4. KOBİ'ler ve Verimlilik Kongresi Kongre Bildiri Kitabı

A.Y. Gündüz
büyük işletmelerin aksine, iç ve dış krizlere karşı kendilerini koruyacak donanıma sahip olmayan
KOBİ’lerin gelişimi için son derece önemli bir önceliktir. Türkiye’de kişi başına gelirinin artırılması ve
istikrar için gerekli olan yeni iş imkânlarının oluşumuna açık koşulların oluşması, KOBİ’lerin gelişimiyle
gerçekleşecektir(DİLİK ve DURAN, 1998: 59).
Çağımızın değişen koşullarında ekonomik gelişmeyi hızlandırmanın, teknolojik gelişmeyi
yakalamanın en etkin yolu yeni ve yaratıcı fikirleri uygulamaya imkan veren KOBİ’lerle mümkün olur.
Değişim ve gelişim esnekliğine sahip olan ve toplumun hemen her kesimine kadar uzanabilen tüm
ekonomik birimlerin başında KOBİ’ler gelmektedir. 1999 yılı itibariyle, Türkiye’de imalat sanayi
sektöründe hizmet veren işletmelerin payı, toplam işletmelerin yaklaşık %99.2’sine, toplam istihdamın
%45’ine, katma değerin %24.2’sıne ve gerçekleştirilen yatırımların da %26’sına sahiptir. Buna karşın
KOBİ’lerin, toplam kredilerden aldıkları pay ise %5 civarındadır(YÖRÜK,2003: 20).
2. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE KOBİ TANIMI
Dünya bankasının kabul ettiği tanıma göre 50 işgücüne istihdam sağlayan işletmeler küçük, 50-
200 işgücüne istihdam sağlayan girişimler ise orta ölçekli olarak tanımlanmaktadır(ALKİN, 2001:10).
AB’de KOBİ’lerin tanımına ilişkin çalışmalar son yıllarda artarak devam etmekte olup, henüz
topluluğun üzerinde anlaştığı tek bir tanım yoktur. Her ülkenin farklı tanımları olmakla birlikte topluluk
olarak tek çerçeve tanımın yapılması gereğine inanılmaktadır. OECD’nin gruplandırmasına göre
çalıştırdığı işçi sayısı 20’den az olan işletmeler çok küçük, 100’e kadar olan işyerleri küçük, 101-499
arasında olanlar ise orta büyüklükteki işletme sayılmaktadır. Dünya Bankası ise, 1-50 işçi çalıştıranları
küçük, 51-200 işçi çalıştıranları orta ölçekli işletme, 200’den çok işçi çalıştıran işletmeleri büyük işletme
olarak tanımlamaktadır. AB’de ise bu birliğe üye ülkelerin, 1996 yılında tavsiye niteliğinde almış
oldukları karar ile ortak bir KOBİ tanımı üzerinde durulmaktadır. Bu tanım gereğince 250’den daha az
çalışanı bulunan ve yıllık cirosu 40 milyon ECU’yu veya yıllık bilanço toplamı 27 milyon ECU’yu
aşmayan işletmeler KOBİ’dir(MÜFTÜOĞLU, 1998 : 84).
Ülkemizde de AB’de olduğu gibi net bir tanıma rastlamak mümkün değildir. KOBİ’lere yönelik
olarak farklı kuruluşlarca farklı tanımlar yapılmaktadır. Şöyle ki; Küçük Sanayi Geliştirme Teşkilatı
(KÜSGET) 1-9 işçi çalıştıran işyerlerini küçük, 10-49 işçi çalıştıran işyerlerini orta, 50’den çok işçi
çalıştıran işyerlerini ise büyük işletme olarak tanımlamıştır (EKİNCİ, 2003: 7).
Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) Kuruluş
Kanununa göre; “imalat sanayi sektöründe 1-50 arası işçi çalıştıran sanayi işletmeleri, küçük sanayi
işletmelerini, 5-150 arası işçi çalıştıran sanayi işletmeleri orta ölçekli sanayi işletmeleri” olarak
tanımlanır. Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) de çalışan işçi sayısından hareketle, 1992 yılında imalat
sanayinde 10-49 kişi çalıştıran işyerleri küçük, 50-99 kişi çalıştıran işyerleri orta ölçekli işletmeler olarak
tanımlamıştır. Halk Bankası’nın yaptığı tanım şöyledir: “teşvik belgeli işletmelerde, çalışan sayısı 1-150
arası olup sabit yatırımları 100 milyar TL’yi aşmayanları: normal KOBİ’lerde ise çalışan sayısı 1-250
arası olup, toplam makine ve ekipmanlarının kayıtlı net değeri 400 milyar TL’yi aşmayanları KOBİ
olarak değerlendirmektedir”(ÖZDEMİR, t.y.: 10).
Türkiye Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler, Serbest Meslek Mensupları ve Yöneticileri Vakfı
(TOSYÖV) ise, çalışan sayısı 1-5 olan küçük, 5-200 arası olan işletmeler orta ölçekli işletmeler diye
tanımlamaktadır. Bu işletmelerin kanuni defter kayıtlarındaki toplam sabit yatırım tutarı (arsa, bina,
makine, tesis v.b.) toplamı 30 milyar TL’sı kadardır(ÖZGEN ve DOĞAN, t.y.: 18).
Görüldüğü gibi ülkemizde KOBİ’lere yönelik olarak yapılmış tek bir tanıma rastlamak mümkün
değildir. AB’de KOBİ’lere sağlanan destekler, gerek birlik düzeyinde gerekse üye ülkelerde
ulusal ve bölgesel düzeyde öncelikli ve ayrıcalıklı bir yer teşkil etmektedir. Bunun nedeni tüm dünyada
olduğu gibi AB’de de, KOBİ’lerin sanayi dokusunun temelini oluşturmaları, bölgesel kalkınmada,
işsizliğin azaltılmasında ve önlenmesinde, zorlaşan rekabet koşullarına uyum sağlamada anahtar rolü
oynamalarındandır. AB’de devlet destekleri çok yaygın olarak uygulanmakla birlikte uluslararası
kamuoyuna konuyla ilgili fazla bilgi verilmemektedir(DİLİK ve DURAN, 1998: 68).
4