Pokaż treść!

More documents

Recommendations

Info

— 43 — skutek zdaje się być już dowiedziony przez długi nasz: rozbiór i idzie jedynie teraz o załatwienie saméj geolo- gicznéj kwestyi: jakim sposobem stać się mogła rzeczona przemiana?“ „Rozbierając długi szereg skutków i przyczyn, przez które teraźniejsze lądy tworzą się na dnie morza, widzimy, źe jedne przyczyny są powolne lubo nieustanne w swym działaniu; (usposabiające) drugie gwałtowne i nagłe, lecz działające w pewnych tylko czasu przerwach (przyspieszające). Do pierwszych odnosimy wszystkie powolne działania wody saméj przez się lub złączonój z powietrzem; (bo takowe działania nieustannie rujnują obwód powierzchni i wnętrzności lądów) do drugich — działania wody gwałtowniejsze, jakie się okazują w trzęsieniu ziemi, w zalaniu lądów, które zrządza jakie gór przerwisko, albo gwałtowne wiatry; wszystkie zgoła cząstkowe potopy i zalewy.” Dowiódłszy, o ile się to dało, iż te przyczyny zdolne być mogły do wywołania kataklizmu, tak się w końcu reflektuje: „Te wszelako dowody zapowiadają raczej na przyszłość potop powszechny, lecz nie przekonywają, źe on być musiał raz przynajmniéj jeden...” Nie jest to przecież zastraszające proroctwo, wydobyte z jakiego układu o stworzeniu i przyszłem zniszczeniu; nie jest to myśl nowa i zadziwiająca, któraby dać mogłą miejsce kosmogonicznym i geologicznym sporom, jest to raczéj uznanie téj wielkiéj prawdy, źe dzieło raz stworzone musi podlegać spustoszeniu i naprawie, rozrobieniu i przetworzeniu, a tym sposobem dłużej, niż nam się zdaje, trwać powinno. Zważając; http://rcin.org.pl
— 44 — nadto, jak powoli działają przyczyny usposabiające, jak rzadko wracają przyspieszające ten okropny skutek, san"a odległość jego powrotu, ktôréj nikt w yrachować nie zdoła, nikogo przestraszać niepowinna. Nie o to albowiem idzie, abyśmy takiemi wnioskami słabe zatrwożyli umysły, lecz abyśmy z uwagi nad teraźniejszym stanem ziemi — doszli dawnego... bo cóż może być większym dowodem wyniku wypadku, który się niegdyś przytrafił, jak odkrycie i okazanie przyczyn w dziełach natury, które go zrządzić kiedyś muszą... co albowiem się dzieje przed naszemi oczami, dziać się musiało i dawniej.“ Chociaż Kołłątaj wielką przywiązuje wagę do podanych w swym dziele argumentów i przyczyn, jest on dalekim od zaślepienia i upierania się przy swojém mniemaniu. W uczonym naszym widać ten głęboki zmysł krytyczny, który mu rzeczy w ich własnym ukazuje świetle, i dla tego tóż mówi: „Może te przy czyny nie potrafiły dotąd sprawić tego skutku, jaki im przyznajemy, bo insza jest wcale rujnować lądy, a insza znowu zalać je nagle i nowe odkryć z pod wody; aby to nastąpiło, trzeba innéj koniecznie domyślać się przyczyny w naturze“ (I str. 359). A gdzieindziej: „Przyznajemy, źe lubo woda przez zbiór tylu razem działających przyczyn zdolna była uformować powoli góry na dnie morza, przez też same przyczyny odkrywać ich powoli nie jest zdolna, musi być przeto jakaś inna, która je odkryć może razem, w całój formie i z całem ich pasmem, i ta jest zapewne, która sprawuje ową nagłą przemianę lądów w dno http://rcin.org.pl
Page 1 and 2:
http://rcin.org.pl
Page 3 and 4: Z DZIWÓW PRZYRODY. http://rcin.org
Page 5 and 6: IN S m e T ZOCA: .»OłCZNY POLSKIE
Page 7 and 8: VI Wszak rachując się ściśle z
Page 9 and 10: http://rcin.org.pl
Page 11 and 12: X VI. Ziemia, jako pomnik pokryty n
Page 13 and 14: Wszak już na pierwotnym człowieku
Page 15 and 16: Zaprzeczyć istnienia Boga jest wie
Page 17 and 18: słem znaczeniu tego wyrazu. Wszęd
Page 21 and 22: — 1 0 — nych podań zgodnie to
Page 23 and 24: — 12 — Nasza nieświadomość n
Page 25 and 26: — 14 — i na całej ziemi. Potrz
Page 27 and 28: — 16 — dzy różnemi minerałam
Page 31 and 32: — 20 — Nauka, a raczéj filozof
Page 33 and 34: — 22 Widzimy tysiące w milczeniu
Page 35 and 36: — 24 — Nie będziemy też zast
Page 37 and 38: — 26 — i inne pierwiastki. O il
Page 39 and 40: — 28 — Jakim sposobem wytworzy
Page 41 and 42: — 30 — liczbie osobników, w ni
Page 43 and 44: giego czasu, tworzącego rozległą
Page 45 and 46: — 34 — z różnych drzew, nale
Page 47 and 48: 36 — w geologii pod nazwą lodowe
Page 49 and 50: — 38 — Przypuszczenia takie dob
Page 51 and 52: — 40 — się wzięła woda, któ
Page 53: — 42 — obszernej krytycznej i j
Page 57 and 58: — 46 — rżenia mata liczba isto
Page 61 and 62: — 50 — Ta sprzeczność uwydatn
Page 63 and 64: — 52 — północy napotykamy dno
Page 65 and 66: — 54 — dług. znajduje się odk
Page 67 and 68: — 56 — Nic pospolitszego, jak l
Page 69 and 70: — 58 — musi usuwacî przeszkod
Page 71 and 72: — 60 — wem ciśnienia bardzo wi
Page 73 and 74: — 62 — uczonych leży rozwiąza
Page 75 and 76: 64 — W obec tych faktów, najmocn
Page 77 and 78: — 66 — zwolennicy wodnych rewol
Page 79 and 80: — 68 — W podobny sposób stawio
Page 81 and 82: — 70 — Hypoteza Adhémara tłum
Page 83 and 84: _ 72 — astronom i matematyk Lever
Page 87 and 88: — 76 — czenia naukowe działaj
Page 89 and 90: — 78 - - Kierunek Kordylierów ws
Page 91 and 92: — 80 — Potopy ją nawet omijał
Page 93 and 94: — 82 na i flora stanowiły by bar
Page 95 and 96: — 84 — Najprzód nadbrzeżne do
Page 97 and 98: — 86 — ła spustoszenia. Co to
Page 99 and 100: — 88 — małe, i kiedy już koni
Page 101 and 102: Ale dosyć ! nie wchodźmy na manow
Page 103 and 104: — 92 — „W tym czasie musiałe
Page 105 and 106:
http://rcin.org.pl
Page 107 and 108:
— 96 — Nie sądźmy jednak, aby
Page 109 and 110:
— 98 — według prawa Keplera, e
Page 111 and 112:
— 100 — nazwą Zodyaka czyli
Page 113 and 114:
— 102 — Siła ta sprawia -wacha
Page 115 and 116:
— 104 — ych olbrzymiej długoś
Page 117 and 118:
— lOG — wi, że nawet rozpuszcz
Page 119 and 120:
— 108 — przyczynę, która poł
Page 121 and 122:
http://rcin.org.pl
Page 123 and 124:
— 112 — to jawne ślady wyschł
Page 125 and 126:
— 114 — szerną równinę, pocz
Page 127 and 128:
— 1 IG — m ało zbadanych okoli
Page 129 and 130:
118 — miała pozostać nietknięt
Page 131 and 132:
— 120 — rupa lodu, pokrywająca
Page 133 and 134:
— 122 — w Europie, Azyi i Amery
Page 135 and 136:
— 124 — nych mieszkańców podn
Page 137 and 138:
126 Ziarno czystej nauki, po odrzuc
Page 139 and 140:
— 128 — „To tóż mówił Bó
Page 141 and 142:
— 130 — Mniemanie, że góry Ar
Page 143 and 144:
źe człowiek nie posunie się w cy
Page 145 and 146:
— 134 — Cieplik jest główną
Page 147 and 148:
—■ 136 — Zkądźe w krôtkié
Page 149 and 150:
http://rcin.org.pl
Page 151 and 152:
— 140 — i znojem współtowarzy
Page 153 and 154:
— 142 — i mały, coraz więcej
Page 155 and 156:
_ 144 — dla pojęć średnio-wyks
Page 157 and 158:
— 146 — wionych zręcznie szumn
Page 159 and 160:
Nie to 148 — Lecz to, gdzie duchy
Page 161 and 162:
— 150 * % * I nie wiem, czemu Bó
Page 163:
http://rcin.org.pl Biblioteka Muzeu
show all

Pokaż treść!

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?