Vorsten editie 5 2024 - Inkijkexemplaar

Vader en dochter tijdens een staatsbezoek aan
Ethiopië, januari 1969. Koningin Juliana en
prins Claus waren er toen ook bij.
monarchie, bleek steekpenningen te hebben
aangenomen. Dit keer was hij het die de
monarchie in gevaar bracht, terwijl Juliana het
hoofd koel hield. Zij voorkwam dat Bernhard
strafrechtelijk werd vervolgd door te verklaren dat
zij in dat geval zou aftreden. Premier Den Uyl
koos toen eieren voor zijn geld: Bernhard werd
niet berecht en kwam weg met een openbare
afgang. Later blufte de prins dat hij er geen uur
minder om had geslapen, en dat zijn vrouw en
kinderen hem niets kwalijk namen en in zijn
onschuld geloofden. ‘Het had me pijn gedaan
als ’t niet zo was.’ Maar zijn status kan er bij
Beatrix niet op vooruit zijn gegaan.
Manuscript in kluis
In 1980 werd Beatrix koningin. Tegen Hella
Haasse zou ze zeggen dat ze toen pas merkte
hoe eenzaam het is op de troon, wat impliceert
dat ze zich nu meer kon inleven in haar moeder.
De band met haar vader leek er juist op achteruit
te gaan. Tot 1980 was Bernhard officieus het hoofd van de koninklijke
familie. Officieel was Juliana dat, als staatshoofd, maar zoals Bernhard
in 1956 in de New York Times verklaarde: ‘In het land regeert mijn vrouw,
thuis ben ik de baas.’ Nu werd die positie met ferme hand overgenomen
door zijn vroegere pupil Beatrix.
De principiële, verantwoordelijke Beatrix was haar roekeloze vader
steeds meer gaan zien als een risico voor de monarchie. Zeker toen hij
in de jaren 90 zijn memoires wilde uitbrengen, boordevol informatie
over het privéleven van de Oranjes. Hij en zijn uitgever Robbert
Ammerlaan hadden er in het geheim jaren aan gewerkt. Beatrix
‘klom in de hoogste klapperboom’, zoals een favoriete uitdrukking
van Bernhard luidt. Nadat Bernhard had geweigerd het manuscript
aan te passen, verdween het in een kluis: ‘Aan een publicatie bij leven
en welzijn valt niet te denken. Mijn dochter zou er ten minste de helft
uit wegstrepen.’
Opzienbarend interview
Ook op een ander gebied keerden de rollen tussen vader en dochter
om. Toen Bernhard een bejaarde man werd, verweet hij Beatrix dat
ze te weinig aandacht voor hem had. Hij moest in de krant lezen hoe
prins Claus het maakte in het ziekenhuis. En hij vond dat Beatrix
en haar zussen te weinig naar hem luisterden. Anders dan zijn kleinkinderen,
‘Alex voorop’, die tenminste inzagen dat hij ‘als oud mens
waardevolle ervaringen kon delen.’ Hij leek zijn gram te willen halen in
een opzienbarend interview in de Volkskrant, dat na zijn dood verscheen.
Daarin zei hij dat hij trots was op de manier waarop Beatrix haar functie
vervulde, maar hij liet ook een voorkeur voor Willem-Alexander doorschemeren,
die ‘meer in de doorsnee maatschappij’ zou staan dan
Beatrix. ‘Ze heeft in haar jeugd echt alle kansen gehad om de wereld
goed te leren kennen. Maar je kan veranderen doordat je opeens op die
troon zit, omgeven door allerlei krachten. Laten we zeggen dat ze een
beetje harder is geworden.’
Verder bracht hij alsnog informatie over zijn gezin naar buiten, ofschoon
hij wist dat Beatrix daar fel op tegen was. Zo zei hij dat Beatrix niet
wilde betalen voor het voer van de zwijntjes op Het Loo, en dat ze het
huwelijkscadeau van Willem-Alexander en Máxima te duur vond,
waarop hij de kosten voor zijn rekening had genomen. Verder openbaarde
hij dat hij niet één, maar twee buitenechtelijke dochters had.
En dat zijn vrouw daar geen problemen mee had gehad uit liefde voor
hem. Zij had het ook prima gevonden dat hij zijn maîtresse meenam
op vakantie, zei hij.
Hoe Beatrix over de confidenties van haar oude bondgenoot denkt, zal
pas over ruim honderd jaar openbaar worden, als iedereen die nu leeft
dood is. Maar waarschijnlijk koestert zij de positieve herinneringen aan
haar ouders, en bedekt zij de minder prettige met de mantel der liefde.
Zoals bijna ieder kind dat doet. •
FOTO’S ANP, NA
52