Havenplan 2020 - Maasvlakte 2

6
HAVENPLAN 2020 DEEL 3 ONDER PROFESSOREN
hinder voor ‘bewoners’ en bezoekers van het haven- en industriecomplex. De nabijheid van
chemische industrie en grootschalige overslag hoeft geen nadelige effecten te hebben op de
aantrekkelijkheid van het gebied voor wonen en ‘leisure’-activiteiten. Het is denkbaar dat de
aanwezigheid van deze activiteiten bijdraagt aan de aantrekkelijkheid van het gebied, omdat
het de visuele en beleveniskwaliteit verhoogt. Dat zal niet voor iedereen gelden, maar dat is
ook niet noodzakelijk: het haven- en industriecomplex mag best een afwijkend profiel hebben
van andere gebieden in Nederland, als het maar bepaalde groepen bewoners en bezoekers
aantrekt. Het gebied kan zich bijvoorbeeld onderscheiden door ‘wild wonen’ en ‘wild recreë-
ren’.
Van een conservatief naar een progressief havenregime
De uitgangspositie van het Rotterdamse haven- en industriecomplex, om de bovenbestaande
ambities te realiseren is gunstiger dan die van vergelijkbare (haven)regio’s: de aanwezige
kennisinstellingen zijn relatief hoogwaardig en Rotterdam loopt op een aantal punten
(industriële ecologie, milieustandaarden) voor. Bovendien is in Nederland samenwerking om
op kansen in te spelen goed ontwikkeld. Echter, in het Rotterdamse belemmert een ‘conser-
vatief havenregime’ de (snelheid van de) transitie van het economisch complex. Dit regime
houdt vast aan een groeistrategie die in het verleden succesvol was (inzetten op volume en
massa). Deze strategie is nog wel gunstig voor de bestaande bedrijven in het haven- en
industriecomplex, maar voor een blijvende economische vitaliteit is het aantrekken van
nieuwe activiteiten noodzakelijk, en de traditionele groeistrategie draagt daar niet aan bij.
Het belang van een overkoepelende visie
Een analyse van de transformatie die het havencomplex de komende decennia zal door-
maken is van groot belang om te ontstijgen aan een ontwikkeling van het gebied van project
naar project, zonder samenhangende visie. Het redeneren vanuit zo’n visie heeft implicaties
voor de manier waarop je afzonderlijke projecten vormgeeft. Het kan zelfs zo zijn dat de
ontwikkeling van een afzonderlijk project de wenselijke transformatie van het gehele gebied
frustreert. Een ‘overkoepelende visie’ moet natuurlijk geen blauwdruk zijn: een stad ontwik-
kelt zich niet in een paar jaar, maar ontwikkelt zich in de loop van de tijd. Er moet flexibiliteit
ingebouwd worden om onvoorziene functies te kunnen accommoderen en vernieuwing
letterlijk de ruimte te geven. Het gaat dus om het creëren van de juiste condities voor
ruimtelijke ontwikkeling en een ‘breed gedefinieerd beeld’ in plaats van een integraal
uitgewerkt plan. Essentieel is dat er voor de lange termijn een sterk ruimtelijk raamwerk
voor dat stedelijk landschap wordt ontworpen, waarin landschap, infrastructuur, water,
grootschalige kunstwerken als dijken, kaden, windschermen goed op elkaar zijn afgestemd.
Dit raamwerk moet kunnen functioneren als een conditie voor verschillende soorten gebruik,
die in de loop der tijd kunnen veranderen.
Functioneren in netwerken
De inbedding in netwerken wordt voor bedrijven steeds belangrijker voor hun performance.
In sommige gevallen gaat het om puur zakelijke netwerken, in andere gevallen om publiek-
private netwerken. Het opereren in netwerken is een speciale vaardigheid. In de woorden van
Teisman: ‘Als partijen in een netwerk geen ‘verbinding’ weten te vinden tussen eigen belang
en een breder belang worden hun interventies in het netwerk onbegrijpelijk, of onaantrekke-
lijk, of zelfs bedreigend.’ In geen van de gevallen is het resultaat bevredigend. Het opereren
in netwerken vereist het aanvaarden van de invloed en inbreng van anderen in het netwerk.
Bovendien vereist het ‘empathisch vermogen’: het vermogen anderen iets te gunnen.
Molenaar geeft aan dat netwerken met name van belang zijn voor het tot stand brengen
van vernieuwing in het haven- en industriecomplex: ‘Vernieuwing is alleen mogelijk als het
bestaande corporatisme vervangen wordt door verpersoonlijkte netwerken’.