Roman nedir? Nasıl yazılır? - Derin Düşünce

Roman nedir? Nasıl Yazılır?
yazıda bir kavramı açıklar… Üslup ferdidir, kaynağını yazarın mizacından ve tecrübesinden alır… Bütün
bunlar, temelde iki türlü üslup incelemesinin olabileceğini düşündürmektedir: Birincisi dil
malzemesinin metinde kullanılışı ve tanzim tarzını esas alır… İfade esastır ve buna Tasviri Üslup
İncelemesi adı verilir. İkincisi ferdiyetle ifade arasındaki ilişkileri incelemeyi hedef alır. Metinde
karşımıza çıkan ifade şekil ve kalıplarının ferdi planda, yani yazan ve konuşan insan seviyesinde
sebepleri üzerinde durmak ister. Bu bakımdan da edebi tenkide yakındır. İste bu ikincisine de
Tekevvüni (oluşuma ait) Üslup İncelemesi adı verilmektedir.”[5]
ROMANDA PLAN (KOMPOZİSYON)
“Romanın yapısında önemli bir unsur olan olaylar dizisi veya düzeni, yine aynı yapı içinde gelişme,
dönüm, içinde karakter motivasyonlarının, karakterler arasındaki ilişkilerin açıklandığı serim veya
çözülme gibi bölümler vardır.”[6] Bu yapısıyla da roman, sadece anlattığı olayla öne çıkan bir tür
değil, kendi içinde çok kompleks bir yapıyı içeren bir bütündür. Bu bütünleme işlemi de romanın
kompoze edilmesi adını taşır.
Kompozisyon romanı oluşturan parçalar içinde belki de en önemlilerinden biridir çünkü bu parçaların
nasıl bütünleneceğini sorusunun cevabını verir. “Romancı kendi isteğine, kendi düşüncesine,
sayfadaki anlatım hareketine uygun dengeli ve ritimli cümleler yazsa da ya da sözü edilen
gereksinimlere uygun olduğu kadar epizodlar arasında bağ ve uyum, varyete ve birlik ve artikülasyon
gibi problemler gösteren bir plan oluştursa da yaratıcılığının her anında ‘kompoze eder’ durumdadır…
Hikâyede en küçük anlatım birimine -epizod, yani en küçük hikâye birimine-, hikâyenin kısımları ve
birimlerine, ana hikâye bütünlüğüne göre romanda kompozisyon seviyeleri tespit edilebilir. Roman,
kendiliğinden ortaya çıkan, değişen, birbirine karışan, yön değiştiren tema ve motiflerle çeşitli
kahramanlar ihtiva eden epizodların arka arkaya sıralanmasıyla ‘yatay tarzda; her sayfada ve her
epizodda bu unsurların değişik düzen ve oranda düzenlenmesiyle de ‘düşey tarzda’ kompoze”[7]
edilir. Anlatımın tamamı ile bölümler arasındaki bağlantı önemlidir ve her ikisi de kendi içinde kendi
kompozisyonunu oluştururlar. Yazarın, “eserini kendi içinde bir düzene sahip olan, birbirinden farklı
ve eserin bütünüyle mukayese edildiği zaman ikinci derecede öneme sahip bölümlerden oluşturması
bir mecburiyettir… Bir roman okuyucusu romanın farklı bölümlerindeki farklı desenlere tepkide
bulunarak bütüne de tepkide bulunmuş olur. Uzun bir eserin bütünden farklı ve ayrı olan bölümlerini
anlamaksızın eserin bütününü anlamak mümkün değildir.”[8]
Bir romanın kompoze edilmesinde dikkat edilecek özellikler şunlardır:
Öncelikle yazar, eserindeki bölümleri sınırlandırarak bu bölümlerdeki malzemeyi düzenlemelidir.
İkinci olarak yazar, materyallerini bizce malûm olan bir düzenleme ile sunuyor görünürken,
beklentilerimiz bakımından sürpriz teşkil eden yeni bir düzenlemeye dönebilir. Bu durumda yazar,
bize üç nokta verir, fakat bir üçgen çizeceği yerde, aynı noktalardan bir daire oluşturuverir. Üçüncü
durumda yazar, bize kendi ifade şeklini telkin eden materyalleri verir, fakat şekli gizler. Bu durumda
yazar, bize üç nokta verir ve bizi, istersek, üçgen oluşturma sorumluluğuyla baş başa bırakır.
Dördüncü durumda yazar, bize hangi şekil içinde ifade edileceğini bilmediğimiz bir materyal sunar,
dağınık bir şekilde serpilmiş noktalar verir; biz, istersek, materyali içine dökebileceğimiz bazı kalıplar
oluşturabiliriz. Fakat teklif ettiğimiz her şekil veya düzenleme sübjektif, keyfi ve kesinlikten uzaktır. Bu
dört durumda da zaman ve mekânda yer alan olaylara bir biçim, bir düzen empoze edilmektedir.
Bununla beraber uzun bir hikâyenin bölümler hâlinde sunulması, ifâde ettiği mananın çok üstünde,
saf bir estetik zevk verir.[9]
www.derindusunce.org Fikir Platformu
65