You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
DP iktidarı döneminde Kürtlerin faaliyetleri kültürel ve demokratik kanallarda ortaya çıkıyor: 1948 yılında<br />
Şehmus Elmas'ın çıkardığı Dicle Kaynağı, 1958'de yayınlanmaya başlayan İleri Yurd yayınlarında Kürt sorunu<br />
Ezop dili kullanılarak "Doğu Sorunu" çerçevesinde tartışılmaya başladı. 17 Aralık tutuklamaları, İçişleri Bakanı<br />
Namık Gedik ve basın tarafından sansayonel bir şekilde kamuoyuna sunuldu. Devlete göre tutuklananlar<br />
"Barzani önderliğinde kurulacak bağımsız bir Kürdistan kurulması" için örgütlenmişlerdi. 47 49'lar Davası Kürt<br />
hareketinde önemli bir köşe taşıdır. Bu davada yargılananların önemli bir kısımı daha sonra da Kürt hareketi<br />
içinde lider ve yönetici nitelikleriyle, basın yayın alanındaki çalışmalarıyla öne çıktılar. Bu davanın sanıkları<br />
askeri mahkemede yargılandılar, yaklaşık bir yıl sonra mahkemeye çıkarıldılar. 1960 darbesi sonrasında<br />
çıkarılan aftan yararlandırılmadılar. Bu davadan herhangi bir kişi itirafçı olmadı o günün koşullarında. Bu dava<br />
1950'li yılların önemli ikinci olayıydı. Birincisinde, 1955 yılında İstanbul'da Rumlara karşı kitlesel saldırılar<br />
başlatılmıştı ve Rum nüfusunun göçertilmesi sağlanmıştı 48 .<br />
C-49'lar Davasında devletin siyasi amaçları<br />
25 Kürt hakkında savcı tarafından idam cezası istendi. Kürtler Harbiye'nin ölüm hücrelerine kondular.<br />
Yargılananların "suçluluklarına" kanıt olarak gösterilen şeyler ya bir Barzani resmi, ya bir şiir veya Newsweek<br />
dergisinin Kürtlerle ilgili bir haberiydi.<br />
Bu dava: devletin 1960'lardan itibaren izleyeceği Kürt politikasının habercisiydi; Hem siyasi amaç açısından,<br />
hem de kullanılan yöntemler bakımından, devletin "derin" hesaplar peşinde koştuğunu gösteriyordu.<br />
Devletin bu davadaki siyasi amacı neydi?<br />
"-Bu tutuklamalar ABD'den gerekli yardımların elde edilmesi için 'argüman' olarak kullanılmalıdır,<br />
-ABD ve Batı'ya bu tutuklamalar bir 'Komünist Kürt hareketi' olarak sunulmalıdır,<br />
-Türkiye genelinde ve Batı Anadolu'da yaşayan vatandaşlara bu tutuklamalar bölücü, 'Kürtçü' değil de<br />
Komünist oldukları şeklinde yansıtılması yararlı olacaktır." 49<br />
Emniyet Başmüfettişliğinin 31 temmuz 1959 ve 94818 sayılı, Ergün Gökdeniz imzalı, 12 Aralık 1959 tarih<br />
"Kürtçülük hareketinin bugünkü durumu"nun incelendiği raporları yayınladığı için Yön dergisi "devlet sırlarını<br />
açıklamak"tan ötürü yargılanıyor. Bu davanın ABD ve Batı ile ilişkilerde bir koz olarak kullanılması ve bugün<br />
izlenen propaganda konseptine benzer bir konseptin savunulması ve devletin Kürt sorununda izlediği militer<br />
konseptin sürekliliğini göstermesi açısından önemlidir ve çok ilgi çekicidir.<br />
Bu davada devletin uyguladığı yöntemler ve "karar mercii"nin adresi de dikkat çekiyor. Dava süresince ve<br />
"Karar" aşamasında Genelkurmay ve MİT'ten gelecek raporlar belirleyici oluyor. Diğer yandan devletin Kürt<br />
asıllı ajan ve provakatörler vasıtasıyla Kürtleri hem izleme hem de manipüle etme politikası da bu davada açığa<br />
çıkıyor. Sendikacı Ahmet Muşlu, Yasin Göldaş ve Asker Avşar bu davada deşifre oluyorlar. Deşifre olanların<br />
yanısıra, deşifre edilmeyenlerin olduğu da düşünülürse devlet kaynaklı komplonun boyutu daha iyi anlaşılabilir.<br />
İlginç olan Kürtlerin "izlendiklerini" anladıkları andan itibaren önlem alamamaları veya komplonun arzettiği<br />
çiddiyeti kavrayamamalarıdır. Bu davayla devletin 1955'ten itibaren Ziya Şerefhanoğlu ve emekli Binbaşı<br />
Şevket Turan'ı izlediği, Kürtlerin güvenlik gerekçesiyle açık havada yaptıkları sohbetleri bile kaydettiği ortaya<br />
çıkıyor.<br />
1959 Kürtler ve Türkler için önemli bir yıldır. Büyük umut ve vaadlerle işbaşına gelen Menderes iktidarı yolun<br />
sonuna gelmiştir. Askerle mücadelesinde yenik düşmek üzeredir. Kürtlere karşı düzenlenen komployla durumu<br />
kurtarmaya çalışmakta, askerle ilişkilerini düzeltmeyi Kürtleri biçme üzerine kurmaktadır. Öte yanda, 20.<br />
yüzyıldaki Kürt hareketine damgasını vuracak Barzani 11 yıllık sürgün yaşamını noktalayıp, Sovyetlerden Irak'a<br />
dönmüş Abdülkerim Kasım'la görüşme masasına oturmuştur. KDP legalleşmiştir. Bağdat'ta Xebat gazetesinin<br />
yayını başlamış, Kürtçe radyo yayına sokulmuştur. Kürt hareketi legalleşmeyle birlikte kitleselleşmeye<br />
başlamıştır. Barzani bu arada Abdülkerim Kasım'ı örnek göstererek Türkiye'nin de Kürt sorununda benzer bir<br />
yolu izlemesini önermiştir.<br />
Kürtleri bölen siyasi sınırların Kuzeyinde yaşayan Kürtler kulaklarını Güney'de kabaran dipten gelen bu<br />
dalgaya kabartmışlardır. Barzani'nin resimleri ceketlerin ceplerinde taşınmakta, bir sevgilinin resmine bakar<br />
gibi bakılmaktadır. Ve diğer yanda bu kabarışı izleyen başkaları da vardır elbette.."Türkleştirme, araplaştırma,<br />
Acemleştirme politikası izleyen başkentler.<br />
6.Bölüm<br />
1960 sonrası devlet ve Kürtler<br />
60'taki askeri darbeden sonra devlet Başkanı sıfatıyla Cemal Gürsel, 16 Kasım 1960'ta yaptığı konuşmada Kürt<br />
politikasında değişmeyen devlet politikasını şöyle açıklıyordu:" Eğer Dağlı Türkler sessiz olmazsa, ordu<br />
onların kasaba ve köylerini bombalamakta tereddüt etmeyecektir." Cemal Gürsel, Diyarbakır'da ise "Size<br />
47 49'lar davası, Dr.Naci Kutlay,1994<br />
48 6-7 Eylül 1955 olayları, 6 Eylül 1955'te Oktay Engin adlı bir MİT görevlisinin Atatürk'ün Selanik'te doðduðu<br />
evi bombalamasının ardından gerçekleşti. Bir özel harp yetkilisi bu olayı şöyle anlatacaktır:" 6-7 Eylül olayları<br />
bir özel harp işiydi ve muhteşem bir örgütlenmeydi, amaca da ulaştı." (Tanksýz Topsuz demokrasi, Fatih<br />
Güllapoğlu, s.104<br />
49 Yön dergisinden aktaran, Dr.Naci Kutlay<br />
22
Change language