Wstęp - Gandalf

W każdym z tych układów możemy odnaleźć nowe obyczaje bądź
takie, które dopiero się ukształtują. Oprócz tego w pierwszym układzie
(człowiek – przyroda) proces laicyzacji obyczajów związany jest z
technologiczną dziedziną nauki. W jej skład wchodzą obyczaje życia
gospodarczego takie jak obyczaje pracy, produkcji, spożycia środków
konsumpcyjnych oraz te, które wyrażają stosunek człowieka do
przyrody. W drugim układzie mamy do czynienia z interakcją
obyczajową. Jakikolwiek kontakt człowieka z drugim człowiekiem bądź
grupą jest wyrażany poprzez reguły obyczajowe np. witanie się
uznawanie społecznego prestiżu. W trzecim układzie obyczaj
rozpatrujemy w kategoriach świadomości, traktując je jakoś coś w
rodzaju schematów myślowych. Za pomocą nich jednostka dokonuje
wyborów w ramach określonego systemu wartości. Jednostka wybiera
zwykle wartości, które stanowią jego obiekt pożądania, pragnień i
potrzeb. W układzie tym również występuje tzw. grupa odniesienia.
Każda jednostka kieruję się pewnym systemem zachowań obyczajowych,
będącym odbiciem struktury obyczajowej jego grupy odniesienia. Ze
wszystkich tych wzorów jednostka jedne wybiera, inne znów odrzuca.
Czasem przy wyborze wzorów może być także poddany pewnego rodzaju
naciskom. Dajmy na to ktoś bierze ślub kościelny nie z własnego wyboru,
lecz pod wpływem nacisku rodziny bądź presji środowiska np. wiejskiego
(słynne utarte powiedzenie „Co ludzie powiedzą”). W czwartym układzie
problem obyczajowości ma natomiast wyłącznie charakter sakralny.
Odnosi się bowiem tylko do życia religijnego. We wcześniejszych trzech
układach użycie sformułowania obyczajowość sakralna miałoby
charakter instrumentalny. W tym przypadku można bowiem mówić o
desakralizacji obyczajów przejawiających się w tym, iż obyczaje
występujące w sferze życia świeckiego wcześniej miały zabarwienie
sakralne. W czwartym układzie mamy do czynienia z
17