co⁄raf‹ b‹lg‹ s‹ - Anadolu Üniversitesi

2. Ünite - Mekânsal Düflünme35eden bir biçimde, mekânsal düflünürlerin üretti¤i iç görü ve ç›karsamalar› sayesindegerçekleflmifltir. Astronomideki temel problem, içinden çal›fl›labilecek s›n›rl› birtak›m temel ölçütleri olmas›d›r. Ölçümler basittir. Gökyüzünün herhangi bir pozisyonunda,belirli bir zaman ve konumda, gözlemciye gelen enerji miktar›n› dalgaboyunun bir fonksiyonu olarak ölçebiliriz. Eski uygarl›klarda yaflam›fl kifliler gökyüzünegörünür spektrumun s›n›rl› penceresinden bakt›klar›nda, Günefl’in, Ay’›n,y›ld›zlar›n ve gezegenlerin k›r›lan ve yans›yan ›fl›klar›n› görmüfllerdir. Burada baflaç›k›lmas› gereken mesele, renklerin, dokular›n, hareketlerin ve de¤iflimleri birmant›k çerçevesine oturtmakt›r. Primitifler ve bu primitifler üzerinden tan›mlanabilmeimkân› olan kavramlar üzerinde infla edilen temel zihinsel (entelektüel) yap›,mekânsal idi (Bu astronomik primitifler analizi, Golledge’in 1995 ve 2002’ tekico¤rafi primitifler üzerine olan makaleleri üzerine temellenmifltir). Gökyüzünde,belirli konumlarda objeler görmüfllerdir. Bu objeler, flu an farkl›laflan göreceli büyüklükolarak adland›r›lan, farkl› parlakl›klardayd›lar. Bu objelerin daha parlaklar›naisimler, etiketler vermifller ve gökyüzünün görünüflünün zamanla nas›l sistematikbir biçimde de¤iflti¤inin fark›na varm›fllard›r. S›ras› gelmiflken, birçok temelzaman ölçütlerimizin - günler, haftalar ve y›llar - gökyüzünü gözlemlemeye ba¤l›oldu¤unu ve eski zamanlardan yirminci yüzy›l›n sonlar›na kadar astronomlar›n(gökbilimcilerin) temel görevinin zaman tutmak ve ölçmek oldu¤unu, not etmekanlaml› olabilir. Eski uygarl›klarda insanlar gök kürede gördükleri objeleri tan›mlamadafarkl› di¤er mekânsal kavramlar› kullanm›fllard›r. Daha çok bafllarda, birçokobjenin; y›ld›zlar›n, gezegenlerin, Ay’›n ve Günefl’in arka plan›n karfl›s›nda hareketettiklerinin fark›na varm›fllard›r. Buna ba¤l› olarak, göreceli yön ve yön bulmagibi kavramlar kullanm›fllard›r. Bir baflka temel mekânsal kavram, bir düflünceçerçevesi kullanarak, “sabit” y›ld›zlar›, di¤er objelerin, göreceli hareket ba¤lam›nda,hareket etti¤i bir arka plan olarak düflünmüfllerdir. Ayr›ca gökyüzünde, y›ld›zlar›nve tak›my›ld›zlar›n dokular›n› da gözlemlemifllerdir (fiekil 2.2).fiekil 2.2Eratosthenes’ indünyan›nboyutunubelirlemedekulland›¤› teknik.Kaynak: EratosthenesProjesi,http://www.physastro.sonoma.edu/observatory/eratosthenes/#original.