Ocak-Haziran 2010 - İlahiyat Fakültesi - Harran Üniversitesi

HRÜĠFD Yıl: 15 Sayı: 23| Ocak-Haziran 2010 53
sahibi olabilecek bu düşüncedeki kesimlerin, her zaman benzer bir tutum
sergileyeceklerinin güçlü sinyallerini vermektedir.
Bu itibarla, insanlığın huzuru, refahı, barışı ve mutluluğuyla beraber ortak
değerlerini, yakından ilgilendirmesi bakımından, dar anlamıyla şımarıklık
olarak tanımlayabileceğimiz “mütref”lik, önemli bir insanlık problemidir. Bir
tefsir konusu olan bu problemin, Kur’ân-ı Kerim ve Sünnet ışığında incelenerek
çözüm önerilerinin tespit edilmesinde fayda vardır.
B.“Mütref” Kavramıyla İlişkili Diğer Kavramlar
1.Şımarıklık Anlamına Gelen Diğer Kavramlar
بَطَر a.Batar
Kur’ân-ı Kerim’de iki yerde geçen 1 bu kavram, eldeki imkânla yetinmemek,
olanları beğenmemek ve nimetin bolluğunda ve uzun süreli zenginlikte
şımararak azıtmak anlamına gelmekle beraber, büyüklenerek hakkı kabul
etmemek veya hakkı batıl olarak kabul etmek, kendini beğenmişçesine çalım
satarak yürümek, 2 nimeti inkâr etmek, nankörlük yapmak, 3 nimetin kadrini
bilmemek, iyi hallerine şükretmemek anlamlarını ifade etmektedir. 4
Bu kavramın geçtiği بَطِرَ‏ ‏ْت “Biz, yaşama biçimleriyle 'refah
içinde şımarıp azmış nice şehir halkını helâk ettik.” 5 ayetiyle, İsra Suresi 16
Sıra numaralı olan تَدْمًِنًا ayeti
bir biryle tamamen örtüşmektedir. Şu kadar var ki,“batar” kavramı, “el-
Mütref” kavramının daha ileri bir boyutudur. Bu duruma göre “batar” kelimesiyle
nitelendirilen kişiler bir taraftan çok varlıklı da olsalar mala asla
gözü doymayan birer muhteris oldukları gibi, bir taraftan da şımarık, azgın,
nankör, 6 gösterişçi, birer yalancı oldukları ortaya çıkmaktadır. Tabii ki, kavramın
anlam kapsamına giren tüm niteliklerin her birisi, çizgiyi aşmak anlamına
gelmektedir. Örneğin şu ayete bakalım:.
re- “Bir de yurtlarından اللَِّو
وَالَ‏
قرية من أَىلكنا وكم
وَإِذَا أَرَدْنَا أَْن ن ‏ُهْلِ‏ ‏َك قَرْيَةً‏ أَمَرْنَا مُتْرَفِيهَا فَفَسَقُوا فِيهَا فَحَ‏ ‏َّق عَلَيْهَا الْقَوْ‏ ‏ُل فَدَمَّرْنَاىَا
تَكُونُوا كَالَّذِي ‏َن خَرَجُوا مِ‏ ‏ْن دِيَارِىِ‏ ‏ْم بَطَرًا وَرِئَاءَ‏ النَّا ‏ِس وَيَصُد وَن عَ‏ ‏ْن سَبِيِل
1 Bu kavram, Kasas, 28/58. Ayetinde fiil olarak, Enfal, 8/47. Ayetinde ise, isim olarak
geçmektedir.
2 Bkz. İbn Manzur, Lisanü’l-Arab, IV (Et-Tab‘atü’s-Salise. Beyrut: Darü Sadir, 1414 h),
s.69.“btr” mad.si
3 Ebü’l-Leys es-Semerkandî, Bahrü’l-‘Ulûm, c. II, (bsy., byy., bty.), s. 614
4 Abdü’l-Kerim b. Hevazin el-Kuşeyrî, Tesîrü’l-Kuşeyrî, Tah. İbrahim Besyûnî, c.III (et-Tab‘atü’s-
Salise: Kahire el-Hey’etü’l-Mısriyye, bty.) s.74; Ebü’l-Hasan Mükatil b. Süleyman, Tefsîrü-
Mükatil b. Süleyman, c.II, (et-Tab‘atül-Ûlâ. Beyrut: Darü İhyai’t-Türas, 1423 h.), s. 351
5 Kasas, 28/58
6 Bkz. es-Sabûnî, Safvetü’t-Tefâsîr, c. I (et-tab‘atül-Ûla. Kahire: Darüs-Sabûnî, 1997) s. 448