Albert Baertsoen en tijdgenoten

“[…] in Baertsoen’s werk klinkt een zoo ernstige en gebiedende toon, vooreerst
omdat de tijd er heerscht. […] De beweging van een dag is er slechts een
toeval. In zijn werk duren de jaren eeuwen. ....”
Jean De Bosschère in 1917
.
Albert Baertsoen (1866-1922)
&
Tijdgenoten
09/09 - 09/11/2022

Inleiding.
In 2015 organiseerde Galerie St-John de tentoonstelling Baertsoen – Delvin – Den Duyts, drie
schilders, 3 zielsverwanten. De vele positieve reacties, in het bijzonder op het werk van
Baertsoen, brachten ons ertoe om opnieuw een tentoonstelling te wijden aan de
kunstenaar.
We tonen werk van Baertsoen naast dat van enkele van zijn tijdgenoten, vaak om de
verwantschappen en invloeden te onderstrepen, maar evenzeer om te tonen waarin
Baertsoen zich onderscheidde van zijn collega-artiesten.
We schenken de nodige aandacht aan het grafische werk van de kunstenaar, dat niet los kan
worden gezien van zijn werk als tekenaar en schilder.
We kozen stof (een zwaar vallend indigo weefsel) als presentatie achtergrond voor de
werken, zoals destijds in de Cercle Artistique en in verschillende galeries tijdens het
Interbellum de gewoonte was.
De herfst van 2022 in Gent zal in het teken staan van Albert Baertsoen. Er is onze
verkooptentoonstelling en tegelijk loopt de grote Baertsoen retrospectieve in het Museum
voor Schone Kunsten, 50 jaar na de eerste grote overzichtstentoonstelling van de kunstenaar
in het MSK, 100 jaar na zijn overlijden. Vele werken die nu in het museum getoond worden,
werden in een ver of nabij verleden in onze galerie verhandeld.
We hopen dat u van beide tentoonstellingen zal genieten en we geven u graag opnieuw de
kans om van deze fantastische schilder een werk te verwerven.
Raf Steel
Emmy Steel

Albert Baertsoen (1866-1922)
Albert Baertsoen werd geboren te Gent op 9 januari 1866.
Zijn eerste mentor was Gustave Den Duyts, een vriend van
zijn vader, die hem rond 1882 artistiek moet bijgestaan
hebben. Via Den Duyts kwam hij ook rond 1882 in contact
met Jean Delvin, met wie hij levenslang bevriend zou
blijven. In 1885-1886 debuteerde hij op het Brusselse
Salon van ‘L’Essor’ met twee werken. In 1886 nam hij ook
deel aan het Gentse Salon.
Baertsoen zelf beweerde het schilderen geleerd te hebben
bij Franz Courtens en Isidore Meyers. In 1886 verbleef de
kunstenaar daartoe te Kastel, een idyllisch dorpje omarmd door de Schelde. Hij ging tevens
schilderen in Doel in de periode dat Armand Heins daar ook aan het schilderen was. Het was
deze leermeester die volgens kunstcriticus Frédéric De Smet mede een belangrijke rol
speelde in de artistieke ontwikkeling van Baertsoen.
In 1888 nam de kunstenaar voor het eerst deel aan het Salon in Parijs en in datzelfde jaar
behaalde hij op het Salon van Antwerpen een gouden medaille. Op aanraden van Fernand
Scribe en mogelijk ook van Jean Delvin, volgde Baertsoen rond 1888-1889 lessen bij Alfred
Roll (1846-1919) in Parijs, die zijn atelier openstelde voor leerlingen. Roll had net op het
Salon van 1888 zijn monumentale portret van “Manda Lamétrie, fermière” (1887) getoond,
dat door vele critici als het belangrijkste schilderij van het Salon bestempeld werd.
Baertsoen huurde een atelier naast dit van zijn leermeester, op de boulevard Berthier, op
het nummer 31. Op de onpare nummers van de straat hadden de kunstenaars hun atelier
gericht op het noorderlicht. Op nummer 41 van dezelfde straat, in het oude atelier van
Giovanni Boldini, zou John Singer Sargent zich vestigen. Sargent werd later een goede vriend
van Baertsoen. Hoewel het niet zeker is dat Sargent en Baertsoen elkaar in Parijs
ontmoetten, stammen zijn vriendschappen met Fritz Thaulow, Réné Ménard, Jacques Emile

Blanche en de landschapsschilder Prins Eugen van Zweden wel uit de Parijse periode.
Baertsoen vertoefde dus in kringen van de Parijse moderne schilderkunst en hij
apprecieerde de kunst van de impressionisten als Monet en Sisley ten zeerste, zoals ook
trouwens het werk van zijn vriend Emile Claus en neef Georges Buysse. De persoonlijkheid
van de schilder Baertsoen was echter dermate ontwikkeld, dat zijn werk daardoor niet lijkt
te zijn beïnvloed.
In 1890 verblijft Baertsoen in London, op Westbourne Terrace dichtbij Hyde Park. Mogelijk
heeft hij toen John Singer Sargent ontmoet. In 1891 schilderde de kunstenaar voor het eerst
een belangrijk werk met een Gents zicht als onderwerp. De Oude Houtlei te Gent (of Vieux
Canal à Gand) werd in 1894 aangekocht door de Franse staat en maakt nu deel uit van de
collectie van het Musée d’Orsay.
Tussen 1895 en 1897 vinden we Baertsoen terug in Nieuwpoort, Diksmuide en Brugge. De
kunstenaar had ondertussen ook een heus binnenschip ingericht als drijvend atelier en voer
ermee over Vlaamse en Nederlandse waterwegen. Zo werden de meeste Nederlandse
stadsgezichten vanop die boot geschilderd, vandaar het specifieke perspectief van deze
schilderijen.
Zijn werken evolueren ondertussen van weidse landschappen met een beperkte menselijke
aanwezigheid naar stadsgezichten, waarbij de schilder vooral de niet pittoreske noch
archetypische stadsgezichten van het middeleeuwse Vlaanderen weergeeft. Tegelijk wordt
de toets van de schilder meer modellerend, het kleurgebruik expressiever en de compositie
van zijn werken gedurfder. Het is Baertsoen niet te doen om de weergave van de
stadswijken of gebouwen zelf, eerder om een weergave van de tijd. Zo krijgen zijn werken
enkel algemene titels mee, niet bijvoorbeeld ‘De Oude Houtlei te Gent’ maar ‘Vieux canal à
Gand’. Zoals Jean De Bosschère in 1917 schrijft:
“ […] in Baertsoen’s werk klinkt een zoo ernstige en gebiedende toon, vooreerst
omdat de tijd er heerscht. Het onmetelijke godsdienstige leven der dingen verloopt
er. De beweging van een dag is er slechts een toeval. In zijn werk duren de jaren
eeuwen. ...”.
Gezien de Gentenaar Baertsoen in het centrum van de stad woonde, was het slechts een
kwestie van tijd vooraleer Gent als onderwerp naar voor zou komen. Vanaf ca. 1900 tot

1910 werd Gent zijn hoofdonderwerp. Of eerder, zijn excuus, of aanleiding om te
schilderen. Met de Gentse zichten zoals ‘Binnenschepen onder de sneeuw’ of ‘Dooi te Gent’
of nog ‘Gent ’s avonds’ werd de kunstenaar ‘incontournable’ en het waren ook die werken
die door musea in binnen- en buitenland werden aangekocht.
Interessant was ook het uitstapje dat Baertsoen zich permitteerde naar Luik. Hij besloot zich
er te vestigen tussen 1905 en 1907, tijdens de
verbouwingen van zijn atelier in Gent tot
atelier/woonhuis door architect Georges Hobé. Daar
schilderde hij niet de stad, maar de zware industrie die
zich vestigde langs de Maas in de buurt van de stad.
Het zijn indrukwekkende, bijwijlen soms dreigende
moderne landschappen, waar de gevolgen van de
industrialisatie de (in Baertsoens werken afwezige)
mens lijken voorbij te lopen.
De terugkeer vanuit Luik naar Gent zorgde niet voor
een ommekeer in het werk van de kunstenaar.
Baertsoen introduceerde wel een nieuwe werkwijze in zijn kunst, namelijk het werken per
reeks. De schilder koos een onderwerp, in casu de waterburcht te Laarne en schilderde die
vanuit verschillende standpunten en bij verschillende atmosferische omstandigheden. Deze
nieuwe aanpak werd door de eigentijdse kritiek zeer goed onthaald en de reeks werd
veelvuldig geëxposeerd in binnen- en buitenland.
Bij het uitbreken van de eerste wereldoorlog vestigde Baertsoen zich opnieuw te London,
waar hij nu zijn atelier installeerde bij zijn Amerikaanse vriend Sargent. Baertsoen raakte
opnieuw gefascineerd door de Thames, haar bruggen en de talrijke havenstaketsels
langsheen haar oevers. In tegenstelling tot zijn vriend Claus, die eveneens de Thames
weergeeft, maar dan in kleurrijke, beweeglijke composities, gaat Baertsoen de rivier
schilderen als een donkere, quasi onbeweeglijke massa, waaruit menselijke bouwsels
(bruggen, staketsels,…) oprijzen. Vaak schildert hij het vallen van de avond, liefst na
zonsondergang of zelfs ’s nachts, waardoor het dramatische effect nog vergroot. In de
Londense werken van Baertsoen is de oorlog nooit direct zichtbaar, maar de sfeer van de
werken is grimmig en dreigend.

Op de eerste grote naoorlogse tentoonstelling, in 1919 in de befaamde Galerie Georges Petit
te Parijs, werden de Londense werken voor het eerst getoond. Twee ervan werden
aangekocht door het Museum van Tokyo (Japan). De kunstenaar toonde er ook
verscheidene aquarellen. De werken uit Engeland kregen in 1921 bij de retrospectieve in
Galerie Giroux te Brussel ook zeer veel bijval. Men had het gevoel dat Baertsoen, die sinds
een tijdje aan het zoeken was naar een andere manier van schilderen en naar andere
thema’s om zichzelf niet te herhalen, zich heruitgevonden had. Het Londense werk werd
door de kunstkritiek onthaald als werkelijk nieuw werk.
Albert Baertsoen had meer en meer last van een chronische ziekte en was daardoor vaak
verhinderd te schilderen. Alsof hij zijn einde had voelen naderen, beschouwde hij de
tentoonstellingen in 1919 en 1921 als retrospectieven van zijn werk en toonde er dus ook
ouder werk. De kunstenaar overleed te Gent op 6 juni 1922.
Het is bijna onbegonnen werk om alle werken van de kunstenaar op te sommen die zich in
publieke collecties bevinden. Schilderijen van Baertsoen behoren tot de permanente
collecties van musea in Parijs (Orsay), Tokyo, Venetië, Antwerpen, Brugge, Brussel, Deinze,
Gent en Luik. Zijn grafisch oeuvre werd verspreid over geheel Europa. Tijdens zijn leven
verkocht Baertsoen vaak werken aan buitenlandse verzamelaars en ook vandaag de dag nog
bevinden vele werken zich in buitenlandse handen.

*
Alle afgebeelde kunstwerken zijn te koop.
Afmetingen werden genoteerd als volgt: hoogte x breedte en in centimeter.
Voor de prijzen van de werken kan U ons rechtstreeks contacteren.
Op uw vraag kunnen we bijkomende foto’s of informatie bezorgen of kunnen we u via video chat
inlichten over een bepaald(e) werk(en).
U kan de aangekochte werken steeds afhalen na afspraak. We leveren ook aan huis, binnen België.
Voor internationale transporten kunnen we U een offerte bezorgen.
We kunnen op aanvraag een conditierapport bezorgen, rekening houdend met het feit dat wij geen
professionele restaurateurs zijn en dat we niet verantwoordelijk kunnen worden gesteld voor de
volledigheid en/of juistheid van onze bevindingen. We kunnen evenwel zorgen voor een
conditierapport van een professionele restaurateur, maar dit is slechts mogelijk tegen betaling.
De tentoonstelling is steeds te bezichtigen tijdens de openingsuren van de galerie of na afspraak.
Gelieve ons telefonisch te contacteren voor een privé bezoek.
*
All illustrated artworks are for sale.
Dimensions were noted as follows: height x width and in centimeters.
For prices of the works you can contact us directly.
At your request, we can provide additional photos or information or we can inform you about a
particular work (s) via video chat.
You can always pick up the purchased works by appointment. We also deliver at home, within
Belgium. For international transport we can provide you with an offer.
We can provide a condition report upon request, taking into account that we are not professional
restorers and that we cannot be held responsible for the completeness and/or correctness of our
findings. However, we can provide a condition report by a professional restorer, but this is only
possible for a fee.
The exhibition is always open for viewing during gallery opening hours or by appointment. Please
contact us by phone for a private viewing
*

1. Albert Baertsoen, ‘Doel’, ca. 1884-1886
Ets (en droge naald?) op papier
197 x 255 mm (plaat)
Niet gesigneerd maar met opschrift door Armand Heins onder links in potlood
‘par A. Baertsoen / à A. Heins’
Onderaan rechts door Armand Heins in potlood getiteld ‘Doel’
Herkomst: collectie Armand Heins; privéverzameling
Deze zeldzame ets was een geschenk van Baertsoen aan Armand Heins. Heins heeft, naast
Gustave Den Duyts en Jean Delvin, een enorme invloed gehad op de jonge Baertsoen.
Charles Doudelet schreef in 1900:
« […] Ses rapports assidus avec Armand Heins, ce travailleur infatigable, stimulant son
zèle, le poussaient à la production […] 1 »
Volgens Heins kenner Alex Deseyne had Heins maar liefst een 30-tal werken van Baertsoen
in zijn collectie. Ook Baertsoens biograaf Fierens-Gevaert onderstreepte het belang van
Heins voor de vorming van Baertsoen, wat door Baertsoen zelf ook werd bevestigd. Samen
met Jules De Bruycker en Frits van Loo, zou Armand Heins Baertsoen aanzetten tot het
maken van grafiek. Dit is het enige tot nog toe bekende exemplaar van deze ets.
1
Voor Armand Heins en Baertsoen zie o.m. A. Deseyne Armand Heins, een biografische schets in De Herdt R.
ed., Armand Heins – etser, lithograaf en drukker – de technische wereld van een kunstenaar, Gent, VIAT Vzw,
2009

2. Armand Heins naar Albert Baertsoen, ‘Au bord de la
Crique’, 1892
Ets en droge naald op papier (proefstaat)
202 x 355 mm (plaat)
Gesigneerd onderaan links ‘A. Heins’ en met opschrift door Armand Heins
onder links ‘N° 128 épreuve de l’état – très rare’
Onderaan rechts door Armand Heins in potlood ‘d’après Baertsoen / Belle
épreuve’
Bibliografie: Bergmans P., Un Aquafortiste belge – les Eaux-fortes d’Armand
Heins, Gand, Ed. I. Vanderpoorten, 1915, cat. nr. 128
Herkomst: collectie Armand Heins; privéverzameling
Armand Heins etste regelmatig naar schilderijen van bekende meesters. In de meeste
gevallen betrof het een opdracht ofwel was dit om louter mercantiele redenen. Zo
transfereerde Heins verschillende publiekslievelingen van het driejaarlijkse Gentse Salon
naar een ets. Heel af en toe maakte Heins een ets naar werken van vrienden. In dit geval was
de uitdaging een manier te vinden om de krachtige borstelstreken van zijn vriend te vertalen
naar het “vlakke” medium van een ets. Bergmans schreef over deze ets:
«Reproduction d’une esquisse d’Albert Baertsoen, appartenant à l’aquafortiste, et
où celui-ci a essayé d’interpréter la couleur et les coups de pinceau de son modèle » 2
2
Zie Bergmans P., Un Aquafortiste belge – les Eaux-fortes d’Armand Heins, Gand, Ed. I.
Vanderpoorten, 1915, s.p.

3. Armand Heins, de verwaarloosde boerderij, 1883
Aquarel op papier
34 x 44 cm
Gesigneerd en gedateerd onderaan links ‘A. Heins 83’
Armand Heins (1856-1938) was cruciaall in de vorming van de jonge Baertsoen. Mogelijk was
het Heins die Baertsoen begeleidde in het maken van zijn eerste etsen en volgens Charles
Doudelet had hij een positieve invloed op de schilder. De twee zouden gedurende heel hun
leven goede vrienden blijven en Heins bezat talrijke werken van Baertsoen.
Het gevoel voor nuance, de voorliefde voor een realistische weergave van oude, vervallen
gebouwen(vaak gedoemd om te verdwijnen) en de zorg voor kadrering en compositie zijn
elementen die we ook bij Baertsoen terugvinden.

4. Gustave Den Duyts, landschap met boerderij en
hooimijten
Olie op doek gemaroufleerd op paneel
18,5 x 27 cm
Gesigneerd onderaan rechts ‘G. Den Duyts’
Gustave Den Duyts (1850-1897) was voor veel kunstenaars van de generatie van Baertsoen
een voorbeeld. Zoals Gustave Vanzype schrijft:
« Den Duyts, Delvin, l’école de Termonde, ce sont les trois étapes de la formation du
peintre. Den Duyts, c’est la sensibilité de la vision, de la vision mélancolique ; Den
Duyts c’est le paysagiste triste qui évoque la nature dans la pluie, dans le dégel, dans
l’inquiétude […] les aspects où l’homme parle sans être présent […] 3 »
Vervang Den Duyts door Baertsoen in bovenstaande tekst en het wordt duidelijk dat beide
kunstenaars heel veel gemeenschappelijk hadden.
3
Vanzype G.Notice sur Albert Baertsoen – membre de l’Académie voor Academie Royale

5. Franz Courtens, tweemaster op zee
Olie op doek
62,5 x 90 cm
Gesigneerd onderaan rechts ‘Franz Courtens’
Als belangrijkste personaliteit van de zogenaamde Dendermondse school had Franz
Courtens (1854-1943) een belangrijke invloed op onder meer Emile Claus en Albert
Baertsoen. Vanzype noteerde het volgende tijdens een interview met Baertsoen:
“comme je lui demandais avec qui il avait appris à peindre, il me répondit : Avec
Meyers et Courtens, à Termonde »
Courtens’ schilderstechniek en kleurgebruik hadden een grote invloed op de jonge
Baertsoen. In deze, voor Courtens, zeldzame marine zien we duidelijk dat hij de weg toonde
naar een ander impressionisme, dat niet slaafs de Franse stijl overnam.

6. Albert Baertsoen, ‘Molen op de wallen’ of ‘Moulin
sur les remparts’, 1894
Ets en aquatint op papier
25 x 29 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onder rechts ‘a. Baertsoen’
Getiteld in potlood onder links ‘Moulin sur les remparts – Bruges’
Cat. rais. Vermeir E.1894/01
De vroegste ‘molen ets’ van Baertsoen die reeds werd tentoongesteld in 1901. Volgens Prof.
Dr. Vermeir betreft het de Bonne-Chière molen in Brugge aan de Kruisvest.

7. Albert Baertsoen, ‘rue à Bruges’ of ‘Straat te
Brugge’, 1897
Gemengde techniek op papier gemaroufleerd op doek
72 x 80 cm
Gesigneerd, gelokaliseerd en gedateerd onderaan rechts ‘a. Baertsoen /
Bruges / 97’
Een vroege tekening opgewerkt met aquarel, die qua aandacht voor het detail te vergelijken
is met de documentaire tekenstijl van Armand Heins uit dezelfde periode. Baertsoen gaat
evenwel verder en vestigt o.a. door de compositie onze aandacht op de monumentaliteit
van de middeleeuwse architectuur. De kleuraccenten verlevendigen de tekening en
versterken tegelijk het effect van diepte. Prof. Dr. Vermeir identificeerde het zicht als
kijkend vanuit de Ropeerdstraat op de ingang van het doven- en blindeninstituut van de
Zusters van de Kindsheid Maria, Snaggaardstraat te Brugge.
Achteraan op het chassis zijn de resten van een etiket zichtbaar, die doen vermoeden dat
het werk in Parijs werd geëxposeerd.

8. Albert Baertsoen, ‘rue à Bruges’ of ‘Straat te
Brugge’, 1897
Ets op papier
26,5 x 29,5 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onderaan rechts ‘a. Baertsoen’
Cat. rais. Vermeir E.1894/03.variante.2
Herkomst: privéverzameling
Naar de opgewerkte tekening uit 1897 maakte Baertsoen een ets in een 4-tal verschillende
varianten, die vrij zeldzaam blijken te zijn. Prof. Dr. Vermeir situeert deze eveneens in 1897.
Een eerste ets herneemt vrij letterlijk de compositie (zij het in spiegelbeeld zoals gewoonlijk)
en de wolkenpartij van de tekening. Onze ets is de eerste staat van een variante, die een
andere wolkenpartij toont.

9. Emile Rommelaere, een Brugs stadsgezicht
Olie op doek
42,5 x 86 cm
Gesigneerd onderaan rechts ‘Em. Rommelaere’
Emile Rommelaere (1873-1961) kende zeker het werk van Baertsoen en natuurlijk was hij
vertrouwd met diens Brugse stadsgezichten. Emile Rommelaere kon ondanks zijn jarenlange
ervaring moeilijker het pittoreske of documentaire karakter van zijn werk achterwege laten.
Daar waar Brugge bij Baertsoen zonder meer inwisselbaar is met een andere historische stad
als Gent, Aalst, Lier of Middelburg, blijft het Brugse idioom centraal staan in het werk van
Rommelaere.

10. Albert Baertsoen “Oudenaarde, ‘s avonds” of
“Audenaerde, le soir” of “La Grande Eglise”, 1900
Houtskool op papier gemaroufleerd op doek (met hoogsels van gouache)
88 x 88 cm
Monogram onderaan rechts “a B in ovaal”
Herkomst: Collectie Goeminne, Deinze
privéverzameling
Tentoonstelling: Société Royale Belge des Aquarellistes, XXXXIe exposition,
Bruxelles, s.l., 15/12/1900- ?/01/1901, cat. nr. 10
Bibliografie: Fierens-Gevaert H., Albert Baertsoen – Collection des Artistes
Belges Contemporains, Bruxelles, G. Van Oest & Cie., 1910, p. 31
Vermeir R. et al., Albert Baertsoen - Protagonist van het fin de siècle, Gent,
MSK Gent; Snoeck, 2022, p. 282, afb. 3.12 p. 150
Een van de belangrijkste tekeningen van de meester, die aanleiding gaf tot een ets (1908) en
een zeldzame lithografie. Deze monumentale houtskooltekening maakte een zeer grote
indruk op Hippolyte Fierens-Gevaert. Hij gaat er in zijn monografie uit 1910 uitvoerig op in.
Voor hem was deze tekening de perfecte verbeelding van de sfeer van de stad. Hij schrijft:
« […] la Grande Eglise surgissant d’un amas de petites maisons. Le dessin remonte à
une dizaine d’années et a servi récemment à l’exécution d’une eau-forte, saisissante
entre toutes. Le dessin lui-même est de la plus impressionnante beauté. […] »

De ets naar deze tekening, die later ontstond, volgt ze op enkele details na, zij het dat het
tafereel links-rechts gespiegeld werd.

11. Albert Baertsoen, ‘Oudenaarde, ‘s avonds’ of
‘Audenaerde, le soir’ of ‘La Grande Eglise’, ets, 1900
Ets en vernis mou op papier
30 x 30 cm (plaat)
Gesigneerd in inkt onderaan rechts ‘a. Baertsoen’
Getiteld ‘Audenaerde’ in potlood onderaan links
Cat. rais. Vermeir E.1900/01 variante
De ets volgt getrouw de compositie en details van de grote tekening, weliswaar links-rechts
gespiegeld. Enkel de behandeling van de lucht verschilt met het origineel. Ons exemplaar is
een definitieve staat van deze plaat. Er bestaat ook een lichte variant van deze ets met een
andere behandeling van de luchtpartij.

12. Albert Baertsoen, ‘Oudenaarde, ’s avonds’ of
‘Audenaerde, le soir’, 1915
Lithografie op papier
45,5 x 58 cm (blad)
Gesigneerd in potlood onderaan rechts ‘a. Baertsoen’
Genummerd in potlood ‘4/18’ onderaan links
Cat. rais. Vermeir L.11915/04
Herkomst: privéverzameling
Deze zeldzame lithografie naar de tekening met dezelfde titel, werd slechts op 18
exemplaren gedrukt. Er zijn enkele merkbare verschillen met de tekening. Vooreerst is er
de links-rechts spiegeling, die ervoor zorgt dat de toren van de kerk nu op de linkerhelft
staat. De kunstenaar nam ook een iets gewijzigd gezichtspunt in wat erop zou kunnen
wijzen dat Baertsoen naar een andere studietekening werkte en niet zozeer rechtstreeks
naar de grote tekening uit 1900.
Van de in totaal vijf verschillende lithografieën die de meester maakte, is dit de enige die
niet London als onderwerp heeft.

13. Albert Baertsoen, ‘Sous la digue (Walsoorden)’ of
‘Onder aan de dijk (Walsoorden)’, 1901
Ets op papier
17,5 x 25 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onderaan rechts ‘a. Baertsoen’
Cat. rais. Vermeir E.1901/01
Hoewel deze ets reeds in 1901 werd afgebeeld werd hij pas in 1910 voor het eerst
tentoongesteld voor het grote publiek. Een typische Baertsoen compositie waarin onze blik
geleid wordt, in deze ets door de dijk, waardoor deze zeer ruimtelijk werkt.

14. Albert Baertsoen, ‘Terneuzen, le petit port, le soir’
of ‘Terneuzen, de kleine haven, ’s avonds’, 1901
Ets op papier
19,5 x 42,5 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onderaan rechts ‘a. Baertsoen’ en erboven met
opdracht ‘à Mr. L. Moeremans / cordialement’
Getiteld onder links in potlood ‘Ter Neuzen – soir’
Cat. rais. Vermeir E.1901/02
Een van de mooiste etsen van Baertsoen, hier de definitieve staat, met een opdracht van
Baertsoen aan componist, dirigent, muziekuitgever en pianobouwer Léon Moeremans
(1861-1937).

15. Albert Baertsoen, ‘Vieilles maisons au bord de
l’eau’ of ‘oude huizen langs het water’, 1901
Ets op papier
40 x 27 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onderaan rechts ‘a. Baertsoen’
Getiteld onder links in potlood ‘Vieilles maisons au bord de l’eau’
Cat. rais. Vermeir E.1901/03
Dit is de eerste ets waarbij Baertsoen het motief van de zich in het water weerspiegelende
gevels toont. Dit wordt een van zijn Leitmotiven.

16. Gustave De Smet, De St-Petrus en St-Pauluskerk te
Bachte-Maria-Leerne, ca. 1906-1908.
Olie op paneel
29,5 x 44,5 cm
Gesigneerd onderaan rechts met het stapelmonogram ‘GDS’
Herkomst: privéverzameling
Dit werk is vergezeld van een fotocertificaat door dhr. Piet Boyens
De jonge kunstenaars uit het Gentse keken rond de eeuwwisseling niet enkel naar Emile
Claus om los te komen van het academische keurslijf. Ook de mysterieuze en melancholische
stadsgezichten van Baertsoen kenden grote aanhang. In dit vroege werk van Gust De Smet
(1877-1943) is de sfeer bijna ‘Baertsoeniaans’ te noemen. De Smet schonk een werk uit
dezelfde periode aan Baertsoen. 4
4
De Smet J.; Huyghebaert S.; Vermeir R., Albert Baertsoen – Protagonist van het Fin-de-siècle, Gent, MSK Gent;
Snoeck, 2022, p. 285. Het landschap is gedateerd ca. 1909

17. Albert Baertsoen, ‘Maisons au bord du canal’ of
‘Huizen aan de rand van het kanaal’ (Middelbrug),
1902
Olie op doek
82,5 x 70 cm
Achteraan met ronde stempel “Atelier Albert Baertsoen/Galerie Georges
Giroux 1932”
Herkomst: Atelier Albert Baertsoen, Galerie Georges Giroux, Bruxelles.
Privéverzameling
Bibliografie: Atelier Albert Baertsoen et tableaux modernes, Bruxelles,
Galerie Georges Giroux, 07-08/03/1932, cat. nr. 120
Dankzij opzoekingswerk van Prof. Dr. Vermeir weten we dat dit werk specifiek werd
geschilderd in Middelburg (Nederland). We herkennen de typisch Nederlandse architectuur,
duidelijk verschillend met die op Baertsoens zichten uit zijn thuisland.
In ‘De huizen aan de rand van het kanaal’ toont Baertsoen zich een meesterlijk colorist en
herkennen we zijn voorliefde voor beweeglijke luchtpartijen. Het binnenschip, waarvan we
rechts het voorsteven zien, dient niet alleen als repoussé, maar brengt beweging in de
anders statische compositie. Het suggereren van beweging door een voorbijvarend schip
slechts gedeeltelijk weer te geven wordt door Baertsoen meermaals aangewend. Het werk is
aan de achterzijde voorzien van de ronde stempel ‘Atelier Albert Baertsoen /Galerie Georges
Giroux 1932’.

18. Albert Baertsoen, ‘Maisons zélandaises - Vieilles
maisons, Middelbourg’ of ‘Zeeuwse huizen – Oude
huizen Middelburg’, 1902
Ets op papier
39,5 x 39 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onderaan rechts ‘a. Baertsoen’
Cat. rais. Vermeir E.1902/06
Volgens Prof. Dr. Vermeir zien we hier huizen uit de voormalige Winterstraat te Middelburg.

19. Albert Baertsoen, ‘Zomer te Middelbrug II’ of ‘l’Ete
à Middelbourg II’, 1902
Olie op doek
86,5 x 138 cm
Herkomst: Atelier Albert Baertsoen, Galerie Georges Giroux, Bruxelles.
privéverzameling.
Bibliografie: Atelier Albert Baertsoen et tableaux modernes, Bruxelles,
Galerie Georges Giroux, 07-08/03/1932, cat. nr. 130
Vermeir R. et al., Albert Baertsoen - Protagonist van het fin de siècle, Gent,
MSK Gent; Snoeck, 2022, p. 283, afb. 2.38 p. 104
Van dit onderwerp bestaat een iets groter werk dat Baertsoen toonde op de Biënnale van
Venetië in 1903. Beide versies zijn sterk gelijkend maar verschillen in vele details.
Opmerkelijk is dat Baertsoen in onze versie rook laat opkringelen ter hoogte van de boot die
rechts in beeld komt. Dit genuanceerde detail komt niet meer voor in het grote werk. Zou dit
betekenen dat de kleinere versie een voorstudie voor het werk van Venetië zou zijn?
Dit keer staat de schilder aan de overkant van het water, met opnieuw de klemtoon op het
ritme en de kleurschakering van de gevels, ramen en schoorstenen. Baertsoen nodigt ons uit
om van rechts naar links, op het tempo van een voorbij glijdend binnenschip, het schilderij te
lezen.
De zichten in Zeeuws-Vlaanderen behoren tot de interessantste werken die Baertsoen
maakte. Ze tonen de schilder als een volwaardig kolorist en tegelijk als een moderne
stadsschilder. Baertsoen is echter nooit op zoek naar de stedelijke dynamiek, maar juist naar
de stad als decor, als overblijfsel-reliek van de menselijke activiteit, als geheugen van het
leven, als spiegel van het gevoel.

20. Albert Baertsoen, ‘De Speelmansrei in Brugge,
studie (III)’ of ‘Le Quai des Ménétriers à Bruges, étude
(III)’, 1905
Olie op doek
95 x 66 cm
Monogram onderaan links ‘AB’ in ovaal & ‘05’
Herkomst: privéverzameling
Dit schilderij is een uitgewerkte studie van de rechterzijde van het grote werk “Speelmansrei
in Brugge” eveneens uit 1905 (vroeger als 1895 gedateerd) en dat zich in het
Groeningemuseum te Brugge bevindt (inv. nr. 0000.GRO0009.I). 5 Baertsoen zoomde iets in,
zodat het voorplan, dat zichtbaar is in het grote werk, hier wegvalt. De kunstenaar
besteedde grote aandacht aan het schilderen van de begroeiing op de oever. Het spel van
de verschillende groenen en de verscheidenheid aan planten, die tevens gesuggereerd
wordt door een verschillende schildertoets, tonen zijn observatietalent. Ook opmerkelijk is
het feit dat, gezien het bewolkt was, het water grijs is en de kleuren verschillend zijn van
deze in het grote werk, waar er meer zon lijkt te zijn.
Dit werk werd ooit verkocht bij Campo op de Meir te Antwerpen, maar gezien slechts een
fragment van het etiket is bewaard, is het niet duidelijk wanneer dit juist was.
5
Met dank aan Prof. Dr. René Vermeir voor het vaststellen van de juiste datering van dit werk.

21. Albert Baertsoen,‘Le Moulin en Flandre’ of ‘Molen
in Vlaanderen’, 1900-1905
Houtskool op papier gemaroufleerd op doek
80 x 84 cm
Herkomst: collectie Despiegelaere, Gent
privéverzameling
Tentoonstelling:
L'estampe, huitième salon annuel, Bruxelles, Musée moderne de Bruxelles,
3/01-25/01/1914, cat. nr. 40
Exposition Albert Baertsoen, Galerie Georges Petit, Paris, 25/10-
17/11/1919, cat. nr. 108 als ‘Moulin Flamand’.
Rétrospective de dessins d'Albert Baertsoen, Bruxelles, La Petite galerie,
5/04–18/04/1932, cat. nr. 26 als ‘Le grand moulin en Flandre’.
Tentoonstellingscatalogus Albert Baertsoen, Gent, Museum voor Schone
Kunsten, 28/10-07/01/1973, cat. nr. 93 & afb. plaat XXIX.
Bibliografie:
De tekening is afgebeeld in een artikel van E. Joly, Albert Baertsoen – un
peintre des paisibles paysages de Flandre in Le Figaro Artistique, Paris,
18/12/1924, p. 150.
Tentoonstellingscatalogus Albert Baertsoen, Gent, Museum voor Schone
Kunsten, 28/10-07/01/1973, cat. nr. 93 & afb. plaat XXIX.

De monumentale “Molen in Vlaanderen” is een veel tentoongestelde en gepubliceerde
tekening. Ze toont Baertsoens doorgedreven gevoel voor compositie. Door de molen
volledig naar de hoek van het werk te duwen, verwerft de voorstelling een grote dynamiek.
De molen komt als het ware tot leven als een Vlaamse reus. Baertsoen roept een enigszins
dreigende sfeer op door het grote contrast tussen het monumentale, donkere volume van
de molen en de lichtende hemel. Volgens Prof. Dr. Vermeir betreft het een weergave van de
St-Janshuismolen te Brugge, gezien vanuit de Peterseliestraat.
Deze tekening werpt ook licht op de werkwijze van de kunstenaar, die na vele studies en
schetsen zijn uiteindelijke compositie in houtskool uitwerkte en deze dan ging rasteren om
te vergroten of te verkleinen. Baertsoen stelde deze tekeningen ook als dusdanig tentoon,
zonder de kadrering te verwijderen of weg te werken, wat meestal door zijn collega’s wél
werd gedaan.

22. Albert Baertsoen, ‘Molen in Vlaanderen’ of ‘Le
Vieux Moulin’, 1900-1905
Ets op papier
38,5 x 43 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onder rechts ‘a. Baertsoen’ en met opdracht ‘à
monsieur Louis Torcq’
‘Ep. D’état’ in potlood onder links
Cat. rais. Vermeir E.1900-1905/01
Herkomst: Verzameling Louis Torcq; privéverzameling
De ‘Molen in Vlaanderen’ werd ook uitgewerkt tot een ets. In tegenstelling tot de meer
traditionele en ook vroegere ets van ‘De molen op de wallen- Brugge’ is deze ets qua
compositie zeer vooruitstrevend. Door de links-rechts verdraaiing verliest de compositie
ietwat van zijn dieptewerking maar wint aan dynamiek.
Louis Torcq bezat tevens ander werk van Baertsoen waaronder een zicht op het kasteel van
Laarne. Ons exemplaar is een ‘épreuve d’état’, de definitieve staat werd op 100
genummerde exemplaren gedrukt.

23. Alfons Dessenis, ‘de Molen van Latem’, 1920
Houtskool op papier
69 x 62 cm
Gesigneerd, gelokaliseerd en gedateerd rechts
Alfons Dessenis (1874-1952) was slechts enkele jaren ouder dan Baertsoen. Hij trok
voornamelijk op met de kunstenaars van de eerste groep van Latem.
Hoewel later vooral het bucolische karakter van de werken van de kunstenaar in de verf
werd gezet door de gebroeders Haesaert, had het vroege werk van Dessenis uit de periode
1904-1910 een grote invloed op Servaes, Permeke, Gust De Smet en Van de Woestijne. De
zeer expressieve manier van schilderen uit die periode werd door de luministen echter niet
geapprecieerd.
Beide kunstenaars, zowel Baertsoen als Dessenis beklemtonen de monumentaliteit en het
sculpturale karakter van de verdwijnende windmolens. Nu we deze twee tekeningen bij
elkaar hebben, onderkennen we wel het verschillende karakter van beide kunstenaars. Bij
Baertsoen heerst rust, stilte en verankering. Bij Dessenis breekt de zon door de turbulente
wolken en lijkt de molen elk moment in beweging te kunnen komen.

24. Albert Baertsoen, ‘Chaland (étude)’ of ‘Binnenschip
(studie)’, ca. 1907-1908
Olie op doek
27 x 49 cm
Gemerkt met de ronde atelierstempel achteraan op het doek
Herkomst:
Atelier Albert Baertsoen, Galerie Georges Giroux, Bruxelles.
privéverzameling.
Bibliografie:
Atelier Albert Baertsoen et tableaux modernes, Bruxelles, Galerie
Georges Giroux, 07-08/03/1932, cat. nr. 114
Tentoonstelling: Exposition Albert Baertsoen, Paris, Galeries Georges Petit, 25/10-
17/11/1919, cat. nr. 41
Exposition Albert Baertsoen, Bruxelles, Galerie Georges Giroux, 12/02-
27/02/1921, cat. nr. 43
Albert Baertsoen maakte een groot aantal studies vooraleer een grotere werk aan te vangen.
Soms bleven die studies zonder gevolg, een andere keer zijn ze quasi in te passen in een
groter werk. Deze studie van een ‘Chaland’ vond de kunstenaar toch sterk genoeg om te
exposeren naast zijn grote doeken. Het werkje werd getoond in Parijs en Brussel en
illustreert de losse maar bestudeerde en modellerende toets waarmee Baertsoen zijn
werken opbouwt. Als studie werd het werk niet gesigneerd, maar het draagt aan de
achterzijde de atelierstempel en het grote ‘Albert Baertsoen’ etiket dat we vaak aantreffen
op werken die werden geëxposeerd door de kunstenaar zelf.

25. Albert Baertsoen, ‘Dans les environs de Liège (Cité
industrielle, Le Horloz)’ of ‘In de omstreken van Luik
(Arbeiderswijk, Le Horloz)’, 1907-1908
Ets en aquatint op papier
42 x 67 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onderaan rechts ‘a. Baertsoen’
Cat. rais. Vermeir E.1907-1908/03
Een magistrale ets gemaakt tijdens het verblijf van de kunstenaar in Luik, waar de
kunstenaar voornamelijk het industriële landschap langs de Maas als onderwerp nam. In
totaal zou Baertsoen 4 etsen maken waarvan dit de enige is die het panoramische formaat
heeft.

26. Albert Baertsoen, ‘Sous le moulin’ of ‘Onder de
molen’, 1909
Ets op papier
30 x 25 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onderaan rechts ‘a. Baertsoen’
Links onder in potlood ‘25 sous le moulin’ (in een andere hand?)
Cat. rais. Vermeir E.1909/07
Een van ‘molenetsen’ van de kunstenaar, die in een aantal varianten bestaat. Hier betreft
het een Nederlandse molen. Van deze door Van Campenhout gedrukte ets werd een
gedateerd exemplaar teruggevonden.

27. Albert Baertsoen, ‘La route Zéelandaise’ of ‘De
Zeeuwsche weg’, 1910
Olie op doek
80 x 110 cm
Gesigneerd, gelokaliseerd en gedateerd onder rechts ‘a. Baertsoen / Veere
/ 1910’
Herkomst: Atelier Albert Baertsoen, Galerie Georges Giroux, Bruxelles;
privéverzameling
Bibliografie: Atelier Albert Baertsoen et tableaux modernes, Bruxelles,
Galerie Georges Giroux, 07-08/03/1932, cat. nr. 138

Hoewel de Zeeuwse werken terecht kunnen worden gezien als de meest kleurrijke werken
van de kunstenaar, werden ze door de eigentijdse kritiek niet altijd even enthousiast
onthaald. Misschien is dit niet verwonderlijk gezien Baertsoen in sommige werken heel
expressief en bijna experimenteel werkte. De grote toetsen die bij dit werk duidelijk
zichtbaar zijn, het gebruik van grote kleurcontrasten en het intuïtieve spel van top- en
onderlaag maken dit een modern werk, dat bijna fauvistisch aandoet. Het gebruik van de
boom op de voorgrond die het werk in twee ongelijke delen verdeelt, dwingt de
toeschouwer om de door de kunstenaar uitgezette compositorische lijnen te volgen.

28. Maurice Dupuis, de Noordzee en duinen
Olie op doek gemaroufleerd op karton
24 x 37 cm
Gesigneerd achteraan in inkt
Herkomst: privéverzameling
Dit kleine werkje van Maurice Dupuis (1882-1959) werd waarschijnlijk geschilderd na de
dood van Baertsoen. Bij een aantal schilders bleef de visie van Baertsoen na diens overlijden
verder leven, zo ook bij Maurice Dupuis. We herkennen het belang dat Baertsoen hechtte
aan de studie van zijn onderwerpen, aan de compositie en aan de harmonie van de kleuren .

29. Emmanuel Viérin, het bleken van de was in het
Begijnhof van Kortrijk
Olie op doek
80 x 100 cm
Gesigneerd onderaan rechts ‘Emm. Viérin’
Emmanuel Viérin (1869-1954) schilderde dit werk in de Jaren twintig. Viérin was doorheen
zijn carrière sterk beïnvloed door Claus, maar trachtte zeker in zijn reeks van stads- en
begijnhofzichten, de melancholische en soms mysterieuze sfeer die vaak in het werk van
Baertsoen voorkomt, te benaderen. Stilistisch liggen de twee schilders echter ver uit elkaar.
Daar waar Baertsoen zijn werken opbouwt met expressieve tot modellerende toetsen,
opteert Viérin voor fijne en in elkaar oplossende toetsen.

30. Albert Baertsoen, ‘Les eaux grises’ of ‘Grijze
waters’ , 1910
Ets op papier
43 x 33 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onderaan rechts ‘a. Baertsoen’
Onder links met de vermelding ‘etat’ in potlood
Cat. rais. Vermeir E.1910/02
Een proefdruk van deze ets die blijkbaar Baertsoen veel werk heeft gekost. Van de ets
bestaan er zeker 4 staten, waarbij het duidelijk is dat de kunstenaar zocht naar een clairobscur
dat niet te donker, maar zeker ook niet te licht mocht worden.

31. Albert Baertsoen, ‘De ma fenêtre (Le Quai aux
Tilleuls à Gand)’” of ‘Vanuit mijn venster (de Lindelei te
Gent)’ , 1910
Ets op papier
30,5 x 22 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onderaan rechts ‘a. Baertsoen’
Cat. rais. Vermeir E.1910/03
Deze ets zou kunnen worden beschouwd als een van de eerste echt klassieke Baertsoen
etsen met een stad in de hoofdrol, het water als centraal compositorisch thema en de
architectuur en de weerspiegeling ervan die de animatie verzorgt. Zoals steeds is het een
stad zonder menselijke aanwezigheid. Een hoogtepunt in zijn oeuvre is de hieronder
afgebeelde ets “Reflets (II)”.

32. Albert Baertsoen, ‘Reflets (II) (Le Quai aux Tilleuls à
Gand)’ of ‘Weerspiegeling (II) (de Lindelei te Gent)’ ,
1910
Ets op papier
38 x 40 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onderaan rechts “a. Baertsoen”
Cat. rais. Vermeir E.1910/05

33. Albert Baertsoen, ‘Het Luizengevecht (Gent)’, 1910
Ets op papier
40 x 36 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onderaan rechts ‘a. Baertsoen’ en met opdracht
‘pour Mr. Buschmann’
Getiteld ‘Luizengevecht’ in potlood onderaan links en erboven genummerd
‘n° 7/100’
Cat. rais. Vermeir E.1910/01
Het Luizengevecht is van oudsher een van de favoriete onderwerpen van schilderend Gent
op het einde van de 19 de en begin van de 20 ste eeuw. Een van de meest sprekende werken –
op grafisch gebied – is de ets die Jules De Bruycker ervan maakte. Daar waar De Bruycker
nadrukkelijk de kleurrijke bewoners van het beluik in beeld bracht, concentreert Baertsoen
zich enkel op de huizen. Het luizengevecht ligt er verlaten bij.
Een van de redenen waarom de kunstenaars zo graag het Luizengevecht in beeld brachten
was naar verluid de commentaar die ze kregen van de bewoners. Over en weer werden
hilarische gesprekken gevoerd, gelukkig lag het beschermende water tussen de twee
partijen, de kunstenaar zaten immers steeds aan de overkant van de oever.

34. Albert Baertsoen, ‘Le Vieux Jardin – La vieille cour
du château de Laerne’ of ‘Het oude binnenhof van
het kasteel van Laarne’, 1911
Olie op doek
99 x 70 cm
Signatuur onderaan rechts ‘a.Baertsoen’
Herkomst: privéverzameling
Tentoonstellingen: Exposition de peintres et de sculpteurs sous la présidence d’ A. Rodin,
Galerie Georges Petit, Paris, 10/03-05/04/1911, cat. nr. 9
Ausstellung Januar 1911, Zürich, Kunsthaus, 1911 als ‘Vieux Jardin’
19 e Exposition de la Libre Esthétique, Bruxelles, 9/03-14/04/1912, cat. nr. 4
als ‘la vieille cour ; avril ‘
Baertsoen schilderde hier een hoek van het kasteel van Laarne. De kunstenaar werkte aan
de reeks over het kasteel van Laarne, waartoe dit werk behoort, van ca. 1908 tot 1913. In
totaal zouden een viertal afgewerkte werken van groot formaat ontstaan, naast talloze
tekeningen en studies. Eigenaardig genoeg is dit het enige werk in de reeks waar Baertsoen
de referentie naar het kasteel van Laarne bewust lijkt te hebben weggelaten.
De Laarne reeks werd door velen gezien als een vernieuwing binnen het werk van Baertsoen.
Zoals steeds was hij niet geïnteresseerd in het anekdotische en/of pittoreske van de
waterburcht, maar was de manier waarop hij dit in beeld bracht van belang; met grote,
modellerende toetsen en een helder kleurgebruik .
Het uitbreken van de oorlog maakte een abrupt einde aan deze kleurrijke reeks. In London
zou Baertsoen terugkeren naar een donkerder kleurenpalet.
Het werk “Le Vieux Jardin” werd getoond op een tentoonstelling in Zürich in 1911 en draagt
daardoor een Zwitserse douanestempel achteraan op het chassis.

35. Oscar Coddron, ‘Bomen in de herfst’, november
1916
Olie op doek
111 x 74,5 cm
Signatuur onderaan links ‘Coddron’
Achteraan op het chassis in potlood gedateerd “Nov. 1916”
Herkomst: privéverzameling
Geschilderd in volle oorlog, lijkt dit werk van Oscar Coddron (1881-1960) een manier van de
kunstenaar om weg te vluchten van de gruwelijke realiteit. Coddron was net als de
gebroeders De Smet goed bekend met het werk van Baertsoen, maar verkoos toch het
voorbeeld van Emile Claus te volgen, zeker in het begin van zijn carrière. Later, vanaf de
Jaren ’20, zou zijn toets verbreden en lijkt zijn werk dichter te staan bij Baertsoen.

36. Albert Baertsoen, ‘Het Luizengevecht onder de
sneeuw’ , 1911
Ets op papier
51 x 36 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onderaan rechts ‘a. Baertsoen’
Onderaan links in potlood ‘Ep. D’état’
Cat. rais. Vermeir E.1911/01
Een laatste voorbeeld van de klassieke Baertsoen, hier opnieuw met het Luizengevecht als
onderwerp, maar ditmaal in de sneeuw en met een binnenschip als repoussé motief. De hier
getoonde versie is een proefstaat die verschilt van de definitieve staat. De ets zit ook nog
vervat in een originele lijst van Leclercq met typische verguld eiken passepartout.

37. Albert Baertsoen , ‘Regenweer, Gent’ of ‘De la
pluie, Gand’, 1913
Houtskool op papier gemaroufleerd op doek
70 x 74 cm
Herkomst:
collectie Georges Buysse, St-Martens-Latem
privéverzameling
Tentoonstelling: L'estampe, huitième salon annuel, Bruxelles, Musée moderne de Bruxelles,
3/01-25/01/1914, cat. nr. 35
Rétrospective de dessins d'Albert Baertsoen, Bruxelles, La Petite galerie,
5/04–18/04/1932, cat. nr. 7 of 35
De kuip van Gent, 1880–1980: schilderijen, aquarellen, etsen, Gent, s.l.,
1983, cat. nr. 3
Albert Baertsoen, Gent, Museum voor Schone Kunsten, 28/10/1972-
07/01/1973, cat. nr. 92.
De tekening van de zuivelbrug is één van de weinige mature werken waar figuren integraal
deel uitmaken van de compositie. De figuur op de voorgrond wordt gebruikt als repoussoir,
maar zet tegelijk een beweging van links naar rechts in. Onze blik wordt vervolgens door het
perspectief naar het midden van de tekening geleid, richting Kraanlei met het herkenbare
silhouet van het huis van Jan Palfijn. Dit toont nogmaals hoe Baertsoen door middel van
compositorische trucs onze blik door het kunstwerk stuurt.

38. Albert Baertsoen, ‘Regenweer te Gent’ of ‘Temps
de pluie à Gand’, 1913
Ets op papier
50 x 48 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onder rechts “a. Baertsoen”
Genummerd in potlood onder links “17/100”
Cat. rais. Vermeir E.1913/02
Herkomst: privéverzameling
Deze ets is de uitwerking van bovenstaande tekening, opnieuw met het links-rechts effect.
Net zoals dit soms het geval is bij de etsen van Jules De Bruycker, wordt het stadsgezicht
daardoor minder herkenbaar. Het valt op dat Baertsoen de figuren veel duidelijker uitwerkt
in de ets dan in de tekening, wat eigenaardig lijkt. Baertsoen wou echter het zicht
weergeven bij regenweer, zodat hij de reflecties van de plassen kon weergeven. Deze ‘tour
de force’ vereiste een grotere detaillering op het voorplan, waarbij de figuren dus ook
dienden te worden uitgewerkt. Ons exemplaar, de definitieve staat van de ets, draagt
nummer 17, het exemplaar van de KBR te Brussel draagt het nummer 22.

39. Alphonse Mora, de Dekeyserlei (Antwerpen), 1920
Houtskool op papier
56,5 x 69,5 cm (dagmaat)
Gesigneerd en gedateerd onderaan rechts ‘Alphonse Mora /1920’
Herkomst: privéverzameling
De volgende generatie van schilders, waartoe Alphonse Mora (1891-1977) behoorde, had
duidelijk een andere visie op het weergeven van de stad. In plaats van de menselijke
aanwezigheid te doen verdwijnen, wordt deze bij Mora bijna de reden om de tekening te
maken. Centraal staat het drukke en mondaine stadsleven op één van de belangrijkste lanen
van de stad. De architectuur verwordt tot decor, de mens staat centraal.

40. Albert Baertsoen, ‘Le Vieux sas sur l’Escaut’ of
‘Het oude sas op de Schelde’, 1913
Ets en aquatint op papier
55,5 x 41,5 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onder rechts ‘a. Baertsoen’ (mogelijk door een
andere hand)
Cat. rais. Vermeir E.1913/04
Zoals vaak werd deze ets gemaakt naar een reeds bestaand schilderij. In dit geval bestaan er
van het “sas” twee versies, de ets is gemaakt naar de vroegste versie van het schilderij uit
1913, terwijl bij het schilderij uit 1920, de spiegelbeeld compositie van de ets wordt gevolgd.

41. Albert Baertsoen, ‘Petite place à Alost – après la
pluie’ of ‘Pleintje in Aalst – na de regen’, 1913
Ets op papier
56 x 45 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onder rechts ‘a. Baertsoen’
Cat. rais. Vermeir E.1913/05
Net voor de eerste wereldoorlog lijkt Baertsoen ook van andere steden enkele grote etsen te
willen maken. Mogelijk was dit op vraag van verzamelaars. Het met plassen bezaaide pleintje
in Aalst is daar een goed voorbeeld van. Het weergeven van regen in dit zwart/wit medium is
geen sinecure maar net zoals bij ‘Regenweer te Gent’ lukt het Baertsoen wonderwel om de
plassen geloofwaardig weer te geven.

42. Albert Baertsoen, ‘La Nèthe à Lierre’ of ‘De
Nete te Lier’, 1914
Ets op papier
50 x 50 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onder rechts ‘a. Baertsoen’
Cat. rais. Vermeir E.1914/05
Genummerd onderaan links in potlood ‘n° 13/100’
Het pittoreske Lier werd door schilders rond de eeuwwisseling vaak in beeld gebracht. De
jonge Isidore Opsomer – mogelijk onder invloed van Baertsoen – heeft Lier en haar begijnhof
vaak als onderwerp genomen. Baertsoen toont de Nete bij eb, waardoor de oevers bloot
komen te liggen, wat het statische en desolate karakter van het riviergezicht versterkt. Dit
grote exemplaar van de definitieve staat van de ets draagt een vroege nummering.

43. Albert Baertsoen, Stadsgezicht met paard en kar in
de sneeuw, ca. 1914
Olie op doek
55 x 40,5 cm
Signatuur: onderaan rechts ‘a.Baertsoen’
Herkomst: privéverzameling
Tentoonstelling:
Schilders van de Stad, Vinkem-Beauvoorde, Kerk (Opbouwwerk Ijzerstreek
vzw), 14/07-19/08/1990
As-Niel, St-Alegondiskring, september 1994
Deze studie doet ons denken aan de werken van de grote Nederlandse ‘stadsschilder’ en
tijdgenoot Breitner. Net als bij Breitner zien we bij Baertsoen het vaak gebruikte lage
gezichtspunt, waarbij de luchtpartij tot een minimum wordt beperkt.
Op basis van het gebruikte coloriet en van het gebruikte canvas is dit werk te dateren rond
1914.

44. Arthur Willaert, Stadsgezicht in de sneeuw,
waarschijnlijk jaren ‘20
Olie op doek gemaroufleerd op paneel
42 x 52 cm
Signatuur onderaan rechts ‘Arthur Trealliw’
Arthur Willaert (1875-1942) was een jongere broer van Ferdinand Willaert, één van de
pilaren van de zogenaamde Dendermondse School (hij was er directeur van de Academie),
maar bovenal Gentenaar en schilder van talrijke stadsgezichten die ook Baertsoen in beeld
bracht. Arthur had na een korte impressionistische periode zijn palet verdonkerd en zijn
toets veel vlakker en breder gemaakt. Ook Arthur Willaert meed het pittoreske bij het
schilderen van stadsgezichten. In dit sneeuwgezicht zouden we dan ook de invloed kunnen
herkennen van de late werken van Baertsoen.

45. Piet Lippens, een industrieel landschap (de
ophaalbrug), jaren 20-30
Olie op doek
70 x 100,5 cm
Gesigneerd onderaan rechts “Piet Lippens”
Piet Lippens (1890-1981) werd na zijn impressionistische periode sterk beïnvloed door het
expressionisme. Door zijn voorkeur voor stadsgezichten en landschappen waarin
architectuur, schepen, woonwagens enz. de hoofdrol spelen en door zijn donker
kleurgebruik werd Lippens reeds op het einde van de jaren twintig door vele critici binnen
gehaald als de waardige opvolger van Albert Baertsoen.

46. Albert Baertsoen , ‘L’écluse à Terneuzen (II)’ of ‘De
sluis in Terneuzen’, 1914
Ets en aquatint op papier
39 x 43 cm (plaat)
Gesigneerd in potlood onder rechts ‘a. Baertsoen’
Cat. rais. Vermeir E.1914/03
Sluizen hebben voor Baertsoen een enorme aantrekkingskracht. De zware en repetitieve
constructies ritmeren zijn etsen en schilderijen die hij ervan maakte in België en Nederland.
Diezelfde voorliefde vinden we later terug in de schilderijen van de Londense
havenstaketsels en bruggen. Van deze ets hebben nog een niet ingelijst exemplaar in onze
collectie dat naast de signatuur van de kunstenaar ook de nummering “28/100” draagt.

47. Albert Baertsoen, ‘Waterloo bridge’, 1915
Lithografie op papier
57 x 45 cm
Herkomst: privéverzameling
Cat. rais. Vermeir L.1915/04
Albert Baertsoen maakte slechts 5 lithografieën die werden uitgegeven, waarvan vier als
onderwerp London hebben. De lithografie “London Bridge” is niet genummerd, noch
gesigneerd maar is dus zeer zeldzaam. Het enige andere ons bekende exemplaar, dit van de
KBR, is ook niet gesigneerd of genummerd. Naar verluid zou een editie van 50 exemplaren
zijn vooropgesteld, maar het is niet zeker indien dit ook werd tot uitvoering gebracht.
Opvallend is de gebruikte techniek van de kunstenaar. Net zoals zijn andere litho’s zijn deze
met grote trekken opgebouwd en doen ze daardoor zeer improvisatorisch aan. Het lijken
schetsen naar de natuur te zijn. Vooral de weergave van het water is spectaculair te
noemen. De grote moderniteit en kwaliteit van de litho’s van Baertsoen doen vermoeden
dat de kunstenaar zeer vertrouwd was met het medium. Het is dan ook eigenaardig dat
slechts zes verschillende lithografieën van Baertsoen bekend zijn, waarvan er slechts 5
voldeden aan zijn eisen en goed bevonden werden om in zeer beperkte, oplage gedrukt te
worden.

48. Jean Delvin, Natiepaarden, 1921
Houtskool op papier
58 x 70 cm (dagmaat)
Gesigneerd en gedateerd onderaan links “JDelvin / 1921”
Herkomst: privéverzameling.
Een ogenschijnlijk eenvoudige compositie, die de vindingrijkheid van Delvin toont. De
kunstenaar laat de paarden van rechts naar links lopen, met zoals gewoonlijk de afsnijding
die de suggestie van beweging oproept, maar laat parallel de muur als het ware van rechts
naar links lopen (perspectief).
De vastberaden tred van de werkpaarden uit de Antwerpse haven straalt kracht uit en staat
in contrast met de figuren van de ruiters-menners die letterlijk de teugels niet in handen
hebben. Stilistisch toont het de late Delvin, die accuraat en zonder twijfel krachtige
tekeningen opzet, die door hun losse tekenstijl in scherp contrast staan met de tekeningen
van voor de eerste wereldoorlog. Bemerk hoe de tekenstijl van Delvin en Baertsoen
gelijkenissen vertoont.

Colofon
Wij wensen uitdrukkelijk René Vermeir te danken voor zijn waardevolle hulp in het
dateren van verschillende werken en het identificeren van bepaalde zichten. Verder
is de nieuwe catalogus over Baertsoen van het MSK Gent met teksten van onder
meer René Vermeir, Johan De Smet en Stefan Huygebaert een welkome steun
geweest bij het opstellen van deze catalogus.
Deze online catalogus is gemaakt voor de tentoonstelling “Albert Baertsoen en Tijdgenoten” in Galerie St-John.
Alle afgebeelde werken zijn te koop.
Tekst en onderzoek: Raf Steel en Emmy Steel
Opmaak en foto’s: Raf Steel en Emmy Steel
Copyright: Galerie St-John, de auteurs en de kunstenaars.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie,
elektronische drager of op enige andere wijze (inclusief vertaling) zonder voorafgaande schriftelijke
toestemming van de auteurs.
De uitgever heeft zijn uiterste best gedaan om toestemming te vragen aan alle mogelijke rechthebbenden met
betrekking tot het gebruik van (beeld)materiaal voor deze online publicatie. Als we iets over het hoofd hebben
gezien, neem dan contact met ons op. Eventuele fouten worden in een volgende versie gecorrigeerd.

Que pouvons-nous faire pour vous?
• Notre spécialité: l'achat et la vente de l'art et des arts décoratifs des 19ème et 20eme
siècles, de préférence d'origine belge.
• Nous vous conseillons lors de l'achat ou la vente d'un objet d'art, d'une collection ou
d'une succession.
• Estimations d'objets particuliers, de collections entières ou de successions.
• Nous vous aidons à développer votre collection ou compléter votre intérieur.
• Si vous possédez des œuvres d'art ou des antiquités importantes, nous vous montons
une exposition-vente documentée. Les expositions-ventes annuelles documentées à
notre galerie attirent de nombreux collectionneurs (inter)nationaux.
• Nous organisons des prêts pour les expositions de Musées ou
d'autres Institutions, assistons à la recherche scientifique ou contribuons aux catalogues.
• Organisation d'expositions, inventaires de collections, recherches dans le domaine de
l'art
What can we do for you?
• Our speciality: buying and selling fine and decorative arts of the 19th and 20th centuries,
preferably Made in Belgium.
• We can advise you on buying and selling single pieces or estates.
• Valuations of specific objects, collections or estates.
• We can help you build your collection or complete your interior.
• If you have important works of art or rare antiques, you can sell them through our
annual documented exhibitions which have an international appeal and clientele
• For institutions and museums, we can provide loans for exhibitions, assist with art
historical research or catalogue entries.
• Freelance curating and consultancy: organisation of exhibitions, inventories of
collections, art historical research.

Aankoop - Verkoop
Schattingen - Expertises - Tentoonstellingen
Inboedels - Bibliotheken – Nalatenschappen
Archieven van Verzamelaars en Kunstenaars
Advies bij Verdeling & Uitbouw van Collecties, Verzekering, Conservatie
st-john.be
Galerie St-John
Bij St-Jacobs 15A / Nieuwpoort 2 (gps)
B-9000 Gent – Belgium
T. +32-9/225.82.62
info@st-john.be
facebook.com/galeriestjohn
instagram.com/galeriestjohngent
OPEN:
Do 14u-18u Thu
Vr, Za 10u-12u & 14u-18u Fri, Sat
Zo 10u-12u Sun
Ma, Di, Woe na afspraak/
Mon, Tue, Wed by appointment