kost € 44,95, excl<br />

btw. Bedrijfsabonnementen op <strong>aan</strong>vraag:<br />

willem@willemvreeswijk.com.<br />

REPRODUCTIE<br />

Overname van artikelen, tekeningen, foto’s<br />

e.d. is slechts mogelijk na schriftelijke<br />

toestemming van de Stichting New Financial<br />

Forum<br />

30 38<br />

GERARD VAN DER MADE<br />

WILMA DE BRUIJN LOVE<br />

HET VERSCHIL ZIJN<br />

MADE VISIBLE<br />

REALISATIE<br />

Edicola Publishing bv<br />

Postbus 2013, 7420 AA Deventer<br />

info@edicola.nl / www.edicola.nl<br />

COÖRDINATIE<br />

Jolanda Leemhuis<br />

DRUKWERK<br />

Veldhuis Media, Raalte<br />

49 56<br />

JAAP HIDDINGA LOUTER LEVEN TANJA ABBAS HERINNERINGEN<br />

6 | <strong>NFM</strong> ZOMER 20<strong>22</strong>

INHOUD<br />

EERBETOON AAN IVO<br />

OVER IVO<br />

8 Provision, ALPA en The Golden Circle | Lars Veraart<br />

<strong>22</strong><br />

JORIS VINCKEN IK BEN AAN<br />

HET ROUWEN<br />

14 In nagedachtenis, nagevoeltenis <strong>aan</strong> <strong>Ivo</strong> <strong>Valkenburg</strong><br />

| Li An Phoa<br />

<strong>22</strong> Ik ben <strong>aan</strong> het rouwen | Joris Vincken<br />

30 De wereld van morgen heeft ons vandaag nodig |<br />

Gerard van der Made<br />

38 Love made visible | Wilma de Bruijn<br />

46 Zoek de middenweg | Jelle Bartels<br />

49 <strong>Ivo</strong> en louter leven | Jaap Hiddinga<br />

55 Nee, <strong>Ivo</strong>. Niet nu. | Jeroen Timmers<br />

56 Herinneringen | Tanja Abbas<br />

64 Dankbaarheid | Peter Beemsterboer<br />

46<br />

JELLE BARTELS DE MIDDENWEG<br />

VAN IVO<br />

10 The Secret behind the Secret | Ihaleakala Hew Len, 2007<br />

16 Laat duizend bloemen bloeien | Satish Kumar, 2016<br />

24 Girlpower, ook voor boys | Halla Tómasdóttir, 2017<br />

32 De donut als metafoor voor een nieuwe economie |<br />

Kate Raworth, 2018<br />

40 Het ergste in mijn leven was het mooiste dat me kon<br />

overkomen | Lenny Kuhr, 2019<br />

50 Bouwen op het fundament van liefde | Charles<br />

Eisenstein, 2020<br />

64<br />

PETER BEEMSTERBOER<br />

DANKBAARHEID<br />

58 Écht luisteren om nieuwe Utøya’s te voorkomen |<br />

Bjørn Ihler, 2021<br />

34 Onderschat nooit wat je niet kunt zien | Willard Wigan,<br />

2021<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 7

LARS VERAART<br />

Het is 26 Juli 20<strong>22</strong>. Ik loop op een grindpad in Dealu Negru, een Transsylv<strong>aan</strong>s<br />

bergdorp <strong>aan</strong> de grens van het Apuseni Nationaal Park. Het<br />

is zomers warm, de hemel kleurt strak blauw. Berken zijn al in herfstdracht,<br />

geel en bruin. Het is mooi, dat geel tegen dat blauw, maar het<br />

klopt niet voor de tijd van het jaar. Het is extreem droog, de natuur lijkt<br />

uit balans, de herfst kondigt zich veel te vroeg <strong>aan</strong>. Vlak voor mij rijdt<br />

een lokale boer stapvoets met een kleine vrachtwagen met laadplatform.<br />

Op het platform ligt een kist bedekt met bloemen. In de kist ligt<br />

mijn goede vriend <strong>Ivo</strong>.<br />

<strong>Ivo</strong>’s regionale werk in Transsylvanië<br />

Provision, ALPA en<br />

The Golden Circle<br />

We zijn op weg naar de<br />

dorpsbegraafplaats<br />

waar we <strong>Ivo</strong> zo dadelijk<br />

zullen begraven.<br />

Ik kan het niet geloven.<br />

Ik weet dat het<br />

waar is, maar kan de realiteit met wat<br />

ik zelf realiseren kan niet verweven.<br />

Naast de kist, op de rand van het platform,<br />

benen bungelend naar beneden,<br />

zit <strong>Ivo</strong>’s veertienjarige zoon, gesteund<br />

door zijn vrienden en jongens van het<br />

dorp die met zwarte v<strong>aan</strong>dels ook op de<br />

wagen st<strong>aan</strong>. Mijn tranen doen het geel<br />

en blauw van berk en lucht in elkaar<br />

overlopen. Ook voor <strong>Ivo</strong> kwam de herfst<br />

te snel, zijn zomer was te kort. Vol was<br />

hij nog met idealen, ideeën, plannen<br />

en dromen, alle gevuld met liefde en inspiratie.<br />

<strong>Ivo</strong> leek geen angst te hebben<br />

voor de dood, overtuigd van het mooie<br />

dat zou volgen. Er was geen boosheid,<br />

paniek of verbittering in hem te zien,<br />

toen duidelijk werd dat zijn aardse best<strong>aan</strong><br />

spoedig zou eindigen. Hij was<br />

blij, dankbaar, vol vreugde en levende<br />

liefde. Dat was mooi om te zien en toch<br />

lijkt zo’n korte zomer, zo’n te vroeg intredende<br />

korte herfst, niet juist.<br />

“IVO LEEK GEEN ANGST TE<br />

HEBBEN VOOR DE DOOD,<br />

OVERTUIGD VAN HET<br />

MOOIE DAT ZOU VOLGEN”<br />

Over ditzelfde grindpad hebben <strong>Ivo</strong> en<br />

ik samen vaak gewandeld. Dat was altijd<br />

een geschenk <strong>aan</strong> elkaar en onszelf,<br />

de tijd nemen samen te g<strong>aan</strong> wandelen.<br />

Dit pad, dat langs het dorpskerkje<br />

loopt was onderdeel van onze favoriete<br />

en meest belopen wandeling, die begon<br />

bij een klein houten poortje onder<strong>aan</strong><br />

de tuin van <strong>Ivo</strong> en langs een klein<br />

stroompje door het bos liep. Wat hebben<br />

we vaak de pracht en kracht van<br />

de natuur langs dit watertje bezongen.<br />

Ook bij het kerkje stonden we altijd stil.<br />

Betreurend dat het eeuwenoude houten<br />

kerkje een <strong>aan</strong>tal jaren geleden in<br />

vlammen opging, onze schouders ophalend<br />

voor de in beton opgetrokken<br />

vervanging. Toch lachen de twee nieuwe<br />

orthodoxe koepels me vandaag toe.<br />

Ze st<strong>aan</strong> trots op deze bergrug, zelfverzekerd<br />

reikend naar de heldere Hemel.<br />

Als we ons naast het kerkje omdraaiden,<br />

keken we altijd naar het prachtige<br />

vergezicht over het Apuseni-gebergte,<br />

waar ergens het dorpje te zien is waar<br />

ik zelf woon. <strong>Ivo</strong> hield zielsveel van dit<br />

uitzicht, van deze plek. Vandaag troost<br />

ik mijzelf door te zeggen dat hij op<br />

geen mooiere plek liggen kan.<br />

We praatten tijdens onze wandelingen<br />

vaak over ‘The Golden Circle’, een project<br />

van bio-regionale regeneratie, een<br />

8 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

LARS VERAART<br />

Lars Veraart bij de uitvaart van <strong>Ivo</strong> <strong>Valkenburg</strong>: “Intens droevig en uitzonderlijk mooi.”<br />

visie die we deelden voor de prachtige<br />

streek waarin we allebei waren neergestreken.<br />

Hierin wilde <strong>Ivo</strong> zijn idealen<br />

in praktijk brengen, helpen een stukje<br />

aarde mee te nemen in de transitie<br />

naar een wereld vol liefde, waar mensen<br />

in verbinding en harmonie leven,<br />

met zichzelf, elkaar en al het omringende<br />

leven.<br />

<strong>Ivo</strong> werkte ook mee <strong>aan</strong> ALPA, een op<br />

landbouwgrond gebaseerd project voor<br />

het behoud van een sociaal-ecologisch<br />

landschap met ruimte voor ecologisch<br />

boeren en zorg voor de rijke lokale biodiversiteit.<br />

<strong>Ivo</strong> steunde mij met passie<br />

in het opzetten van ALPA, en het zoeken<br />

naar investeerders en donateurs<br />

voor de <strong>aan</strong>koop van stukken land om<br />

een alternatief te bieden voor de ook<br />

hier steeds meer <strong>aan</strong>wezige ecosysteem<br />

verstorende monoculturen. Het prikkelde<br />

<strong>Ivo</strong> om mensen een kans te geven<br />

geld in te zetten voor de stimulering<br />

van het leven op aarde. Met hart voor<br />

de natuur en de menselijke verbinding<br />

ermee, zorgen over de klimaatcrisis en<br />

drang voor het beschermen van al het<br />

leven op aarde heeft <strong>Ivo</strong> zijn tijd, kennis<br />

en inspiratie <strong>aan</strong> ALPA gegeven, met de<br />

wens onze bijzondere regio met zorg en<br />

liefde te kunnen koesteren. ALPA groeit<br />

verder met een flinke dosis <strong>Ivo</strong>-<strong>aan</strong>dacht<br />

als vruchtbare basis. We blijven<br />

ons inzetten voor de rijke biodiversiteit<br />

die in Transsylvanië ten gevolge van<br />

kleinschalig, veelal ecologisch landgebruik<br />

nog <strong>aan</strong>wezig is. Een biodiversiteit<br />

die een essentieel erfgoed vormt<br />

voor heel Europa. We blijven, <strong>Ivo</strong>’s voorbeeld<br />

volgend, verbindingen maken en<br />

nieuwe partners zoeken.<br />

Als derde voorbeeld voor <strong>Ivo</strong>’s lokale<br />

inzet, waar ik hem zeer dankbaar voor<br />

ben, is zijn onuitputtelijke enthousiasme<br />

en ondersteuning van Provision,<br />

het educatieve centrum voor regeneratief<br />

leven en geweldloze communicatie<br />

dat ik heb opgezet.<br />

26 Juli 20<strong>22</strong>, een intens droevige dag,<br />

en ook een uitzonderlijk mooie dag. Er<br />

is veel gehuild. Er is veel gelachen. De<br />

liefde van <strong>Ivo</strong> voor iedereen en alles om<br />

hem heen was zichtbaar en voelbaar<br />

<strong>aan</strong>wezig. Met innige dankbaarheid<br />

laat ik een tr<strong>aan</strong> vallen in het bergbeekje<br />

dat we samen zo vaak bejubelden. n<br />

Meer informatie over Lars Veraart:<br />

www.provisiontransylvania.com<br />

Meer informatie over ALPA:<br />

www.acceslapamant.ro<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 9

IHALEAKALA HEW LEN<br />

IHALEAKALA HEW LEN:<br />

“ER IS NIETS<br />

BUITEN JEZELF.”<br />

10 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

2007<br />

In hoeverre zijn we verantwoordelijk voor onze daden en die van anderen?<br />

Volgens Ihaleakala Hew Len voor de volle honderd procent.<br />

Alles en iedereen is letterlijk met elkaar verbonden en herinneringen<br />

en gedachten, waar we ons vaak niet eens bewust van zijn, beperken<br />

ons in onze ontwikkeling. Het oeroude Ho’oponopono-systeem<br />

leert ons hoe we zowel onze eigen kracht en mogelijkheden<br />

als die van anderen ten volle tot bloei kunnen laten komen.<br />

The Secret<br />

behind the Secret<br />

TEKST IVO VALKENBURG | BEELD FRITS DE BEER<br />

Volgens Hew Len is het onmogelijk<br />

om van alles wat er in<br />

en om ons heen gebeurt bewust<br />

te zijn. “Je lichaam en<br />

je geest reguleren zich zonder<br />

dat je je daar bewust<br />

van bent. Bovendien zijn er ontelbaar<br />

veel onzichtbare signalen in de ruimte<br />

waar je geen bewuste controle over<br />

hebt. Ook in jezelf barst het van de data<br />

waar je geen controle over hebt. Misschien<br />

ben je je bewust van vijftien signalen<br />

of gedachten, tegelijkertijd krijg<br />

je onbewuste misschien wel 15 miljoen<br />

signalen te verwerken. De mens is wel<br />

degelijk medeschepper van zijn eigen<br />

werkelijkheid, maar dit geschiedt vaak<br />

onbewust, zonder de kennis en controle<br />

van ons bewustzijn.”<br />

“Als je niet alles kunt weten wat er<br />

om je heen gebeurt, kun je het ook niet<br />

controleren. Het is ook niet wijs om je<br />

ego te laten beslissen wat er goed voor<br />

je is. Je kunt je bewustzijn gebruiken<br />

om duidelijk te maken wat je voorkeur<br />

zou zijn om mee te maken, maar kunt<br />

niet bepalen hoe het er precies uit gaat<br />

zien en waneer het plaats zal vinden.<br />

Totale overgave is de sleutel.”<br />

“Wat er ook in je eigen leven gebeurt,<br />

het is niet jouw fout, maar wel je verantwoordelijkheid.<br />

Totale verantwoordelijkheid<br />

gaat veel verder dan wat mensen<br />

zeggen, doen en denken. Het houdt namelijk<br />

ook verantwoordelijkheid in voor<br />

wat anderen zeggen, doen en denken.<br />

Als je die verantwoordelijkheid neemt,<br />

is het probleem van een ander automatisch<br />

ook jouw probleem. Je kunt nooit<br />

iemand of iets de schuld geven van jouw<br />

werkelijkheid. Dit betekent dat je het<br />

moet accepteren, eigen maken en ervan<br />

houden. Idee is om werkelijk van alles<br />

te houden. Hou van dikke mensen, verslaafden,<br />

vervelende kinderen, je buren,<br />

je partner, hou van alles en iedereen.<br />

Dikheid, verslaving of pesterijen zijn allemaal<br />

percepties van jezelf.”<br />

ZERO<br />

Hew Len betoogt dat mensen goed zijn<br />

zoals ze zijn. Wel worden ze voortdurend<br />

vervuild met ‘data’. We krijgen<br />

enorm veel data te verwerken. Niet alleen<br />

in ons dagelijks functioneren en in<br />

de omgang met anderen, maar ook in<br />

ons onbewuste nemen we de data mee<br />

van onze ouders en voorouders. Ook gebouwen<br />

en gebruiksvoorwerpen geven<br />

ons data door. We kunnen dit niet allemaal<br />

bevatten en het is onmogelijk om<br />

het allemaal te begrijpen. Wel zullen<br />

we deze data, deze vervuilingen, voortdurend<br />

moeten opruimen om een gezond,<br />

gelukkig en rijk leven te kunnen<br />

leiden. Door deze data op te ruimen, keren<br />

we in feite terug naar ‘zero’, letterlijk<br />

tot het niets. In de staat van zero<br />

is alle informatie uit ons denken opgelost.<br />

Automatisch volgt daaruit inspiratie<br />

om te doen en laten wat het beste is<br />

voor jou en je omgeving. “Je zult dan<br />

nooit meer producten adviseren waar<br />

klanten absoluut geen baat bij hebben.”<br />

De weg die ons naar zero kan leiden<br />

begint met het simpele zinnetje:<br />

‘Ik ben honderd procent verantwoordelijk<br />

voor alles dat ik in mijn leven ervaar’.<br />

Daarna is het belangrijk om tegen<br />

jezelf te zeggen: ‘Het spijt mij’ en<br />

‘Alsjeblieft, vergeef mij’. Vervolgens kan<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 11

IHALEAKALA HEW LEN<br />

het zuiveringsproces van start g<strong>aan</strong>.<br />

Hoe? Door simpelweg ‘Thank you’ te<br />

zeggen. Of een deel van het woord Hawaï.<br />

‘Ha’ staat daarbij voor levensadem,<br />

‘Wai’ voor levenswater en ‘I’ voor het leven<br />

zelf. “Hoe het precies werkt, weet<br />

ik niet”, aldus Hew Len. “Maar dat het<br />

werkt, is zeker. Met al deze woorden<br />

kun je stuk voor stuk alle data ‘deleten’<br />

die ons dagelijks vervuilen.”<br />

“Intenties zijn speeltjes van de geest,<br />

inspiratie komt direct van het Goddelijke.<br />

Wie terugkeert naar zero leert naar<br />

het goddelijke te luisteren en stopt met<br />

het smeken om en het wachten op een<br />

beter leven. Met intenties kom je niet verder<br />

dan het controleren van je leven vanuit<br />

de beperkte kijk van je ego. Inspiratie<br />

is het ontvangen van boodschappen van<br />

het goddelijke en dan kun je daar spont<strong>aan</strong><br />

op reageren. Met intenties kun je<br />

goede resultaten behalen, met inspiratie<br />

haal je wonderen in huis.”<br />

PRAKTIJK<br />

Dit klinkt misschien allemaal nog wat<br />

onduidelijk, maar Hew Len heeft in de<br />

praktijk bewezen dat zijn methode effect<br />

heeft. Hij werkte bijvoorbeeld drie<br />

jaar als psychiater bij de streng beveiligde<br />

psychiatrische inrichting van de<br />

staatsgevangenis in Hawaï. Toen hij<br />

daar <strong>aan</strong>kwam, belandde hij in een<br />

nachtmerrie. Op deze afdeling zaten<br />

zware gevallen: de moordenaars en psychopaten.<br />

Artsen konden het er hooguit<br />

één m<strong>aan</strong>d volhouden. Ze liepen<br />

door de gangen met hun ruggen tegen<br />

de muren, bang om neergeslagen of<br />

doodgestoken te worden. Hew Len ging<br />

“MET INTENTIES KUN<br />

JE GOEDE RESULTATEN<br />

BEHALEN, MET<br />

INSPIRATIE HAAL JE<br />

WONDEREN IN HUIS”<br />

niet <strong>aan</strong> de slag met de gebruikelijke<br />

therapieën, diagnoses en evaluaties. Hij<br />

schreef geen enkele therapie voor en<br />

deed geen enkele psychologische test.<br />

Vaak verscheen hij laat op zijn werk<br />

en mijdde hij vergaderingen. Wel ging<br />

hij <strong>aan</strong> de slag met zijn ‘Self-I-Dentify<br />

Ho’oponopono. Hij nam de verantwoordelijkheid<br />

voor alles wat hij zag en wat<br />

zich binnen de muren voordeed.<br />

Binnen de muren werden de veranderingen<br />

snel zichtbaar. De patiënten<br />

hadden minder medicijnen nodig, werden<br />

minder vaak opgesloten en steeds<br />

meer patiënten begonnen de verantwoordelijkheid<br />

te nemen voor de eigen<br />

daden en gedragingen. Steeds vaker<br />

mochten patiënten tijdelijk de afdeling<br />

verlaten, zonder dat er enige beperking<br />

hoefde te worden opgelegd. Kortom,<br />

de afdeling kwam tot leven. De atmosfeer<br />

werd rustiger, lichter, veiliger en er<br />

werd meer gelachen door zowel patiënten<br />

als artsen. Drie jaar later werd de<br />

afdeling gesloten. Eén patiënt was naar<br />

een andere afdeling overgeplaatst. Alle<br />

andere patiënten waren volstrekt genezen.<br />

De afdeling was simpelweg overbodig<br />

geworden. Een terugval hebben al<br />

deze patiënten ook nooit meer gekend.<br />

Hew Len had voor de volle honderd procent<br />

de verantwoordelijkheid genomen<br />

voor alle problemen van al deze zware<br />

gevallen en had niets anders ged<strong>aan</strong><br />

dan ‘zuiveren’ en ‘deleten’ met alle gevolgen<br />

van dien.<br />

POSITIEVE BIJDRAGE<br />

Uit dit praktijkvoorbeeld blijkt dat ook<br />

de zakenwereld veel van de inzichten<br />

van Hew Len kan leren. Vaak zoeken we<br />

de oorzaak van onze problemen volledig<br />

buiten onszelf. Het zijn dan de ‘oneerlijke’<br />

concurrenten, de ‘luie’ medewerkers,<br />

de ‘hebberige’ consumenten,<br />

de ‘regelbeluste’ overheid of de ‘negatieve’<br />

journalisten die de schuld krijgen<br />

van een tegenslag. Ondernemingen<br />

kunnen pas echt een positieve bijdrage<br />

leveren <strong>aan</strong> de samenleving als ze voor<br />

de volle honderd procent verantwoordelijkheid<br />

nemen voor alles wat zij denken,<br />

doen, laten en tegenkomen. n<br />

ZERO LIMITS<br />

De Hawaï<strong>aan</strong> Ihaleakala Hew Len<br />

gaf op 15 oktober 2007 een lezing in<br />

Rijksmonument De Duif in Amsterdam<br />

in het kader van de lezingencyclus<br />

Meet the Masters die Adviesklimaat<br />

(<strong>Ivo</strong> <strong>Valkenburg</strong>) en VVP organiseerden<br />

en die mede mogelijk werd<br />

gemaakt door Allianz en Money-<br />

View. Meet the Masters was het platform<br />

van een internationaal invloedrijk<br />

netwerk van mensen en ideeën,<br />

inspiratie en praktische oplossingen<br />

voor de ontwikkeling van een nieuw<br />

paradigma van zakendoen.<br />

Hew Len gaf ruim veertig jaar workshops<br />

en lezingen over Self-I-Dentity<br />

through Ho’oponopono, onder<br />

meer voor de Verenigde Naties,<br />

Unesco, World Peace Conference en<br />

de Hawaii State Teachers Association.<br />

Door de jaren heen werkte hij<br />

met duizenden mensen.<br />

De film en het boek The Secret<br />

zijn inmiddels wereldhits geworden.<br />

The Secret stelt dat er ‘in onszelf<br />

een veelal verborgen kracht<br />

schuilt, waarmee wensen werkelijkheid<br />

kunnen worden. Hew Len gaat<br />

een stap verder en spreekt van ‘the<br />

secret behind the secret’. Samen<br />

met Joe Vitale – een van de hoofdrolspelers<br />

uit The Secret schreef hij<br />

het boek At Zero, the quest for miracles<br />

through Ho’oponopono.<br />

Hew Len overleed op 15 januari<br />

20<strong>22</strong> op 82-jarige leeftijd in Californië.<br />

12 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

LI AN PHOA<br />

14 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

LI AN PHOA<br />

Het voelt een stukje leger, meer alleen, zonder jou. Zonder<br />

het dagelijks te beseffen, vorm je samen toch een front, of<br />

beter een liefdesgolf, een tsunami van liefde. Toen je wegviel,<br />

uit het menselijke hier en nu, dringt dat besef door.<br />

In nagedachtenis,<br />

nagevoeltenis,<br />

<strong>aan</strong> <strong>Ivo</strong> <strong>Valkenburg</strong><br />

Terwijl ik dit schrijf, landt er<br />

een vlinder onder mijn knie.<br />

Wat jij onder de knie had, is<br />

om het leven ten volste lief<br />

te hebben, om mensen werkelijk<br />

te eren. Satish Kumar,<br />

oprichter van Schumacher College<br />

waar ik in 2006 studeerde, was een van<br />

die mensen. Toen ik je vroeg of je wilde<br />

meehelpen om een Schumacher College<br />

alumni bijeenkomst te organiseren<br />

in Roemenië, waar jij woonde, ontving<br />

je ons letterlijk met twee grote open armen.<br />

We liepen een pelgrimstocht door<br />

Transsylvanië en kwamen vervolgens<br />

drie dagen bij elkaar in Deala Negru,<br />

het gehucht waar jij met Lili en jullie<br />

zoon Edwin woonde. Je ging bij alle buren<br />

langs om slaapplekken te regelen<br />

en daar slaagde je wonderwel in – in<br />

vrijwel elk huis in Deala Negru sliepen<br />

die dagen Schumi’s uit Frankrijk, Amerika,<br />

Brazilië, Portugal, België en Nederland.<br />

’s Ochtends verzamelden we<br />

in jullie woonkamer waar jij ons muzikaal<br />

verwelkomde van achter de piano<br />

en waarna we samen mediteerden onder<br />

leiding van Satish.<br />

Satish en zijn vrouw June waren onze<br />

eregasten die week. De pelgrimstocht<br />

die we samen met Lars Veraart hadden<br />

voorbereid, leek me best pittig voor de<br />

ruim tachtigjarige Satish. Dus vroeg ik<br />

jou of jij je over hem kon ontfermen.<br />

Satish heeft warme herinneringen <strong>aan</strong><br />

je, <strong>Ivo</strong>. In zijn kaartje <strong>aan</strong> Lili en jullie<br />

zoon Edwin schreef hij:<br />

<strong>Ivo</strong> was a man of loving heart. His generosity<br />

and kindness is legendary and memorable.<br />

It was a privilege to know him and be<br />

his friend. Our time together with him and<br />

his family in Romania will always stay in<br />

my heart.<br />

With all my love as always,<br />

Satish<br />

Op de derde dag van de pelgrimstocht<br />

vierde ik mijn verjaardag. Die avond<br />

sliepen we in het dorp van Lars Veraart<br />

en zijn vrouw Robyn in Aluniç. Zij hadden<br />

een onvergetelijk diner voorbereid<br />

met prachtige producten van eigen<br />

land en van het land van hun buren.<br />

We aten <strong>aan</strong> lange tafels en dansten na<br />

afloop. <strong>Ivo</strong> zou <strong>Ivo</strong> niet zijn als hij niet<br />

iets bijzonders had geregeld: in alle<br />

<strong>aan</strong>wezige talen werd ik toegezongen.<br />

“Lang zal je leven”, klonk achtereenvolgens<br />

in het Roemeens, Hongaars, Nederlands,<br />

Engels, Frans, Itali<strong>aan</strong>s, Portugees<br />

en nog allerlei andere talen. Een<br />

onvergetelijk cadeau en typisch <strong>Ivo</strong>.<br />

In <strong>Ivo</strong>’s laatste boek Niet gezwicht<br />

voor de wereld, citeer je Kahlil Gibran,<br />

die schrijft dat ‘leven en dood één zijn’.<br />

Daar houd ik me <strong>aan</strong> vast, <strong>Ivo</strong>. n<br />

“IVO ZOU IVO NIET ZIJN ALS HIJ NIET IETS BIJZONDERS HAD<br />

GEREGELD: IN ALLE AANWEZIGE TALEN WERD IK TOEGEZONGEN”<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 15

SATISH KUMAR<br />

SATISH KUMAR: “DIVERSITEIT<br />

BRENGT HET BESTE IN MENS EN<br />

SAMENLEVING NAAR BOVEN.”<br />

16 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

2016<br />

– e s s a y –<br />

Laat duizend<br />

bloemen bloeien<br />

Diversiteit als smeerolie voor de economie. Het nieuwe verhaal over geld en dienstverlening<br />

gaat over radicaal pluralisme. Diversiteit in culturen en kleuren, mannen,<br />

vrouwen en kinderen, nationaliteiten en religie, lokale economieën en systemen.<br />

Over het oude en het nieuwe verhaal in de economie.<br />

SAMENSTELLING IVO VALKENBURG | BEELD JIRI BÜLLER<br />

Evolutie houdt van diversiteit: biodiversiteit, religieuze<br />

en culturele diversiteit, politieke en economische<br />

diversiteit, diversiteit van waarheden en stemgeluid.<br />

Laat duizend bloemen bloeien en laat alle<br />

mensen vrij. De aarde is vol overvloed. Er is voldoende<br />

om te delen met iedereen. We kunnen naar diversiteit<br />

kijken als verdeeldheid of juist als eenheid. We kunnen<br />

de wereld ervaren als een netwerk van relaties of als een<br />

verzameling van gefragmenteerde en niet verbonden delen<br />

die met elkaar in gevecht zijn. Onze denkgeest<br />

– vermoeid van alle verdeeldheid,<br />

verschillen en conflicten – ziet uniformiteit<br />

vaak als oplossing voor een betere wereld.<br />

Je ziet dan dat er wereldwijd steeds<br />

meer uniformiteit ontstaat: dezelfde architectuur,<br />

dezelfde megastores, dezelfde<br />

megastallen, dezelfde fastfoodketens. Deze<br />

uniformiteit heeft echter niets te maken<br />

met eenheid en verbinding.<br />

Het lijkt wel of ‘gezond verstand’ allang<br />

niet meer zo gezond is. Daarom is en blijft<br />

“HET LIJKT WEL OF<br />

‘GEZOND VERSTAND’<br />

ALLANG NIET MEER<br />

ZO GEZOND IS”<br />

het belangrijk om ons te blijven herinneren dat oorlog, terrorisme,<br />

klimaatverandering, armoede en andere grote problemen<br />

alleen maar symptomen zijn van onze afscheiding van<br />

de natuur en onze medemens. Om de problematiek van onze<br />

ecologische en sociaal-economische crisis bij de wortel <strong>aan</strong><br />

te pakken, is een verschuiving nodig van eigenbelang naar<br />

gemeenschappelijk belang. We worden uitgenodigd om eenheid<br />

te g<strong>aan</strong> zien in diversiteit.<br />

PARADIGMA VERSCHUIVING<br />

Economie en ecologie. Deze twee woorden<br />

stammen af van hetzelfde Griekse<br />

woord ‘oikos’ dat ‘huis’ betekent. Ecologie<br />

is de kennis en de alomvattendheid<br />

van ons huis, moeder aarde. Economie is<br />

het management van ons huis. Als we ons<br />

huis verliezen, wat blijft er dan nog over<br />

om te managen? Helemaal niets dat levend<br />

is. Daarom is het belangrijk dat onze<br />

economie in alle opzichten een afgeleide<br />

is van onze ecologie.<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 17

SATISH KUMAR<br />

Het nieuwe verhaal over economie gaat over verbinding. De<br />

afgelopen honderd jaar zijn we g<strong>aan</strong> geloven dat de natuur<br />

los staat van onszelf. We kunnen ermee doen wat we willen.<br />

We kunnen het regenwoud kappen, we kunnen een bio-industrie<br />

inrichten waar dieren niet worden beschouwd als levende<br />

wezens maar als producten, we kunnen oceanen leegvissen<br />

en de rivieren vervuilen. We voelen ons superieur in onze<br />

relatie tot de natuur. Ook werken we alleen voor erkenning,<br />

geld, macht, roem. Ondernemen is geld gedreven. Dit is het<br />

oude verhaal.<br />

Het nieuwe verhaal is dat we verbonden zijn met de natuur.<br />

We zijn onderdeel van de natuur en st<strong>aan</strong> in verbinding<br />

met alle levende wezens. Jouw geluk is mijn geluk. Jouw pijn<br />

is mijn pijn. Hoe ik jou behandel met mijn advies of product,<br />

zo word ik zelf ook behandeld.<br />

Heel veel (vaak jonge) mensen worden wakker. Ze zijn zich in<br />

toenemende mate ervan bewust dat we hier op aarde zijn om<br />

betekenis te vinden. In het oude verhaal draait alles om meten.<br />

Meten is weten. In het nieuwe verhaal<br />

komen meten en betekenis bij elkaar. Niet<br />

alles van werkelijke waarde kun je immers<br />

meten. Betekenis kun je niet meten.<br />

VOEDSEL EN ENERGIE<br />

In het nieuwe verhaal nemen mensen afstand<br />

van de fossiele industrie. Alleen al in<br />

Groot-Brittannië zijn inmiddels meer dan<br />

300 steden zeer actief met zonne-energie,<br />

windenergie en waterenergie.<br />

Ook op het gebied van de voedselvoorziening<br />

zie je vernieuwing. In het oude verhaal<br />

maakt het niet uit waar het voedsel<br />

vandaag komt en hoe het groeit, zolang<br />

het maar te verpakken is en z’n weg weet<br />

te vinden naar de schappen van de supermarkt.<br />

In het nieuwe verhaal is voedsel<br />

geen bulkgoed meer. Voedsel is weer een groot goed. We voelen<br />

ons verbonden met waar het eten en drinken vand<strong>aan</strong><br />

komt. We voelen ons verbonden met de aarde, de dieren, de<br />

planten en de manier waarop we deze behandelen. De relatie<br />

tussen mensen en voedsel is volop in beweging. We zijn betrokken<br />

bij het groeien van voedsel. Voedsel is een levend organisme<br />

en daar hebben we weer eerbied voor. In het nieuwe<br />

verhaal is ons eten en drinken lokaal. We eten wat er voorradig<br />

is in het seizoen. Het voedsel is organisch. We gebruiken<br />

niet langer allerlei ongezonde chemische middelen bij onze<br />

voedselvoorbereiding. We eten niet langer genetisch gemanipuleerd<br />

voedsel. Het nieuwe verhaal is een verhaal van heelheid,<br />

verbinding en onderlinge relaties.<br />

“DE MENS IS NATUUR.<br />

HOE WE DE NATUUR<br />

BEHANDELEN, ZO<br />

BEHANDELEN WE<br />

ONSZELF”<br />

GELD<br />

Op dit moment is ruwweg tien procent van het geld in de<br />

wereld gerelateerd <strong>aan</strong> producten en diensten. Negentig procent<br />

is niet zichtbaar en alleen bedoeld om er meer geld mee<br />

te maken. Geld maken met geld is het algemene vertrekpunt<br />

in de huidige economie. We hebben <strong>aan</strong> geld een dominante,<br />

overheersende rol toegekend. Geld is onze baas geworden.<br />

Wij zijn dienaars van het geld geworden. We werken voor het<br />

geld, voor de aflossing van onze hypotheek. Maar geld is geen<br />

commodity. Geld behoort een middel te zijn, een instrument,<br />

in plaats van een doel op zichzelf.<br />

Mensen voelen zich steeds meer teleurgesteld in de bedrijfscultuur<br />

van het grote geld. Het eten dat wordt geproduceerd<br />

is ongezond. De kleding is van niet al te grote kwaliteit, waarbij<br />

mens en natuur worden uitgebuit. Schoonheid en esthetica<br />

spelen geen belangrijke rol meer, de liefde ontbreekt. De<br />

politiek, het bedrijfsleven en de techniek zijn niet meer in<br />

verbinding met onze spirituele, emotionele en innerlijke behoeften.<br />

Ze zijn op grote schaal niet meer<br />

in staat om de werkelijke behoefte van<br />

de mens te vervullen. De mens wordt gezien<br />

als een lichaam. Maar we zijn zoveel<br />

meer dan alleen een lichaam. We zijn spirituele<br />

wezens. We beschikken over een<br />

ziel, een geest en bewustzijn. We willen<br />

vervulling van ons diepste wezen. Geluk,<br />

tevredenheid, blijdschap en liefde. We<br />

willen verbeelding, kunst, cultuur, muziek.<br />

ONDERWIJS<br />

Het nieuwe verhaal kan alleen tot leven<br />

worden gebracht als we ons onderwijs vernieuwen.<br />

Kinderen wordt geleerd dat de<br />

betekenis van het leven is om <strong>aan</strong> het einde<br />

van een studie een goede b<strong>aan</strong> te krijgen.<br />

En onder ‘goede b<strong>aan</strong>’ wordt in het<br />

algemeen verst<strong>aan</strong> dat je goed wordt betaald en niet dat je<br />

voldoening uit je werk haalt. In het nieuwe onderwijs staat<br />

de betekenis van het leven centraal. Werk en roeping worden<br />

bij elkaar gebracht. Het leven draait om zoveel meer dan je rekeningen<br />

betalen.<br />

Ik kijk uit naar het nieuwe onderwijs dat niet alleen ons<br />

hoofd centraal stelt, niet alleen gaat over de ontwikkeling<br />

van ons intellect, niet alleen gaat over ‘meten is weten’, over<br />

academische resultaten behalen, maar ook over het hart, over<br />

gevoelens, emoties, relaties, liefde, compassie, vrijgevigheid,<br />

overvloed en schoonheid. Dit soort waarden komen allemaal<br />

vanuit het hart.<br />

18 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

2016<br />

Het oude onderwijs ‘ontleert’ kinderen de<br />

vaardigheden die zo belangrijk zijn in dit<br />

leven. Als je de universiteit hebt afgerond,<br />

weet je niets van wat van wezenlijk belang<br />

is in het leven. Je weet niet hoe je zelf kan<br />

voorzien in eten en drinken, je kan je eigen<br />

kleding niet maken, je weet niet hoe<br />

je een stoel maakt, je kunt geen huis bouwen.<br />

Het onderwijs heeft je geen enkele<br />

vaardigheid geleerd om in je eigen best<strong>aan</strong><br />

te voorzien. In het nieuwe onderwijs leer<br />

je alle vaardigheden die nodig zijn om te<br />

leven.<br />

MENSELIJKHEID<br />

In de Bhagavad Gita (een boekwerk dat een grote rol speelt<br />

in het Hindoeïsme, red.) zijn er drie belangrijke woorden:<br />

Yajna, Dana en Tapas. Ik heb deze woorden vertaald en er een<br />

boek over geschreven: aarde, gemeenschap en ziel. Yajna gaat<br />

over de relatie van de mens met de natuur. Hoe we met de<br />

“HET ONDERWIJS<br />

‘ONTLEERT’ KINDEREN<br />

DE VAARDIGHEDEN DIE<br />

ZO BELANGRIJK ZIJN<br />

IN DIT LEVEN”<br />

natuur leven. We zijn zelf natuur. In het<br />

Engels betekent nature ‘geboren zijn’. De<br />

mens is natuur. Hoe we de natuur behandelen,<br />

zo behandelen we onszelf. Echte<br />

Yajna zal natuur <strong>aan</strong>vullen. Door de natuur<br />

te verzorgen.<br />

Dana laat zien dat we de mensheid dienen<br />

door te geven. Geven is het enige dat we<br />

als mens van nature kunnen. Een economie<br />

van geven. Tapas gaat over de verzorging<br />

van de ziel. Het buigen en luisteren<br />

naar het hoogste binnen onszelf. Door de<br />

ontwikkeling van de kracht van stilte, van<br />

liefde en van zijn. Zo voeden we onze ziel.<br />

Steeds meer mensen realiseren zich dat ze geen slaven meer<br />

willen zijn van het huidige economische systeem. Menselijkheid<br />

is een nieuw doel. Geld kan hierbij helpen, louter en<br />

alleen als middel. Verantwoordelijkheid nemen voor de na-<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 19

SATISH KUMAR<br />

FOTO GEOFF DALGLISH<br />

tuur is ook een nieuw doel. Geld vormt hierbij een hulpinstrument,<br />

niet langer een doel op zichzelf. Natuur, menselijkheid,<br />

kwaliteit van leven, geluk en welzijn behoren tot de<br />

essentie van het leven waar mensen steeds meer voor over<br />

hebben. Deze transformatie is volop g<strong>aan</strong>de.<br />

DIVERSITEIT<br />

In de diversiteit van ons best<strong>aan</strong> zijn we de fundamentele<br />

waarheid vergeten dat we geen Amerikanen, Russen, Europeanen,<br />

Israëliërs en/of Palestijnen zijn. We zijn geen Hindoes<br />

of Moslims, Shiieten of Soennieten, Katholieken of Protestanten,<br />

zwart gekleurd of blank. We zijn allemaal leden van dezelfde<br />

familie. Ongeacht onze nationaliteit of geloofsovertuiging.<br />

Onder onze huid stroomt overal hetzelfde rode bloed.<br />

Op kwantumniveau best<strong>aan</strong> we uit protonen en fotonen. Op<br />

spiritueel niveau zijn we allemaal puur bewustzijn. Diversiteit<br />

brengt het beste in mens en samenleving naar boven. In<br />

tegenstelling tot uniformiteit geeft het <strong>aan</strong> alles en iedereen<br />

de ruimte om te bloeien. Het is <strong>aan</strong> ons om de eenheid en verbinding<br />

te zien in dat alles. n<br />

BEVLOGEN ECONOMISCH ACTIVIST<br />

Satish Kumar woont in Engeland. Hij is sinds 1973<br />

hoofdredacteur van Resurgence & Ecologist, een magazine<br />

over ecologie, sociale kwesties en spirituele waarden.<br />

Hij was van 1991 tot 2010 programmadirecteur<br />

bij het Schumacher College, heeft diverse eredoctoraten<br />

ontvangen en is een veelgevraagd spreker. In 2010<br />

sprak hij voor het New Financial Forum in Den Haag.<br />

Kumar is geboren in India en trad op negenjarige leeftijd<br />

toe tot de orde van de Jain monniken, een orde die<br />

geweldloosheid omarmt. Op zijn achttiende werd Kumar<br />

een leerling van Vinoba Bhave, een volgeling van<br />

Ghandi. Toen Kumar 26 jaar was, las hij in de krant dat<br />

Bertrand Russell, die op dat moment negentig jaar oud<br />

was, naar de gevangenis was gestuurd wegens protest<br />

tegen de nucleaire wapenwedloop. Dit inspireerde Kumar<br />

tot een drastische daad; hij besloot een ‘pelgrimstocht<br />

voor de vrede’ te g<strong>aan</strong> houden. Het werd een bedevaarttocht<br />

van 8.000 mijl zonder een cent op zak. In<br />

1978 werd zijn autobiografie gepubliceerd onder de titel<br />

No destination.<br />

20 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

JORIS VINCKEN<br />

Saamie Vincken, dochter van Joris, opent in<br />

2008 een van de grootste dialoogsessies ooit<br />

in Nederland gehouden. Saamie legt <strong>aan</strong> medeorganisator<br />

<strong>Ivo</strong> <strong>Valkenburg</strong> – en <strong>aan</strong> de<br />

ruim 500 deelnemers van deze VVP-bijeenkomst<br />

– de spelregels uit van de dialoog.<br />

<strong>22</strong> | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

JORIS VINCKEN<br />

“Ik ben <strong>aan</strong> het rouwen”. Een paar weken geleden belde <strong>Ivo</strong> me<br />

over de piano die net vanuit Nederland in zijn Roemeense paradijs<br />

afgeleverd was. En hij vertelde dat hij <strong>aan</strong> het rouwen was.<br />

Ik ben <strong>aan</strong><br />

het rouwen<br />

We leerden elkaar ongeveer<br />

twintig jaar geleden<br />

kennen. Vol passie<br />

werkten we <strong>aan</strong><br />

een project om de wereld<br />

een beetje mooier<br />

te maken. Het was vriendschap op het<br />

eerste gezicht (zoals veel mensen dat<br />

met <strong>Ivo</strong> voelden). Behalve zijn enorme<br />

enthousiasme, inspireerde hij me vooral<br />

met zijn lef en eerlijkheid. De financiële<br />

expert die spreekt over zijn worsteling<br />

met geld, de inspirator die even<br />

geen inspiratie had, de vrije man die<br />

soms beklemd werd door zijn zachtheid,<br />

de unieke manier waarop hij zijn<br />

vrouw Lili leerde kennen. Geen moment<br />

pochte hij over zijn expertise op<br />

vele gebieden, hij inspireerde met zijn<br />

menselijkheid, niet zijn successen.<br />

Veel mensen noemen zich een verbinder,<br />

<strong>Ivo</strong> was het zonder het te hoeven<br />

benoemen. De lijst <strong>aan</strong> mensen die elkaar<br />

door hem hebben leren kennen is<br />

lang, heel lang. Als je <strong>Ivo</strong> kende, heeft<br />

hij waarschijnlijk ook jou met anderen<br />

in contact gebracht. Zakelijk heb ik veel<br />

<strong>aan</strong> hem te danken, maar dat is maar<br />

een fractie van zijn rol in mijn leven. Ik<br />

mis hem en toch mis ik hem geen moment,<br />

want zijn plek in mijn hart is onsterfelijk.<br />

Onze gesprekken gingen altijd over de<br />

liefde en uitdagingen van het leven. We<br />

deelden de passie steeds eerlijker naar<br />

onszelf te zijn, voorbij de opsmuk van<br />

wereldse successen. Tekenend in veel<br />

van zijn projecten is hoe hij doorlopend<br />

anderen in het licht zette, zoals hij dat<br />

ook doet in zijn laatste boek ‘Niet gezwicht<br />

voor de wereld’. Als geen ander<br />

zag hij de liefde in anderen en droomde<br />

ervan dat met de wereld te delen.<br />

“Ik ben <strong>aan</strong> het rouwen”, zei hij in dat laatste<br />

telefoongesprek. Hij was moe. Niet<br />

alleen omdat lichaam toen al, zonder<br />

dat hij het wist, ziek was, maar hij was<br />

moe gestreden. Zijn hele leven stond hij<br />

voor iedereen klaar, maar de grootste<br />

uitdaging was onvoorwaardelijk voor<br />

zichzelf klaar te st<strong>aan</strong>. Hij rouwde omdat<br />

hij steeds meer het geweld voelde in<br />

zijn streven naar een betere wereld. Het<br />

deed hem pijn afscheid te nemen van<br />

dat ideaal en te durven vertrouwen,<br />

diep te voelen dat hij zelf de vrede was<br />

die hij zocht. Te voelen dat hij er helemaal<br />

mocht zijn, niet alleen zijn enorme<br />

positiviteit en licht, maar alles wat<br />

in hem voelde, verlangde, twijfelde en<br />

verdwaalde.<br />

Exact twee weken voor zijn dood stuurde<br />

hij een voice bericht. Mooier dan<br />

Joris Vincken: “Dankbaar dat ik je ken.”<br />

in zijn eigen woorden kan ik het niet<br />

schrijven: “Ik voel dat ik gedragen word,<br />

net zoals wij allemaal gedragen worden. Ik<br />

ga ook geen gevecht <strong>aan</strong>, ook al ga ik mijn<br />

best doen om te leven, voor zover dat mogelijk<br />

is. Daar heb ik nog wel zin in eerlijk<br />

gezegd. Met diepe dankbaarheid voor onze<br />

vriendschap, we zijn verbonden, dat wou ik<br />

je even vertellen. Vooral de dankbaarheid<br />

dat ik je ken lieve Joris. Tot gauw.”<br />

Ik ben dankbaar dat ik je ken…<br />

Aloha, lieve <strong>Ivo</strong>. n<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 23

HALLA TÓMASDÓTTIR<br />

HALLA TÓMASDÓTTIR:<br />

“HOE BETER IK HET FINANCIËLE<br />

SYSTEEM BEGREEP, HOE<br />

SLECHTER IK GING SLAPEN.”<br />

24 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

2017<br />

Op de dag dat vrijwel alle vrouwen in IJsland staakten, besloot de zevenjarige Halla Tómasdóttir om de<br />

rest van haar leven “ertoe te willen doen”. Terwijl in 2008 vrijwel de gehele financiële sector ineenstortte,<br />

loodste Halla haar financiële onderneming Audur Capital naar veilige wateren op basis van ‘vrouwelijke’<br />

kernwaarden’. “We hebben de communicatie in de financiële sector veranderd en het vertrouwen<br />

hersteld”, aldus Tómasdóttir in een openhartig gesprek over haar persoonlijke ontdekkingsreis naar betekenis<br />

en integratie van haar ‘vrouw-zijn’ in de maatschappij.<br />

Girlpower,<br />

ook voor boys<br />

TEKST IVO VALKENBURG<br />

“ALLES KOMT STIL TE<br />

LIGGEN ALS VROUWEN<br />

NIET AAN HET WERK ZIJN”<br />

“De eerste keer dat ik<br />

me realiseerde dat<br />

vrouwen er werkelijk<br />

toe doen in de economie<br />

en in de samenleving<br />

was op 24 oktober<br />

1975. De vrouwen op IJsland namen<br />

toen collectief een dag vrij. Zowel<br />

privé als zakelijk. Alles komt stil te liggen<br />

als vrouwen niet <strong>aan</strong> het werk zijn.<br />

Het hele systeem lag plat. Het was op<br />

de verjaardag van mijn moeder. Mijn<br />

moeder had besloten om tegen haar gewoonte<br />

in de verjaardagstaart een dag<br />

voor haar verjaardag te bakken. De dag<br />

erna zou ze namelijk g<strong>aan</strong> staken, samen<br />

met 90 procent van alle IJslandse<br />

vrouwen. Ik begreep dat niet en vroeg<br />

een mijn tantes waarom ze <strong>aan</strong> het staken<br />

waren. Ze antwoordde me dat ‘we<br />

willen laten zien dat we ertoe doen’. Op<br />

die dag besloot ik, als zevenjarige meisje,<br />

om ook van betekenis te zijn. Ik heb<br />

zoveel te danken <strong>aan</strong> de vrouwen van<br />

IJsland die de moed en de solidariteit<br />

hadden om de maatschappij zo’n belangrijke<br />

les te leren.”<br />

Vijf jaar later werd Vigdís Finnbogadóttir<br />

als eerste vrouw gekozen tot president<br />

van IJsland. “Als twaalfjarig meisje<br />

vergeet ik nooit het moment waarop<br />

deze alleenst<strong>aan</strong>de moeder, samen met<br />

haar dochter, op het balkon verscheen<br />

om de IJslandse bevolking te begroeten<br />

en te bedanken voor hun vertrouwen.<br />

Haar drie mannelijke opponenten<br />

twijfelden ernstig <strong>aan</strong> de mogelijkheid<br />

of ze ‘als vrouw’ voldoende competent<br />

zou zijn voor een presidentsrol. Een<br />

man ging zelfs zo ver om te stellen dat<br />

ze geen echte vrouw was, maar slechts<br />

een ‘halve vrouw’. Ze was genezen van<br />

borstkanker en had in dat proces een<br />

borst afgest<strong>aan</strong>. In reactie op deze ruwe<br />

<strong>aan</strong>val door haar opponent, antwoordde<br />

ze: ‘Tsja, ik ga IJsland geen borstvoeding<br />

geven, ik ga het leiden.’ Haar<br />

antwoord raakte me diep. Haar leiderschap<br />

bevatte zowel het gevoel als de<br />

daadkracht. Er was sprake van balans<br />

in zowel de vrouwelijke als de mannelijke<br />

waarden. Finnbogadóttir werd zestien<br />

jaar lang de president van IJsland.<br />

De solidariteit en de moed van de stakende<br />

vrouwen in 1975, gecombineerd<br />

met haar leiderschap maakte iets bij<br />

me wakker dat nooit meer zou g<strong>aan</strong> slapen.<br />

En toch heb ik nog heel lang mijn<br />

‘vrouw-zijn’ ontkend.”<br />

WALL STREET DENKEN<br />

Haar middelbare school verruilde Halla<br />

voor een jaar als uitwisselingsstudent<br />

in de VS. Dat smaakte naar meer.<br />

Terug in IJsland was ze vastbesloten om<br />

in de VS te g<strong>aan</strong> studeren. “Niet zo eenvoudig,<br />

want alhoewel ik uit een gezin<br />

kom, rijk <strong>aan</strong> traditie, liefde en familiewaarden,<br />

was het voor mijn ouders financieel<br />

gesproken geen haalbare optie<br />

om het dure onderwijs in de VS te<br />

bekostigen. Ik besloot toch om me <strong>aan</strong><br />

te melden voor een universitaire studie<br />

op het gebied van bedrijfskunde met<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 25

HALLA TÓMASDÓTTIR<br />

een focus op human resources. Om dat<br />

te kunnen financieren, solliciteerde ik<br />

tegelijkertijd als manager van een mannelijk<br />

voetbalteam. Via deze <strong>aan</strong>pak<br />

ben ik er in geslaagd om in een paar<br />

jaar tijd mijn universitaire studie in de<br />

VS succesvol af te ronden. Daarna heb<br />

ik nog een internationale MBA-opleiding<br />

gevolgd, waarbij ik het geluk had<br />

om diverse stage-ervaringen op te doen<br />

in het bedrijfsleven. Onder meer bij<br />

M&M. Na het behalen van mijn MBA,<br />

heb ik uiteindelijk nog vijf jaar in de<br />

VS gewerkt bij zowel het familiebedrijf<br />

van Mars als het beursgenoteerde Pepsi-Cola.<br />

In totaal woonde ik tien jaar in<br />

de VS. Ik heb er veel geleerd over de verschillen<br />

tussen maximale winst op de<br />

korte termijn (het Wall Street denken)<br />

versus lange termijn winstgevendheid<br />

voor mens, natuur en samenleving.<br />

Over de verschillen tussen beursgenoteerde<br />

bedrijven en familiebedrijven,<br />

over plekken waar alles draait om geld<br />

of waar betekenis de richtlijn is. Toch<br />

voelde ik dat dit niet mijn levensvervulling<br />

was. Op mijn dertigste besloot ik<br />

terug te keren naar IJsland.”<br />

EVENWICHT<br />

Na in IJsland gewerkt te hebben bij een<br />

<strong>aan</strong>tal gerespecteerde bedrijven, werd<br />

ze gevraagd de Universiteit van Reykjavik<br />

te helpen oprichten. “Ik begon mezelf<br />

in die omgeving toe te st<strong>aan</strong> om<br />

waarachtig vrouw te zijn. Om de feminiene<br />

waarden binnen mezelf niet langer<br />

te onderdrukken. Ik voelde dat ik<br />

een katalysator op het gebied van verandering<br />

en vernieuwing kon zijn. Iemand<br />

die de moed heeft om best<strong>aan</strong>de<br />

situaties te bevragen. Om oprecht gehoor<br />

te geven <strong>aan</strong> mijn intuïtie en om<br />

zo effectief en goed mogelijk mens en<br />

maatschappij te dienen. Om te werken<br />

<strong>aan</strong> herziening van best<strong>aan</strong>de, veelal<br />

vastgeroeste, structuren in de samenleving.”<br />

“JUIST OP BASIS VAN GEZONDE DIVERSITEIT<br />

SCHEPPEN WE ALS MANNEN EN VROUWEN SAMEN<br />

EEN MENSWAARDIGE SAMENLEVING”<br />

Halla leerde steeds meer vrouwen kennen<br />

die ondanks hun positie in het bedrijfsleven<br />

in staat waren geweest om<br />

vrouw te blijven in een door mannen<br />

gedomineerde wereld. “Ze waren geen<br />

mannen in een rok geworden, zoals ik<br />

dat zo vaak had gezien in het bedrijfsleven.<br />

De beste versie van elke man of<br />

vrouw is de versie waarin de betrokken<br />

man of vrouw volledig zichzelf durft<br />

te zijn. Girlpower is ook voor boys. Het<br />

gaat er niet om dat mannen of vrouwen<br />

beter zijn, alles draait om evenwicht<br />

tussen feminiene en masculiene waarden.<br />

De wereld om ons heen is teveel<br />

hetzelfde geworden, masculiene waarden<br />

zijn g<strong>aan</strong> overheersen. Het is tijd<br />

om in balans te komen.”<br />

LEIDERSCHAP<br />

Het leiderschap zoals voorgeleefd door<br />

de vele IJslandse vrouwen kreeg in deze<br />

jaren persoonlijke betekenis. “Ik ben<br />

leiderschap g<strong>aan</strong> ervaren als een talent<br />

dat in ons allemaal schuilt. Ik geloof<br />

dat elk mens hier op aarde is om<br />

het verschil te maken. Elk mens vertegenwoordigt<br />

een stukje van de totale<br />

puzzel. Echt leiderschap stimuleert,<br />

nodigt uit om dat stukje van de puzzel<br />

naar boven te halen. Een van de manieren<br />

om die betekenis in het leven van<br />

welk mens dan ook te ontdekken, is om<br />

26 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

2017<br />

ruimte te maken. Er is ruimte nodig om<br />

in stilte te luisteren naar je innerlijke<br />

stem. Elk mens draagt zijn unieke betekenis<br />

in zich mee. En als je die betekenis<br />

nog niet weet, kun je proberen te<br />

ontdekken op basis van welke waarden<br />

je door het leven wilt g<strong>aan</strong>. Niemand<br />

zou door het leven moeten g<strong>aan</strong> zonder<br />

zijn eigen kernwaarden te kennen. Als<br />

je zowel je kernwaarden als je betekenis<br />

naar boven weet te halen, ben je gegarandeerd<br />

van kwaliteit van leven, ongeacht<br />

wat je doet. Voor mij was dat het<br />

ontdekken van dienend leiderschap<br />

bij anderen. In de loop der jaren is dit<br />

uitgegroeid tot een breder perspectief<br />

waarin sprake is van balans tussen het<br />

mannelijke en het vrouwelijke (gender<br />

balance), waarin leiderschap in alle sectoren<br />

van economie en samenleving<br />

wordt gebaseerd op de volledige potentie<br />

van het mens-zijn.”<br />

Juist op het moment dat Halla zelf<br />

het idee had om te g<strong>aan</strong> promoveren op<br />

het gebied van menselijk gedrag in organisaties,<br />

kreeg ze in 2006 het <strong>aan</strong>bod<br />

om de eerste vrouwelijke leider te worden<br />

van de IJslandse Kamer van Koophandel.<br />

“Eerlijk gezegd heb ik een tijd<br />

lang het <strong>aan</strong>bod afgeslagen. Ik wilde<br />

zo graag promoveren. Na enkele m<strong>aan</strong>den<br />

werd tijdens een inbraak in mijn<br />

huis alles gestolen, ook mijn eerste onderzoekswerk.<br />

Op dat moment werd ik<br />

opnieuw door de IJslandse Kamer van<br />

Koophandel benaderd. In heb toen de<br />

b<strong>aan</strong> geaccepteerd. Pas later zou blijken<br />

dat deze stap juist heel goed paste<br />

bij mijn droom.”<br />

Learning Journey IJsland, voorjaar 2018<br />

Na de onvergetelijke learning journey naar Griekenland in 2015, is het nu de<br />

beurt <strong>aan</strong> de (veelal vrouwelijke) movers en shakers in IJsland. We g<strong>aan</strong> onder<br />

meer op bezoek bij opmerkelijke burgerinitiatieven, de in dit artikel beschreven<br />

financiële instelling die ongeschonden door de financiële crisis kwam onder<br />

volledig management van vrouwen. Een initiatief om wereldwijd de media<br />

vrij, transparant en onbevooroordeeld haar werk te kunnen laten doen en kijken<br />

we in een dorpje waar de reclame van Coco-Cola en oliemaatschappijen<br />

ruimte heeft gemaakt voor een lokale ambachtseconomie. In het voorjaar van<br />

2018 organiseren we een learning journey om met een groep mannelijke en<br />

vrouwelijke ondernemers samen te g<strong>aan</strong> kijken, ruiken en proeven welke lessen<br />

in IJsland kunnen worden geleerd voor versnelling van de vernieuwing in<br />

Nederland. Heb je belangstelling? Stuur alvast een mailtje <strong>aan</strong> een van de organistoren:<br />

Willem Vreeswijk (willem@willemvreeswijk.com) of <strong>Ivo</strong> <strong>Valkenburg</strong><br />

(ivo@ivovalkenburg.nl).<br />

ging slapen. Steeds duidelijker zag ik<br />

in dat het huidige financiële systeem<br />

onhoudbaar zou zijn, zowel in IJsland<br />

als internationaal. Ik zag dat IJsland<br />

slechts een kleine exponent was van<br />

het totale wereldcasino. Ik sprak met<br />

veel financiële professionals, die de<br />

meest eenvoudige vragen over het geldsysteem<br />

niet konden uitleggen.”<br />

In die periode leerde Halla Kristín<br />

Pétursdóttir kennen. “Uit bezorgdheid<br />

over het financiële systeem had ze net<br />

haar functie als enig vrouwelijk lid in<br />

het bestuur van de snelst groeiende investeringsbank<br />

van IJsland opgezegd.<br />

We klonken met ons eerste glas wijn<br />

op onze frustratie over het gebrek <strong>aan</strong><br />

duurzaamheid en de kwetsbaarheid<br />

van de financiële sector. Bij het tweede<br />

glas wijn hebben we elkaar de hand geschud.<br />

We besloten niet langer te klagen,<br />

maar gevoel en daadkracht in de<br />

praktijk te brengen.”<br />

Dit werd het fundament voor Audur<br />

Capital, opgericht in het voorjaar<br />

van 2007. De eerste IJslandse financiële<br />

dienstverlener die werd gestuurd op feminiene<br />

waarden.”<br />

AUDUR CAPITAL<br />

Audur is oorspronkelijk de naam van<br />

een bekende Vikingvrouw in de IJslandse<br />

geschiedenis. Audur heeft in de IJslandse<br />

taal drie betekenissen: welzijn,<br />

geluk en ruimte maken. “We werden als<br />

compleet gek beschouwd en stonden er<br />

alleen voor. Toch werkten we hard <strong>aan</strong><br />

de ontwikkeling van ons nieuwe bedrijf.<br />

FEMINIENE WAARDEN<br />

“Drie weken na mijn <strong>aan</strong>treden als CEO<br />

bij de Kamer van Koophandel werd IJsland<br />

geraakt door wat nu ‘de minicrisis<br />

van 2006’ wordt genoemd. Er gingen<br />

serieuze stemmen op dat er iets grondig<br />

mis was met het financieel-economische<br />

systeem in IJsland. Ondanks het<br />

feit dat ik degelijk economie-onderwijs<br />

had genoten, wist ik eigenlijk niet hoe<br />

het geldstelsel werkte. Hoe meer ik leerde<br />

over wat geld is en hoe het financiële<br />

systeem werkte, hoe minder goed ik<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 27

HALLA TÓMASDÓTTIR<br />

We haalden een paar topvrouwen binnen.<br />

Zochten ook topmannen, maar die<br />

zaten met gouden kettingen vast <strong>aan</strong> de<br />

posities die ze bekleedden. Ik ben ervan<br />

overtuigd dat onze totaal andere manier<br />

van <strong>aan</strong>pak ertoe heeft geleid dat<br />

we tot een van de weinige uitzonderingen<br />

behoorden die de crisis in IJsland<br />

hebben overleefd. Sterker nog: we hebben<br />

de toon gezet voor vernieuwing en<br />

vitaliteit in de financiële sector. We hebben<br />

de taal vernieuwd en het vertrouwen<br />

bij de consument hersteld.”<br />

“Als ik iets in het leven heb geleerd,<br />

is dat je mag vertrouwen op een hoger<br />

plan en dat je niet altijd goed kunt inschatten<br />

wat goed is. Vaak blijken moeilijke<br />

omstandigheden, vergissingen of<br />

ogenschijnlijk ‘verkeerd gelopen zaken’<br />

achteraf een zegening te zijn. De inbraak<br />

in mijn huis en de diefstal van al<br />

die documenten heeft er bijvoorbeeld<br />

toe geleid dat ik een b<strong>aan</strong> accepteerde<br />

die me heel veel heeft gebracht. En zo<br />

zijn veel andere voorbeelden in mijn leven.<br />

Op een gegeven moment ontdekte<br />

mijn man, die werkzaam was als bankier,<br />

dat daar niet zijn passie lag. Die<br />

lag wel in voedsel. Dat wil zeggen gezond<br />

voedsel met een helende en heilzame<br />

werking voor mensen. De keuze<br />

van mijn man en de ruimte die hij hiervoor<br />

nodig had, bleek uiteindelijk weer<br />

een belangrijke voedingsbodem te zijn<br />

voor mijn deelname <strong>aan</strong> de IJslandse<br />

presidentsverkiezingen in 2016.”<br />

EMOTIONEEL KAPITAAL<br />

“Wie ben ik om deel te nemen <strong>aan</strong> de<br />

presidentsverkiezingen? Mijn omgeving<br />

stimuleerde me om als onafhankelijk<br />

kandidaat mee te doen. Door mee<br />

te doen, kon in mijn ideeën in de praktijk<br />

brengen. Ook al had ik geen politieke<br />

ervaring, ik wilde op mijn manier<br />

een bijdrage leveren <strong>aan</strong> een nieuwe<br />

menswaardige samenleving. Het was<br />

een onvergetelijke reis door het land<br />

van media, spierballen en geld. De toon<br />

in onze campagne was ongebruikelijk<br />

positief met een focus op: goed doen,<br />

plezier, transparantie en girlpower.”<br />

“Tegen alle verwachtingen in was ik de<br />

“ENERZIJDS ZAKEN<br />

DOEN EN ANDERZIJDS<br />

FILANTROPIE BEDRIJVEN<br />

IS WAT MIJ BETREFT EEN<br />

ACHTERHAALD CONCEPT”<br />

verrassing van de verkiezingsavond en<br />

eindigde ik met bijna een derde van de<br />

stemmen op de tweede plaats. Anderhalve<br />

m<strong>aan</strong>d eerder zouden we volgens<br />

de peilingen niet meer dan één procent<br />

van de kiezers achter ons krijgen.<br />

Ik ben dankbaar dat we een <strong>aan</strong>tal belangrijke<br />

waarden hebben mogen laten<br />

zien: veerkracht als je kansloos denkt<br />

te zijn, loyaal blijven <strong>aan</strong> waar je in gelooft,<br />

bevorderen van diversiteit en <strong>aan</strong>dacht<br />

geven <strong>aan</strong> mensen die jou energie<br />

geven.”<br />

Inmiddels reist Halla de hele wereld<br />

over om zoveel mogelijk mensen te<br />

inspireren om hun eigen leiderschap,<br />

kracht, betekenis en talenten de vrije<br />

ruimte te geven. Ze is ervan overtuigd<br />

dat het bedrijfsleven in staat is om<br />

winst te maken ten dienste van mens,<br />

natuur en samenleving. “Enerzijds zaken<br />

doen en anderzijds filantropie bedrijven,<br />

is wat mij betreft een achterhaald<br />

concept. Het gaat erom hoe<br />

elke organisatie direct kan bijdragen<br />

<strong>aan</strong> een betere wereld. Stel jezelf niet<br />

langer de vraag: ‘wie ben ik om dit te<br />

doen?, maar: ‘wie ben ik niet om mijn<br />

eigen kracht, visie en talent te tonen<br />

<strong>aan</strong> de wereld.” n<br />

www.hallatomasdottir.is<br />

www.twitter.com/HallaTomas<br />

www.facebook.com/hallatomas/<br />

28 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

GERARD VAN DER MADE<br />

Er zijn mensen die het verschil maken, er zijn mensen die het verschil<br />

zijn. <strong>Ivo</strong> reken ik tot die laatste categorie. Een paar dagen voor<br />

zijn overlijden, 23 juli jl., liep ik in Utrecht Ananda binnen, een populaire<br />

winkel gericht op praktische spiritualiteit. Op een van de uitstallingstafels<br />

lag ‘Niet gezwicht voor de wereld’, het meest recente<br />

boek van <strong>Ivo</strong>. Direct daarachter stond het boek ‘Lichtwerker’. Ook<br />

visueel sloot die titel naadloos <strong>aan</strong> op zijn naam.<br />

De wereld van<br />

morgen heeft ons<br />

vandaag nodig<br />

Licht, energie en richting, dat<br />

is wat <strong>Ivo</strong> de financiële wereld<br />

wilde brengen. Omdat hij zijn<br />

hart verknocht had <strong>aan</strong> deze<br />

branche en omdat hij er vurig<br />

in geloofde dat juist de financiële<br />

wereld, in al haar schakeringen,<br />

in staat is te doen wat vaak vrijwel<br />

onmogelijk wordt geacht. Zelf de verandering<br />

zijn die door zovelen wordt<br />

gezocht. De beweging die beweging<br />

brengt. De stroom die richting geeft.<br />

Simpelweg door te kiezen voor dat wat<br />

oplost en verbindt, een frisse vorm van<br />

kapitalisme, het kapidealisme. Door<br />

het welzijn van mens en wereld in alles<br />

centraal te stellen.<br />

<strong>Ivo</strong> wilde de wereld kantelen. Ons<br />

leren kijken ‘through the eyes of love’.<br />

Duurzaam gefocust op wat wél kan.<br />

Vanuit die gedrevenheid schudde hij<br />

<strong>aan</strong> vele bomen, schopte hij soms<br />

zachtjes tegen de schenen en raakte hij<br />

bij velen een gevoelige snaar.<br />

FINANCIAL LIFE PLANNING<br />

Ik leerde <strong>Ivo</strong> kennen in 2004. Hij trok<br />

me zo goed als letterlijk achter m’n<br />

bureau vand<strong>aan</strong> om mijn kennis over<br />

‘brein en zijn’, te verbinden met zijn<br />

harstocht voor ‘geld en betekenis’. Hij<br />

bracht me in <strong>aan</strong>raking met George<br />

Kinder en mede gegrepen door diens<br />

visie op Financial Life Planning stormden<br />

we met energie en passie samen<br />

diverse podia op. Voor Allianz mochten<br />

we jaren achtereen vormgeven <strong>aan</strong><br />

zeer goed bezochte Summercourses en<br />

kregen we de kans een droom van een<br />

programma te creëren, Pure Life, waarin<br />

business strategie en life planning<br />

elkaar vonden. Prachtige jaren waarin<br />

<strong>Ivo</strong> honderden mensen <strong>aan</strong> het denken<br />

wist te krijgen over voelen en <strong>aan</strong> het<br />

voelen over denken.<br />

SPIRIT IN FINANCE<br />

<strong>Ivo</strong>’s zoektocht naar puur en echt, in alles,<br />

maakten hem <strong>aan</strong>trekkelijk voor de<br />

corporate wereld, maar soms ook een<br />

lastige partner. Als wandelend geweten<br />

nam hij geen blad voor zijn mond,<br />

waardoor hij uit verbinding kon raken<br />

waar hij nu juist graag de verbinding<br />

zocht. Hij interviewde inspirerende<br />

‘movers & shakers’, friskijkers<br />

en dwarsdenkers, schreef drie boeken<br />

en ontelbare artikelen. Zij <strong>aan</strong> zij met<br />

Willem Vreeswijk stond <strong>Ivo</strong> <strong>aan</strong> de basis<br />

van menig vernieuwend initiatief in<br />

de financiële branche. Voor hem persoonlijk<br />

werd het met de dag vanzelfsprekender<br />

om meer en meer accent te<br />

leggen op het belang van spirituele intelligentie.<br />

Ook in business. Liefst praktisch<br />

en altijd in directe lijn met hoofd,<br />

hart en actie, want de wereld van morgen<br />

heeft ons vandaag nodig.<br />

VANDAAG OP WEG NAAR MORGEN<br />

<strong>Ivo</strong> heeft zijn pen, zijn lust tot leven,<br />

zijn strijdvaardigheid voor een nog betere<br />

wereld, neer moeten leggen. Hij<br />

30 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

GERARD VAN DER MADE<br />

was graag wat langer bij ons gebleven,<br />

maar ook bereid ‘verder te g<strong>aan</strong>’. De wereld<br />

gaat een lichtje missen, de hemel<br />

krijgt een pianist erbij. Is daarmee zijn<br />

verhaal ten einde? Ik denk te weten van<br />

niet. Een deel van de tijd was ik er immers<br />

bij en getuige van levens, teams<br />

en organisaties die een transitie doormaakten.<br />

<strong>Ivo</strong> deelde daarbij royaal zijn<br />

inspiratie, zijn tranen en vaker nog,<br />

zijn gulle lach. Er zal zaad op de rotsen<br />

zijn gevallen of weggewaaid zijn door<br />

de wind. Er zijn talrijke bloemen die<br />

bloeien en bomen die groeien. Zijn leven<br />

is niet onopgemerkt gebleven, zijn<br />

erfenis is groot.<br />

WAAR STAAN WE?<br />

<strong>Ivo</strong> geeft het stokje door. Aan jou en<br />

<strong>aan</strong> mij. Een appel om de stand van zaken<br />

op te maken. Zijn we als branche<br />

voldoende goed op weg?<br />

Zeker, er is beweging en we benoemen<br />

oprecht dat we zaken anders<br />

en beter willen. De ‘oude’ gedachte<br />

dat winst onze waarde bepaalt, wordt<br />

steeds vaker omgebogen richting de<br />

vraag wat waarde eigenlijk is en hoe we<br />

daar<strong>aan</strong> kunnen bijdragen. We willen<br />

ons meer organiseren ‘met het oog op<br />

de toekomst’. We bewegen voorzichtig<br />

rond de grote vragen van dit moment.<br />

Hoe kunnen we de noden van morgen<br />

in verhouding brengen tot de gewoonten<br />

van nu? Hoe creëren we een positieve<br />

evolutie zodat we niet afstevenen<br />

op de onvermijdelijke revolutie die ontstaat<br />

wanneer we crisis op crisis blijven<br />

stapelen?<br />

BUSINESS CAN CHANGE THE WORLD<br />

<strong>Ivo</strong> zou stellen dat we als branche de<br />

keuze hebben om te volgen of om een<br />

leidende positie te pakken in de grootste<br />

uitdagingen van onze eeuw. Dat we<br />

elkaar juist nu nodig hebben, meer nog<br />

dan voorheen. Om betere vragen te stellen.<br />

Om de mogelijkheden te zien. Om<br />

leiding te geven, leiders te zijn. Hij zou<br />

wensen en verwachten dat we verderg<strong>aan</strong><br />

waar hij is gebleven. Hij zou je<br />

open <strong>aan</strong>kijken: ‘En jij, wat ga jij concreet<br />

doen?’.<br />

“HET IS PRACHTIG DAT HET STOKJE<br />

DOOR ONS KAN WORDEN OPGEPAKT”<br />

‘Business can change the world’, dat<br />

geloof ik echt. Jij en ik, wij kunnen dat.<br />

De wereld kantelen. Kijken en doen<br />

‘through the eyes of love’. Het is verdrietig<br />

dat het stokje door <strong>Ivo</strong> moest<br />

worden neergelegd, het is prachtig dat<br />

het stokje door ons kan worden opgepakt.<br />

n<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 31

KATE RAWORTH<br />

KATE RAWORTH:<br />

“NIEUW ECONOMISCH<br />

VERHAAL.”<br />

32 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

2018<br />

Ze is een rijzende ster onder economen: Kate Raworth. Met haar bestseller Donut Economie: in zeven<br />

stappen naar een economie voor de 21ste eeuw werpt de Oxford-onderzoeker een radicaal nieuwe blik<br />

op starre dogma’s. Weg met onze verslaving <strong>aan</strong> economische groei, de blinde vlek voor het welzijn van<br />

mens en natuur en het heilige geloof in een efficiënte markt. “We hebben een economie gecreëerd die<br />

altijd dient te groeien, ongeacht of ze ons gedijt of niet, maar we hebben een economie nodig die ons<br />

doet gedijen, ongeacht of er sprake is van groei of niet.”<br />

De donut als<br />

metafoor voor een<br />

nieuwe economie<br />

TEKST IVO VALKENBURG<br />

De Financial Times noemt haar<br />

boek “een bewonderenswaardige<br />

poging om ons<br />

economisch denken te verbreden”.<br />

De Britse krant The<br />

Guardian roept Raworth uit<br />

tot de nieuwe Keynes. Het Algemeen<br />

Dagblad wordt er evenwel “misselijk<br />

en verdrietig van” en benoemt haar<br />

boek als “het intellectueel armoedigste<br />

en meest ergerniswekkende economieboek<br />

van 2017.” Daarentegen beschrijft<br />

Robert Went, Wetenschappelijke Raad<br />

voor het Regeringsbeleid, Kate Raworth<br />

als “een vrouwelijke econoom die een<br />

toegankelijk en breed boek schrijft<br />

over de toekomst van onze economie,<br />

daar volle zalen mee trekt en hoog<br />

mee scoort op eindejaarslijstjes - dat gebeurt<br />

niet elk jaar! Kate Raworth haalt<br />

in haar boek veel overhoop, verbreedt<br />

je blikveld en zet je <strong>aan</strong> het denken”,<br />

aldus Went.<br />

Het was kortom de hoogste tijd voor<br />

het New Financial Magazine om Kate Raworth<br />

uit te nodigen voor een persoonlijk<br />

gesprek. Enig geduld om tot die afspraak<br />

te komen was daarvoor zeker<br />

nodig. Raworth is drukker dan ooit tevoren.<br />

Zojuist teruggekeerd als spreker tijdens<br />

het World Economic Forum in Davos,<br />

doet de kans zich voor om een uur<br />

met haar van gedachten te wisselen.<br />

VISUELE FRAMING<br />

“Wat als we in de economie nu eens<br />

niet begonnen met de gevestigde theorieën,<br />

maar met lange termijndoelen<br />

voor mens, natuur en samenleving en<br />

van daaruit op zoek gingen naar het<br />

economische denken dat ons in staat<br />

zou stellen die doelen te verwezenlijken?”,<br />

aldus Raworth. Belangrijkste opdracht<br />

voor de 21ste eeuw is het creëren<br />

van nieuwe economieën die het<br />

“GROTE HONGER NAAR<br />

EEN NIEUWE INVULLING<br />

VAN HET BEGRIP ECONOMIE”<br />

welzijn van alle levende wezens op deze<br />

planeet dient. “Dit begint met de erkenning<br />

dat elke economie – van lokaal tot<br />

mondiaal – is ingebed in de samenleving<br />

en in de natuur. Hoe ziet zo’n<br />

nieuwe economie er dan uit? De eerste<br />

stap is heel eenvoudig. Pak een potlood<br />

en begin te tekenen. ”Door de kracht<br />

van woorden te combineren met een<br />

kernachtig, omvattend en begrijpelijk<br />

beeld, gunnen we ons de kans om een<br />

nieuw economisch verhaal te schrijven<br />

– het verhaal dat we zo wanhopig hard<br />

nodig hebben voor een veilige en rechtvaardige<br />

21e eeuw.”<br />

DE DONUT<br />

“Zelf tekende ik een donut. Ik probeerde<br />

mijn doelstellingen in een tekening<br />

te vatten en hoe belachelijk het ook<br />

klinkt, het resultaat leek op een donut<br />

– ja, zo’n Amerik<strong>aan</strong>se donut, met een<br />

gat in het midden. Binnen de binnenste<br />

cirkel – het sociale fundament – bevindt<br />

zich menselijke ellende zoals honger en<br />

analfabetisme. Buiten de buitenste ring<br />

– het ecologische plafond – bevindt zich<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 33

KATE RAWORTH<br />

de <strong>aan</strong>tasting van de planeet, door bijvoorbeeld<br />

klimaatverandering en afnemende<br />

biodiversiteit. Tussen deze<br />

twee cirkels in bevindt zich de donut,<br />

de ruimte waarin we, binnen de mogelijkheden<br />

van de planeet, kunnen voorzien<br />

in de behoeften van iedereen. Als<br />

het in de 21e eeuw ons doel is om binnen<br />

de donut te komen, welke economische<br />

mentaliteit biedt ons dan de grootste<br />

kans om dat te bereiken?”<br />

“Het is niet moeilijk om te denken<br />

dat het glas van de mensheid halfleeg is.<br />

Volg elke dag het nieuws en een maatschappelijke,<br />

ecologische, economische<br />

en politieke ineenstorting voelt reëel<br />

<strong>aan</strong>. Wanneer je je laat meeslepen door<br />

deze angsten, kun je al snel kiezen voor<br />

een ondergangs- en overlevingseconomie,<br />

die net als alle krachtige ‘frames’<br />

ertoe kan bijdragen dat dit een voorspelling<br />

wordt die vanuit angstige verbeelding<br />

ook werkelijkheid wordt. Er zijn<br />

echter ook genoeg mensen die nog wel<br />

het alternatief zien en die van plan zijn<br />

dat te verwezenlijken. Ik reken mezelf<br />

hiertoe.”<br />

“De essentie van de donut is een sociaal<br />

fundament van welzijn waar niemand<br />

onder mag zakken en een ecologisch<br />

plafond dat wordt gevormd door<br />

de maximale druk op de planeet en dat<br />

dus niet mag worden doorbroken. Tussen<br />

deze twee cirkels bevindt zich een<br />

veilige en rechtvaardige ruimte voor iedereen.”<br />

“De binnenring van de donut – het<br />

sociale fundament – wordt gevormd<br />

door de primaire levensbehoeften waar<strong>aan</strong><br />

niemand op aarde gebrek zou mogen<br />

hebben. Tot deze twaalf basisbehoeften<br />

behoren onder meer: voldoende<br />

voedsel; drinkwater en behoorlijke<br />

sanitaire voorzieningen; toegang tot<br />

energie en de mogelijkheid om hygiënisch<br />

te kunnen koken; toegang tot onderwijs<br />

en gezondheidszorg, fatsoenlijke<br />

huisvesting; een minimuminkomen<br />

en behoorlijk werk; en toegang tot informatienetwerken<br />

en sociale ondersteuning.<br />

Bovendien moet bij het verwezenlijken<br />

van deze zaken vold<strong>aan</strong> worden<br />

<strong>aan</strong> eisen als seksegelijkheid, gelijke sociale<br />

kansen, democratische inspraak,<br />

vrede en gerechtigheid.”<br />

“De buitenring van de donut – het<br />

ecologisch plafond – gaat over het behoud<br />

en bescherming van de aarde. In<br />

2009 boog een internationale groep van<br />

wetenschappers die zich bezighouden<br />

met de aardsysteemkunde over de vraag<br />

wat is er nodig is om de gunstige omstandigheden<br />

in stand te houden: het<br />

stabiele klimaat, voldoende drinkwater,<br />

grote biodiversiteit en gezonde oceanen.<br />

Men onderscheidde negen kritieke<br />

“BOUWEN AAN EEN FINANCIËLE SECTOR<br />

DIE HET LEVEN DIENT IS WELLICHT DE GROOTSTE<br />

ZEGENING DIE JE MENS EN NATUUR KUNT GEVEN”<br />

processen – zoals het klimaatsysteem en<br />

de zoetwatercyclus – die er samen voor<br />

zorgen dat de aarde de omstandigheden<br />

van het Holoceen kan continueren.”<br />

DRIJFVEREN<br />

Op de vraag waar haar passie vand<strong>aan</strong><br />

komt, valt de vlot bespraakte econoom<br />

plotseling even stil. “Ik weet het niet, ik<br />

weet het echt niet. Het is me niet met<br />

de paplepel ingegoten door mijn vader<br />

en moeder. Ze leefden een traditioneel<br />

economisch leven voor waarin ik een<br />

gelukkige jeugd heb ervaren. Mijn vader<br />

had als zakenman weinig of niets<br />

met het gedachtegoed waarvoor ik sta.<br />

Inmiddels is hij wel een fan van me, dat<br />

doet me goed. Wel herinner ik me dat<br />

ik als veertienjarig meisje uit een nette<br />

buurt iets buiten Londen diep werd geraakt<br />

bij het zien van een dakloze man<br />

op straat. Ik begreep het niet en was er<br />

ook een beetje bang van. Hoe was zoiets<br />

mogelijk? Waarom moest iemand<br />

op straat leven? Ik brak door m’n angst<br />

heen en wierp hem een warm broodje<br />

toe wat ik speciaal voor hem had gekocht.<br />

Ik durfde het hem niet te overhandigen,<br />

dat vond ik te eng. Vanaf m’n<br />

34 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

2018<br />

tienerjaren kreeg ik oog voor het menselijk<br />

welzijn en voor de natuur. In de<br />

rivier in mijn buurt werd veel afval gegooid.<br />

Dat raakte me diep. Ik wilde dat<br />

graag anders zien en organiseerde met<br />

kinderen uit de buurt een grote opruimactie.<br />

Ja, mens en natuur, hadden<br />

al snel mijn belangstelling, maar waarom…<br />

ik weet het echt niet.”<br />

SOCIALE RECHTVAARDIGHEID<br />

EN MILIEU<br />

Als tiener groeide Raworth op in de jaren<br />

tachtig. “We hoorden over gaten<br />

in de ozonlaag, zagen beelden van de<br />

hongersnood in Ethiopië, volgden de<br />

Exxon-olieramp. Tegen de tijd dat ik<br />

naar de universiteit ging, wilde ik de<br />

wereld veranderen, helpen om de samenleving<br />

te verbeteren. Daarom ben<br />

ik economie g<strong>aan</strong> studeren. Ik zag economie<br />

als de moedertaal van politici<br />

en het bedrijfsleven. Die taal wilde ik<br />

leren. Als ik die taal zou kunnen spreken,<br />

zou ik goed toegerust zijn om te<br />

werken <strong>aan</strong> vernieuwing van de samenleving.<br />

Maar ik kwam er snel achter<br />

dat de economische taal in de syllabi<br />

van universiteiten het welzijn van<br />

mens en natuur opzijschoven. Sociale<br />

rechtvaardigheid en milieu kregen<br />

weinig of geen <strong>aan</strong>dacht. Je moet daar<br />

speciale vakken voor volgen. Gek, want<br />

mens en natuur zouden toch het centrale<br />

uitgangspunt van alle lessen economie<br />

moeten zijn? Ik merkte dat het<br />

bijna gênant werd om mezelf voor te<br />

stellen als student economie. Wie zou<br />

er zich immers nog econoom durven<br />

noemen? Ik heb m’n boeken uit het<br />

raam gegooid en ben daarna de echte<br />

wereld ingetrokken. Ik werkte voor de<br />

Verenigde Naties, voerde campagne<br />

bij Oxfam en werd moeder van een<br />

tweeling. Het leven zelf heeft me het<br />

meeste over economie geleerd.”<br />

WE ZIJN ALLEMAAL ECONOOM<br />

“We zijn allemaal econoom. Elk mens<br />

kan vanuit zijn of haar eigen passie een<br />

bijdrage leveren <strong>aan</strong> de vernieuwing<br />

van de economie. De oude Grieken spraken<br />

over economie als ‘het management<br />

De mythen van de financiële sector<br />

“Het traditionele verhaal van de financiële markten bestaat uit drie taaie mythen:<br />

dat commerciële banken niets anders doen dan het spaargeld van mensen<br />

omzetten in investeringen; dat financiële handel de fluctuaties van de economie<br />

opvangt en stabiliseert; en dat zodoende de financiële sector een waardevolle<br />

dienst verleent <strong>aan</strong> de productieve economie. Door de financiële crisis van 2008<br />

zijn alle drie mythen overduidelijk doorgeprikt. Banken doen veel meer dan simpelweg<br />

spaargeld uitlenen; in de vorm van kredieten creëren ze op magische<br />

wijze geld. De financiële sector bevordert niet de stabiliteit, maar zorgt onvermijdelijk<br />

voor voortdurende verandering. En in plaats van waardevolle diensten<br />

<strong>aan</strong> de productieve economie te leveren, maakt zij inmiddels zelf de dienst uit.”<br />

“Het wordt tijd om dit op zijn kop gezette scenario weer recht te zetten en<br />

de financiële sector zo te reorganiseren dat die weer ten dienste komt te st<strong>aan</strong><br />

van de economie en de maatschappij. Dat nodigt ook uit om na te denken over<br />

de wijze waarop geld door commerciële banken uit het niets gecreëerd kan<br />

worden en wat ervoor nodig is om een rentevrije economie te realiseren. Bouwen<br />

<strong>aan</strong> een financiële sector die het leven dient is wellicht de grootste zegening<br />

die je mens en natuur kunt geven.”<br />

van het huishouden’. In de economie<br />

van vandaag staat dat huishouden, het<br />

welzijn van mens en planeet, allesbehalve<br />

centraal. Het wordt tijd dat mens<br />

en natuur integraal onderdeel worden<br />

in onze kijk op wat economie is. Ik heb<br />

het idee dat onze generatie de eerste is<br />

die werkelijk begrijpt welke schade we<br />

ons planetaire huishouden hebben berokkend<br />

en vermoedelijk zijn wij de<br />

laatste generatie die de kans heeft hier<br />

verandering in <strong>aan</strong> te brengen. We weten<br />

heel goed dat we als internationale<br />

gemeenschap beschikken over de technologie,<br />

de kennis en de financiële middelen<br />

om een einde te maken <strong>aan</strong> alle<br />

vormen van extreme armoede wanneer<br />

we er collectief voor zouden kiezen om<br />

dit te doen. Er is een grote honger in de<br />

wereld naar een nieuwe invulling van<br />

het begrip economie.”<br />

VERNIEUWING ONDERWIJS<br />

Als eerste stap in het bewustwordingsproces<br />

ziet Raworth de vernieuwing van<br />

het onderwijs in economie. “Ik droom<br />

ervan dat als mijn kinderen van negen<br />

jaar straks economielessen krijgen dat<br />

dit vanuit een brede, holistische mindset<br />

zal gebeuren. Wat we op scholen leren,<br />

vormt de geest van de volgende generatie<br />

beleidsmakers. Ik voel me nauw<br />

betrokken bij een actieve beweging van<br />

meer dan 65 studentenverenigingen in<br />

meer dan dertig landen die ervan overtuigd<br />

zijn dat de tijd is <strong>aan</strong>gebroken om<br />

het onderwijssysteem volledig te herzien.<br />

Ze zijn ontevreden over de dramatische<br />

vernauwing van het curriculum<br />

dat zich de afgelopen twee decennia<br />

heeft plaatsgevonden. Dat gebrek <strong>aan</strong><br />

intellectuele diversiteit maakt onderwijs<br />

en onderzoek allesbehalve krachtig.<br />

Het limiteert de mogelijkheden om<br />

de uitdagingen van de 21ste eeuw vanuit<br />

een groter geheel <strong>aan</strong> te g<strong>aan</strong>. Of het<br />

nu gaat om financiële stabiliteit, voedselvoorziening<br />

of klimaatverandering.<br />

De echte wereld mag weer in de klas<br />

worden teruggebracht, evenals het debat,<br />

de dialoog, pluralisme, diversiteit<br />

in theorieën en methoden. Een dergelijke<br />

verandering zal het vak en daarmee<br />

mens en samenleving vernieuwen. Er<br />

komt dan ruimte voor het ontdekken,<br />

zien en bespreken van oplossingen voor<br />

de grootste uitdagingen van deze eeuw.”<br />

ZEVEN BOUWSTENEN<br />

In haar boek benoemt Raworth zeven<br />

bouwstenen voor de ontwikkeling van<br />

een nieuwe economie.<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 35

KATE RAWORTH<br />

Eén: verander de doelstelling. Meer dan zeventig<br />

jaar lang is de economische wetenschap<br />

gefixeerd geweest op het bruto<br />

binnenlands product (bbp) als belangrijkste<br />

indicator van vooruitgang.<br />

Die fixatie is gebruikt als rechtvaardiging<br />

van de extreme ongelijkheid in<br />

inkomen en vermogen en van een ongekende<br />

<strong>aan</strong>tasting van het milieu. De<br />

21e eeuw heeft een veel bredere doelstelling<br />

nodig: het voorzien in de mensenrechten<br />

van ieder mens, binnen de<br />

mogelijkheden van onze planeet.<br />

Twee: kijk naar het grote plaatje. De mainstream<br />

economische wetenschap typeert<br />

de hele economie met slechts<br />

één, extreem beperkt beeld: het kringloopdiagram.<br />

Het is tijd om de economie<br />

opnieuw te ontwerpen, om haar<br />

in te bedden in de maatschappij en de<br />

natuur. Deze nieuwe karakterisering<br />

vraagt om nieuwe verhalen – over de<br />

macht van de markt, de staat als partner,<br />

de centrale rol van het huishouden<br />

en de creativiteit van de gemeenschap.<br />

Drie: stimuleer de menselijke natuur. De rationele<br />

homo economicus staat centraal<br />

in het economische denken van<br />

de 20ste eeuw: hij heeft ons verteld dat<br />

we ons eigenbelang vooropstellen, berekenend<br />

zijn, onveranderlijke voorkeuren<br />

hebben en de natuur beheersen.<br />

De menselijke natuur is echter veel rijker<br />

dan dit beeld: we zijn sociaal, met<br />

elkaar verbonden, benaderbaar, onze<br />

waarden zijn veranderlijk, en we zijn<br />

afhankelijk van de planeet.<br />

Vier: snap de systemen. Het iconische<br />

snijpunt van de <strong>aan</strong>bod- en vraagcurven<br />

van de markt is de eerste tekening<br />

waarmee elke economiestudent geconfronteerd<br />

wordt, maar deze komt voort<br />

uit misplaatste 19e-eeuwse metaforen<br />

met betrekking tot mechanische evenwichtstoestanden.<br />

Een veel slimmer beginpunt<br />

om de dynamiek van de economie<br />

te begrijpen, is de systeemtheorie,<br />

samengevat in een stel eenvoudige<br />

feedback loops of terugkoppelingslussen.<br />

“HET WORDT TIJD DAT MENS<br />

EN NATUUR INTEGRAAL ON-<br />

DERDEEL WORDEN IN ONZE<br />

KIJK OP WAT ECONOMIE IS”<br />

Vijf: richt je op herverdeling. In de 20e<br />

eeuw was er één eenvoudige kromme<br />

– de Kuznetscurve – die fluisterend<br />

een krachtige boodschap over ongelijkheid<br />

uitdroeg: het moet eerst erger worden,<br />

wil het beter worden en de economische<br />

groei zal er (uiteindelijk) weer<br />

voor zorgen dat het goed komt. Ongelijkheid<br />

is echter een ontwerpfout. Een<br />

nieuwe economie kan beter worden<br />

verbeeld als een netwerk van stromen<br />

waarin alles en iedereen met elkaar is<br />

verbonden.<br />

Zes: creëer om te regenereren. Het economisch<br />

denken heeft een ‘schoon’ milieu<br />

lange tijd afgeschilderd als een luxeartikel,<br />

iets dat alleen de rijken zich kunnen<br />

veroorloven. Economische groei zou het<br />

probleem uiteindelijk oplossen. Een dergelijke<br />

wetmatigheid bestaat echter helemaal<br />

niet. Deze eeuw heeft behoefte<br />

<strong>aan</strong> een circulaire – in plaats van een lineaire<br />

– economie die onderdeel is van<br />

de gezonde levenscycli van de aarde.<br />

Zeven: wees agnost als het om groei gaat. In<br />

het economisch denken is er één diagram<br />

dat zo gevaarlijk is dat het nooit<br />

daadwerkelijk getekend wordt: de ontwikkeling<br />

van de groei van het bbp op<br />

de lange termijn. De mainstream economische<br />

wetenschap beschouwt eindeloze<br />

economische groei als een noodzaak,<br />

maar in de natuur is er niets dat eeuwig<br />

groeit. Wat we nodig hebben zijn economieën<br />

die ervoor zorgen dat wij gedijen,<br />

ongeacht of die groeien of niet. n<br />

Website: www.kateraworth.com<br />

Twitter: @KateRaworth<br />

36 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

WILMA DE BRUIJN<br />

Op zijn website had <strong>Ivo</strong> <strong>Valkenburg</strong> honderden voorbeelden verzameld<br />

van mensen en bedrijven die de liefde in de wereld zichtbaar<br />

maken. Hijzelf stond er niet bij. Maar juist <strong>Ivo</strong> was een groot voorbeeld<br />

van zichtbaar gemaakte liefde: open, glimlachend, intuïtief,<br />

dapper en bescheiden. <strong>Ivo</strong> was een boomlange Nederlander met<br />

wie iedereen direct een connectie had en lief had.<br />

Love made visible<br />

<strong>Ivo</strong> hield van mensen. Hij was empathisch<br />

en was er voor iedereen.<br />

En opeens was hij er niet meer. Hij<br />

heeft de harten van heel veel mensen<br />

diep geraakt.<br />

<strong>Ivo</strong> en ik hebben ruim twintig jaar samengewerkt.<br />

In die jaren hebben we elkaar<br />

goed leren kennen en samen veel<br />

meegemaakt. Ook besteedden we veel<br />

<strong>aan</strong>dacht <strong>aan</strong> het voorbereiden van de<br />

trainingen en workshops voor financieel<br />

adviseurs in Griekenland. <strong>Ivo</strong> streefde<br />

naar een puur leven. Zijn boek Louter<br />

Leven is niet voor niets verschenen<br />

in het Engels onder de titel Pure Life. Hij<br />

schreef dat werk zichtbaar gemaakte<br />

liefde is en stond voor een holistische<br />

kijk op het leven. Hij benadrukte dat<br />

emotionele intelligentie belangrijk is<br />

voor het werk van adviseurs en dat de<br />

nadruk veel meer gelegd moest worden<br />

op de ‘soft skills’. We hadden lange gesprekken<br />

over werk, leven, leiderschap,<br />

verandering, vertrouwen, relaties, de<br />

economie, Nederland, onze industrie,<br />

Griekenland, Roemenië, Europa en hoe<br />

we de wereld een betere plek konden<br />

maken.<br />

ZONDER DRUK<br />

<strong>Ivo</strong> geloofde in een betere wereld en<br />

leefde zijn missie, maar legde zijn visie<br />

nooit op <strong>aan</strong> anderen. Hij liet iedereen<br />

in zijn waarde. Wel zette hij zijn missie<br />

vaak kracht bij met muziek. Ik herinner<br />

met dat hij in de lobby van ons hotel<br />

spont<strong>aan</strong> naar een vleugel toeliep en<br />

begon te spelen. Dit was een van zijn talenten.<br />

We genoten enorm en merkten<br />

dat zijn muziek ons allemaal ontspande.<br />

Een gast van het hotel dacht er blijkbaar<br />

anders over en vroeg de ober in het<br />

hotel <strong>aan</strong> <strong>Ivo</strong> vriendelijk te vragen om<br />

op te houden met spelen. Toen <strong>Ivo</strong> weer<br />

<strong>aan</strong> onze tafel plaatsnam, vroeg hij zich<br />

af: “Waar hebben ze een piano voor als<br />

ze niemand laten spelen?”<br />

AANSTEKELIJK<br />

Met <strong>aan</strong>stekelijk enthousiasme ging<br />

hij altijd van start met een nieuwe serie<br />

workshops in Griekenland. Hij begon<br />

steevast met het verklaren van<br />

zijn liefde voor Griekenland en deelde<br />

zijn emoties bij de landing in Athene.<br />

Hij sprak over de rijkdom die de oude<br />

Grieken de wereld hadden gegeven en<br />

hoeveel hij er zelf van had geleerd. Hij<br />

voelde zich Grieks, of op zijn minst een<br />

‘buurman’ van de Grieken omdat hij samen<br />

met zijn vrouw en zoon in Roemenië<br />

woonde. Af en toe liet hij een foto<br />

zien van het dorpje in de ongerepte natuur<br />

van Transsylvanië waar hij woonde<br />

en nodigde iedereen uit hem te bezoeken.<br />

Soms vroeg ik me dan af wat er<br />

zou gebeuren als iedereen tegelijkertijd<br />

voor zijn deur zou st<strong>aan</strong>. Dat is nooit<br />

gebeurd. Degenen die wel bij hem gingen<br />

logeren, waren heel enthousiast,<br />

zo heb ik vernomen.<br />

Voor en na onze trainingen was hij<br />

altijd beschikbaar voor één-op-één sessies<br />

met de deelnemers. Ook tijdens de<br />

pauzes of gedurende de lunch van de<br />

lange werkdagen luisterde hij naar iedereen<br />

die hier behoefte <strong>aan</strong> had. Dit<br />

was ook zijn passie. We knipoogden<br />

dan naar elkaar en terwijl hij in gesprek<br />

was, duwden we een bordje salade<br />

in zijn handen. Na dergelijke gesprekken,<br />

vaak met mensen die hij<br />

nooit eerder had gesproken, was hij<br />

blij dat hij een nieuwe vriendschap had<br />

gesloten en verheugde hij zich op een<br />

vervolg, teleurgesteld dat er op dat moment<br />

niet meer tijd was.<br />

MAGISCH<br />

Hij wist altijd op magische wijze tijd<br />

vrij te maken tussen vergaderingen, telefoontjes<br />

en onderbrekingen. Hij luisterde,<br />

leverde ideeën, gaf iedereen het<br />

gevoel zelf de oplossing te hebben bedacht,<br />

droeg ideeën <strong>aan</strong>, etc. Tijdens de<br />

trainingen nam hij nooit koffie of thee,<br />

at nauwelijks iets. En soms, als anderen<br />

genoten van een uitgebreide Griekse<br />

38 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

WILMA DE BRUIJN<br />

WILMA DE BRUIJN:<br />

“MAGISCH ENTHOUSIASME.”<br />

lunch, zei hij met een grote glimlach:<br />

“Geniet ervan, maar zorg dat je energie<br />

overhoudt voor na de lunch. Ik ben gek<br />

op Griekse hapjes, maar krijg er ook<br />

een energiedip van.”<br />

<strong>Ivo</strong> had geen koffie nodig om energiek<br />

te zijn, om urenlang mensen te<br />

trainen, met grote passen door de kamer<br />

heen en weer te ijsberen en af en<br />

toe op de tenen van zijn tolk te st<strong>aan</strong>,<br />

die hem op het podium probeerde te<br />

volgen, terwijl <strong>Ivo</strong> in interactie was met<br />

iedereen in de ruimte. Hij sprak vanuit<br />

het hart, praatte over alles en als<br />

hij dacht dat er iets niet klopte, verontschuldigde<br />

hij zich. Hij was ook groots<br />

in het maken van excuses. Misschien<br />

wel te groots. <strong>Ivo</strong> had ook een enorm<br />

improvisatietalent. Dat ging hem vaak<br />

beter af dan het vasthouden <strong>aan</strong> de<br />

zorgvuldig voorbereide presentaties.<br />

Zie hem dan maar weer eens terug te<br />

krijgen…<br />

De laatste tijd waren we plannen<br />

<strong>aan</strong> het maken voor meer workshops en<br />

eventueel ook masterclasses. Hij stond<br />

te popelen om opnieuw de financieel<br />

planners te ontmoeten die hij vroeger<br />

had begeleid. Om met ze bij te praten,<br />

om te horen hoe het met ze ging, om<br />

nog meer mensen te trainen. Dit was<br />

zijn grote passie. Ook maakte hij plannen<br />

voor een zomervakantie met zijn<br />

gezin in zijn geliefde Griekenland.<br />

Veel mensen hebben me na <strong>Ivo</strong>’s<br />

overlijden gebeld en ge-sms’t omdat ze<br />

het maar nauwelijks konden geloven.<br />

Iemand vertelde me dat het moeilijk<br />

voor te stellen is om deze lieve reus met<br />

zijn gouden hart niet meer in ons midden<br />

te hebben. <strong>Ivo</strong> heeft ontelbare harten<br />

geraakt en rijker gemaakt. Daar ben<br />

ik hem ongelooflijk dankbaar voor. Het<br />

is <strong>aan</strong> ons dit enorme gemis een plekje<br />

te geven. n<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 39

LENNY KUHR<br />

LENNY KUHR:<br />

“JE HOEFT NIETS<br />

ZELF TE VERZINNEN.”<br />

40 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

2019<br />

Vijftig jaar na het winnen van het Eurovisie Songfestival, deelt Lenny Kuhr de essentie van haar levensverhaal<br />

in het Inspiratiehuis Arnhem. Ze groeide uit tot een succesvol internationaal artiest, toerde samen<br />

met George Brassens door Frankrijk, scoorde hits. Toch keek ze al vanaf het eerste moment door<br />

de illusie van het klatergoud heen. Ze liet zich nooit leiden door de belangen van de commercie, wel<br />

door haar gevoel van heimwee. Heimwee naar wat eigenlijk? Lange tijd wist ze dat niet. Ze voelde zich<br />

altijd een beetje ontheemd. Tot het moment waarop ze het dierbaarste in haar leven verloor.<br />

“Het ergste in<br />

m’n leven was het<br />

mooiste dat me<br />

kon overkomen”<br />

TEKST IVO VALKENBURG | BEELD ROB FRANK, EDDIE MOL EN MISCHA MUILAERT<br />

“In een lied kun je de hele<br />

wereld samenvatten. Je<br />

kunt zowel het verhaal als<br />

de essentie in een lied brengen.<br />

Zo bevat het lied ‘Altijd<br />

Heimwee’ de kern van<br />

mijn leven. Het gaat over wat mij bezielt.<br />

Je kunt het eenheid noemen, er<br />

zijn honderden namen voor, maar dat<br />

is wat me drijft.<br />

Als kind had ik altijd heimwee. En<br />

ik wist niet waarnaar. Ik ben in 1950 geboren<br />

in Eindhoven, in een socialistisch<br />

gezin, als de middelste van drie dochters.<br />

Brabant was toen nog arm. Ik zie<br />

mezelf nog talloze keren op een muurtje<br />

zitten, vlakbij ons huis. Ik voelde<br />

die heimwee. In ons socialistisch gezin<br />

werd nooit over God gesproken. Maar<br />

Sinterklaas was heilig voor mij. Als de<br />

rook uit de schoorstenen kwam, werd<br />

het gevoel van heimwee een beetje bevestigd.<br />

Sinterklaas zou binnenkort komen…<br />

Maar zodra hij weer weg was,<br />

kwam de heimwee terug. Misschien is<br />

dit wel wat ik ben g<strong>aan</strong> koesteren.”<br />

“ALLES IS VOLMAAKT.<br />

ZELFS DE ONVOLMAAKT-<br />

HEID IS VOLMAAKT IN<br />

Z’N ONVOLMAAKTHEID”<br />

Lenny vertelt dat ze nooit op zoek is geg<strong>aan</strong>,<br />

maar dat alles altijd op haar pad<br />

kwam. “In de tweede klas van de lagere<br />

school leerde de juffrouw ons een<br />

driestemmig canon zingen. We werden<br />

in drie groepen verdeeld en zongen<br />

allemaal ‘Kom mee naar buiten allemaal’.<br />

Ik stond in de middelste rij en<br />

begon spont<strong>aan</strong> te huilen. Ik vond het<br />

zo mooi, al die verschillende klanken<br />

en hoe alles één werd. Zo harmonisch.<br />

Het was m’n eerste ervaring hoe muziek<br />

me raakte zonder dat ik er woorden<br />

voor kon vinden.”<br />

GITAAR<br />

“Ik was een levendig kind en klom in de<br />

hoogste bomen. Soms wist ik niet meer<br />

hoe ik eruit moest komen. Ik was vurig,<br />

voetbalde graag en werd vaak Pietje ge-<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | <strong>41</strong>

LENNY KUHR<br />

noemd. Tot ik op een gegeven moment<br />

iemand gitaar hoorde spelen. Ik werd<br />

geraakt door de klanken. Die verfijning,<br />

die nagalm. Ik vertelde mijn ouders dat<br />

ik de klanken zo mooi vond. Uiteraard<br />

verwachtte ik niets. We waren arm, zaten<br />

vaak in het donker omdat we geen<br />

muntje hadden voor de lichtmeter.<br />

Mijn vader, die schilder was, werkte<br />

hele dagen en alle avonden. Toch kreeg<br />

ik op mijn tiende verjaardag een gitaar<br />

cadeau. Een derdehands gitaar. Ook<br />

mocht ik op muziekles en om die lessen<br />

te betalen, schilderde hij bijvoorbeeld<br />

sierletters op de ramen van de<br />

muziekschool.<br />

Na een jaar kreeg ik een betere gitaar.<br />

Ik speelde niet langer buiten,<br />

maar keerde naar binnen, en speelde<br />

op zolder, in mijn slaapkamer op mijn<br />

gitaar. Ik ontdekte dat als je je oor op<br />

de klankkast legt, je veel meer hoort.<br />

Die klank gaat naar binnen, het geluid<br />

dringt door je huid. Elke keer als ik een<br />

D-akkoord <strong>aan</strong>sloeg, realiseerde ik me<br />

dat alle liedjes verborgen zaten in de<br />

abstractie van die ene klank.”<br />

AUSCHWITZ<br />

Op haar twaalfde bezocht Lenny als lid<br />

van een socialistische vereniging een<br />

Hannie Schaft kamp in Polen. Ze leerde<br />

er Poolse volksliedjes en bezocht<br />

Auschwitz. “Als jong meisje zag ik toen<br />

voor het eerst hoe zes miljoen Joden,<br />

zigeuners, homoseksuelen en mongoloïde<br />

kinderen waren omgebracht. Ik<br />

zag de barakken en alle koffertjes met<br />

namen en de enorme berg met haren.<br />

Ik kon het niet vatten, niet begrijpen<br />

waarom de mensheid tot zoiets in staat<br />

kan zijn.”<br />

“Toen ik weer thuis was, werd me<br />

gevraagd om een solo te zingen tijdens<br />

een uitvoering van de muziekvereniging.<br />

Ik koos voor een Pools liedje, het<br />

werd m’n eerste succes. Ik merkte dat<br />

er iets was dat me boven mezelf tilde<br />

als ik geconcentreerd muziek maakte.<br />

Ik ging op zoek naar liedjes en vond een<br />

boekje met volksliedjes. Er stonden Hebreeuwse<br />

en Jiddische liedjes in. Ik wilde<br />

weten hoe je die teksten goed moest<br />

“IN EEN LIED KUN JE<br />

DE HELE WERELD<br />

SAMENVATTEN”<br />

uitspreken. Mijn vader kende iemand<br />

die Jiddisch sprak, een van de weinige<br />

Joodse mensen die in Eindhoven waren<br />

overgebleven. Van haar leerde ik de correcte<br />

uitspraak en zij verwees me naar<br />

iemand die Hebreeuws kende. Daar gebeurde<br />

iets onvergetelijks. Ik ging met<br />

het lied ‘Hoe mooi is het om als vrienden<br />

samen te zitten’ naar hem toe. Hij<br />

zette zijn keppeltje op en ik liep met<br />

hem naar de studeerkamer die vol met<br />

Hebreeuwse boeken stond. Ik kreeg kippenvel.<br />

Het kwam me zo bekend voor<br />

allemaal. Of ik het eerder had gezien.<br />

Het leek of hier mijn heimwee vand<strong>aan</strong><br />

was gekomen.”<br />

“Mijn muze gaat me altijd voor. De<br />

muze is voor mij je intuïtie, je inspiratie,<br />

je ingevingen. Ik ben altijd de weg<br />

van de muze geg<strong>aan</strong>. Het is de trekkracht<br />

van de ziel. Je hoeft niets zelf te<br />

verzinnen, niets zelf te bedenken. Het<br />

is er al.”<br />

JOODSE MYSTIEK<br />

“Ik wachtte ‘s avonds laat op de trein in<br />

Haarlem. Er stond een groepje onduidelijk,<br />

luguber <strong>aan</strong>voelende mannen, die<br />

handtastelijk werden. Ik blufte van me<br />

af, maar kreeg klappen. Met als gevolg<br />

een gebroken neus. De KNO-arts in het<br />

ziekenhuis werd mijn eerste man. Een<br />

Israëlische man, de vader van m’n kinderen.<br />

Door m’n eerste huwelijk kwam<br />

het Jodendom in m’n leven en ben ik<br />

Joods geworden. Ik ben absoluut niet<br />

religieus in de zin dat ik geloof in een<br />

structuur van een geloof. Ik heb leren<br />

inzien dat elk geloof een poging is om<br />

het mystieke te vangen in wetten en geboden.<br />

Het zijn vaak hele mooie verhalen,<br />

waarin alle essentiële elementen<br />

zitten. Het Joodse geloof beteken-<br />

Lenny Kuhr<br />

Lenny Kuhr (Eindhoven 1950)<br />

wint in 1967 het Cabaret der Onbekenden<br />

en maakt later dat jaar<br />

haar televisiedebuut in het VARAprogramma<br />

Nieuwe Liedjes. Ze wint<br />

vier dagen na haar negentiende verjaardag<br />

het Nationaal Songfestival<br />

in het Scheveningse Circustheater.<br />

Een m<strong>aan</strong>d later, op 29 maart 1969,<br />

zegeviert zij ook op het Eurovisie<br />

Songfestival in Madrid. Ze ontvangt<br />

in november 1969 de Zilveren Harp,<br />

een <strong>aan</strong>moedigingsprijs die voor het<br />

eerst wordt uitgereikt. In 1974 krijgt<br />

ze een Edison en brengt ze bondscoach<br />

Rinus Michels een ode met<br />

De generaal, een variant op De troubadour.<br />

Ze wordt benoemd tot ridder in<br />

de Orde van Oranje-Nassau (2007) en<br />

krijgt in 2017 bij de Buma Awards de<br />

Lifetime Achievement Award voor<br />

haar gehele oeuvre.<br />

Haar nieuwste cd Het lied gaat<br />

door verscheen in 2019. Ter gelegenheid<br />

van het jubileum van de<br />

songfestivaloverwinning verscheen<br />

bij de AvroTros de tv-documentaire<br />

Vijftig jaar troubadour. In haar<br />

boek Gekust door de Eeuwigheid (ISBN<br />

978906<strong>41</strong>6<strong>41</strong>18) deelt ze haar persoonlijke<br />

levensreis naar een ruimer<br />

bewustzijn. Lenny Kuhr is getrouwd<br />

met Rob Frank, arts en haar manager<br />

(www.lennykuhr.com).<br />

Kuhr deelde haar levensverhaal<br />

recent in het Inspiratiehuis Arnhem,<br />

een initiatief van Maria Mazarakis,<br />

programmamaker van het<br />

Inspiratiepodium Arnhem, waarop<br />

bekende en minder bekende mensen<br />

hun levensverhaal vertellen.<br />

Een programma dat voorafgeg<strong>aan</strong><br />

wordt met een ‘soulsearching’ van de<br />

sprekers. “Ik ga altijd op zoek naar<br />

de heelheid van de mens”, aldus Mazarakis,<br />

specialist in het ontrafelen<br />

van levensverhalen.<br />

(www.inspiratiehuisarnhem.nl)<br />

42 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

2019<br />

“PRAKTISEER WAT JE PREDIKT.”<br />

Reinier Voet, Lenny Kuhr en Mischa Kool in<br />

Oosterbeek. Beeld Mischa Muijlaert.<br />

de voor mij het zoeken naar de mystiek<br />

die erachter zat. De kabbala trok me<br />

erg <strong>aan</strong>. Het huwelijk heeft geen stand<br />

gehouden. Net na het behalen van een<br />

gouden plaat met ‘Visite’ keerde ik met<br />

twee jonge kinderen vanuit Israël terug<br />

naar Nederland.”<br />

Lenny ontmoette schrijver Herman<br />

Pieter de Boer en ze werden een stel. Hij<br />

schreef de prachtigste liedjes voor Lenny<br />

en bracht de antroposofie in haar leven.<br />

“Vanaf die tijd kreeg ik bijzondere<br />

dromen en visioenen. Ik draag ze nog<br />

altijd in me mee, dieper zelfs dan toen.<br />

Ondertussen bleef mijn gevoel van<br />

heimwee maar <strong>aan</strong>wezig. Ik besefte dat<br />

ik de vraag zou moeten beantwoorden<br />

wie ik werkelijk was.”<br />

Haar succes ‘Visite’ ging een eigen<br />

leven leiden. “Ik kwam in een commercieel<br />

feestcircuit terecht en dacht op<br />

een gegeven moment: ‘maar dit is niet<br />

de bedoeling’. Ik bekeek mezelf als een<br />

soort toeschouwer. Van de een of de andere<br />

dag besloot ik om dit niet langer<br />

meer te doen. Ik wilde m’n eigen ding<br />

doen. Invulling geven <strong>aan</strong> mijn gevoel<br />

van heimwee. Uitdrukking geven <strong>aan</strong><br />

wat ik echt belangrijk vind.”<br />

STEMVERLIES<br />

In 1993, op 43-jarige leeftijd, hielp een<br />

vrouwelijke leraar me met mijn zoektocht.<br />

Ik ging onder meer mediteren.<br />

Drie weken later verloor ik mijn stem.<br />

Het had niets met stembanden te maken.<br />

Het was iets diepers. Ik kon geen<br />

klinkers meer zeggen. Geen lage tonen<br />

uitbrengen. Ik was niet meer te verst<strong>aan</strong>.<br />

Ik wist dat het geen verkoudheid<br />

was. Ik was bang, zo bang… Het was<br />

het ergste dat me kon overkomen. Wat<br />

bleef er nog van me over zonder stem?<br />

Wie ben je nog als je niet meer bent<br />

wie je meende te zijn? Het leek wel of<br />

ik afgesneden werd. Ook van de liefde.<br />

Alle inspiratie was me altijd via de klanken,<br />

via de stem, ingevallen. Dat alles<br />

viel weg. Na dagen van wanhoop kreeg<br />

ik een visioen. Een gezicht, met azuurblauwe<br />

ogen en een witte tooi keek mee<br />

<strong>aan</strong>. Voor mij was het een bemoediging.<br />

Ik kreeg meer visioenen. Het was<br />

de start van een jarenlang proces waar-<br />

“JE MUZE, JE INSPIRATIE, INGEVING OF GEEST, IS<br />

DICHTERBIJ DAN JE ADEM EN EERDER DAN JE VOETSTAP”<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 43

LENNY KUHR<br />

voor ik nu zo dankbaar ben. Het ergste<br />

in m’n leven bleek het mooiste dat me<br />

kon overkomen.”<br />

ILLUSIE<br />

“Ik wandelde door het bos en realiseerde<br />

ik me dat alles illusie was. Echt alles.<br />

Alles wat ik zie, wat ik heb en wie ik<br />

denk te zijn. Er kwam een enorme stilte<br />

in me. Tot die tijd was er hoop dat<br />

ik mijn stem zou terugkrijgen en weer<br />

kon zingen. Maar mijn leraar zei me<br />

dat dit misschien wel nooit meer zou<br />

gebeuren. Ik besefte dat ik louter en<br />

alleen op mezelf was <strong>aan</strong>gewezen. De<br />

constructie die ik van mijn leven had<br />

gemaakt, spatte uiteen. Mijn imago,<br />

mijn naam, de foto’s van mij, ik besefte<br />

ineens dat ik het niet was. Wel was er<br />

iets dat nog het beste valt te omschrijven<br />

als vertrouwen. Het vertrouwen dat<br />

zegt: laat je maar vallen. In het grote<br />

niets. In volstrekte overgave. Het bood<br />

me inzicht in wie wij mensen daadwerkelijk<br />

zijn. Dit was het waarnaar ik op<br />

zoek was geweest.”<br />

“IK BEN NIET GAAN<br />

ZOEKEN NAAR DINGEN,<br />

ZE KWAMEN ALTIJD<br />

OP M’N PAD”<br />

“In de moeilijkste periode van mijn leven,<br />

heb ik het inzicht gekregen dat<br />

je nooit uit de eenheid kunt stappen.<br />

Ook als ik een fout maakte of verdrietig<br />

was, dan voelde ik het illusionaire aspect<br />

ervan. Het diepe gevoel van heimwee<br />

heeft me uiteindelijk naar huis gebracht.<br />

Naar mijn innerlijk huis. Een<br />

herinnering die in de blauwdruk van<br />

onze ziel is geweven. Ik ben door het<br />

stof van deze aarde geg<strong>aan</strong> om het later<br />

weer van me af te sl<strong>aan</strong>. Ik moest het<br />

trucje doorkrijgen om alle verlokkingen<br />

van het leven te doorzien, de weg<br />

te leren kennen en de kaart van het leven<br />

totaal in zicht te krijgen. Dat wat je<br />

zoekt is dichtbij. Dichter dan je adem.<br />

Daar waar je hart is. Je muze, je geest<br />

gaat je altijd voor in een lokkende dans.<br />

Ze danst je en helpt je door angsten en<br />

patronen heen te breken. Je volgt die<br />

koers en dan ben je altijd thuis.”<br />

“Het verlies van mijn stem nodigde<br />

me uit om niet langer vast te houden<br />

<strong>aan</strong> ideeën en patronen hoe ik het leven<br />

wilde hebben. We menen het zelf<br />

altijd zo goed te weten. Inmiddels heb<br />

ik geen enkel ideaal meer. Ik werk nergens<br />

naartoe. Ik denk niet na over waar<br />

ik morgen, volgend jaar of over tien<br />

jaar wil st<strong>aan</strong>. Ik ervaar mezelf als een<br />

leeg vat en laat me vullen door het Goddelijke.<br />

Alles is volmaakt. Zelfs de onvolmaaktheid<br />

is volmaakt in z’n onvolmaaktheid.<br />

Niets wat tastbaar is, is perfect.<br />

Maar de perfectie straalt door alles<br />

heen. Ook door het gebrek. Door mij,<br />

door jou, door alles.”<br />

‘Het lied gaat door’ werd uitgebracht op<br />

29 maart 2019. Beeld Rob Frank.<br />

INTENTIE<br />

“De intentie is belangrijk, niet de reden.<br />

Zoals ik het ervaar, is er geen benoembare<br />

reden waarom je iets doet.<br />

Er is alleen intentie. De intentie van<br />

mij is om mensen te raken waar ze geraakt<br />

willen worden. Om hun bron te<br />

laten voelen. Zonder een van te voren<br />

door mij bedacht of gewenst resultaat.<br />

Mensen leven vaak ergens naar toe.<br />

Jammer, want dan heb je al een beeld<br />

van wat je wilt bereiken, terwijl je ook<br />

je muze, je intuïtie kunt volgen zonder<br />

bedacht doel. Als je de stroom volgt,<br />

ontmoet je de juiste mensen, weet je<br />

waar je ‘ja’ en ‘nee’ tegen wilt zeggen.<br />

Dit noem ik het stille licht. Het is er<br />

altijd. In pijn en in klatergoud. In het<br />

zoet en het zout. En in het weten wie<br />

te zijn.” n<br />

44 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

JELLE BARTELS<br />

In een groot deel van mijn carrière als financieel adviseur voelde<br />

ik mij alleen st<strong>aan</strong>. Ik wilde met mensen in gesprek over hun dromen<br />

en doelen. Dat was toen niet bepaald de norm. Medio 2005<br />

las ik een artikel over een vrouw die blij verrast was met de manier<br />

waarop ze advies had gekregen. Haar adviseur sprak niet over producten,<br />

maar wilde weten hoe zij haar ideale leven zag en wat geld<br />

daar<strong>aan</strong> kon bijdragen. Die man was <strong>Ivo</strong> <strong>Valkenburg</strong>.<br />

Zoek de<br />

middenweg<br />

Ik zocht contact met hem en volgde<br />

een opleiding die hij gaf. Naarmate<br />

de jaren vorderden, werd ons<br />

contact intensiever. Van het begeleiden<br />

van ondernemers en hun<br />

teams naar een hechte vriendschap<br />

en een diepe (h)erkenning van<br />

elkaar als mens. We leerden veel van elkaar<br />

en een belangrijk onderdeel was<br />

wat hij noemde ‘de middenweg’. Een<br />

weg voorbij tegenpolen, voorbij voor en<br />

tegen, voorbij de botsing van ego’s. De<br />

middenweg is de essentie van inclusiviteit.<br />

Alles wordt meegenomen dat er<br />

voor iedereen het meeste toe doet. Met<br />

het vinden van de middenweg laten<br />

we letterlijk zaadjes groeien voor een<br />

meer duurzaam en bezield leven.<br />

<strong>Ivo</strong> leefde deze uitgangspunten als<br />

geen ander. Iedereen die op zijn pad<br />

kwam, bekeek hij met compassie en<br />

empathie. Voor veel mensen was dat<br />

soms even wennen, maar als je <strong>Ivo</strong><br />

iets beter leerde kennen, zag je: zo is<br />

hij echt! Elk mens voelde zich gezien<br />

door hem. Iedereen herkende zijn grote<br />

lach. Zijn oprechte interesse en zijn<br />

luisterend oor gaven je het gevoel jezelf<br />

te kunnen zijn. <strong>Ivo</strong> zag je voor wie<br />

je was en oordeelde daar niet over. Of<br />

je het nu wel of niet met hem eens<br />

was, hij vond altijd overeenkomsten.<br />

Ik droom van een wereld waar we allemaal<br />

een stukje <strong>Ivo</strong> in ons dragen en<br />

dit actief gebruiken om onze verschillen<br />

te overwinnen.<br />

NALATENSCHAP<br />

In zijn nalatenschap zou ik een lans<br />

willen breken om elke dag steeds een<br />

stukje meer de middenweg te nemen.<br />

Om elke dag compassie en empathie<br />

te oefenen. Om te luisteren naar je ego<br />

(waar, onwaar, fout, goed), maar deze<br />

wel te verstillen als de oordelen komen.<br />

46 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

JELLE BARTELS<br />

Deze oordelen uit te stellen. En vooral<br />

in elk gesprek, elke ontmoeting te onderzoeken<br />

waar de overeenkomsten liggen.<br />

Want waar verschillen zijn, zijn<br />

minstens zoveel overeenkomsten.<br />

<strong>Ivo</strong> was meester in de dialoog. De<br />

kloof in de maatschappij tussen links<br />

en rechts, voor- en tegenstanders is onwerkbaar.<br />

Die kloof wordt groter door<br />

discussie (welles/nietes) en debat (overtuigen<br />

van gelijk). Deze kloof kon volgens<br />

<strong>Ivo</strong> worden geheeld via dialoog:<br />

door empatisch te luisteren naar wat<br />

mensen ten diepste beweegt, kom je erachter<br />

dat mensen vaak hetzelfde verlangen.<br />

Dan overstijg je de waarheid<br />

van vandaag en creëer je mogelijkheden<br />

voor het maken van een menselijk<br />

verschil. Er ontstaat ruimte voor<br />

de toekomst en er komen steeds meer<br />

plekken waar je echt jezelf kunt zijn en<br />

waar je je volledige potentieel kan ontwikkelen.<br />

“SCHOUDER AAN SCHOUDER<br />

HEEFT EEN NIEUWE<br />

DIMENSIE GEKREGEN”<br />

GEMIS<br />

<strong>Ivo</strong> is niet meer op deze wereld. Het gemis<br />

<strong>aan</strong> een groots en geweldig mens<br />

kan ik niet wegnemen. Wel kunnen<br />

we er samen elke dag voor zorgen dat<br />

zijn nalatenschap niet alleen maar een<br />

herinnering wordt. Zo houden wij <strong>Ivo</strong><br />

in ons midden en maken we de wereld<br />

een beetje mooier.<br />

<strong>Ivo</strong> heeft mij tijdens onze vriendschap<br />

en werkzaamheden keer op keer<br />

laten zien dat het mogelijk is om, zoals<br />

hij dat zei, ‘een stukje hemel op aarde’<br />

te creëren’. Door mensen ten diepste te<br />

verbinden op momenten dat ik dacht<br />

dat het niet meer mogelijk was. Door<br />

met compassie te luisteren naar mensen<br />

die streden voor hun dromen en<br />

met empathie te reageren als de emoties<br />

hoog opliepen. Door niet te oordelen,<br />

maar je in je waarde te laten. Zo<br />

creëerde hij ruimte voor de mens achter<br />

het verhaal en liet hij ruimte ontst<strong>aan</strong><br />

voor groei en verbinding. Met begrip<br />

voor alle belanghebbenden. Dialoog,<br />

compassie en empathie stonden<br />

altijd centraal. Ik wens je toe dat je – en<br />

iedereen om je heen – elke dag vijf minuten<br />

meer dan de dag ervoor ruimte<br />

maakt voor de middenweg.<br />

<strong>Ivo</strong>, ik mis je. Door jou heeft schouder<br />

<strong>aan</strong> schouder een nieuwe dimensie<br />

gekregen. Ik wens dat ik deze schouders<br />

binnenkort overal weer tegen ga<br />

komen. Het zou betekenen dat de middenweg<br />

steeds groter wordt. n<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 47

JAAP HIDDINGA<br />

<strong>Ivo</strong> en louter leven<br />

Tintelend als de warme regen<br />

Stroomde het leven door je bloed<br />

Golvend ademt het door je aderen<br />

En liet het de glanzende warmte van jouw liefde achter – overvloed<br />

Heerlijk was het meeg<strong>aan</strong> in deze deining<br />

Voor op en neerg<strong>aan</strong>de levenskracht<br />

Zonder enige gedachte of overweging<br />

Gaf je jezelf over <strong>aan</strong> het leven, helderzacht<br />

Toevallig viel alles zomaar samen<br />

In het kleine hoekje van je ziel<br />

En ik zag door heldere ramen<br />

Hoe je hart openviel<br />

Zonder een enkele verwachting<br />

Of verlangen van menselijke aard<br />

Wachte je op de zuivere herinnering<br />

Van Gods – bewustzijn – dat alles klaart<br />

Beste <strong>Ivo</strong>, je hebt licht gebracht<br />

op aarde <strong>aan</strong> heel veel mensen<br />

en nu mag je, thuis, het ware licht<br />

van je ziel weer ervaren.<br />

In dankbaarheid, Jaap Hiddinga<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 49

CHARLES EISENSTEIN<br />

CHARLES EISENSTEIN:<br />

“NIEUW VERHAAL.”<br />

50 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

2020<br />

“Vaak wordt naar mensen in de financiële sector gekeken als ‘hebzuchtig’ en ‘slecht’. Als je ze<br />

echter spreekt, blijken ze niet slechter of beter te zijn dan wie dan ook. Ik wil graag voorbij de triviale<br />

diagnose van problemen kijken. Voorbij het idee dat de toestand in de wereld wordt veroorzaakt door<br />

iets van buitenaf, iets ‘anders’. Als er één ding is waarin onze samenleving goed is, dan is het een<br />

vijand bestrijden. Maar hoe zit het met onszelf?”, aldus Charles Eisenstein die op het gebied van<br />

duurzaamheid en systeeminnovatie tot ’s werelds meest gerespecteerde thought leaders behoort.<br />

Charles Eisenstein over ons onvervuld potentieel<br />

Bouwen op het<br />

fundament van liefde<br />

TEKST IVO VALKENBURG<br />

Oan kinds af <strong>aan</strong> was Eisenstein<br />

geïnteresseerd in de essentie<br />

van het leven. Altijd<br />

bezig met vragen als: ‘waar<br />

kom ik vand<strong>aan</strong>?’ en ‘wie<br />

ben ik?’ Zijn vader, professor<br />

in de politieke wetenschappen, was fel<br />

gekant tegen de Vietnamoorlog.<br />

“Maatschappelijke bevlogenheid is<br />

me met de paplepel ingegoten. De uitgemergelde<br />

lichamen tijdens de Ethiopische<br />

hongersnood, mijn half-Joodse<br />

afkomst en de verschrikkingen uit<br />

de Holocaust, het regime van Stalin<br />

in Rusland maakten we duidelijk dat<br />

er iets flink mis is met de wereld. Tel<br />

daarbij op de desastreuze invloed van<br />

de mens op de ecologie en dan wordt<br />

het wel heel moeilijk om het geloof te<br />

behouden dat de mens een positieve<br />

bijdrage levert in deze wereld. Ik heb<br />

altijd een ‘innerlijk protest’ gevoeld.<br />

Het schoolsysteem, waar weinig ruimte<br />

was voor kritisch denken, droeg bepaald<br />

niet bij om hier een uitweg in<br />

te vinden. Het maakte me radicaler in<br />

het denken. Niet zozeer politiek/economisch<br />

maar radicaal in de oorspronkelijke<br />

betekenis van het woord: op zoek<br />

naar ‘de wortel’ van het leven en de sociaal-maatschappelijke<br />

problematiek.”<br />

MYTHE VAN CONTROLE<br />

Aan de wortel van veel problemen zie<br />

ik verschillende programma’s en patronen<br />

die we in onszelf afdraaien. In onze<br />

beschaving, vooral die van de Westerse<br />

wereld, wordt het perspectief gehanteerd<br />

van een maakbare wereld. Het<br />

idee dat als je weet hoe iets werkt, je<br />

“DE COLLECTIEVE INTELLI-<br />

GENTIE LEERT ONS DAT HET<br />

NIET WIJS IS OM ELKAAR TE<br />

BECONCURREREN MET HET<br />

EIGENBELANG VOOROP”<br />

het ook kunt controleren en beheersen.<br />

Maar met de echt grote problemen weten<br />

we ons geen raad. Denk <strong>aan</strong> de honger<br />

in de wereld, de klimaatproblematiek,<br />

de vernietiging van de biodiversiteit,<br />

de vluchtelingenproblematiek, de<br />

toename van het <strong>aan</strong>tal verslaafden, auto-immuunziektes,<br />

zelfmoorden, enzovoorts.<br />

We weten als samenleving niet<br />

wat we ermee <strong>aan</strong> moeten. Het lukt<br />

niet om de boel ‘onder controle te krijgen’.<br />

Corona laat echter wel ruimte<br />

voor een plan van <strong>aan</strong>pak. We denken<br />

dat we deze crisis wel onder controle<br />

kunnen krijgen. Mensen g<strong>aan</strong> gemakkelijk<br />

mee in de paniek. Zij worden direct<br />

<strong>aan</strong>gesproken op een <strong>aan</strong>tal basisangsten<br />

en tegelijkertijd wordt het<br />

idee gevoed dat het probleem dankzij<br />

de autoriteiten bezworen kan worden.<br />

Eindelijk een crisis die autoriteiten wel<br />

kunnen managen. Deze pandemie kunnen<br />

we de baas. Dat klinkt anders dan<br />

al die ongekend grote dreigingen waar<br />

niemand een oplossing voor weet. Het<br />

idee van controleren en beheersen zit<br />

diep genesteld in onze maatschappe-<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 51

CHARLES EISENSTEIN<br />

lijke structuren. Vanuit deze visie bestaat<br />

er ook geen eenheid. Alles staat<br />

los van elkaar. Onderverdeeld in goed<br />

en kwaad, wie niet voor ons is, is tegen<br />

ons. Volgens dit idee bestaat de wereld<br />

uit los van elkaar st<strong>aan</strong>de bouwstenen.<br />

Een idee dat lijnrecht staat tegenover<br />

de natuur.”<br />

COLLECTIEVE INTELLIGENTIE<br />

“Er bestaat ook een ander programma.<br />

Het is een verhaal dat ons niet is verteld<br />

in het moderne onderwijs, wetenschap,<br />

economie of psychologie. Er is voorbij<br />

ons ‘kleine-ik’ ook een collectieve intelligentie,<br />

die leert dat het niet van wijsheid<br />

getuigt om onszelf te zien als afgescheiden<br />

individuen die elkaar beconcurreren<br />

met het eigen belang voorop,<br />

maar dat alles en iedereen onderling<br />

met elkaar in verbinding staat. Diep<br />

van binnen weten we dat deze visie de<br />

waarheid is.”<br />

“De collectieve intelligentie is een<br />

bron van inspiratie voor alles en iedereen.<br />

Het is ook waar mijn schrijven,<br />

spreken en creatieve werk uit voortkomt.<br />

We zijn gewend om over ‘ons<br />

werk’ te spreken, maar ik zie dat anders.<br />

We verbinden ons bewust of onbewust<br />

met een informatieveld. Die informatie<br />

is er al. Ze klopt bijvoorbeeld<br />

bij mij <strong>aan</strong>, en als ik er niets mee doe,<br />

dan gaat het naar iemand anders. Ik beschouw<br />

mezelf dan ook niet als de eigenaar<br />

van ‘mijn’ werk. Daarom voelt<br />

het ook niet goed om mijn werk achter<br />

betaalmuren <strong>aan</strong> te bieden, ook al kan<br />

ik ondersteuning uiteraard wel waarderen.<br />

Mijn rol is niet belangrijker dan<br />

die van wie dan ook. Elk mens vormt<br />

op zijn of haar authentieke manier een<br />

puzzelstukje in de oplossing van alle<br />

problemen.”<br />

Volgens Eisenstein kijken we al snel<br />

naar het belang en de impact van ons<br />

eigen werk. “Het komt niet snel bij ons<br />

op dat we allemaal even belangrijk zijn.<br />

Zichtbaar of niet. Neem de investeringsmanager<br />

die het goede wil doen voor<br />

de wereld. Hij richt een social enterprise<br />

op en investeert miljoenen in een betere<br />

wereld. We zijn geneigd te denken<br />

dat hij meer impact heeft dan de lerares<br />

die slechts een handjevol kinderen<br />

een stukje verder helpt. Maar kijken we<br />

goed? Als we over 500 jaar kunnen terugkijken,<br />

dan zien we wellicht dat de<br />

impact investeerder grote golven <strong>aan</strong> de<br />

oppervlakte heeft gerealiseerd, terwijl<br />

de kleuterlerares een liefdesbrief <strong>aan</strong> de<br />

toekomst heeft geschreven. Haar toewijding<br />

<strong>aan</strong> de ontwikkeling van het potentieel<br />

van de kinderen heeft het leven<br />

van die kinderen veranderd. Die kinderen<br />

hebben met hun liefde, wijsheid en<br />

kracht weer heel veel andere mensen<br />

geraakt en die geven dat weer door in<br />

hun omgeving. Dit kan invloed hebben<br />

op vele generaties. Laten we niet langer<br />

elkaar vergelijken. Ieder van ons heeft<br />

een stukje van de sleutel in handen om<br />

zichzelf en de wereld te verbeteren.”<br />

NIEUW VERHAAL<br />

Hoe verbeter je de wereld? Waar moet<br />

je beginnen? Binnen of buiten het systeem?<br />

“Er is hier sprake van een paradox.<br />

De een stelt dat we de best<strong>aan</strong>de<br />

systemen moeten respecteren en van<br />

binnenuit vernieuwing kunnen bewerkstelligen,<br />

terwijl de ander het tijdverspilling<br />

vindt om best<strong>aan</strong>de systemen<br />

<strong>aan</strong>dacht te geven. Degene die het<br />

systeem van binnenuit wil <strong>aan</strong>pakken,<br />

ziet het juist weer als tijdsverspilling<br />

om jezelf te verliezen in idealistische,<br />

onhaalbare dromen.”<br />

Volgens Eisenstein spelen beide visies<br />

door ons heen. “Evenals de schijnbare<br />

tegenstelling van ‘werken <strong>aan</strong> de<br />

wereld’ en ‘werken <strong>aan</strong> jezelf’. Ook<br />

daar ligt de waarheid waarschijnlijk ergens<br />

in het midden.”<br />

“IN WERKELIJKHEID ZOUDEN<br />

WE ONS BETER WAT MEER<br />

KUNNEN OVERGEVEN AAN<br />

HET NIET-WETEN”<br />

CHARLES EISENSTEIN<br />

Charles Eisenstein (1967) studeerde<br />

wiskunde en filosofie <strong>aan</strong> Yale University.<br />

Hij is filosoof, spreker en de<br />

auteur van Climate – A New Story, The<br />

More Beatiful World Our Hearts Know<br />

is Possible, The Ascent of Humanity, Sacred<br />

Economics en The Yoga of Eating.<br />

In al zijn boeken gaat het over het<br />

oude verhaal van ‘separation’ dat<br />

niet meer werkt en het nieuwe verhaal<br />

van ‘interbeing’ dat zich steeds<br />

meer laat zien. In ‘the space between<br />

stories’ lopen we tegen van alles <strong>aan</strong>.<br />

Dat waar we tegen<strong>aan</strong> lopen, is volgens<br />

Charles een uitnodiging om op<br />

te ruimen. Na een periode van onrust<br />

en een gevoel dat er iets goed<br />

mis is in de wereld, vond Eisenstein<br />

een antwoord op zijn ongenoegens.<br />

Hij realiseerde zich dat de manier<br />

waarop we leven niet overeenkomt<br />

met onze natuurlijke staat van zijn.<br />

Hij reist de wereld over om zijn verhaal<br />

te vertellen. Op deze evenementen<br />

vraagt hij alleen om een vrijwillige<br />

bijdrage en zijn boeken kun je<br />

gratis lezen op internet. Omdat ‘geven’<br />

ons gelukkig maakt en we dat<br />

wel iets meer kunnen gebruiken in<br />

onze samenleving, vindt Eisenstein.<br />

Meer informatie:<br />

www.charleseisenstein.org<br />

“Voor systeemverandering worden we<br />

uitgenodigd om in een veranderingsproces<br />

te participeren dat groter is dan<br />

onszelf. Het is tijd om het onderliggende<br />

verhaal van ons neo-liberale systeem te<br />

vernieuwen. Het is niet zo dat wij mensen<br />

alleen maar ego-gericht zijn, altijd<br />

bereid zijn elkaar een pootje te lichten,<br />

gedreven door hebzucht, afgunst en jaloezie.<br />

We beschikken gelukkig ook nog<br />

over de mogelijkheid om ons met een<br />

hogere intelligentie te verbinden. Vanuit<br />

die inspiratiebron kunnen we tot een<br />

nieuw verhaal komen over hoe we willen<br />

dat de wereld eruit komt te zien en<br />

wat we daar zelf <strong>aan</strong> kunnen bijdragen.”<br />

52 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

2020<br />

“ELK MENS VORMT OP ZIJN OF HAAR<br />

AUTHENTIEKE MANIER EEN PUZZELSTUKJE<br />

IN DE OPLOSSING VAN ALLE PROBLEMEN”<br />

POLARISATIE<br />

“Meer dan ooit zijn we vergeten wie<br />

we zijn. We voelen ons afgescheiden<br />

van onszelf, onze naasten en de natuur.<br />

Dat verlies <strong>aan</strong> identiteit leidt<br />

tot polarisatie. Het is een voedingsbodem<br />

voor onder meer radicale politieke<br />

stromingen, complottheorieën en<br />

sektarische bewegingen. Corona laat<br />

zien wat voor kracht er ontstaat als<br />

de mens zich verenigt rond een gezamenlijk<br />

doel. Dan zijn grote veranderingen<br />

wel razendsnel mogelijk. Technisch<br />

gezien zijn alle wereldproblemen<br />

op te lossen. Het grootste obstakel<br />

is de onenigheid tussen mensen. Het<br />

creatieve vermogen van de mens is onbegrensd.<br />

Een mens alleen kan echter<br />

weinig realiseren. De echte slagkracht<br />

begint als mensen met elkaar g<strong>aan</strong> samenwerken,<br />

voorbij de vraag of we<br />

het wel of niet met elkaar eens zijn.”<br />

“De basis hiervoor ligt in het opnieuw<br />

ontdekken van wie we zijn. Vroegen<br />

voelden mensen zich meer verbonden<br />

met hun omgeving. De lokale gemeenschap<br />

was belangrijk. We kenden elkaar,<br />

deelden verhalen en plekken<br />

waarop betekenisvolle dingen in het leven<br />

gebeurden. Die gemeenschap, die<br />

gezamenlijkheid, is uit elkaar gevallen.<br />

Tegenwoordig reizen we de wereld over,<br />

maar vaak zonder verbinding met onszelf,<br />

de medemens en de natuur. Het gemis<br />

<strong>aan</strong> identiteit maakt ons gevoelig<br />

voor social media, waarop we ons ego<br />

kunnen profileren. Ook zijn we gevoelig<br />

voor theorieën en politieke of religieuze<br />

verhalen die ons een ‘valse’ identiteit<br />

geven.”<br />

NIET-WETEN<br />

“Verwacht van mij geen eenvoudig plan<br />

om alle problemen op te lossen. Wel zie<br />

ik een uitweg door anders in het leven<br />

te g<strong>aan</strong> st<strong>aan</strong>. Om te onderzoeken welk<br />

verhaal het best<strong>aan</strong>de verhaal van afscheiding<br />

kan vervangen. Om te ontdekken<br />

wie we zijn en welke missie we<br />

gezamenlijk hebben. Om zo weer nieuwe<br />

gemeenschappen te bouwen, een<br />

nieuwe economie gebaseerd op welzijn<br />

voor alles en iedereen. Dan gaat het<br />

over mededogen in ons werk, over het<br />

laten varen van oordelen en over het<br />

ontdekken van de onvervulde potentie<br />

binnen onszelf, in onze relaties en<br />

binnen onze bedrijven. Er is zoveel haat<br />

in de wereld. Haat is onvervulde liefde.<br />

Onze liefde mag onvoorwaardelijker<br />

worden. We mogen alles en iedereen,<br />

positief of negatief, meer g<strong>aan</strong> zien in<br />

het licht van dankbaarheid. Alles heeft<br />

een reden. We menen snel die reden te<br />

kennen, maar in werkelijkheid zouden<br />

we ons beter wat meer kunnen overgeven<br />

<strong>aan</strong> het ‘niet-weten’.”<br />

BETEKENIS<br />

Volgens Eisenstein is het goed om te<br />

kijken naar het onvervuld potentieel<br />

binnen bedrijven en organisaties.<br />

“Een bedrijf kun je zien als een levend<br />

wezen. Alles is immers in de kern vervuld<br />

van collectieve intelligentie. Gaat<br />

ondernemen over overleven, maximaliseren<br />

en louter groeien? Zo gaat het<br />

niet in de natuur. Daar heeft alles en<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 53

CHARLES EISENSTEIN<br />

iedereen een eigen rol van betekenis.<br />

Er is geen concurrentie. In natuurlijke<br />

ecosystemen is er altijd sprake van<br />

diversiteit. Alles heeft een functie.”<br />

Bedrijven zullen zich af moeten vragen<br />

of ze leven en schoonheid in de wereld<br />

brengen, aldus Eisenstein. “Waarom bestaat<br />

jouw onderneming? Om veel geld<br />

te verdienen of om het leven te dienen?”<br />

FINANCIËLE SECTOR<br />

En hoe zit het met de onvervulde potentie<br />

in de financiële sector? “Erken allereerst<br />

de moeilijke situatie waarin je<br />

verkeert. Ja, je wilt bijdragen <strong>aan</strong> het leven,<br />

maar ondertussen zit je elke dag<br />

vast in een systeem dat iets anders van<br />

je verwacht. Ik raad je <strong>aan</strong> om eens in<br />

alle rust stil te st<strong>aan</strong> bij die ongemakkelijke<br />

waarheid. Dat oncomfortabele gevoel<br />

binnen jezelf helpt om tot vernieuwing<br />

te komen. Gemakkelijke antwoorden<br />

best<strong>aan</strong> er niet. Als je je realiseert<br />

dat je in een ingewikkelde situatie zit,<br />

kan er inspiratie komen om het anders<br />

te g<strong>aan</strong> doen. Stapje voor stapje. Als je<br />

“WELK LIED ZING JIJ<br />

ALS JE VOLUIT LEEFT?”<br />

CHANGE THE STORY<br />

“Problems rest on top of systems, systems<br />

rest on top of stories”, aldus<br />

Charles Eisenstein. Met het initiatief<br />

Change the Story, een platform voor<br />

goede storytelling gaat (documentaire)<br />

filmmaker Jeppe van Pruissen<br />

op zoek naar nieuwe verhalen die laten<br />

zien dat het anders kan. “Het destructieve<br />

verhaal over oneindige economische<br />

groei is toe <strong>aan</strong> vernieuwing.<br />

Met Change the Story g<strong>aan</strong><br />

we op zoek naar nieuwe verhalen<br />

die met elkaar de basis g<strong>aan</strong> vormen<br />

voor een duurzame toekomst met<br />

een gezonde samenleving. Denk bijvoorbeeld<br />

<strong>aan</strong> verhalen over grondgebruik,<br />

het proces van ego naar eco<br />

en de vernieuwing van het economische<br />

adagium van louter financieel<br />

gericht op korte termijn naar meervoudige<br />

waardecreatie voor de lange<br />

termijn”, aldus Van Pruissen, die<br />

wordt gesteund door een breed <strong>aan</strong>tal<br />

mensen en organisaties op het gebied<br />

van maatschappelijke transitie<br />

zoals bijvoorbeeld het New Financial<br />

Forum, Thrive Institute, Economy<br />

Transformers, De Transitiemotor en<br />

Decade of Action. Van Pruissen heeft<br />

eerder een sleutelrol vervuld bij de<br />

opbouw van www.maatschapwij.nu,<br />

een online inspiratieplatform dat<br />

jaarlijks meer dan een miljoen mensen<br />

bereikt over een socialer en duurzamer<br />

Nederland.<br />

Meer informatie:<br />

Jeppe van Pruissen – (06) 24 21 45 02<br />

bijvoorbeeld financieel adviseur bent,<br />

loop je wellicht tegen een project <strong>aan</strong><br />

dat financiering behoeft en dat je diep<br />

in je hart raakt. Probleem is echter dat<br />

het financieel rendement van de investering<br />

vanuit het marktconforme denken<br />

te laag is. Jij ziet echter een return<br />

in menselijkheid, dierenwelzijn, natuur,<br />

in sociale aspecten of op een ander<br />

betekenisvol vlak. Wellicht heb je<br />

een cliënt die, evenals jij, ook wordt geraakt<br />

door dat project. Zo breng je mensen<br />

met gelijke wensen bij elkaar. Het<br />

zou een voorbeeld kunnen zijn van een<br />

eerste voorzichtige stap. Vervolgens verandert<br />

je leven langzaam, je werk, en<br />

soms ook de relaties om je heen. Langzaam<br />

kom je tot de ontdekking dat niet<br />

‘schaarste’, maar juist ‘overvloed’ de essentie<br />

van het leven is. Zo is het je niet<br />

geleerd in de economie-boeken, maar<br />

nu kijk je naar buiten en hoor je de vogels<br />

zingen. Die zingen niet om geld te<br />

verdienen of om beter te zingen dan andere<br />

vogels. Ze zingen omdat ze leven.<br />

Welk lied zing jij als je voluit leeft?” n<br />

Het volledige interview met Charles Eisenstein<br />

staat online op het YouTube Kanaal van<br />

het New Financial Forum.<br />

54 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

JEROEN TIMMERS<br />

Nee, <strong>Ivo</strong>.<br />

Niet nu.<br />

Ik ga je niet de hemel in prijzen<br />

Dat was altijd al je thuisbasis<br />

Vertel me over de dood<br />

Vertel me over verg<strong>aan</strong><br />

Fluister me in<br />

Dat dat pure leven<br />

Waar je voor stond<br />

Vroeg om een cyclus<br />

Door grond<br />

God, wat hebben we gelachen<br />

Mijn hemel, wat een tranen zijn gevloeid<br />

Want Jezus, wat zullen we je missen<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 55

TANJA CATHARINA ABBAS<br />

56 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

TANJA CATHARINA ABBAS<br />

<strong>Ivo</strong><br />

‘Dat is zo mooi Tanja’<br />

‘zooooo mooi’<br />

‘Ik ben zooooooo blij’<br />

‘Dank je wel’<br />

‘Dank je wel’<br />

Stilte<br />

Zijn stem is zacht<br />

bijna fluisterend<br />

De intonatie warm<br />

De vibratie ontroerend<br />

Ruimte<br />

Ik vertel hem een van mijn verhalen<br />

Hij houdt van mijn verhalen<br />

Ik van de zijne<br />

We zijn beide verhalenvertellers<br />

Leven<br />

Niets is te gek<br />

Alles is bespreekbaar<br />

Hij is een en al<br />

Openheid<br />

Aandacht<br />

Aanmoediging<br />

Even later buldert zijn lach door de kamer<br />

Hij springt achter de piano<br />

Rake klanken zwieren door de ruimte<br />

Edwin gaat onverstoorbaar verder<br />

Lili en ik dansen mee<br />

We gieren het uit<br />

Tranen rollen over onze wangen<br />

Twee leeuwenvrouwen<br />

met een schone maagd<br />

Vieren<br />

‘Oh wat houd ik toch veel van jou Lili, dat weet je toch hè’<br />

‘Ja dat weet ik’<br />

‘Het is zoooo fijn dat je er bent Tanja!!!’<br />

‘Ik houd ook van jou. Je bent mijn zus’<br />

Verbinding<br />

Ik ben stille getuige van alles wat Liefde is<br />

Onderdeel ervan<br />

Omdat hij niets uitsluit<br />

Het is een houden van<br />

voorbij alle hokjes<br />

Omdat het stroomt<br />

Zonder voorbehoud<br />

Naar alles en iedereen<br />

Sorry<br />

‘Het is allemaal afkomstig uit dezelfde bron’<br />

‘Ik weet het <strong>Ivo</strong>, ik weet het’<br />

Ik voel het<br />

Door jou heb ik het ervaren<br />

Als ik het even niet meer weet<br />

Denk ik <strong>aan</strong> jouw grote<br />

Kloppende<br />

Hart<br />

Privéfoto’s Tanja: Herinneringen <strong>aan</strong> ons samenzijn in Dealu Negru,<br />

Transylvanië, 2016, 2019, 2020, 20<strong>22</strong>.<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 57

BJØRN IHLER<br />

BJØRN IHLER:<br />

“NIEMAND ZOU OOIT<br />

UTØYA NOG MOETEN<br />

MEE HOEVEN MAKEN.”<br />

58 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

2021<br />

Tijdens het bloedblad op het Noorse eiland Utøya (2011), ontsnapte<br />

Bjørn Ihler ternauwernood <strong>aan</strong> de dood. Het verstevigde zijn verlangen<br />

dat hij al van jongs af <strong>aan</strong> met zich meedroeg om te bouwen<br />

<strong>aan</strong> gelukkige en gezonde woon- en leefplekken voor iedereen.<br />

Diversiteit en inclusiviteit vormen wat Ihler betreft het fundament<br />

van een leefbare middenweg in een wereld vol uitersten.<br />

Écht luisteren om<br />

nieuwe Utøya’s te<br />

voorkomen<br />

TEKST IVO VALKENBURG<br />

Ihler groeide op in een buurt van<br />

Oslo waar mensen vanuit allerlei<br />

kleuren en verschillende achtergronden<br />

in harmonie met elkaar<br />

samenleefden. Pas later werd het<br />

hem duidelijk dat het in Noorwegen<br />

helemaal niet zo gebruikelijk<br />

was om elke dag zo’n diversiteit <strong>aan</strong><br />

mensen te ontmoeten. Zijn ogen werden<br />

geopend over de ongelijkheid tussen<br />

mensen en de onderlinge angsten<br />

voor elkaars doen en laten. Om zich in<br />

te zetten voor een meer sociale en inclusieve<br />

samenleving werd hij actief<br />

voor de jeugdafdeling van de destijds<br />

regerende Noorse arbeiderspartij. Op<br />

het eiland Utøya, waar een jeugdkamp<br />

was georganiseerd en honderden jongeren<br />

<strong>aan</strong>wezig waren, dook plotseling<br />

Anders Breivik op, vermomd als geüniformeerde<br />

man met een grote tas. Hij<br />

deed zich voor als politieman en wist<br />

zich, onder het mom van een routinebezoek<br />

in verband met de eerdere bom<strong>aan</strong>slag<br />

in Oslo, toegang tot het eiland<br />

te verschaffen. Eerst riep hij de jongeren<br />

op zich rondom hem te verzamelen<br />

en daarna begon hij op hen te schieten<br />

en later ook op de mensen die daarna<br />

al zwemmend probeerden te vluchten.<br />

“Breivik liep ruim een uur lang mensen<br />

neer te schieten op het eiland. Het<br />

is een erg klein eiland. Ik verstopte me<br />

voor een hele poos in het bos tot uiteindelijke<br />

Breivik mij ontdekte. Ik sprong<br />

in het water. Op een gegeven moment<br />

keek ik vanuit het water naar het eiland<br />

en zag Breivik schieten met zijn<br />

geweer gericht op mij. Ik schrok en wist<br />

toen zeker dat dat mijn laatste moment<br />

was, dat ik zou sterven. Maar hij miste.<br />

Nadat ik wegrende door de struiken en<br />

me ergens onder water verstopte, werd<br />

Breivik gearresteerd”, aldus Ihler.<br />

NOOIT MEER<br />

Voor lange tijd leed Ihler <strong>aan</strong> een posttraumatische<br />

stressstoornis. “Iedereen<br />

was in shock. Het was nogal surreëel.<br />

Ik heb nooit boosheid of haat gevoeld<br />

als reactie op wat er is gebeurd.<br />

Het was pijnlijk en het was ‘klote’, dat<br />

is de enige manier hoe ik het kan verwoorden.<br />

Ik wilde dat niemand zoiets<br />

ooit meer zou hoeven meemaken. Mijn<br />

belangrijkste drijfveer vanaf toen was<br />

om ervoor te zorgen dat mensen niet<br />

op elkaar schieten. Veel mensen kijken<br />

vooral naar de oppervlakkige krantenkoppen.<br />

Breivik was een rechtse extremist.<br />

Hij was extreem sceptisch over<br />

migratie en sceptisch over veranderingen<br />

wat het betekent om een Christelijke<br />

man in Noorwegen te zijn. Maar niemand<br />

vroeg wie dat nog meer gelooft.<br />

Wie zijn de mensen in de kroeg die zeggen<br />

dat ze het eens zijn met zijn manier<br />

van denken, niet met zijn daden? Ik heb<br />

die mensen ontmoet. Ze zijn er en we<br />

moeten daarover openlijk spreken. In<br />

de Noorse media werd Breivik weggezet<br />

als een zonderling in de Noorse samenleving.<br />

Breivik zou niet één van ons zijn.<br />

Hij zou slechts de uitzondering op de regel<br />

zijn. En dat zien we telkens weer na<br />

een terroristische <strong>aan</strong>slag. Er is een neiging<br />

om ons ervan te distantiëren. Toen<br />

er een <strong>aan</strong>slag was op de luchthaven in<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 59

BJØRN IHLER<br />

Tijdens het bloedbad<br />

op Utøya verloor Ihler<br />

69 van zijn vrienden.<br />

Foto: Paal Sørensen.<br />

Brussel sprak niemand erover dat de<br />

<strong>aan</strong>slagplegers opgroeiden in Brussel.<br />

Ook in Noorwegen weigerden we na<br />

de <strong>aan</strong>slagen van Breivik naar onze samenleving<br />

te kijken. We hebben niet of<br />

nauwelijks stilgest<strong>aan</strong> bij de kernvraag<br />

wat Breivik heeft gemaakt tot de man<br />

die dit heeft ged<strong>aan</strong>. Hoe heeft onze gemeenschap<br />

ertoe bijgedragen dat Breivik<br />

is geworden wie hij is?”<br />

INCLUSIVITEIT<br />

“Als we er niet in slagen om ons te verbinden<br />

met mensen die (extreem) anders<br />

denken, wanneer het ons niet lukt<br />

om gesprekken met hen te voeren, oprecht<br />

naar hen te luisteren, dan falen<br />

we als een gemeenschap om inclusief<br />

te zijn. Inclusiviteit vormt een gouden<br />

sleutel om voorbij de toenemende polariteit<br />

in de samenleving te komen. Het<br />

is de kunst om ook mensen met wie we<br />

het oneens zijn er volledig bij te laten<br />

horen. Het negeren van hen, kan leiden<br />

tot extreme frustratie, waardoor mensen<br />

zich echt geïsoleerd voelen, boos<br />

worden, en geen andere uitweg zien om<br />

hun boosheid te uiten dan door geweld.<br />

We zien het helaas telkens gebeuren.”<br />

“Wat de hevige agressie en polariteit<br />

in de wereld ons kan leren, is dat er veel<br />

mensen zijn die extreem boos zijn op<br />

hoe de maatschappij werkt. Velen hebben<br />

het gevoel niet gezien of gehoord<br />

te worden. Ze voelen zich niet vertegenwoordigd<br />

in onze samenleving, hebben<br />

het gevoel geen deel uit te maken van<br />

onze maatschappij. Elke keer als polariteit<br />

uitmondt in agressie, mogen we<br />

ons dat herinneren. Laten we proberen<br />

zoveel mogelijk mensen op te nemen in<br />

onze samenleving, laten we leren om<br />

met elkaar te leven en te werken voorbij<br />

het wel of niet eens zijn met elkaar.<br />

“WAT MENSEN GELOVEN IS NIET ZO BELANGRIJK, HET GAAT<br />

ER VOORAL OM WAAROM ZE HET GELOVEN”<br />

Het is de hoogste tijd dat we leren leven<br />

met het uitgangspunt dat elk mens anders<br />

is. Het ontkennen van diversiteit<br />

leidt juist tot gewelddadigheid. Daarom<br />

is het zo krachtig om juist te luisteren<br />

naar mensen die andere ervaringen<br />

en wereldbeelden hebben. Ideeën<br />

en meningen van mensen mogen we<br />

als gek of gevaarlijk ervaren, maar laten<br />

we er ook voor zorgen dat ze niet<br />

meer op elkaar schieten.”<br />

LUISTEREN<br />

“In onze sterk gepolariseerde wereld<br />

hoor je veel mensen zeggen: ‘jij bent<br />

fout en je wereldbeeld ook’. Je ziet het<br />

overal. We maken vijanden van onze<br />

opponenten. De extreme vóór en tegenstanders<br />

gooien daarmee olie op<br />

het vuur van een gewelddadige samenleving.<br />

We komen echter dichterbij elkaar<br />

als we ervoor kiezen om open te<br />

st<strong>aan</strong> voor anderen en met elkaar in gesprek<br />

te g<strong>aan</strong>. Een groot deel van een<br />

openhartig gesprek draait om luisteren.<br />

Tegenwoordig heeft iedereen toegang<br />

gekregen tot een microfoon. Iedereen<br />

gebruikt social media om zijn<br />

60 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

2021<br />

of haar gedachtes, ideeën en meningen<br />

te ventileren. We leven in een tijd dat<br />

iedereen praat, zendt, schreeuwt, maar<br />

hoe we naar elkaar moeten luisteren<br />

zijn we verleerd.”<br />

“NA HET BLOEDBAD BEN IK GESPREKKEN GAAN<br />

VOEREN MET MENSEN DIE EXTREEM RECHTSE, LINKSE<br />

OF RELIGIEUZE DENKBEELDEN HEBBEN”<br />

TERUG NAAR UTØYA<br />

In de documentaire ‘Paradogma’ gaat<br />

filmmaker Marijn Poels op zoek naar<br />

de wortels van de toenemende polarisatie<br />

in de wereld. Waarom demoniseren<br />

we het andere geluid in de samenleving?<br />

Poels onderzoekt dit fenomeen<br />

dat het open gesprek met andersdenkenden<br />

lijkt te verstikken en de bevolking<br />

verdeelt in links, rechts, goed of<br />

slechts, vóór of tegen. Deze documentaire<br />

laat ook zien hoe Bjørn Ihler teruggaat<br />

naar het Noorse eiland Utøya<br />

waarop het bloedbad plaatsvond en<br />

waarbij Ihler 69 van zijn vrienden verloor.<br />

Juist op die plek wil hij het gesprek<br />

<strong>aan</strong>g<strong>aan</strong> met iemand vanuit ‘radicaal-rechtse<br />

huize’. “Ik vond het belangrijk<br />

om hem de plek te laten zien<br />

waar het gebeurd was en daarover te<br />

vertellen. Graag wilde ik het gesprek<br />

<strong>aan</strong>g<strong>aan</strong> over de haat die Breivik dreef<br />

én beter g<strong>aan</strong> begrijpen hoe het zover<br />

heeft kunnen komen. Ik wilde leren<br />

van de perspectieven van waaruit mensen<br />

zoals Breivik destructief handelen.<br />

Dat is waarom ik de oprichter van een<br />

wereldwijd neo-nazi netwerk daarheen<br />

heb gebracht. Dit is wat ik na het bloedbad<br />

ben g<strong>aan</strong> doen. Gesprekken voeren<br />

met mensen die extreem rechtse,<br />

linkse of religieuze denkbeelden hebben.<br />

Ik probeer naar ze te luisteren en<br />

van ze te leren. En deze mensen voelen<br />

vaak dat het de eerste keer is dat er<br />

iemand, die het niet met hen eens is,<br />

toch bereid is naar hen te luisteren en<br />

een gesprek <strong>aan</strong> te g<strong>aan</strong>. Tegenwoordig<br />

staat mijn werk in het teken om meer<br />

gemeenschappelijke grond te creëren<br />

voor open gesprekken. Iedereen leeft<br />

minder dan honderd jaar. In zo’n tijdsbestek<br />

gebeurt er veel, zeker de afgelopen<br />

eeuw. Die snelle veranderingen zullen<br />

zich de komende honderd jaar ook<br />

voordoen. Elke generatie streeft ernaar<br />

de wereld iets beter achter te laten dan<br />

ze het <strong>aan</strong>trof. We zijn het er vaak niet<br />

Gedenkteken op Utøya.<br />

Foto Jonatan Svensson Glad.<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 61

BJØRN IHLER<br />

over eens hoe dat er precies uitziet en<br />

welke wegen we daarvoor moeten bewandelen.<br />

Maar ik denk dat we op z’n<br />

minst met z’n allen, als vrienden of vijanden,<br />

kunnen inzien dat we allemaal<br />

hetzelfde doel nastreven: de wereld een<br />

stukje beter maken.”<br />

“Op z’n minst kunnen we inzien<br />

dat we allemaal de wereld<br />

een stukje beter willen maken.”<br />

BJØRN IHLER<br />

Bjørn Ihler (1991) is een Noorse vredesactivist en voormalig theatermaker. Hij is<br />

mede-oprichter van het Khalifa Ihler Instituut, voorzitter van het Global Internet<br />

Forum to Counter Terrorim’s Independent Advisory Committee en medeoprichter<br />

van het project Extremely together vanuit de Kofi Annan Foundation.<br />

In juli 2011 overleefde hij het bloedbad op het eiland Utøya. In essentie staat al<br />

zijn werk in het teken van ‘vreedzame en bloeiende gemeenschappen’. Via onderzoek,<br />

dialoog en educatie zet hij zich in voor de vrijheid van alle mensen om<br />

hun passies na te streven en ten volste te leven. Basis-ingrediënten zijn vrede,<br />

vrijheid en gelijkheid. In het bedrijfsleven geeft Ihler advies over de integratie<br />

van diversiteit en inclusiviteit op de werkvloer.<br />

www.khalifaihler.org • www.kofiannanfoundation.org/extremely-together/ • www.gifct.org<br />

IDENTITEIT<br />

“Een van de inzichten die ik heb verkregen<br />

uit de gesprekken met extreem anders<br />

denkende mensen, is dat mensen<br />

in de greep kunnen raken van absurde<br />

wereldbeelden. Zo bestaat er bijvoorbeeld<br />

de Great Replacement Theory die ervan<br />

uitgaat dat bepaalde westerse elites<br />

op grote schaal niet-westerse immigranten<br />

‘importeren’ teneinde de oorspronkelijk<br />

witte bevolking te ‘vervangen’ en<br />

zo de weg te effenen voor een globaliserende<br />

orde zonder grenzen of natiestaten.<br />

De <strong>aan</strong>hangers geloven dat de westerse<br />

beschaving op het spel staat. Ook<br />

de complottheorieën rijzen de pan uit.<br />

Eigenlijk gaat het er helemaal niet om<br />

of het wel of niet waar is dat de wereld<br />

plat is of de m<strong>aan</strong> kunstmatig is geproduceerd,<br />

veel belangrijker dan twisten<br />

over de feiten is om te achterhalen waarom<br />

mensen zo denken. Je kunt mensen<br />

wel vertellen dat iets nepnieuws is,<br />

maar voordat je het weet verdwalen we<br />

in pro of contra, eens of oneens, goed<br />

of fout. Wat mensen geloven is niet zo<br />

belangrijk, het gaat er vooral om waarom<br />

ze het geloven. In gesprekken luister<br />

ik dan ook niet zozeer naar woorden alleen,<br />

maar probeer ik vooral af te stemmen<br />

op waarom mensen iets denken.<br />

Elk mens is op zoek naar medemenselijkheid,<br />

liefde, warmte en <strong>aan</strong>dacht.<br />

Elk mens verlangt ernaar om gezien en<br />

gehoord te worden. Dat soort basisbehoeftes<br />

zijn voor iedereen hetzelfde. Op<br />

het moment dat we die basisbehoeftes<br />

in de ander herkennen, erkennen en accepteren,<br />

ontstaat er een nieuwe ruimte<br />

voorbij goed en fout waar we elkaar wel<br />

kunnen ontmoeten.”<br />

Volgens Ihler is dit ook van toepassing<br />

op het bouwen van een nieuwe<br />

inclusieve economie. “Laat je niet van<br />

streek brengen door verschillende ideeën<br />

en gedachtes. Hoe meer we gemeenschappen<br />

creëren met ruimte voor diversiteit<br />

en inclusiviteit, hoe dichterbij<br />

we bij gelukkige en gezonde leef- en<br />

woonplekken komen.”<br />

MENSELIJKHEID<br />

Het pleidooi voor diversiteit en inclusiviteit<br />

is alles behalve theorie voor Ihler.<br />

Ondanks alles wat Ihler meemaakte,<br />

bleef hij st<strong>aan</strong> voor de menselijke behandeling<br />

van de dader in het Noorse<br />

gevangenissysteem. “Breivik ontkende<br />

alle menselijkheid en mensenrechten.<br />

Maar dat maakt het nooit goed als wij<br />

hem dat nu ook zouden ontzeggen. Als<br />

we dat doen, dan volgen we dezelfde<br />

logica van Breivik. Laten we in plaats<br />

daarvan het voorbeeld zijn van wat<br />

menselijkheid waarachtig kan zijn.” n<br />

De documentaire Paradogma van Marijn<br />

Poels, zie: www.paradogma-film.com<br />

62 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

PETER BEEMSTERBOER<br />

64 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

PETER BEEMSTERBOER<br />

Dankbaarheid<br />

Het was ergens in 2009 dat ik<br />

<strong>Ivo</strong> voor het eerst ontmoette.<br />

Ik had in dat jaar het<br />

omslag ontworpen (via uitgeverij<br />

AnkhHermes) voor<br />

zijn eerste boek Spirit in Finance,<br />

en bij een door de uitgever georganiseerd<br />

event (het hoe en waarom is<br />

mij ontschoten) waarbij <strong>Ivo</strong> ook <strong>aan</strong>wezig<br />

zou zijn werd ik door Emy ten Seldam<br />

<strong>aan</strong> hem voorgesteld.<br />

“<strong>Ivo</strong>, dit is Peter Beemsterboer,<br />

hij heeft het omslag van jouw boek<br />

ontw...”. Nog voor zij was uitgesproken<br />

werd ik <strong>aan</strong> de borst gedrukt van een<br />

glunderende boomlange man bij wie<br />

ik, op sokken toch een goede 1,89 meter,<br />

amper tot <strong>aan</strong> zijn kin reikte. Ik ontsnapte<br />

die avond ternauwernood <strong>aan</strong><br />

de knuffeldood. Ik zou in de daarop<br />

volgende jaren nog regelmatig onder<br />

die kin st<strong>aan</strong>, happend naar adem en<br />

gekoesterd door zijn ongekende hartstocht<br />

en ontembare liefde.<br />

Er volgden nog meer boekomslagen,<br />

de nodige brochures voor diverse<br />

van <strong>Ivo</strong>’s ondernemingen die al dan<br />

niet tot over de landsgrenzen reikten,<br />

en uiteraard de portretsessies, <strong>Ivo</strong> wist<br />

mij in mijn gelukkige hoedanigheid als<br />

freelance fotograaf en grafisch ontwerper<br />

te vinden. Een absoluut hoogtepunt<br />

was de deelname <strong>aan</strong> <strong>Ivo</strong>’s Masterclass<br />

in Italië, waarvan ook de coverfoto van<br />

deze speciale editie afkomstig is. Zo op<br />

het oog een foto van grote schoonheid<br />

en diepe sereniteit, maar eenieder van<br />

ons zal geen enkele moeite hebben om<br />

hierin ook de pijnlijke leegte te herkennen<br />

die <strong>Ivo</strong> achterlaat.<br />

In 2016 hadden <strong>Ivo</strong> en ik een lunchafspraak,<br />

om een en ander te bespreken<br />

voor nieuw te realiseren grafische producties,<br />

én voor een up-to-date portret.<br />

Voor dat laatste leek het mij aardig om<br />

naar het eind van het perron van het<br />

naastgelegen station Baarn te lopen,<br />

om aldaar ‘iets’ te kunnen doen met<br />

een verdwijnpunt, samenkomende lijnen,<br />

zoiets. Fotografen fotograferen zelden<br />

alleen de persoon, maar juist ook<br />

de achtergrond. Halverwege die sessie<br />

vertrok een trein van Spoor 2, maar die<br />

stopte weer ter hoogte van ons en de<br />

deur van de bok zwaaide bruusk open.<br />

Of hij levensmoe was, snauwde de conducteur<br />

met onverhuld misnoegen <strong>aan</strong><br />

een totaal verbouwereerde en stamelende<br />

<strong>Ivo</strong>. Het geval was dat hij vond<br />

dat we té dicht <strong>aan</strong> de rand van het perron<br />

stonden en dat de kielzog van een<br />

langsrazende intercity desastreuze gevolgen<br />

zou hebben. Hij leek daarbij gemakshalve<br />

voorbij te g<strong>aan</strong> <strong>aan</strong> het feit<br />

dat even verderop tientallen mensen<br />

evenzodicht op zo’n <strong>aan</strong>stormend monster<br />

zouden st<strong>aan</strong>, en <strong>aan</strong> het feit dat ik<br />

zo’n geel gevaarte van ongeveer een kilometer<br />

afstand al kon zien <strong>aan</strong>komen.<br />

Hoe goed bedoeld ook, de conducteur<br />

had in relatie tot levensmoeheid<br />

geen grotere tegenstelling kunnen treffen.<br />

Ik ken weinig mensen die zó vol,<br />

zó dankbaar en zó kolkend van liefde<br />

in het leven stonden als <strong>Ivo</strong> <strong>Valkenburg</strong>.<br />

Nou ja, het was goed bedoeld van<br />

de NS-medewerker, zullen we maar zeggen,<br />

en u als lezer houdt er een aardige<br />

anekdote over de totstandkoming van<br />

nevenst<strong>aan</strong>d portret <strong>aan</strong> over.<br />

Het was al weer even geleden dat ik <strong>Ivo</strong><br />

voor het laatst had gezien. Daar ben je<br />

in de dagelijkse besognes niet zo mee<br />

bezig. Je weet dat er altijd wel weer een<br />

moment komt, en dat tijd geen enkele<br />

negatieve invloed heeft op de kwalitet<br />

van de vriendschap. Zelfs nadat ik van<br />

Willem het verdrietige nieuws hoorde<br />

dat <strong>Ivo</strong> ernstig ziek was, wankelde dat<br />

vertrouwen niet. Neeeee, niet <strong>Ivo</strong>, denk<br />

je dan. Maar een verbijsterend korte<br />

negen dagen later moesten ik en velen<br />

met mij er toch <strong>aan</strong>: we zouden <strong>Ivo</strong><br />

nooit meer zien. In de wereld van financiële<br />

omdenkers en vernieuwers zegt<br />

mijn naam, in tegenstelling tot die van<br />

<strong>Ivo</strong>, alleen iets voor hen die het colofon<br />

van dit blad lezen, of de credits bij een<br />

foto. Het is evenwel tekenend dat iedereen<br />

die met <strong>Ivo</strong> te maken kreeg, van<br />

collega’s tot wereldvermaarde vernieuwers,<br />

jong en oud, van kassamedewerker<br />

tot fotograaf, werd bedolven onder<br />

zijn immense liefde en onuitputtelijke<br />

dankbaarheid.<br />

Vooral dat laatste woord, dankbaarheid,<br />

valt steeds maar weer in deze uitgave,<br />

en dat is niet voor niets. Als ik <strong>Ivo</strong><br />

in één woord zou moeten typeren dan<br />

is dat de pure, ongetemde en immer rijkelijk<br />

vloeiende Dankbaarheid. Met een<br />

enorme joekel van een D.<br />

<strong>Ivo</strong> heeft er gelukkig geen alleenrecht<br />

op. Het is diezelfde Dankbaarheid<br />

die ons allemaal verbindt; dankbaarheid<br />

voor de intens waardevolle herinneringen<br />

en voor zijn innerlijk vuur<br />

waar<strong>aan</strong> wij ons kunnen blijven warmen.<br />

Het vuur van <strong>Ivo</strong> <strong>Valkenburg</strong> n<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 65

WILLARD WIGAN<br />

WILLARD WIGAN:<br />

‘BRON VAN INSPIRATIE<br />

VOOR AL DIE MENSEN DIE<br />

NIET STANDAARD PASSEN IN<br />

HET ONDERWIJSSYSTEEM.’<br />

Willard Wigan met zelfgemaakt gereedschap.<br />

66 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

2021<br />

In de wonderlijke wereld van Willard Wigan is niets onmogelijk. Hij<br />

wordt wel het achtste wereldwonder genoemd. Zijn kunstcreaties zijn<br />

onzichtbaar voor het blote oog. Op school werd hij <strong>aan</strong>vankelijk uitgemaakt<br />

voor alles wat mooi en lelijk is. “Vanwege mijn dyslexie werd ik<br />

letterlijk voor de klas gezet als een voorbeeld van een mislukkeling.<br />

Ik kon lezen noch schrijven, werd als dom gezien en het zou nooit<br />

iets met mij worden. Ik besloot hier niet naar te luisteren en creëerde<br />

mijn eigen wereld”, aldus Wigan die inmiddels wereldberoemd is als<br />

schepper van kunstwerken die mensen laten zien dat de kleinste dingen<br />

in het leven de grootste impact op de wereld hebben.<br />

Onderschat<br />

nooit wat je<br />

niet kunt zien<br />

TEKST IVO VALKENBURG | BEELD WILLARD WIGAN<br />

“ZORG ER ALTIJD VOOR DAT<br />

WAT VOOR JE LIGT IN HET<br />

LEVEN BETER IS DAN WAT JE<br />

HEBT ACHTERGELATEN”<br />

Wigan paste niet in het<br />

keurslijf van klaslokaal<br />

en samenleving<br />

en besloot op zoek<br />

te g<strong>aan</strong> naar een andere<br />

wereld waarin<br />

hij zichzelf wel kon zijn. “Mijn reis<br />

begon op vijfjarige leeftijd. Mijn moeder<br />

bracht me naar school en nam op<br />

het schoolplein afscheid van me. Zonder<br />

dat ze het in de gaten had, liep ik<br />

stiekem terug en verschool me in een<br />

schuurtje in de tuin. Toen mijn moeder<br />

ontdekte dat ik spijbelde en begreep<br />

hoeveel moeite ik had met de manier<br />

waarop ik op school werd behandeld,<br />

kreeg ik geen straf. Wel stuurde ze me<br />

terug naar school, maar gaf me tegelijkertijd<br />

de ruimte om mijn leven te leven.<br />

Ik zag bijvoorbeeld dat een hond<br />

een mierenhoop had beschadigd. Uit<br />

compassie maakte ik kleine huisjes<br />

voor de mieren. Als gereedschap gebruikte<br />

ik een scheermesje van mijn vader<br />

en bouwde een heel dorp, zelfs met<br />

een ophaalbrug voor het paleis van de<br />

koningin. Ik voerde hele gesprekken<br />

met de mieren en gaf ze honing en suiker.<br />

Toen mijn moeder dit zag, was ze<br />

overweldigd van verwondering en stimuleerde<br />

me door te g<strong>aan</strong>. ‘Als het niet<br />

klein genoeg is, dan is het niet groot genoeg.<br />

Hoe kleiner je werkt, hoe groter<br />

je naam’, zei ze.”<br />

“Ik was niet meer te stoppen. Iedere<br />

keer als ik iets <strong>aan</strong> mijn moeder liet<br />

zien, dan zei ze: ‘Ah, dat is te groot, veel<br />

te groot’. Ze prikkelde me doorlopend<br />

om mezelf te verbeteren. Tegelijkertijd<br />

maakte mijn moeder me duidelijk<br />

dat ik goed was zoals ik ben. Dit had ik<br />

op school nooit gehoord. Daar werd ik<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 67

WILLARD WIGAN<br />

De primeur voor het New Financial Magazine.<br />

voor straf achterin de klas gezet. Maar<br />

voor mij was het geen straf, want ik<br />

kon naar buiten kijken. Ik zag vlinders,<br />

spinnetjes en de kleine wereld van insecten.<br />

Het was alsof ik naar Disney<br />

Land werd gestuurd. Toen ik later mijn<br />

kleine kunstwerkjes op het schoolplein<br />

deelde met andere kinderen proefde ik<br />

hun enthousiasme. Voor het eerst werd<br />

ik gezien.”<br />

“IK KAN ALLEEN CREËREN ALS MIJN LICHAAM EN GEEST<br />

HELEMAAL STIL ZIJN. DE FEITELIJKE CREATIE VINDT PLAATS<br />

IN DE STILTE VAN HET CENTRUM TUSSEN TWEE HARTSLAGEN”<br />

GUINESS RECORDBOEK<br />

De microscopische kunstwerken van<br />

Wigan zijn veelal kleiner dan een menselijke<br />

bloedcel en niet groter dan 1/13<br />

deel van een rijstkorrel. “Je hebt geluk.<br />

Je treft me net na het breken van een<br />

nieuw record. Ik heb zojuist veertien<br />

kamelen in het oog van een naald geplaatst.<br />

Het New Financial Magazine<br />

mag de primeur in Nederland hebben!”<br />

Enkele van zijn records zijn vermeld<br />

in The Guinness Book of Records en<br />

maken deel uit van internationaal erkende<br />

records op het gebied van menselijke<br />

verrichtingen. Zijn eerste wereldrecord<br />

stamt uit 2002 voor het kleinste<br />

beeldhouwwerk ooit gemaakt door<br />

een menselijke hand. Het gaat om een<br />

24-karaats gouden motorfiets, geplaatst<br />

in een ‘uitgeboorde’ nekhaar van Wigan<br />

zelf. Zijn tweede wereldrecord is<br />

een uit Kevlar gesneden beeld, dat hij<br />

heeft geplaatst in een uitgehold gedeelte<br />

van een eigen baardstoppel. Het zou<br />

in een menselijke embryo passen.<br />

“Het was een grote eer om Koningin<br />

Elizabeth II in haar officiële residentie<br />

Buckingham Palace een 24-karaats gouden<br />

kroon met geslepen diamant op de<br />

kop van een speldenknop <strong>aan</strong> te bieden.<br />

Het kunstwerk heeft een diameter van<br />

2 millimeter. Toen ik erachter kwam<br />

dat ik een koninklijke onderscheiding<br />

zou ontvangen, wilde ik iets teruggeven<br />

als cadeau voor de koningin, dus<br />

maakte ik voor haar een kleine replica<br />

van haar eigen kroon. Ze was stomverbaasd<br />

toen ze het zag en vertelde me<br />

dat het een van de meest ongelooflijke<br />

geschenken was die ze ooit had gekregen.<br />

Ze heeft me tweemaal een brief geschreven<br />

waarin ze zich verwonderde<br />

over het gegeven dat zoiets kleins zoveel<br />

voor haar betekent.”<br />

MENSELIJKE CREATIEKRACHT<br />

Deze kleinste sculpturen ter wereld zijn<br />

tegelijkertijd sterk en bijna onvergankelijk.<br />

Kevlar, nylon, katoen, microscopisch<br />

gesneden houtsnippers en stukjes<br />

spinnenwebben zijn enkele van de<br />

materialen die worden gebruikt om de<br />

microsculpturen te maken. Wigans gereedschap<br />

is met de hand gemaakt en<br />

reikt van een haar van een dode vlieg<br />

tot een van zijn eigen oogwimpers. Tijdens<br />

exposities kunnen mensen het<br />

werk alleen zien via dure onderzoeksmicroscopen.<br />

Vaak bevinden de kunstwerken<br />

zich op een speldenknop of in<br />

het oog van een naald.<br />

“Het scheppingsproces is alsof je<br />

met een naald in een ballon prikt zonder<br />

dat de ballon knapt. Het is moeilijk<br />

en uitputtend. Ik geniet alleen van het<br />

resultaat. Het proces van het maken is<br />

soms bijna letterlijk om gek van te worden.<br />

Wat me voortbeweegt, is de liefde<br />

voor het werk, de liefde voor mensen<br />

en de wil om mensen hun eigen creatiekracht<br />

te laten voelen. Net als top-<br />

68 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

2021<br />

sporters ben ik nooit tevreden. De lat<br />

kan altijd hoger worden gelegd, een<br />

volgend record moet gebroken worden.<br />

Mocht er ooit een moment komen dat<br />

ik tevreden ben, dan stop ik ermee. Ondertussen<br />

moet ik extreem stil werken,<br />

alsof ik bijna overleden ben. De externe<br />

krachten zijn zo groot. Denk bijvoorbeeld<br />

<strong>aan</strong> statische elektriciteit of een<br />

lichte beweging van het oppervlak. Ik<br />

kan alleen creëren als mijn lichaam<br />

en geest helemaal stil zijn. De feitelijke<br />

creatie vindt plaats in de stilte van<br />

het centrum tussen twee hartslagen.<br />

Alleen op die manier kan ik mijn hand<br />

stilhouden.”<br />

Wigan traint zichzelf al een leven<br />

lang om in deze meditatieve staat te<br />

kunnen komen, waarbij hij zijn hartslag<br />

vertraagt en een volledige coherentie<br />

tussen zijn hart, lichaam en denkgeest<br />

weet te realiseren. Vrij van zijn<br />

eigen gedachtes en persoonlijkheid<br />

maakt hij zichzelf tot een instrument<br />

van het scheppend vermogen. Het is<br />

een inspirerend voorbeeld van een<br />

mens die bewust de inzichten van de<br />

kwantummechanica praktisch toepast.<br />

De kwantummechanica laat immers<br />

zien dat er een rechtstreeks verband<br />

is tussen de creatie en de beïnvloeding<br />

van het leven door de mens. Met ons bewustzijn,<br />

onze ziel en denkvermogen<br />

geven we vorm <strong>aan</strong> de wereld om ons<br />

heen. Voor Wigan is het duidelijk. Hij<br />

kiest er heel bewust voor om schepper<br />

te zijn van ’s werelds kleinste kunstwerken<br />

en moedigt mensen daarbij <strong>aan</strong> om<br />

hun eigen talenten te ontdekken en te<br />

onwikkelen.<br />

Cadeau voor Koningin Elisabeth II.<br />

DOORZETTINGSVERMOGEN<br />

“In het creatieproces gaat er zoveel<br />

fout. Ik zit vaak 16 tot 18 uur per dag<br />

te werken <strong>aan</strong> een paar kleine onderdelen<br />

voor een kunstwerkje. En dat wekenlang.<br />

Het werkt alleen als ik volkomen<br />

stil ben, lichamelijk en geestelijk.<br />

Overal liggen risico’s op de loer. Ik heb<br />

bijvoorbeeld wel eens vergeten mijn<br />

adem in te houden en een kunstwerkje<br />

ingeademd. Of er landt een vlieg op<br />

het kunstwerkje. In zo’n 75 procent van<br />

HERFST 20<strong>22</strong> <strong>NFM</strong> | 69

WILLARD WIGAN<br />

“Een schilderij van Picasso naast een lucifer.”<br />

de tijd gaat het fout en dan moet er opnieuw<br />

een balans worden gevonden.<br />

Daarvoor moet ik mezelf compleet wegcijferen.<br />

Het is de kunst om in het leven<br />

onze fouten en vergissingen te verwelkomen.<br />

Om ze een les te laten zijn.<br />

Om te weten waar het mis is geg<strong>aan</strong> en<br />

ervoor te zorgen dat het niet nog een<br />

keer gebeurt. Falen is een instrument<br />

om te leren. Het goede nieuws: ik ben<br />

nu 64 jaar en word beter en beter. De<br />

gouden sleutel vormt het doorzettingsvermogen<br />

om te willen creëren voorbij<br />

het schijnbaar onmogelijke. Ik gebruik<br />

geen nanotechnologie. Het is geen machine<br />

die het werk maakt. Het is allemaal<br />

gemaakt met mijn handen, de<br />

kleinste handgemaakte kunstwerken<br />

in de geschiedenis.”<br />

KRACHT VAN DE NATUUR<br />

“Ik mag dan wel niet kunnen lezen of<br />

schrijven, ik kan wél praten. Mijn moeder<br />

stimuleerde me om te zien wat ik<br />

wél kan. ‘Zorg ervoor dat je daarin het<br />

beste wordt’, zei ze. Mijn leraren begrepen<br />

me niet, net zoals vandaag de dag<br />

miljoenen kinderen met ‘leerachterstanden’<br />

niet worden begrepen. In mijn<br />

tijd was autisme nog niet gediagnosticeerd.<br />

Mijn lichaam was op school,<br />

maar in mijn hoofd was ik ergens anders.<br />

Ik ben weggerend van school, had<br />

geen zin om verder te worden ontmoedigd<br />

om mijn leven te leiden. Hierdoor<br />

heb ik de blauwdruk van mijn leven<br />

ontdekt. Ik wist dat er een andere weg<br />

was, ging op zoek naar rust en vrede en<br />

dook de natuur in. Aan de rand van het<br />

water ervaarde ik gelukzaligheid door<br />

te kijken naar de drakenvliegen, de<br />

vlinders en door te luisteren naar het<br />

tjilpen van de vogels. Ik voelde de zon<br />

op mijn gezicht en ontdekte waarnaar<br />

ik op zoek was: het leven. Niet door iets<br />

te doen, maar gewoon door het te ervaren.<br />

Het was een geschenk uit de hemel.”<br />

BIJZONDERE MENSEN<br />

“Ik hoop dat het delen van mijn werk<br />

en levenservaringen een bron van inspiratie<br />

mag zijn en al die mensen mag<br />

bereiken die niet standaard passen in<br />

het onderwijssysteem. Ik wil deze mensen,<br />

die niet in de reguliere systemen<br />

passen, <strong>aan</strong>moedigen om hun eigen<br />

stappen te zetten. We spreken vaak over<br />

‘beperkingen’, terwijl alleen onze manier<br />

van kijken beperkt is. Er is zoveel<br />

wél mogelijk. We oordelen zo snel. Als<br />

we twee mensen zien – de één met veel<br />

onderwijs, de ander met weinig – zijn<br />

we geneigd te denken dat degene met<br />

méér onderwijs beter is. Het zegt echter<br />

helemaal niets over wat we doen en<br />

wie we zijn. Ook zegt het niets over de<br />

kwaliteit van leven van beide mensen.<br />

‘Niets’ bestaat helemaal niet. Er is altijd<br />

iets, ook al denken we van niet. Onze<br />

ogen zien maar een stukje van alles dat<br />

er te zien valt. Meestal menen we zeker<br />

te weten wat we zien, zonder echt te<br />

weten wat we waarnemen. Onderschat<br />

nooit iets wat je niet kunt zien.” n<br />

Meer informatie: www.willardwiganmbe.com<br />

70 | <strong>NFM</strong> HERFST 20<strong>22</strong>

NEW FINANCIAL MAGAZINE<br />

Het meest inspirerende en vooruitstrevende<br />

magazine voor financieel dienstverleners<br />

Boordevol Crazy Ones, Young Ones, Innovatie,<br />

Diversiteit, Leiderschap, Taboes, Betekenis,<br />

Rendement en Pure winst<br />

Het magazine is een van de uitingen van de stichting New Financial Forum.<br />

De stichting bundelt krachten, ideeën, inspiratie en best practices van positief<br />

ingestelde mensen die gezamenlijk een bijdrage leveren <strong>aan</strong> een gezonde en<br />

gerespecteerde financiële sector. Het Forum organiseert bijeenkomsten, workshops,<br />

faciliteert dialogen, is <strong>aan</strong>jager van vernieuwing, voegt betekenis toe<br />

en is de stem van een innovatieve en betrokken financiële sector.<br />

WEES VERZEKERD VAN PURE INSPIRATIE EN BEST PRACTICES EN<br />

MELD JE AAN OP WWW.NEWFINANCIALFORUM.NL

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!