Untitled

szenie rycerstwa było tak groźne i wielkie, iż je tylko doraźna straszliwa
sprawiedliwość uśmierzyć mogła.
Książę Witold podjechał sam z przyboczną strażą ku pędzonym
i przestraszonym już wrzawą, jaką ich witała, łupieżcom. W mgnieniu
oka ściągnięto ich z koni. Tłum rycerstwa otaczał hołotę drżącą; nie
było rozpraw długich, bo Witold czuł, że na nim ciąży wina tych zbytków.
Dwom noj w mniejszym wystąpić kazał. Całe wojsko patrzało. Ściąć
nie było ich komu, powiesić najnędzniejszy ciura nie miał ochoty, aby
rąk nie pokalać.
Ogromna gałąź dębu, zwisła nieco, stała nad ich głowami. Witold
kazał im rzucić sznury.
- Na gałąź zbójcy! - Zawołał.
Z pośpiechem niezmiernym dwaj Tatarowie z ziemi podnieśli sznury
i wiązali już pętle.
Witold stał.
- Prędzej! - krzyknął, podnosząc rękę.
- Prędzej! słyszysz - powtórzył jeden z winowajców do drugiego -
prędzej! Widzisz jak kniaź gniewny. Anu, prędzej...
To mówiąc pierwszy Z nich pętlę założył na szyję siadłszy na gałęzi,
skoczył w dół i zawisł. W tejże chwili, drugi nie dając się wyprzedzić,
sznur ściągnął, rzucił się - wisiał. Reszta leżąc na ziemi błagała o życie.
Przytoczone wydarzenie znajduje faktyczne źródło u ks. Jana Długosza,
tyle że miało mieć miejsce już na terytorium krzyżackim koło
Lidzbarka Welskiego. Faktycznie chodziło o rabunek świątyń i znieważenie
hostii, ale o tragikomiczności całego incydentu mowy w źródle
nie było95. Można zapytać: dlaczego pisarz przesunął wydarzenie
z krzyżackiej ziemi michałowskiej96 na polskie Mazowsze? Specjalnego
uzasadnienia narracyjnego nie było. Może chciał odpowiedzialność
za zniszczenie pogranicza zastawionego Państwu Zakonnemu
Zawkrza oraz ziemi płockiej przenieść w pełni na księcia Witolda?
W tekście Długoszowym postawa króla względem Mazowsza i jego
mieszkańców nie jest jednoznaczna. Ewidentnie kronikarz coś ukrywał.
Nocne grabieże i łuny z 4/5 łipca97 oraz krwawe incydenty koło
Bądzynia z 7 i 8 bądź nawet 9 lipca98 król potraktował wręcz pobłażliwie,
dopiero naruszenie sfery sacrum wywołało u zabobonnego władcy
gniewną reakcję, w dodatku nie swoimi rękami ale Witoldowymi.
Powrócę jednak teraz do samego utworu Józefa Ignacego Kraszewskiego.
Powyżej zaprezentowałem jego partię dotyczącą przemarszu
wojsk przez Mazowsze i zestawiłem z przekazami źródłowymi. O czym
95