51
Vader en dochter tijdens een staatsbezoek aan Ethiopië, januari 1969. Koningin Juliana en prins Claus waren er toen ook bij. monarchie, bleek steekpenningen te hebben aangenomen. Dit keer was hij het die de monarchie in gevaar bracht, terwijl Juliana het hoofd koel hield. Zij voorkwam dat Bernhard strafrechtelijk werd vervolgd door te verklaren dat zij in dat geval zou aftreden. Premier Den Uyl koos toen eieren voor zijn geld: Bernhard werd niet berecht en kwam weg met een openbare afgang. Later blufte de prins dat hij er geen uur minder om had geslapen, en dat zijn vrouw en kinderen hem niets kwalijk namen en in zijn onschuld geloofden. ‘Het had me pijn gedaan als ’t niet zo was.’ Maar zijn status kan er bij Beatrix niet op vooruit zijn gegaan. Manuscript in kluis In 1980 werd Beatrix koningin. Tegen Hella Haasse zou ze zeggen dat ze toen pas merkte hoe eenzaam het is op de troon, wat impliceert dat ze zich nu meer kon inleven in haar moeder. De band met haar vader leek er juist op achteruit te gaan. Tot 1980 was Bernhard officieus het hoofd van de koninklijke familie. Officieel was Juliana dat, als staatshoofd, maar zoals Bernhard in 1956 in de New York Times verklaarde: ‘In het land regeert mijn vrouw, thuis ben ik de baas.’ Nu werd die positie met ferme hand overgenomen door zijn vroegere pupil Beatrix. De principiële, verantwoordelijke Beatrix was haar roekeloze vader steeds meer gaan zien als een risico voor de monarchie. Zeker toen hij in de jaren 90 zijn memoires wilde uitbrengen, boordevol informatie over het privéleven van de Oranjes. Hij en zijn uitgever Robbert Ammerlaan hadden er in het geheim jaren aan gewerkt. Beatrix ‘klom in de hoogste klapperboom’, zoals een favoriete uitdrukking van Bernhard luidt. Nadat Bernhard had geweigerd het manuscript aan te passen, verdween het in een kluis: ‘Aan een publicatie bij leven en welzijn valt niet te denken. Mijn dochter zou er ten minste de helft uit wegstrepen.’ Opzienbarend interview Ook op een ander gebied keerden de rollen tussen vader en dochter om. Toen Bernhard een bejaarde man werd, verweet hij Beatrix dat ze te weinig aandacht voor hem had. Hij moest in de krant lezen hoe prins Claus het maakte in het ziekenhuis. En hij vond dat Beatrix en haar zussen te weinig naar hem luisterden. Anders dan zijn kleinkinderen, ‘Alex voorop’, die tenminste inzagen dat hij ‘als oud mens waardevolle ervaringen kon delen.’ Hij leek zijn gram te willen halen in een opzienbarend interview in de Volkskrant, dat na zijn dood verscheen. Daarin zei hij dat hij trots was op de manier waarop Beatrix haar functie vervulde, maar hij liet ook een voorkeur voor Willem-Alexander doorschemeren, die ‘meer in de doorsnee maatschappij’ zou staan dan Beatrix. ‘Ze heeft in haar jeugd echt alle kansen gehad om de wereld goed te leren kennen. Maar je kan veranderen doordat je opeens op die troon zit, omgeven door allerlei krachten. Laten we zeggen dat ze een beetje harder is geworden.’ Verder bracht hij alsnog informatie over zijn gezin naar buiten, ofschoon hij wist dat Beatrix daar fel op tegen was. Zo zei hij dat Beatrix niet wilde betalen voor het voer van de zwijntjes op Het Loo, en dat ze het huwelijkscadeau van Willem-Alexander en Máxima te duur vond, waarop hij de kosten voor zijn rekening had genomen. Verder openbaarde hij dat hij niet één, maar twee buitenechtelijke dochters had. En dat zijn vrouw daar geen problemen mee had gehad uit liefde voor hem. Zij had het ook prima gevonden dat hij zijn maîtresse meenam op vakantie, zei hij. Hoe Beatrix over de confidenties van haar oude bondgenoot denkt, zal pas over ruim honderd jaar openbaar worden, als iedereen die nu leeft dood is. Maar waarschijnlijk koestert zij de positieve herinneringen aan haar ouders, en bedekt zij de minder prettige met de mantel der liefde. Zoals bijna ieder kind dat doet. • FOTO’S ANP, NA 52