türkçe öğretimi açısından elifba kitapları

oluşmaktadır. “ba, bu, be, bi…” Daha sonraki sayfalarda dört heceli Türkçe kelimelerin ağırlıklı olarakkullanıldığı sözcük öğretimi de yapılmaktadır: “hikmetlerden, perişanlık, Acemistan, göstermişler,yuvarlanmak, karışıklık, Amerika, arzulamak, sayıklamak, alınmamış, istikamet, boğazlamak, söylememek,kabullenmek, padişahlık…”Muhammed Raşid’in taş baskı Risale-i Elifbaiyye (1280/1863-64)’si, “sıbyan ve mübtediyanın teshîl(kolay) tahsilleri (öğrenim) içün tertîb olunmuş bir eser-i hayriye”dir. Eser, diğer eserlerle aynı özelliklerigöstermekle beraber, harflerin tasnifinde farklı bir yöntem izlemiştir: Sessiz harfler, telâffuzda kalın ve inceseslilerle kullanılışlarına göre ayrılmıştır. Soyut Arapça kelimelerin çok sık kullanıldığı eserin çocuklarındünyasına hitap eden metinlere de sahip olduğu görülmektedir.1281/1864 tarihinde Necîb’in “usûl-i cedîde üzere tertîp” etmiş olduğu Elifba-i Osmanî hem başlığıhem de içeriği açısından yenilik gösteren bir eserdir. Harfler bir tablo şeklinde verilerek harf öğretiminebaşlanmadan önce, “Tarif-i Elifba” başlığı altında altı sayfa açıklama vardır. Burada yazar Osmanlıcaharflerin kaynağı hakkında bilgi verdikten sonra, hece kavramı hakkındaki görüşlerini şu şekilde ifade eder:“Ekseriya iki yahud üç harf yalnız bir hareke vasıtasıyla telâffuz olunur. Ve bu hâlde hareke birinci harfinüzerine vazı’ ve hurûf-ı mezkurenin sadaları sırasıyla ve savtın bir kere ihraç ve hareketiyle telâffuz olunur.İşte böyle bir harfin yahud iki ve üç harfin sadalarının yalnız bir savt hareketiyle telâffuz olmalarına heca’denilür.”Hece yöntemine geçmede önemli bir adım olarak değerlendirilebilecek bu yaklaşımın uygulamalarıileriki yıllarda kendini gösterecektir. Eserin Türkçe öğretimine kazandırmış olduğu yenikler yazının diğerbaşlıklarında ayrıntılı olarak verilecektir.Bu yöntemle kaleme alınan bir diğer eser, 1283/1866 tarihinde Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiyye’ninTasvir-i Efkâr Gazetehanesi’nde yayımladığı matbu Elifba Risalesi’dir. İkinci sayfada dört harf (p, ç, j, k) 29harfin sonuna eklenmiş olsa da bu harflerin üçüncü sayfada öğretimi yoktur. Şeklen birbirine benzeyenharfler aynı satırda yer almıştır. 29 harfin üstünlü, esreli, ötreli yazılışları üçüncü ve dördüncü sayfadaeklenen dört harfle öğretimi yapılırken, dört harfin tenvinli biçimleri yoktur. 5. sayfadan itibaren heceöğretimine geçilmiştir: “ab, at, ac, ic, uc, ad, iz, ir, uz, üs…” 6. ve 7. sayfalarda anlamsız hece tekrarlarıdevam etmiştir. 8. sayfadan itibaren “ders, akıl, bal, sal, alt, ateş, gök, göz…” gibi anlamlı sözcüklerleöğretim yapılmaya başlar.Tesmiye yöntemiyle kaleme alınan eserlerde temel amaç çocuklara okuma öğretmektir. Bu türeserlerde okuma ve yazmanın birlikte yürütülmesi gerektiğine dair bir bilgi yoktur. Yazma çalışmalarıokuma öğretimi tamamlandıktan sonra başlatılır, burada da birkaç el yazısı (rik’a, nesih, italik, divanî)öğretilmeye çalışılır.Aşağıda okuma ve yazma öğretiminin birlikte yürütülmesi gerektiğini vurgulayan elifba kitaplarınınçözümlemesi yer almaktadır.I.2. Savtî (Ses) YöntemiSavtî yöntemde, alfabede yer alan ve sık kullanılan harflerden hareketle ilkokuma ve yazmaöğretimini gerçekleştirilir. Burada tesmiye yöntemindeki gibi harflerin alfabedeki sırasıyla öğretimi terk