Klod Levi-Stros - Totemizam danas.pdf

78 Klod Levi Siros
čisto etnološku. Njegovo tumačenje više je naturalističko,
utilitarno i afektivno.
Po njemu se tobožnji totemski problem svodi na tri
pitanja na koja je lako odgovoriti kada se uzimaju
izdvojeno. Pre svega, zbog čega totemizam naglašava
životinje i biljke? Zato što čoveku pružaju hranu i što
potreba za hranom zauzima prvo mesto u svesti
primitivnog čoveka, gde izaziva intenzivna i raznovrsna
osećanja. Stoga nije nimalo iznenađujuće što
izvestan broj životinjskih i biljnih vrsta, koje predstavljaju
osnovnu ishranu plemena, postaju za njegove
članove žarište interesovanja:
Kratak je put koji vodi od devičanske šume do
stomaka a zatim do duha divljaka: svet mu se predstavlja
kao zbrkana slika na kojoj se razaznaju samo korisne
životinjske i biljne vrste i, prvenstveno, one koje su
jestive. (Malinowski 1. str. 27).
Postaviee se pitanje na čemu se zasnivaju verovanje
u afinitet čoveka sa biljkama i životinjama, obredi
razmnožavanja, prehrambene zabrane, i sakralni oblici
jedinjenja. Afinitet čoveka i životinje može se lako
proveriti: kao i čovek, životinja se kreće, odaje zvuke,
izražava emocije, ima telo i lik. Štaviše, moći životinje
izgleda da su veće od moći čoveka: ptica leti, riba
pliva, gmizavci menjaju kožu. Životinja zauzima srednji
položaj između čoveka i prirode i podstiče kod
čoveka mešovita osećanja: divljenje ili strahovanje,
želju za jelom, što su sastavni delovi totemizma.
Nepokretni predmeti — biljke, prirodne pojave ili
proizvedene stvari — pojavljuju se tek u obliku
„drugorazredne tvorevine .... koja nema ničeg zajedničkog
sa suštinom totemizma".
Totemizam danas 79
Što se tiče kultova, oni odgovaraju želji da se
upravlja vrstom, bez obzira da li je ona jestiva,
korisna ili opasna, i verovanje u takvu moć povlači za
sobom ideju ο životnoj zajednici: potrebno je da čovek
i životinja postoje u istoj prirodi, da bi prvi mogao da
deluje na drugu. Iz toga proističu „očevidna ograničenja",
kao zabrana ubijanja ili jedenja životinja, uključujući
i korelativnu potvrdu moći date čoveku da
izazove njeno razmnožavanje.
Poslednje pitanje tiče se istovremenog postojanja, u
totemizmu, jednog sociološkog i jednog verskog stanovišta,
jer do sada se vodilo računa samo ο prvom.
Međutim, činjenica je da svaki obred teži magiji, a
svaka magija teži pojedinačnoj ili porodičnoj specijalizaciji:
U totemizmu, magijsko razmnožavanje svake vrste
mora prirodno postati zadatak ili privilegija jednog
stručnjaka, kome pomažu njegovi bliski rođaci (str. 28).
Pošto porodica sama po sebi teži da se preobrazi u
klan, davanje različitog totema svakom klanu predstavlja
problem.
Na taj način, totemizam se sam po sebi podrazumeva:
Totemizam nam izgleda kao blagoslov koji je religija
dala primitivnom čoveku, u njegovom naporu da izvuče
iz sredine ono što mu može biti korisno, kao i u njegovoj
borbi za život (str. 28).
Problem je stoga dvostruko obrnut; totemizam nije
više kulturna pojava, već „prirodni rezultat prirodnih
uslova". U svom korenu, i u svojim manifestacijama,
on potiče od biologije i psihologije, a ne od etnologije.