Untitled

Mazowieckim śladem króla Józef Ignacy Kraszewski podążył
w 1874 r. w warszawskim tygodniku „Kłosy”, gdzie wydrukował powieść
Krzyżacy 1410. Obrazy z przeszłośćZ78, wydaną 8 lat później,
w 1882 r., jako książka. Widać w niej sugerowanie się ks. Janem Długoszem
w płaszczyźnie faktograficznej, czego skutkiem było, że nawet
postacie bohaterów są scharakteryzowane płytko, a wprowadzone
wątki fikcyjne to tylko sztafaż dla opisu przebiegu zdarzeń począwszy
od koncentracji wojsk i przemarszu na północ, poprzez bitwę aż do
odzyskania przez krzyżaków kontroli nad państwem. Dzieło Józefa
Ignacego Kraszewskiego nie spotkało się ze szczególną estymą czytelniczą
i uznaniem krytyki. W dodatku, poza pierwszą edycją książkową,
było przez prawie wszystkich dwudziestowiecznych wydawców
bezceremonialnie skracane i przerabiane stylistycznie, a na przełomie
XIX/XX w. było znane tylko z nieudolnych adaptacji literackich,
jak niejakiego (niejakiej?) J.T. z 1896 r. w „Gazecie Opolskiej”79,
Teresy Jadwigi Papi z 1898 r.80 czy anonimowej z 1910 r.81 Skutkiem
tego jedynie wydanie z 1882 r. oraz edycje katowickiego „Śląska”
z 1983 i 1990 r. są przydatne do anahzowania dzieła82. We wcześniejszych
skróty, ingerencje w autorską archaizującą składnię, specyficzną
kresową polszczyznę bądź stylistykę typową dla Józefa Ignacego Kraszewskiego
sprawiły, że były to dzieła bardziej ołówków redaktorskich
niż samego pisarza.
Jak jednak Józef Ignacy Kraszewski widzi interesujący nas przemarsz
wojsk pod Grunwald? Właściwie analogicznie jak u ks. Jana
Długosza, pomijając koloryzowanie i nadmiar opisowych słów. Pisarz
np. zreferował słynne wydarzenie z piorunem kulistym: „ W Sejmicach
tylko nade stawem, gdy namioty rozbijać właśnie zaczęto i o posiłku
myśleć, burza napadła wojska sroga. Był to dzień sobotni i właśnie się
rybami raczyć miano, bo ich było pod dostatkiem, gdy w namiot Do-
bka z Oleśnicy, który ze swoimi przy misie ryb siedział, piorun padł na
samą misę, ryby ze szczętem spalił i zniszczył, tak że ich nic nie zostało,
nikogo z siedzących nie tknąwszy. Za cud prawdziwy poczytano, iż się
na wielkiej trwodze skończyło. ”83 Pisarz nie pominął przeprawy po
moście przez Wisłę w Czerwińsku84, spotkania z bratem Witoldem85,
kazania w Czerwińsku biskupa Jakuba z Korzkwi o wojnie sprawiedliwej
i niesprawiedliwej86, węgierskiego poselstwa87, referowania krzyżakom
przebiegu przeprawy88.
Język tej partii książki nie odbiega od typowego dla pisarza. Zdania
są długie, często wielokrotnie złożone, ale zaczerpnięta od ks. Jana
91