Arabuluculuk Eğitim Katılımcı Kitabı 21 Kasım 2021

22
Şekil 2. Uyuşmazlık Çözümü Yöntemleri ve Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemlerinin Yeri
Özel Üçüncü
Tarafça Karar
Taraflarca Özel Verilmesi İdare ve Otoriteye Hukuk Ötesi
Karar Verilmesi Ait Üçüncü Tarafça Zorlayıcı Karar Verme
Karar verme
Arabuluculuk
Çatışmadan Resmî Müzakere Hakemlik İdari Yargı Adli Yargı Şiddete Şiddet
Kaçınma Olmayan (Tahkim) Kararı Kararı Varmayan
Tartışma
Direkt
ve Tek
Eylem
Taraflı
Problem
Çözme
Alternatif Uyuşmazlık Çözümleri
Artan Kazan-Kaybet Sonucu
Kaynak: Moore, C. W. (2003) The Mediation Process: Practical Strategies for Resolving Conflict., (Third edition).
San Fransisco: Jossey-Bass Publishers.
Uyuşmazlıkların çözümünde uygulanan yöntemlere Moore (2003) tarafından getirilen
farklı bir bakış açısı, yukarıdaki şekilde sunulmaktadır. Buna göre, uyuşmazlığın şiddeti
artıkça ve kazan–kaybet tarzı bir çözüme doğru gidildikçe, çözüm yaklaşımları da
farklılaşmaktadır. Yukarıdaki şekilde görüldüğü üzere, kişiler, uyuşmazlıklarının
çözümünde öncelikle onlardan kaçınmaya çalışabilmekte, sonradan uyuşmazlığı kendi
kendine ve karşı tarafın yardımı olmadan problem çözme yöntemleriyle ele
alabilmektedir. Bu yöntemler, “gayrıresmî yöntemler” olarak adlandırılmaktadır.
Taraflar, konuyu aralarında müzakere etmeye başladığında ise alternatif uyuşmazlık
çözümlerine başvurmuş olmaktadırlar. Bu bağlamda müzakere, iki tarafın da
çıkarlarının korunduğu bir alternatif olarak karşımıza çıkmaktadır. Çoğu zaman
müzakereden çözüm alınamadığında başvurulan, bir tür müzakere olarak kabul edilen
ve tarafsız bir üçüncü kişinin yardımı ile gerçekleştirilen arabuluculuk ise diğer bir
alternatiftir. Bahsi geçen her iki çözüm yönteminde de iki tarafın kazanacağı sonuçlar
elde edilmesi mümkündür.
Şemada, arabuluculuk ve müzakereden sonra, geleneksel yargı kararları ve en uç
safhada da şiddete yönelen uyuşmazlık çözümü yöntemleri yer almaktadır.
Uyuşmazlığın çözümlenmesi için hakeme (arbitration) başvurma ve idari çözümler de
düşünülebilir. Uyuşmazlık, taraflar arasında çözümsüz bir hâl aldığında, yargısal
(judicial) veya yasal (legislative) bir çözümün denenmesi de düşünülebilir. Şemanın en
sonunda yer alan kısımda ise şiddetle çözüm üretilmeye çalışılmaktadır.