Boğaziçi Tıp Dergisi

Aslıhan Taraktaş
BOĞAZİÇİ TIP DERGİSİ; 2017; 4 (1): 48-54
Şekil 1: Yansıma. Probdan çıkan ses dalgası (gri ok), a ve b
arasındaki arayüze çarpıyor. Ses dalgasının bir kısmı yansır (ortam
a’daki mavi ok), orjinal ses dalgasının daha küçük bir kısmı
(ortam b’deki gri ok) ortam b’ye girerek ilerlemeye devam
eder. Ortam b’deki dalganın da bir kısmı yansır (ortam b’deki
mavi ok).
Yayılan dalgadan daha küçük amplitudde
dikey olarak yansıyan dalga transduser tarafından
alınır ve görüntülenir. Bir ses dalgası
düzensiz ancak pürüzsüz veya kaba bir yüzeye
vurduğunda, dalgaların yansımaları farklı yönlerde
gidecektir. Buna saçılma denir. Saçılımın
sonucu olarak, ses dalgalarının çoğu proba
ulaşamaz, bu yüzden hedef dokunun yüzeyi
zayıf bir sinyalle görüntülenir. Bir yankıyı
(ekoyu) üretmek için yansıtıcı bir arayüz mevcut
olmalıdır. Tamamen homojen bir ortamdan
geçen ses hiç bir arayüzeyden geçmez ve görüntü
yankısızdır. Farklı fiziksel özelliklere sahip
malzemelerden oluşan dokuların birleşimi
“akustik arayüz (interface)” olarak adlandırılır
(11-13).
Akustik impedans maddenin temel özelliklerinden
biri olup, sesin ilgili dokudaki yayılım
hızı ile doku dansitesinin bir fonksiyonudur.
Bir dokudan diğerine geçtikçe ses dalgalarının
yansıma miktarı iki dokunun impedansları
arasındaki fark tarafından belirlenir. Akustik
impedans farkı ne kadar büyükse, ses yansıması
o kadar fazla olacaktır. Hava ile yumuşak
doku arasındaki impedans farkının fazla olması
nedeniyle ses dalgalarının tamamına yakını
yansıyacak ve görüntü elde edilemeyecektir.
Bunedenle prob ile yumuşak doku arasına jel
sürülerek impedans farkı ortadan kaldırılmaktadır.
Akustik impedans (Z), dokunun yoğunluğu
(p) ve sesin o dokudaki hızı (c) ile belirlenir
(Z = p x c). Yansıma miktarı, arayüzü oluşturan
iki materyal arasındaki akustik impedans farkı
ile belirlenir. Çeşitli dokuların akustik impedans
örnekleri sırasıyla yağ (Z: 1.4), kaslar (Z:
1.7), kemik (Z: 7.8) ve hava (Z: 0.0004).
- 50 -
Monitördeki ekojenite yansıyan ışının
yüzdesine bağlıdır:
A) Hiperekoik yüksek yüzdeli yansıma, örn.
Tendon, kemik ve hava (parlak / beyaz).
B) Hipoekoik, düşük yansıma yüzdesi, ör. Sinovyal
çoğalma (koyu gri).
C) Anekoik, yansıma yok; örn. Kistler veya
intra-artiküler sıvı (siyah).
Ses dokulardan geçerken enerjisini kaybeder.
Sesin amplitüdü kaynaktan daha da uzağa
ilerledikçe azalır, atenüe olur. Ses dalgalarının
yansıması saçılması ve absorbsiyon sırasında
geçtiği dokuda sesin ısıya dönüşmesi US dalgalarının
zayıflamasına katkıda bulunan faktörlerdir.
Atenüasyon aynı zamanda dalgaların
frekansına da bağlıdır. Yüksek frekanslar düşük
frekanslardan daha hızlı atenüe olur (13).
Problar US’de transdüserı taşıyan bölümlerdir.
Ses ışınlarının oluşturulması ve geri dönen yankılarının
saptanmasından sorumludur. Probların
tiplerine göre üretilen ses demetinin ve
ekran üzerindeki görüntünün şekli değişmektedir.
Problar lineer, sektör ve konveks olarak
adlandırılırlar. Görüntülenecek dokuya uygun
probun seçimi öncelikle frekansa dayanmaktadır.
Yüksek frekanslı (10–25 MHz) problar
yüzeyel düşük frekanslı (3–10 MHz) problar
ise derin dokuların görüntülenmesinde kullanılırlar.
Teknolojideki hızlı ilerlemelerle birlikte
Colour Doppler, Power Doppler ve son olarak
Elastrografi medikal alanda yaygın olarak kullanılmaya
başlanmıştır.
Colour ve Power Doppler görüntüleme,
dokuların renk haritalarını sağlar. Renk miktarı,
vasküler kan akımı derecesine bağlıdır.
Yumuşak doku inflamasyonunda olduğu gibi
vaskülarizasyonu değerlendirmede kullanılabilir
(14). Colour Doppler eritrositlerin ortalama
hızını görüntüler. Bir renk olarak görüntülenir.
Ortaya çıkan renkler, hareketli eritrositlerin ortalama
hızı ve yönü ile ilgilidir, kan hızının bir
görüntüsüdür. Power Doppler ise hızdan gelen
enerjileri özetler. Renk tonu, hareketli eritrosit
sayısıyla ilgilidir ve tespit edilen kan havuzunun
bir görüntüsüdür. Hız veya yönü ölçülmez
(15). Elastografi ise standart B-mod ve Doppler
görüntülemeye ek olarak dokuların daha ileri
değerlendirmesi için geliştirilmiştir. Elastografi,
strese basınca yanıt olarak dokuların gerginliğini
(sertlik) değerlendirir (16).
NORMAL DOKULARIN SONOGRAFİK
ÖZELLİKLERİ
Kas iskelet sistemi US uygulanırken incelenen
dokudan bağımsız olarak genel bir
algoritimde görüntüleme yapılmalıdır. İncelenen
dokudaki patoloji her iki planda da