Flow 2 - 2024 - Inkijkexemplaar

NIET
LATER
MAAR
NU
-- TEKST NIENKE PLEYSIER ILLUSTRATIE SARAH WALSH --
Reportage - Weg met het als dan leven.indd 28 20-12-2023 15:16

Inzicht
Veel mensen
fantaseren over
een ander leven,
later. Journalist
Nienke Pleysier
vraagt zich af:
wat gebeurt er
als we niet langer
dromen over die
plannen, maar
gewoon springen?
Alle pogingen om dromen te verwezenlijken, beginnen hetzelfde:
iemand besluit iets te gaan doen. Wandelschoenen
aantrekken, een laptop openklappen, een kwast ter hand
nemen. Ooit was er een moment waarop Frida Kahlo, die
was voorbestemd om arts te worden, begon te schilderen.
Waarom? Vast niet omdat ze na haar ongeluk durfde te
vermoeden dat ze ooit de beroemdste vrouwelijke kunstenaar
ter wereld zou worden. Waarschijnlijk begon ze gewoon
omdat schilderen het liefste was wat ze deed en omdat ze
dacht: waarom niet? Of, meer poëtisch: if not now, when?
Heerlijk simpel eigenlijk. Ware het niet dat de meeste mensen
er goed in zijn om een heleboel redenen te verzinnen waarom
‘now’ niet het goede moment is om te doen wat ze het liefst
willen. Want: te weinig tijd, geld, talent, energie, ruimte of
zin. Of: veel te eng. Later, of straks, dan komt er vast een
geschikter moment om ruimte te geven aan je dromen en
verlangens, maar nu, nee, nu komt het eigenlijk niet uit. Sorry,
fluister je tegen jezelf en je dromen. Maar stel nou eens dat
je daarmee ophoudt? Dat je die stiekeme droom die al jaren
kriebelt wél serieus gaat nemen? Dat je stopt met uitstellen,
met ‘als’ en ‘dan’. En gewoon springt, een klein sprongetje
mag ook, en ziet waar je uitkomt? Dat je niet langer droomt
maar doet?
DAPPER ZIJN
Neuropsycholoog Margriet Sitskoorn legt in een van haar
columns die ze schreef voor Flow, helder uit hoe het toch
komt dat het soms zo ingewikkeld is om dat sprongetje te
wagen. Volgens haar blijven we nu eenmaal graag in onze
comfortzone: de plek die we kennen en waarvan we weten
wat er gebeurt, hoe het er voelt en wat het ons brengt. En
dus lukt het niet altijd om te doen wat we het liefst zouden
willen. Verzinnen we allerlei excuses om maar niet in actie
te hoeven komen.
De oude Grieken hadden zelfs een woord voor dit gedrag:
akrasia. Hierbij voer je een handeling uit, of juist niet, terwijl
je weet dat iets anders beter zou zijn. Je zou willen sporten,
maar blijft op de bank zitten. Je weet dat je gelukkig wordt
van schilderen, maar het lukt je niet om aan de slag te gaan.
Wilszwakte wordt het ook wel genoemd. Sitskoorn legt uit:
“Vaak is het prettig om in deze comfortzone te blijven. Alles
wat je erbinnen doet, roept reacties op die je geautomatiseerd
hebt en dat geeft rust. Maar daarin schuilt het risico dat je
nieuwe dingen uit de weg gaat. Dat je je uit angst voor iets
onbekends en nieuws, laat verleiden tot dezelfde patronen,
ook al zou je best eens iets anders willen dan die automatische
piloot.” En dat is hartstikke zonde, zegt Sitskoorn, want
loont het juist om nieuwe ervaringen op te doen.
Martine Bakker, schrijver van het boek Ik durf niets maar
doe alles, kan hierover meepraten. Ook zij koesterde diep
vanbinnen een groot verlangen, maar voelde de welbekende
weerstand om er gehoor aan te geven. Haar droom: optreden >
_ 29
Reportage - Weg met het als dan leven.indd 29 20-12-2023 15:16

Welke lessen leerde jij van het leven?
In deze rubriek vragen we het steeds iemand anders.
“Van nature ben ik verlegen en introvert. Niet handig
voor een journalist, want je moet op mensen af kunnen
stappen – ik dacht dan ook lang dat ik geen journalist
kon worden. Totdat ik een interview met een psycholoog
las waarin hij vertelde dat verlegenheid eigenlijk
een vorm van egocentrisme is: je denkt dat iedereen
naar je kijkt, maar de meesten interesseert het helemaal
niet wat je doet. Dat vond ik een mooie omdraaiing en
het verloste me van te veel bezig zijn met hoe ik op
anderen overkwam. Nu trek ik in functie een soort
denkbeeldige verkleedkleren aan en kan ik assertief
zijn, dan speel ik een rol.”
“Hoe vaker ik me helemaal afsluit van internet,
hoe gelukkiger en helderder ik word – de ruis
verdwijnt. Ik kan mezelf soms verliezen in ‘jaloezie
scrollen’: dan kijk ik naar al die mooie beelden van
succesvollere mensen en denk ik: waarom ben ik
niet nog succesvoller? Of waarom zijn zij naar een
leuker land op vakantie, waar de zon wel schijnt?
Omdat social media erop gericht zijn je verslaafd
te maken, gebruik ik de app Freedom om ervan
weg te blijven. Je kunt vervolgens bang zijn om
dingen te missen, maar je krijgt er in het ‘echte
leven’ veel voor terug: ideeën en verrassingen
die niet binnen je algoritme vallen.”
32 _
De 5 inzichten -.indd 32 20-12-2023 15:16

“Toen ik ging freelancen, was ik te veel gericht op of het financieel haalbaar
zou zijn en vergat ik sociale zuurstof te organiseren. Wanneer je in loondienst
bent, maak je op kantoor een praatje bij de koffiemachine of tijdens de lunch
– ik onderschatte volkomen wat het betekent als dat ontbreekt. Een goede
baas voor mezelf zijn vind ik moeilijk. Voorheen dacht ik: een lunchafspraak?
Dat kan niet, dat kost te veel tijd. Maar nu denk ik vaker: een lange lunchafspraak
is heel gezond.”
“Laatst probeerde ik gordijnen op te hangen en dat vond
ik echt ingewikkeld. Zoiets had ik vroeger wel op school
willen leren. Net als communiceren in je relatie: zonder dat
je de ander iets hebt verteld, denk je dat diegene wel snapt
wat je denkt of voelt. ‘Je kijkt toch mee in mijn hoofd’, is de
denkfout die ik nogal eens maak. Niets invullen voor een
ander, delen wat je bezighoudt: ik zou graag eens een boek
maken met dat soort klassiekers die ik nooit in de schoolbanken
heb geleerd.”
TEKST CAROLINE BUIJS ILLUSTRATIES DEBORAH VAN DER SCHAAF
“Wanneer ik het vroeger te druk had of overprikkeld was, dacht ik dat nietsdoen de oplossing was. Maar dat is ontzettend
moeilijk: je kunt beter iets ánders gaan doen. Zoals mensen helpen, door het huis scharrelen, klussen… betekenisvolle
dingen die je financieel niet per se iets opleveren. Sinds een paar jaar laat ik regelmatig mijn kajak te water, weer of geen
weer. Vervolgens probeer ik enkel wat te dobberen zonder doel, wat moeilijk is. Toch is het voldoende: alles waar ik mee
bezig was, valt weg. En iedereen kan het, je hoeft er zelfs niet eens heel soepel voor te zijn.”
Arjen van Veelen schrijft voor NRC en de Correspondent, en maakte onder meer de boeken ‘Amerikanen lopen niet —
Leven in het hart van de VS’ en ‘Rotterdam — Een ode aan inefficiëntie’ (de Correspondent).
_ 33
De 5 inzichten -.indd 33 20-12-2023 15:17

Interview VHT - Clarice Gargard.indd 34 20-12-2023 15:19

Interview
‘IK
BEN
DANSEND
Journalist en filmmaker Clarice Gargard
GEBOREN’
Clarice Gargard legt zich niet neer bij de wereld zoals ie is.
Dat gevoel komt voort uit optimisme. ‘We kunnen het systeem
veranderen door het hoofd en het hart te veranderen.’
-- INTERVIEW JANTINE JONGEBLOED FOTOGRAFIE DANIQUE VAN KESTEREN --
Interview VHT - Clarice Gargard.indd 35 20-12-2023 15:19

Nieuwe denkers - Roos Vonk.indd 46 20-12-2023 15:20

Nieuwe denkers
We hebben allemaal een trukendoos om ons
zelfbeeld te verbeteren. Maar alleen door
eerlijk te kijken, ontwikkel je jezelf echt,
zegt sociaal psycholoog Roos Vonk.
-- INTERVIEW CLEMENTINE VAN WIJNGAARDEN HANDLETTERING REBECCA ZWANZIG --
Je noemt dat onze ‘huisapotheek’.
Wat voor middeltjes zitten daarin?
“Onderzoekers hebben er inmiddels zestig
geïdentificeerd, maar er komen steeds meer
trucjes bij. Een veel voorkomende is: vooral
positieve dingen van jezelf onthouden en het
negatieve liever vergeten. Een andere is dat
we bij negatieve feedback de betrouwbaarheid
van de test of de beoordelaar in twijfel
trekken. Dan heb je nog het gegeven dat
mensen graag hinein-interpretieren. Stel,
je leest dat introverten succesvoller zijn dan
extraverten. Dan gaat je brein vervolgens op
zoek naar aanwijzingen dat je introvert bent
– en andersom.”
Waarom is het zo belangrijk om door
te krijgen dat je die trucs inzet?
“Omdat je jezelf ermee voor de gek houdt,
en dat staat zelfkennis in de weg. Bovendien
maakt het ons vatbaarder voor manipulatie.
We vertrouwen vaak blindelings op onze
gedachten en gevoelens, en realiseren ons
niet hoe sterk ze worden beïnvloed door
externe factoren als cultuur, marketing en
media. Sterker nog: we denken meestal
dat ‘anderen’ makkelijk beïnvloedbaar zijn
en wijzelf niet. We overschatten ons eigen
oordeelsvermogen. Op zich is een positief
zelfbeeld goed natuurlijk, maar het nadeel is
dat het ons belemmert van fouten te leren.”
In je boek Mijn ego heeft altijd gelijk
zeg je dat de lezer niet te veel tips &
tools moet verwachten. “Ik wil vooral
meer inzicht geven in alle onderliggende
psychologische processen. In trucs of how
to’s om je zelfvertrouwen of zelfkennis te
verbeteren, geloof ik niet zo. Als je doorziet
hoe het werkt, kun je ermee aan de slag –
op een manier die bij je past.”
Je stelt dat wij mensen veel illusies
over onszelf hebben. Kun je dat uitleggen?
“We zijn er over het algemeen van
overtuigd dat het beeld dat we van onszelf
hebben, klopt. Het uitgangspunt is dat we
naar binnen kunnen kijken via introspectie,
maar we houden er geen rekening mee dat
er ook onbewust van alles gebeurt. Dat komt
door ons psychologische afweersysteem.
Lichamelijk werkt het net zo: je realiseert je
eigenlijk zelden dat je immuunsysteem een
schadelijke bacterie buiten de deur heeft
gehouden. Zo werkt het ook met psychisch
ongerief: onze afweer is continu bezig om
dingen om te buigen die vervelend zijn of
pijn doen. We beschikken over een enorm
arsenaal aan psychologische trucjes om
ons welbevinden en zelfbeeld te verbeteren.”
Welke trucs je gebruikt, is afhankelijk
van de mate van zelfwaardering, zeg
je in je boek. “Hoewel we allemaal zowel
een narcistisch deel in ons hebben als een
onzekere tobber die bevestiging van anderen
nodig heeft, zijn er grote verschillen. Mensen
met veel zelfvertrouwen of zelfwaardering
zijn over het algemeen iets gelukkiger, maar
vaak voortdurend bezig met het beschermen
van hun ego. Als iemand ze ergens op aanspreekt,
ligt het vaak aan de ander, die ‘stom’
is of het bij het verkeerde eind heeft. Mensen
met een lagere zelfwaardering willen aardig
gevonden worden en bevestiging krijgen.
Zij richten hun antenne vaker naar binnen
en vragen zich af: wat vind ik hier zelf van?
Die laatste groep is over het algemeen eerder
gedeprimeerd: je psychologische afweersysteem
zorgt er immers voor dat je je lekker
voelt. Maar bij een laag zelfbeeld ben je iets
realistischer – en zie je de downfalls meer
zoals ze zijn.” >
_ 47
Nieuwe denkers - Roos Vonk.indd 47 20-12-2023 15:20

CADEAU
SELFCARE-KAARTJES
Goed voor jezelf zorgen: soms
schiet het erbij in. Daarom maakten
we van de teksten van kunstenaar
Kate Just kleine reminderkaartjes.
Om bijvoorbeeld te bewaren in
het hoesje van je telefoon, in je
portemonnee of agenda. Je kunt ze
ook op de badkamerspiegel plakken
of boven je bureau hangen. En wie
weet lees je een kaartje straks
precies op een moment dat je het
even kunt gebruiken.
BREIKUNST KATE JUST – HUGO MICHELL GALLERY
86 _
Aankondiging Extra 2 Insert kaarten.indd 86 20-12-2023 15:59

124 _
Steeds vaker poppen
er minituinen op in
straten, of bloemenveldjes
op een
braakliggend terrein.
Zo’n guerrillatuin is
niet alleen fijn voor
de natuur, maar ook
voor je mental health.
-- TEKST SUZANNE DE BOER --
Reportage - De guerillatuin.indd 124 20-12-2023 22:08

Natuur
_ 125
Reportage - De guerillatuin.indd 125 20-12-2023 22:08

Je ziet het soms als je door de stad
wandelt of fietst: een boom met een
minituin eromheen, een uitbundig
bloeiende klimplant tegen een gevel,
een strook gras vol korenbloemen en
klaprozen. Allemaal voedselbronnen en
hotels voor insecten, volgens Carlijn
Krielaars, aka De Groene Buurvrouw
uit Den Bosch. Ze ziet overal in de stad
mogelijkheden om te vergroenen, of het
nou gaat om een zonnige straat of een
schaduwplek. “Met biologische planten
en bloemenzaden leg ik ecologische
minituinen aan. Ze fleuren niet alleen
de stad op, maar zijn ook goed voor
de biodiversiteit die onder druk staat.”
VRIJE BIJEN
Dat in veel gebieden het aantal soorten
planten en insecten afneemt, bevestigt
Joëlle Baijer, directeur van Stichting
Guerrilla Gardeners in Utrecht. “Kijk
maar om je heen. Langs de sloot staan
veel minder dotterbloemen dan vroeger.
Tuinen worden steeds vaker betegeld
en op beplante balkons worden elk jaar
minder bijen en vlinders gesignaleerd.”
Voor een prettige leefomgeving waarin
planten, dieren, de mens, water en lucht
in balans zijn, heb je volgens Baijer veel
insecten nodig. “Vooral bijen zijn voor
ons belangrijk, want die bestuiven onze
groente- en fruitgewassen.”
Naast honingbijen, die imkers uitzetten,
vliegen er 350 soorten wilde bijen rond.
Zonder eten en plekken om te schuilen
of een nest te bouwen kunnen ze niet
overleven. “In Nederland staat al vijftig
procent van de wilde bijen op de lijst
met bedreigde diersoorten. Je kunt dus
wel zeggen dat er een urgentie is om
te vergroenen.”
Niet voor niets heet Baijers stichting
Guerrilla Gardeners: er is actie nodig.
“Een buurt vol tuintjes rond een boom
ziet er niet alleen vrolijk uit, je redt er
ook heel direct insectenlevens mee.
Bovendien maken ze de buurtbewoners
bewust van hun invloed. Ze zien planten
tot bloei komen en daar komen bijen,
hommels, vliegen of vlinders op af.”
Minituinen wakkeren de interesse in de
natuur aan, waarna mensen steeds een
stap verder gaan. Baijer: “Ze onttegelen
126 _
Reportage - De guerillatuin.indd 126 20-12-2023 22:08

achtertuinen, leggen geveltuinen aan
of beginnen een community garden.
Alles bij elkaar heeft dat impact. En dat
geldt niet alleen voor de insecten, maar
ook voor de temperatuur in de stad. “In
de zomer wordt het in steden steeds
heter. Het asfalt warmt op en gebouwen
houden warmte vast, waardoor er een
hitte-eilandeffect ontstaat. Beplanting
helpt daartegen: het vocht verdampt
en dat geeft verkoeling.”
BETER DAN DE SPORTSCHOOL
Beplanting is niet alleen goed voor de
omgeving, maar ook voor jezelf. Zo zijn
bewoners van een buurt met veel groen
gezonder en ervaren ze minder angst,
stress en somberheid, blijkt uit een
onderzoek van omgevingspsycholoog
Agnes van den Berg. Mensen laten zich
ook minder snel uit het veld slaan, staat
in een wetenschappelijk artikel op de
site Sciencedirect.com.
Psycholoog Edwin Oden herkent dat.
Hij heeft een volkstuin in Amsterdam,
is columnist van het tijdschrift Groei &
Bloei en geeft op verzoek lezingen over
wat wroeten in de aarde doet met onze
mental health. “Ik benoem daarbij altijd
twee dingen: doen en zijn. ‘Doen’ komt
voort uit het gevoel dat je iets bereikt.
Je stopt een zaadje in de grond en daar
groeit een plant uit. Groente die je kunt
opeten of een mooie bloem die schoonheid
brengt. Je verrijkt het leven, geniet
ervan, het geeft een goed gevoel.
‘Zijn’ gaat om een intrinsieke menselijke
behoefte waarin het groen voorziet.
Evolutionair gezien gaven planten en
struiken ons een gevoel van veiligheid
omdat ze voedsel waren, zoals bessen.
En we konden ons erachter verschuilen:
struiken en bomen boden ons beschutting
tegen zon, wind en vijanden.”
Oden noemt nog meer voordelen van
tuinieren. “Je weerstand gaat omhoog
als je in de buitenlucht bent. Het daglicht
geeft je vitamine D en dat is goed
voor je serotonineniveau – het gelukshormoon
– dat in je hersenen aan wordt
gemaakt. Je verzet bovendien je zinnen:
zodra je je aandacht op de aarde richt
en je handen naar een plant uitstrekt,
neemt het je werkgeheugen in beslag.
>
Gezocht: guerrillatuin
Waar begin je als je
zelf een guerrillatuin
wilt aanleggen? “Met
de plek,” zegt Joëlle
Baijer van Guerrilla
Gardeners. “Juist de
openbare ruimte in de
bebouwde omgeving leent
zich voor een guerrillatuin.
Natuurgebieden
met een eigen ecosysteem
wil je niet verstoren.”
Kijk eens rond in je
directe omgeving naar
de plek om bomen heen
(de boomspiegels), een
loos stuk grond op een
rotonde, een kale berm
of braakliggend terrein.
Ben je enthousiast en
wil je een groter stuk
beplanten zoals een
talud, overleg dan met
de gemeente of je het
met wat mensen kunt
adopteren. Wil je van
een bramenwildernis een
omfietstuin maken, dan
krijg je daar misschien
zelfs subsidie voor.
Kies vervolgens voor
biologische, inheemse
planten: daar zijn de
insecten in dat gebied
aan gewend en ook op
afgestemd. Let erop dat
er het hele jaar iets
bloeit, zodat ook de
eerste insecten - die
in februari en maart
uit hun winterslaap
komen - meteen iets
te eten hebben. Baijer:
“Een wilde hyacint of
maarts viooltje zijn
daar bijvoorbeeld heel
geschikt voor. En laat
paardenbloemen staan,
die zijn belangrijk
voor insecten.”
Nog meer tips om je guerrillatuin aan te leggen vind je op Flowmagazine.nl/boomspielgeltuin.
_ 127
Reportage - De guerillatuin.indd 127 20-12-2023 22:08

Laat een bloembommetje ploffen
Tuinieren is mentaal ook niet belastend,
je vergeet juist meteen je zorgen. En je
beweegt natuurlijk.” Scheppen, bukken,
harken, sjouwen: een tuin houdt je in
beweging. Maar in tegenstelling tot de
sportschool, waar je telt hoe vaak je
een oefening hebt gedaan, is je brein
daar in de tuin helemaal niet mee bezig.
Die vertoeft elders, in tuintijd.
Dat tuinieren ontspant, blijkt ook uit het
rapport Natuur, stress en cortisol van
psychologen Van den Berg en Custers
van Wageningen University & Research.
Voor hun onderzoek werden tuinierders
vergeleken met mensen die een tijdschrift
lazen: de eerste groep ontspande
aanzienlijk meer. Als je twintig tot dertig
minuten tuiniert, leidt dat al tot verlaging
van het stresshormoon cortisol.
Joëlle Baijer van Guerrilla Gardeners
voegt daar de sociale component aan
toe. “Als je tegelijk met je buren aan
het tuinieren bent, ontstaan er vanzelf
gesprekken en leer je elkaar kennen.
Dan is het een kleine stap naar samen
iets ondernemen of voor elkaar koken.
Straattuinieren zorgt zo ook voor sociale
cohesie.” Nu alleen de straat nog even
mobiliseren.
MEER LEZEN
‘De groene buurvrouw
– Helpt je vergroenen
in de stad’, Carlijn
Krielaars (KNNV
Uitgeverij)
Guerrillagardeners.nl:
voor vergroentips,
workshops, bloembompakketten,
zadenmengsels
voor boomspiegels
en bloembollenmixen.
Cruydthoeck.nl en
Bloemenoogst.nl: voor
akkerbloemenmengsels.
Bestel online een biologisch akkerbloemenmengsel of verzamel zaden uit uitgebloeide
bloemhoofdjes. Meng de zaden door wat biocompost of biologische potgrond (bijvoorbeeld
van Bio-Kultura, bij de ecosupermarkt). Kneed het zaad-compostmengsel met wat klei tot
een bol en laat drogen. Stap op de fiets, rijd de wijk in en speur naar een stukje zand
of kale plek in het groen en laat je bommetje daar ploffen. De zaden wachten op het juiste
moment om te ontkiemen, en in mei of juni verrassen de bloemen je op een plek die niemand
had verwacht.
FOTOGRAFIE ©SKY-BLUE CREATIVE/STOCKSY ILLUSTRATIES EN HANDLETTERING FEMME TER HAAR
128 _
Reportage - De guerillatuin.indd 128 20-12-2023 22:08