HEHeHeİlB - TMMOB Makina Mühendisleri Odası Arşivi - Makina ...
HEHeHeİlB - TMMOB Makina Mühendisleri Odası Arşivi - Makina ...
HEHeHeİlB - TMMOB Makina Mühendisleri Odası Arşivi - Makina ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Çernobil<br />
yeni bir<br />
dönemeç mi?<br />
Siyami ESER<br />
<strong>Makina</strong> Müh.<br />
Nedenleri ve sonuçlan ile tüm dünya kamuoyunda<br />
tartışılan ve etkileri yalnızca şimdiye dek yaşanan olaylarla<br />
sınırlı kalmayıp, günümüzden çok ilerilere uzanacak<br />
olan, Sovyetler Birliği'nin Ukrayna Cumhuriyeti sınırları<br />
içindeki Çernobil Nükleer Enerji Santralında meydana<br />
gelen kaza, tahminlere göre, 25 Nisan Cuma günü soğutma<br />
sistemindeki bir aksamayla başladı ve yine tahminlere<br />
göre (Bknz Mühendis ve <strong>Makina</strong>, Şubat 1986) şu olaylar<br />
zincirini izleyerek birçok ülkeyi etkileyecek boyutlara<br />
ulaştı:<br />
Nedeni kesin olarak belirlenmeyen soğutma sistemi<br />
aksaklığı, reaktör kalbinde'ki sıcaklığın 2000°C dolaylarına<br />
yükselmesine ve uranyum dioksit yakıt çubuklarını<br />
çevreleyen zirkonyum alaşımlı zarfların ve basınç tüplerinin<br />
ergimesine yol açtı. Sistemde bulunan su buharı ergimiş<br />
zirkonyumla tepkimeye girdi ve hidrojen açığa çıktı.<br />
(Bir varsayıma göre operatörler reaktör kalbindeki sıcaklık<br />
yükselmesinin önüne geçebilmek için sisteme büyük miktarda<br />
su verdiler. Ancak reaktör sıcaklığı bu önlemin yarar<br />
sağlayabileceği sınırın ötesine geçmiş olduğundan sonuç<br />
yalnızca kızgın buharın ortaya çıkması oldu.) Kızgın buharın<br />
2800°C a ulaşan reaktör kalbi sıcaklığında zirkonyum,<br />
uranyum dioksit ve grafit çubuklarla tepkimeye<br />
girmesiyle hidrojene ek olarak metan ve karbon monoksit<br />
gazları da oluştu. Bu yanıcı gazlar, basınç tüplerindeki<br />
parçalamayla ortama giren oksijenle birleşince binanın<br />
çatısını havaya uçuran bir patlama meydana geldi vereaktör<br />
koruyucu beton kaplama (containment) içine alınmamış<br />
olduğundan — yüksek sıcaklıkta tutuşan grafit çubuklardan<br />
çıkan duman ergimiş nükleer yakıttan yaydan<br />
radyoaktif izotopları da emerek radyoaktivite yüklü bulutlar<br />
şeklinde atmosfere karışmaya başladı.<br />
Kazanın Sovyetler Birliği sınırlarını aşan etkilerinin ilk<br />
belirtileri, 28 Nisan Pazartesi günü ortaya çıkmaya başladı.<br />
0 sabah isveç'in Forsmark Nükleer Enerji Santralı'nda çalışanlardan<br />
birinin ayakkabıları üzerindeki koruyucu kılıfta<br />
yüksek radyasyon olduğu belirlendi önce bir sızıntı<br />
olduğu düşünülerek santral boşatıldıysa da yapılan kontrollarda<br />
herhangi bir aksaklığa rastlanmadı, ülkedeki diğer bazı<br />
istasyonlardan da radyasyonun normal düzeyinin 100<br />
MÜHENDİS VE MAKİ NA DERGİSİ CİLT : 27 SAYI : 318 TEMMUZ 1986<br />
katına çıktığı haberleri alınınca, kaynağın ülke dışında bir<br />
yerlerde olduğu anlaşıldı. Radyasyon düzeyi insan sağlığına<br />
zarar verecek kadar yüksek değildi, ama biryerlerde<br />
olağandışı bir durumun varlığının belirtisi olması nedeniyle<br />
rahatsız ediciydi. İsveçli bilim adamları, aynı gün öğleden<br />
sonra çevrede kripton, zenon, iyot, sezyum ve kobalt<br />
radyoizatoplarının varlığını saptayınca yeri bilinmeyen bir<br />
nükleer santralde en azından bir kısmı kalp erimesi olduğu<br />
sonucuna vardılar.<br />
öğleden sonra saat 2 ye doğru İsveç in kıyı kesimi<br />
üzerinde radyoaktif bulutların varlığı belirlendi. Rüzgar<br />
birkaç gündür kuzey-batıya doğru esmekteydi. Rüzgarın<br />
esiş yönünün tersine doğru çekilen bir hat, Minsk üzerinden<br />
Sovyetler Birliği'nin üçüncü büyük şehri olan 2,5 milyon<br />
nüfuslu Kiev dolaylarına ulaşmaktaydı. Bu konuda<br />
Sovyetler Birliği yetkililerine yöneltilen sorulara önce<br />
herhangi bir olağandışı durumun olmadığı yanıtı verildiyse<br />
de, akşam 9.02'deki bir televizyon programında Çernobil<br />
nükleer santralında bir kaza meydana geldiği dünya<br />
kamuoyuna duyuruldu ve gerekli önlemlerin alınmakta<br />
olduğunun bildirilmesiyle yetinildi Açıklamaların yetersiz<br />
kalması, bu konuda çeşitli spekülasyonların ortaya atılmasına<br />
yol açtı. Kazada binlerce kişinin öldüğü iddia ediliyordu.<br />
Çarşamba günü Sovyet yetlililerince yapılan açıklamada<br />
iki kişinin öldüğü, 197 kişinin de tedavi altında<br />
olduğu bildirildi. (Bu yazının hazırlandığı günlerde ölenlerin<br />
sayısının 20'ye yükseldiği ve bu sayının daha da artabileceği<br />
belirtiliyordu.) Ayrıca radyasyonu önleme konusundaki<br />
çalışmalarda gelişme sağlandığı belirtiliyordu.<br />
Bu noktada akıllara takılan soru, kazanın başlangıcından<br />
itibaren yüksek radyasyona maruz kalma durumunda olan,<br />
yakındaki yerleşim merkezlerinin, zamanında boşaltılıp<br />
boşaltılmadığı ve başvurulan diğer koruyucu önlemlerin<br />
ne ölçüde etkili olacağıydı. Nitekim kazayı izleyen iki hafta<br />
içinde binlerce kişinin Kiev'den ayrıldığı öne sürülüyordu.<br />
Ayrıca Kiev belediye başkanı, 250 bin öğrencinin tatile<br />
erken çıkmasının kararlaştırıldığını açıklıyordu.<br />
SAYILARIN ÜZÜNTÜ VEREN DİLİ<br />
Radyasyon bulutlarının etkilediği Avrupa ülkelerinde<br />
kazayı izleyen günlerde bir panik havası esti. Niteliğini<br />
ayrıntılı olarak bilmedikleri ve duyu organlarıyla algılayamadıkları<br />
bu gizli tehlike karşısında insanlar çaresizliği<br />
yaşadılar. Radyasyon etkisindeki bölgelerden elde edilen<br />
süt ve süt ürünlerinin, sebze ve meyvelerini satışları durduruldu.<br />
Hayvanların bu bölgelerde otlatılmasınla önüne<br />
geçilmeye çalışıldı, yağmur sularından uzak durulması<br />
öğütlendi. İsviçre ve B. Almanya'da radyasyon 10 rem*<br />
in üzerine çıkmıştı. Avusturya'da hamile kadınların ve<br />
6 yaşından küçük çocukların evden dışarı çıkmamaları<br />
öğütlendi. Romanya'da ülke çapında alarm ilan edildi.<br />
Polonya'da Sovyet sınırından 90 km uzaklıktaki Siedlce<br />
kasabasında 3000 çocuğa iyot kapsülü yetiştirilmeye çalışılıyordu.<br />
Çernobil'den 740 km uzaklıkta bulunan, Polonya'nın<br />
diğer bir yerleşim merkezinde, Mikrolojki'de<br />
ise radyasyon normal değerinin 500 katına çıkmıştı.<br />
Mikolojki'liler ortalama bir yılda alınan radyosyon mik-<br />
* Röntgen filmi çekimi sırasında maruz kalınan radyasyon miktarı<br />
0,02 rem civarındadır.<br />
R a$y n birimleri bkn<br />
*<br />
1986 ı ^y ° '?'" *= Mühendislik ve <strong>Makina</strong> Haziran
Change language