Mapirawe i studija zasnovana na istra@uvawata vo zaednica na ...
Mapirawe i studija zasnovana na istra@uvawata vo zaednica na ...
Mapirawe i studija zasnovana na istra@uvawata vo zaednica na ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ETI^KI PRA[AWA<br />
Institutot za etnologija i antropologija pri Univerzitetot “Sv. Kiril i Metodij” <strong>vo</strong> Skopje e akreditira<strong>na</strong><br />
<strong>na</strong>stavno-<strong>na</strong>u~<strong>na</strong> institucija kade, pokraj obrazovanieto <strong>na</strong> kadri od oblasta <strong>na</strong> etnologijata<br />
i antropologijata, se realiziraat <strong>na</strong>u~no-istra`uva~ki i aplikativni proekti. Soglasno va`e~kite<br />
zakonskite odredbi <strong>vo</strong> Makedonija, ne se potrebni nikakvi dopolnitelni doz<strong>vo</strong>li od drugi tela <strong>vo</strong><br />
dr`avata, osobeno poradi faktot {to prirodata <strong>na</strong> istra`uvaweto e etnografska i nema karakteristiki<br />
<strong>na</strong> bio-fiziolo{ki, medicinski ili bihejvioralni istra`uvawa, <strong>vo</strong> koi istra`uva~ite-eksperimentatori<br />
imaat podomi<strong>na</strong>nt<strong>na</strong> uloga otkolku onie <strong>vo</strong> op{testvenite <strong>na</strong>uki. Zatoa, za prviot tip<br />
istra`uvawa postoi <strong>vo</strong>stanove<strong>na</strong> praksa da se dobie mislewe od Lekarskata komora <strong>na</strong> Makedonija.<br />
Ovie pra{awa se razgleduvani <strong>vo</strong> pove}e studii posveteni <strong>na</strong> metodologijata <strong>na</strong> istra`uvawata <strong>vo</strong><br />
op{testvenite <strong>na</strong>uki i sproveduvaweto <strong>na</strong> zakonskata regulativa (dokolku postoi), ili op{tite eti~ki<br />
pravila za “za{tita <strong>na</strong> ~ove~kite subjekti”, pri {to, glavno, se zastapuva sta<strong>vo</strong>t deka akreditiranite<br />
obrazovni i istra`uva~ki visoko{kolski ustanovi nema potreba da baraat i da dobijat soodvetni odobruvawa<br />
od dr`av<strong>na</strong>ta administracija. Se razbira deka e isklu~itelno va`no odgo<strong>vo</strong>rnite lica ili<br />
drugite tela vklu~eni <strong>vo</strong> realizacijata <strong>na</strong> istra`uvaweto, <strong>vo</strong> <strong>na</strong>{iot slu~aj - istra`uva~kata ekipa<br />
i <strong>na</strong>dzorniot komitet, da utvrdat dali se po~ituvani <strong>na</strong>jva`nite i elementarnite eti~ki pravila pri<br />
istra`uvaweto (Thorne Barrie, 2004:159-161: Esterberg Kristin, 2002: 49-50).<br />
Isto taka, potrebno e da se spomene deka <strong>vo</strong> Makedonija seu{te ne postojat eti~ki kodeksi spored koi se<br />
utvrdeni pravilata <strong>na</strong> odnesuvawe <strong>na</strong> istra`uva~ite <strong>vo</strong> op{testvenite i humanisti~kite disciplini.<br />
Taka, ne postojat eti~ki kodeksi doneseni i po~ituvani od stra<strong>na</strong> <strong>na</strong> zdru`enijata <strong>na</strong> etnolozite i<br />
antropolozite <strong>vo</strong> Makedonija, poradi {to <strong>na</strong> istra`uva~ite im preostanuva da se zapoz<strong>na</strong>at i da se<br />
pridr`uvaat do nekoi od osnovnite pravila propi{ani <strong>vo</strong> kodeksite <strong>na</strong> drugi svetski organizacii, kako<br />
<strong>na</strong> primer <strong>na</strong> Amerikanskata Asocijacija <strong>na</strong> Antropolozite (Statements on Ethics, Council of American<br />
Anthropological Association,http://www.aaanet.org), potoa <strong>na</strong> Asocijacijata <strong>na</strong> socijalnite antropolozi<br />
<strong>na</strong> Velika Britanija i Komonveltot. (Ethical Guidelines for Good Research Practice; http://www.theasa.<br />
org/). Vo tekot <strong>na</strong> obukite, <strong>na</strong> terenskite istra`uva~i im bea predo~eni osnovnite eti~ki pravila do<br />
koi treba da se pridr`uvaat pri istra`uva~kata rabota, a <strong>vo</strong> tekot <strong>na</strong> istra`uvaweto se <strong>vo</strong>de{e smetka<br />
ovie pravila <strong>vo</strong> celost da se po~ituvaat od site vklu~eni strani.<br />
Za{tita <strong>na</strong> fizi~kata, socijal<strong>na</strong>ta i psihi~kata blagosostojba <strong>na</strong> ispitanicite i <strong>na</strong><br />
nivniot li~en integritet i privatnost<br />
Na~inot i stilot <strong>na</strong> `iveewe i odnesuvawe <strong>na</strong> glavniot istra`uva~ki problem <strong>na</strong> <strong>studija</strong>ta - adolescentite<br />
koi se pod <strong>na</strong>jgolem rizik, posebno del od aktivnostite <strong>na</strong> dvete celni grupi ANSU i AID,<br />
spored makedonskoto zakonodavst<strong>vo</strong> se smetaat za protivzakonski, {to podrazbira prezemawe soodvetni<br />
merki od organite <strong>na</strong> progon i sudst<strong>vo</strong>to. Isto taka, cel<strong>na</strong>ta grupa MSM, poradi faktot {to <strong>vo</strong><br />
makedonskoto op{test<strong>vo</strong> s$ u{te se smeta za neprifatliva, e isto tolku margi<strong>na</strong>lizira<strong>na</strong>.<br />
Z<strong>na</strong>~i, site tri celni grupi, s<strong>vo</strong>ite aktivnosti gi realiziraat <strong>vo</strong> pol<strong>na</strong> konspiracija i <strong>na</strong> <strong>na</strong>~ini koi gi<br />
zgolemuvaat mo`nostite od rizi~no odnesuvawe i prenesuvawe <strong>na</strong> HIV/SIDA/SPI.<br />
Ottuka proizleze edno od <strong>na</strong>jva`nite eti~ki pravila pri realizacijata <strong>na</strong> ovaa <strong>studija</strong>, doverli<strong>vo</strong>sta<br />
pri rabotata. Doverli<strong>vo</strong>sta, prvenstveno z<strong>na</strong>~i potpol<strong>na</strong> za{tita <strong>na</strong> li~nosta i informaciite dobieni<br />
od nea, posebno pri nivno javno objavuvawe, iskoristuvawe ili eventualno (zlo)upotrebuvawe <strong>vo</strong> celi<br />
{to ne se predvideni i propi{ani so <strong>studija</strong>ta. Ova pravilo se odnesuva, osobeno, <strong>na</strong> li~<strong>na</strong>ta za{tita<br />
<strong>na</strong> ispitanicite, <strong>na</strong> nivnite bliski i <strong>na</strong> onie so koi imaat zaedni~ki stil <strong>na</strong> `iveewe: poedinci, grupi<br />
i institucii, koi bi mo`ele, <strong>na</strong>merno ili ne<strong>na</strong>merno, so (zlo)upotreba <strong>na</strong> dobienite informacii da<br />
im <strong>na</strong>{tetat ili, da go zgolemat ni<strong>vo</strong>to <strong>na</strong> margi<strong>na</strong>liziranost i stigmatiziranost, so {to ovie lica }e<br />
gi dovedat do u{te pogolema izoliranost i izlo`enost <strong>na</strong> rizi~no odnesuvawe <strong>vo</strong> vrska so prenesuvaweto<br />
<strong>na</strong> HIV/SIDA/SPI.<br />
Doverli<strong>vo</strong>sta <strong>na</strong> podatocite e isklu~itelno z<strong>na</strong>~ajno pra{awe koe se provlekuva <strong>vo</strong> tekot <strong>na</strong> celiot<br />
istra`uva~ki proces, so ogled <strong>na</strong> toa {to sobranite materijali pri terenskoto istra`uvawe se snimaat,<br />
sistematiziraat, obrabotuvaat, se arhiviraat i trajno se ~uvaat <strong>vo</strong> Arhi<strong>vo</strong>t <strong>na</strong> Institutot za<br />
etnologija i antropologija.<br />
Na semi<strong>na</strong>rite za obuka <strong>na</strong> terenskite istra`uva~i posebno vnimanie se posveti <strong>na</strong> pra{aweto <strong>na</strong><br />
za{titata <strong>na</strong> doverli<strong>vo</strong>sta <strong>na</strong> ispitanicite i informaciite dobieni od niv. Terenskite istra`uva~i<br />
se obu~eni da obezbedat prostor za realizacija <strong>na</strong> istra`uvaweto <strong>vo</strong> koj, <strong>vo</strong> nikoj slu~aj, nema da bide<br />
dovede<strong>na</strong> <strong>vo</strong> pra{awe doverli<strong>vo</strong>sta <strong>na</strong> ispitanikot i negovite iskazi, kako pred po{irokata op{testve<strong>na</strong><br />
javnost, taka i pred negovite bliski. Duri ni glavniot istra`uva~ koj, <strong>vo</strong> s<strong>vo</strong>jst<strong>vo</strong> <strong>na</strong> supervizor, be{e<br />
gostin <strong>vo</strong> nekoi od gradovite kade se realizira{e istra`uvaweto, ~estopati ne be{e <strong>vo</strong> sostojba da<br />
24
Change language