Ocak-Haziran 2010 - İlahiyat Fakültesi - Harran Üniversitesi

HRÜĠFD Yıl: 15 Sayı: 23| Ocak-Haziran 2010 59
içindeki şımarık, azgın kişi anlamına gelir.” derken, el-Ferra, ه “ha” harfinin,
ara- kelimeleri فرح ile فره “ha” harfinin yerine kullanılmış olduğunu, böylece ح
sında hiçbir farkın olmadığını, فرح kelimesinin ise Arap kelâmında, şımarık ve
kendini beğenmiş kişi anlamına geldiğini ileri sürmüştür. Es-Sihah’ta ise,
1
فرىٌن kelimesini, فَارِىٌِنَ‏ ayetindeki وَتَنْحِ‏ تُونَ‏ “ denilmektedir: şöyle
şeklinde okuyanlara göre ayetin anlamı, “Siz, (hayat ihtişamınızı göstermek
üzere) şımarıkça kayaları oyarak evler inşa ediyorsunuz.” şeklinde olur. Bu
kelimeyi, فَارِىٌِنَ‏ şeklinde okuyanlara göre ise anlamı, “Siz, (sırf maharetinizi
göstermek için), ustaca kayaları oyarak evler inşa ediyorsunuz.” şeklinde
olur.”. 2
Tüm Kûfe kurrası ayetteki söz konusu kelimeyi فَارِىٌِنَ‏ şeklinde, Medine ve
‏ٌَن
مِ‏ ‏َن اْلِْبَاِل ب ‏ُيُوتًا فَارِىِ‏
Basra çevresindeki kurranın tümü ise onu, فرىٌن şeklinde okumaktadır. 3 Bu
okuyuş farklılığına göre de, yukarıda temas ettiğimiz şekildeki anlam farklılığı
doğmaktadır.
الط غْيانُ‏ .f et-Tuğyan
Tuğyan, t.ğ.y طغى kökünden elde edilen bir mastar olup, sözlük olarak,
azıtmak, taşkınlık yapmak anlamına gelmektedir, املاءُ‏ “tağa’l-mâü” denildiği
zaman, su kabararak mecrasını taşıp altında kalan her şeyi batırdı demektir.
Tabii ki, su için normal olan kendi kanalı içinde akarak etrafına zarar
vermemesidir. İnsan için de normal olan kendi hukuk sınırları içinde kalarak
taşkınlık yapmadan bir başkasına zarar vermemesidir. Dolaysıyla hakkında
bu tabirin kullanıldığı kişi, haddini aşan kişi demektir. Bu nedenle azıtmak,
şımarmanın bir üst merhalesidir. İbnü Seyyidih; bu tabire şöyle açıklık getirmektedir:
“ طَ‏ غَى ” fiili bir kimse hakkında kullanıldığı zaman, ölçüyü kaçırdı,
yüksekten baktı, küfürde aşırılığa kaçtı demektir.” 4 Kişi azıtmışsa, onu bu
duruma iten bir etkenin olması gerekir ki, o da mal, makam sarhoşluğu gibi
şeylerdir. Bu nedenle Vehb’in hadisinde şöyle denilmiştir: “Malın tuğyanı
olduğu gibi ilmin de tuğyanı vardır. Mal çokluğunun sahibine yaptığı gibi,
ilim de, sahibini, aslında helâl olmayan bazı karışık şeylere ruhsat vermeye,
طَغَى
1 Şu‘ara’, 26/149
2 Bkz. el-Cevherî, es-Sihah, VI, (et-tab‘atü’r-Rabi a. Beyrut:Darü’l-İlm li’l-Mlâyîn. 1987 ),
s.2242“frh” md. si
3 Bkz. Et-Taberî, Cami‘u’l-Beyan, c. XIX, ( et-Tab‘atü’l-Ûlâ. Beyrut: Müessestü’r-Risale, 2000) s.
381
4 Bkz. İbnü’l-Manzur, Lisanü’l-Arab c. XV, (et-Tab‘atüs-Salise. Beyrut: Darü Sadir 1414 h.) s. 7
“tğy" md.si