MAKALE - TMMOB Makina Mühendisleri Odası Arşivi - Makina ...

MAKALE Çeyiri - Makale
OTOMOBİLLERDEKİ DIŞBÜKEY SÜRÜCÜ TARAR DİKİZ AYNALARININ
SAĞLAYABİLECEĞİ YARARLAR VE OLASI ZARARLARI
Çeviren : Murat Kadri AKTAŞ*
Ö Z E T
Trafik kazalarına ait veriler için yapılan bu
analız, değişik tipte sürcü tarafı aynalarının
şerit değiştirme kazaları üzerindeki etkilerini
araştırmak üzere tasarlanmıştır. Analiz, Britanya'da
1989-1992 yılları arasında meydana
gelen 3038 şerit değiştirme kazasını temel
alır. Dış aynaların farklı tiplerini belirtmek
amacıyla Britanya'da en yaygın olarak kullanılan
otomobillerin aynalarına ait bilgiler derlenmiştir.
Veri analizi, değişik sürücü tarafı
aynalı (düzlem veya dışbükey) otomobillerin,
sürücü tarafında meydana gelen şerit değiştirme
kazasına karışma ihtimaline dayalıdır.
Tüm otomobillerde aynı tipte yolcu tarafı aynası
(dışbükey) bulunması nedeniyle, aracın
yolcu tarafında meydana gelen şerit değiştirme
kazaları, kontrol için kullanılmak üzere
referans veri olarak değerlendirilmiştir. Sonuçlar
aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
1. Dışbükey sürücü tarafı aynaları sürücü tarafından
hasara neden olan şerit değiştirme
kazasına karışma riskini artırmamakladır.
2. Geniş otomobiller için kaza verileri, istatistiksel
olarak önemli olmamakla beraber,
sürücü tarafından kullanılan dışbükey aynaların,
sürücü tarafında hasara neden olan şerit
değiştirme kazalarında azalma eğilimine neden
olduğunu göstermektedir.
3. Yüksek risk grubunu oluşturan, genç ve
yaşlı sürücüler için dışbükey sürücü tarafı aynası
kullanımı, kazaları azaltmada faydalı olma
eğilimi göstermektedir.
Thıs analysis of accident data was desıgned to
investigate the effects of different types of driver-side
mirrors on lane-change accidents.
The analysis was based on 3038 lane-change
accidents that occurred in Britain between
1989 and 1992. Mirror information for the
nıost popular car models in Britain was collected
to identify different types of exterior
mirrors. Data analysis was based on the odds
ratio of car s with different types of drives-side
mirrors (plane or convex) being involved in a
lane-change accident to the driver-side mirror
(convex), lane-change accidents to the passenger
side served as baseline data to control for
exporuse. The result can be summahzed as
foîlows:
1. Convex driver-side mirrors do not increase
the risk of being involved in lane-change accidents
to the driver side.
2. Accident data for the largest cars revealed a
tendency, albeit not statistically significant,
for a decrease in lane-chane accidents to the
driver side when equipped with convex driver-side
mirrors.
3 Conver driver-side mirrors tended to be beneficial
for the highest risk groups-the youngest
and the oldest drivers.
Gazi Üniversitesi, Makina Müh. Bölümü, Arş. Gör.
GİRİŞ
Otomobil kullanırken sürücünün görsel dikkatinin büyük bölümü
seyir yönünde toplanır. Bununla birlikte çok şeritli
otoyollar, yüksek trafik yoğunluğu ve değişken trafik akışı
otomobilin arka tarafındaki alanın görülmesini de önemli hale getirir.
Bu nedenle otomobilin arkasındaki trafiği gözlemek için sürücünün
başını geriye çevirmesini gerektirmemesi, dolayısıyla seyir yönündeki
dikkati dağıtmaması nedeniyle iç ve dış dikiz aynaları kullanılır.
Dikiz aynalarıyla ilgili en önemli anlaşmazlık konularından birisi
sürücü tarafı dış dikiz aynası olarak düzlem yüzeyli ayna
kullanıldığında beliren kör bölge sorunu üzerinde toplanır. Dışbükey
aynalar bu kör bölgeyi azaltmakta fakat geriden yaklaşan başka
bir aracın hızı ve mesafesi hakkında sürücüyü yanıltabilecek bir
neden olarak imaj zayıflaması oluşturmaktadır.
Aracın arkasındaki trafik hakkında yeterli derecede bilgi sahibi
olunmasının büyük önem taşıdığı bir sürüş manevrası şerit değiştirmedir.
Yan şeritteki bir aracın fark edilmemesi veya geriden
yaklaşan bir aracın hız ve mesafesinin hatalı tahmini bir şerit değiştirme
kazasına neden olabilir. Geçmişe dönük olarak hazırlanmış
kaza verileri ABD'de meydana gelen 244000 hatalı şerit değiştirme
kazasının (tüm kazaların % 4' ü) 225 ölüm olayıyla sonuçlandığını
göstermektedir (% 0.5). Üstelik bu kazaların büyük bölümü gündüz
(%77) ve olumlu hava şartlarında (%85) meydana gelmiştir. Hatalı
şerit değiştirmeden kaynaklanan kazaların oluşumu için tek sebep
olarak dikiz aynalarının yanlış kullanımı gösterilememekle beraber,
şerit değiştirme manevrasına başlamak için yeterli görsel bilginin
edinilmemiş olmasının, kazalar üzerinde önemli etkisi olduğu
bilinmektedir. Literatürdeki, örnek olarak seçilmiş sınırlı sayıda
şerit değiştirme kazası için yapılan analizlerde, kaza yapan sürücülerin
büyük bölümünün diğer aracı çarpma öncesinde görmedikleri
belirlenmiştir. Bu durum, doğrudan doğruya aynaların hatalı kullanımı
ile ilgilidir. Şerit değiştirme manevrasında dikiz aynalarının
kullanımıyla ilgili çok önemli iki unsur vardır:
1. Geriden gelen trafik akışı için aynaların kontrolü
2. Kör bölgelerin pencereden kontrolü.
Değişik türlerde sürücü tarafı aynası bulunduran araçların neden
olduğu kazalara ait verilerin analizi ayna türünün şerit değiştirme
kazalarının sıklığı üzerinde bir etkisinin olup olmadığını ortaya koyacaktır.
Bu tür bir analiz yönetmeliklerin düzlem yüzeyli olmayan sürücü
tarafı aynalarının kullanılmasına izin verdiği Finlandiya' da
(ABD' ndeki yönetmeliklerin tersine) meydana gelen 407 kaza için
Mühendis ve Makina - Cilt : 39 Sayı : 465 • 25