de HAARLEMMERBUURT - Theo Bakker's Domein

de Haarlemmerbuurt
Derde Uitleg 1613-1625
In 1613 startte Amsterdam de Derde Uitleg met het graven
van de Singelgracht en een binnengracht, de Lijnbaansgracht.
Met de vrijgekomen grond werd een aarden wal opgeworpen.
Er kwam maar één volwassen poort in de Derde Uitleg, op
de uitvalsweg naar Spaarndam en Haarlem. In 1615 kwam in
die uitvalsweg de nieuwe Haarlemmerpoort van Hendrik de
Keijser gereed. Binnen de poort kwam een wagenplein, dat
als enige in de stad tot in de twintigste eeuw ook echt een
wagenplein is gebleven. Een echt paardenplein! Het werd een
plein van expediteurs, waar grote vrachtwagens aankwamen
die overgeladen werden op kleinere, die makkelijker in de stad
konden manoeuvreren. Ook diligences kwamen hier aan en
rond het plein en aan het Smallepad (Planciusstraat) waren tot
de aanleg van de spoorbaan veel paardenstallingen. Tot medio
20 e eeuw was er een paardendrinkbak op het plein te vinden.
Rondom het plein waren rijtuigmakers, -schilders, reparatiebedrijven,
hoefsmeden en aanverwante bedrijven gevestigd.
Speciaal moeten de verhuurders van rouwkoetsen vermeld
worden, compleet met stemmig geklede koetsiers en aanzeggers
(zie afb. pag. 23). Je kon er paardrijles nemen, “zowel
van zadel als van bok”. Het plein was het vertrekpunt van de
postkoetsdienst op Haarlem en van enkele diligences. In de
winter, als de vaarwegen dichtgevroren waren, vertrokken
hier wagenveren die de beurtvaartdiensten voor hun rekening
namen. Dat gold bijvoorbeeld voor de trekschuit en het Kaarseladeveer
(op Haarlem) en het Kleerenveer (op Heemstede).
Boven: De Haarlemmerstraat in 1906, gezien vanaf de Eenhoornsluis
Links: De Haarlemmerstraat in 1906, ter hoogte van het Westindisch huis.
Beide foto’s zijn genomen door George H. Breitner.
17