öğrenme psikolojisi ders notları - KPSS EĞİTİM MERKEZİ

EDĠMSEL –OPERANT ġARTLANMA
SKĠNNER
DavranıĢ bilimlerine sayısız katkısı bulunan Skinner gerek deneyleriyle gerek geliĢtirdiği edimsel
koĢullanma gibi kavramlarla özellikle davranıĢçı yaklaĢıma öncülük etmiĢtir. Programlı öğretimin
kurucusu olarak tanınmaktadır. YaĢamının son dönemine kadar etkin olarak ders vermeye ve
araĢtırma yapıp yayın hazırlamaya devam etti. 1990 yılında lösemi nedeniyle hayata veda etti.
1
2
KLASĠK-TEPKĠSEL
KOġULLANMA
U-T Bağı vardır
ġartlanma sürecinde önce uyarıcı(Et) verilir,
sonra tepki beklenir.
Organizma pasiftir, sadece dıĢarıdan gelen
uyarıcıya tepkide bulunur. Mevcut durumu
değiĢtiremez. ĠstemdıĢıdır. Kontrol kendi elinde
değildir. Genellikle tepkisel olarak yapılan ve
doğuĢtan gelmedir
Klasik koĢullanmanın gerçekleĢebilmesi için
davranıĢa neden olan uyarcının mutlaka
3
bilinmesi gerekir. Bir ıĢık ya da ses gibi bir olaydır
ve kısa bir süre için sunulur
4 DuyuĢsal, psiklojik davranıĢlarda ve
reflekslerde kullanılır.
PekiĢtirme, organizmanın yaptığından bağımsız
5 olarak koĢullu uyarıcıdan hemen sonra yapılır.
PekiĢtirme yapılan davranıĢtan bağımsızdır.
6 Klasik koĢullanmada aynı türlerden aynı
7
8
9
tepkiler beklenir.
Otonom sinir sistemi tarafından yöneltilen
davranıĢlardır.(Kalp atıĢı, salya salgılama,
mide bulantısı)-Ġstemsiz
PekiĢtireç davranıĢtan önce verilir. KoĢulsuz
uyarıcı birincil koĢullu uyarıcı ikincil
pekiĢtireçdir.
Organizmada var olan ve bir uyarıcı
tarafından ortaya çıkarılan davranıĢlardır.
Operant KoĢullama Genel Açıklamalar-Örnekler
EDĠMSEL-OPERANT-VASITALI-ARAÇSAL
KOġULLANMA
T-U Bağı vardır.
KoĢullanma sürecinde davranıĢ yapıldıktan sonra
pekiĢtireç verilir.
Denetim organizmanın kendi elindedir. Organizma
davranıĢının sonucuna göre hoĢnutsa davranıĢı
tekrarlama sıklığını artırır, hoĢnut değilse
davranıĢtan kaçınır. Uyarıcı durumunda yapılan
rastlantısal davranıĢlardır ve baĢlangıçta çeĢitlilik
gösterirler.
Vasıtalı koĢullanmada davranıĢa neden olan
uyarıcı net olarak tahmin edilemez. Belirli bir olay
değildir. Çok daha uzun süreli ve birçok öğesi olan
durumdur.Uyarıcıyı görmek mümkün değil.
Psikomotor davranıĢlarda kullanılır. Bilgi ve
becerilerde kullanılır.
PekiĢtirme davranıĢa bağımlıdır. Denek doğru
davranıĢı yaparsa pekiĢtirilir, aksi halde
pekiĢtirilmez.
Bireysel ayrılıklar edimsel koĢullanmada
etkilidir, aynı türler aynı tepkiyi vermeyebilir.
Organizma aktif olduğu için merkezi sinir
sistemi tarafından bilinçli ve kasıtlı yöneltilen
davranıĢlardır.
Olumlu ve olumsuz olmak üzere iki tür
pekiĢtireç vardır ve yapılan davranıĢa bağlı
olarak organizmaya verilir.
Kontrol eden uyarıcıların davranıĢtan sonra
verilmesi ve organizma tarafından bilinçli
istemli olarak ortaya konan uyarıcılardan
bağımsız davranıĢlardır.
1-Skinner, iki tür koĢullanmadan söz etmektedir. Bunlar; tepkisel ve edimsel koĢullanmadır. Skinner,
tepkisel ve edimsel davranıĢın ayrımını yaparak geleneksel uyarıcı-tepki psikologlarından büyük ölçüde
ayrılmıĢtır. Watson‘dan beri geleneksel uyarıcı tepki psikolojisine göre, uyarıcının olmadığı yerde tepki de
yoktur. Oysa Skinner bu görüĢü meydana getirilen tepki ve meydana gelen tepki ayrımını yaparak farklı
hale getirmiĢtir. Skinner‘e göre tepkisel davranıĢlar bir uyarıcı tarafından oluĢturulur. Klasik koĢullanmada
koĢulsuz tepki, koĢulsuz uyarıcı tarafından meydana getirildiğinden tepkisel davranıĢa örnektir ve tepkisel
davranıĢlar tüm refleksleri kapsar (Senemoğlu, 2005).
Klasik Ģartlanmayla birçok öğrenme durumunu açıklamak mümkün değildir. Çünkü insanlar sadece
çevrelerindeki uyaranlara tepki vermekle kalmayıp bilinçli ve açık bir Ģekilde birçok davranıĢlar
sergilerler. Klasik Ģartlanma yoluyla öğrenmeyi sağlamak için, yapılan bir davranıĢa neden olan uyarıcının
bilinmesi gerekir. Edimsel koĢullamada karmaĢık bir yapı söz konusudur.
Ama insan davranıĢlarına neden olan uyarıcıları her zaman tahmin etmek mümkün değildir. Bu gibi
durumlarda edimsel koĢullanma karĢımıza çıkmaktadır SAYFA 28