Tijdschrift voor Orthopedagogiek nummer 5 - 2022

TvO TvO T
TvO TvO TvO T
Overleven op een
onbewoond eiland
TvO TvO TvO T
TvO TvO TvO Tv
Geachte lezers, ik wil u graag uitnodigen voor een
gedachte-experiment. Ik vermoed dat een aantal
van u kinderen heeft. Zoals u wellicht weet, zijn
ouders meestal lovend en prijzend ten aanzien
van hun eigen kinderen, maar stelt u zich eens het
scenario voor waarin uw kinderen zonder u stranden
op een onbewoond eiland. Laten we afspreken
dat zij een groepje van tien tot vijftien kinderen
vormen. Wat gebeurt er, denkt u? Verwacht u dat
alle kinderen vriendelijk omgaan met elkaar en
samenwerken om te overleven? Denkt u zelfs dat
zij in staat zullen zijn om een primitief ‘contract’
te verzinnen waarin bepaalde spelregels worden
vastgelegd waaraan zij zich houden? Laten we dit
scenario 1 noemen. Of denkt u eerder aan scenario
2, waarin uw kinderen al snel ontaarden, vijandig
worden tegenover elkaar en dat er uiteindelijk
maar één ultieme regel geldt en dat is: de wet van
de sterkste?
Een voorstander van het tweede scenario is de
Britse Nobelprijswinnende schrijver William Golding.
In zijn roman Lord of the Flies beschrijft hij
hoe een groep Britse schoolkinderen, gestrand op
een onbewoond eiland, al snel verwilderen, hun
kleren afwerpen en hun gezichten beschilderen.
Als de jongens na een aantal weken uiteindelijk
worden gevonden door een Britse officier, blijken
er drie jongens overleden te zijn. Dit is natuurlijk
fictie, hoor ik u al zeggen, en dat klopt. Misschien
kunnen we, in de voetsporen van Freud, stellen
dat Goldings keuze meer over zijn verstoorde
psyche zegt en mogelijk zelfs terug te voeren is op
zijn persoonlijke traumatische jeugdervaringen.
Dit laatste denkt Rutger Bregman, de schrijver van
de bestseller De Meeste Mensen Deugen, na onderzoek
gedaan te hebben naar onder meer de biografie
van Golding.
Sterker nog, indien Bregman een keuze zou
moeten maken tussen beide scenario’s uit mijn
vO TvO TvO TvO
gedachte-experiment, dan zou hij overtuigd
kiezen voor het eerste scenario. In zijn eerder
genoemde bestseller beschrijft hij zelfs een realistische
versie van dit gedachte-experiment, waarin
jongens uit Tonga meer dan een jaar lang op een
onbewoond eiland moesten overleven voordat zij
opgemerkt werden. Deze jongens konden blijkbaar
vO TvO TvO TvO
niet alleen in barre omstandigheden goed samenwerken
en regels naleven, maar zelfs de sfeer was
allerminst grimmig: van staaldraden en een stuk
wrakhout maakten zij bijvoorbeeld een gitaar om
de stemming en moed erin te houden.
O TvO TvO TvO
Deze realistische versie blijft echter nog steeds
een verhaal dat door Bregman beschreven wordt.
En dat Bregman weet hoe hij een verhaal moet
neerzetten, is bewezen door de talloze keren dat
zijn boek verkocht en gelezen is. De vraag is welke
elementen overbelicht worden en welke elementen
juist weggelaten worden in zijn verhaal.
O TvO TvO TvO
52 TIJDSCHRIFT VOOR ORTHOPEDAGOGIEK
De setting van een onbewoond eiland gebruikt
Bregman om ons te overtuigen dat de mens van
nature goed en dus niet slecht is, zoals Golding
beweert. Hier is echter veel kritiek op geuit. Zo
zou het morele gedrag van de Tongaanse kinderen
mogelijk verklaard kunnen worden door streng
christelijke invloeden van witte missionarissen en
O TvO TvO TvO
dus niet door een natuurlijk moreel kompas dat
diepgeworteld in hen zit.
O