muse 12 - Rijksmuseum Twenthe

32 rijksmuseum twenthe – muse 12
spelen op
de grens
van het
onmogelijke
25 jaren mediakunst
aan aki/artez
Kunstenaars
Bill Spinhoven van Oosten
Jop Horst
Kees Aafjes
Michiel Koelink
Patricia Paludanus
David Scheidler
Karin Westendorp
Jan Mensen
Vera van Wolferen
de tentoonstelling Spelen op de grens van het
onmogelijke. 25 jaren mediakunst aan AKI/ArtEZ
laat werk zien van negen mediakunstenaars die de
techniek gebruiken om tot nieuwe vormen en beelden
te komen. alle kunstenaars studeerden aan de
enschedese kunstacademie aki/artez en rekken
spelenderwijs de grenzen op van het door hun gebruikte
medium. de tentoonstelling is samengesteld door
pieter baan müller, mediakunstenaar en docent
mediakunst aan aki/artez en loopt van 13 oktober
2012 t/m 24 februari 2013.
Josien beltman
Mediakunst
Mediakunst, wat is dat eigenlijk? Een medium is iets wat
een kunstenaar gebruikt om zijn ideeën, gedachten of emoties
te verbeelden. Zo is verf een medium, evenals een potlood
of een stuk steen dat je kan uithakken. Een medium is
een ‘taal’ met bepaalde eigenschappen. In feite is alle kunst
mediakunst, maar toch denken we bij mediakunst vooral
aan video’s, films, computers, televisies en sinds de jaren
negentig ook internet. ‘Mediakunst is alles waar een stekker
aanzit’, grapt gastcurator Pieter Baan Müller.
IJkpunten
De opkomst van wat wij nu mediakunst noemen begon in
de jaren zestig. De portable videocamera werd geïntroduceerd
en kunstenaars als Nam June Paik (VS) begonnen
te experimenteren met video’s en televisies. Dat waren niet
de media die tot het exclusieve terrein van de kunstenaar
behoorden – zoals penselen en olieverf –, maar media die
je kon aantreffen bij mensen thuis of in de film­ en televisieindustrie.
In Nederland was Livinus van de Bundt (1909­
1979) een van de pioniers op dit gebied. Hij was de eerste
die abstracte video’s creëerde door televisiebeelden te
manipuleren. Van de Bundt werkte veel samen met zijn
zoon Jeep, die de elektronische muziek bij de video’s verzorgde.
Twee van zijn werken – die het vandaag de dag
goed zouden doen als VJ­set op een hip feestje – zijn in
Spelen op de grens van het onmogelijke te zien.
De video’s van Van de Bundt vormen samen met twee werken
van kunstenaarsduo de Vasulkas (VS, IJsland) de ijkpun­
ten van de tentoonstelling. Het echtpaar Steina en Woody
Vasulka begon halverwege de jaren zestig vanuit New York
te experimenteren met video. In Spelen op de grens van het
onmogelijke wordt onder andere het indringende Noisefields
getoond, een video waarin zij het elektronische signaal van
een televisietoestel hebben gevisualiseerd.
Spelen met techniek
Bij zowel de Vasulkas als Van de Bundt staat de experimenteerdrift
en het oneigenlijke gebruik van het medium – het
televisietoestel wordt niet gebruikt om tv­programma’s mee
te vertonen – voorop. Deze houding raakt de kern van de
opvattingen over mediakunst aan AKI/ArtEZ en ligt ook ten
grondslag aan de tentoonstelling in Rijksmuseum Twenthe.
Typerend aan de opleiding mediakunst aan AKI/ArtEZ is
volgens Pieter Baan Müller het ‘spelen’. Het gaat er niet
zozeer om dat de student gebruik maakt van een technologisch
medium, maar dat de student ‘zijn’ medium onderzoekt,
het avontuur aangaat en de grenzen van het medium
aftast en overschrijdt. ‘Je kan zeggen: ik heb een idee en
dat ga ik uitvoeren. Maar je kan ook zeggen: ik heb een
idee, daar ga ik mee bezig en ik zie wel waar ik uitkom’,
aldus Müller.
Voortrekkersrol
Deze opvatting, gecombineerd met het vrije onderwijs
met veel ruimte voor de ontwikkeling van eigen ideeën,
bezorgde de AKI een voortrekkersrol op het gebied van
mediakunst. Die voortrekkersrol is mede te danken aan
René Coelho, de man die eind jaren zeventig de afdeling
muse 12 – rijksmuseum twenthe 33