Mapirawe i studija zasnovana na istra@uvawata vo zaednica na ...

Vo literaturata, seksot za opstanok i oportunisti~kata prostitucija se povrzani so zadovoluvawe na
“potreba” i se smetaat za “strategija za pre`ivuvawe”. Seksot za opstanok naj~esto se opi{uva kako
prodavawe seks za zadovoluvawe na osnovnite potrebi kako {to se, hrana, dom, pari ili droga. Voop{to,
ovoj termin se odnesuva na povedenie orientirano kon zadovoluvawe na “op{ti” ili “tekovni” potrebi.
Oportunisti~kata prostitucija pak, primarno se povrzuva so zadovoluvawe na “konkretna” potreba,
{to e razli~no od “tekovni” potrebi. Oportunisti~kata seksualna rabota se opi{uva kako “akt koj
vklu~uva davawe seksualni uslugi za vozvrat na dobra i uslugi kako: droga, hrana, ili smestuvawe,
i/ili akt koj vklu~uva nerazgrani~uva~ki seksualen promiskuitet ~esto motiviran od `elbite za
potvrda, vnimanie ili qubov”. Zaedno, konceptite na seks za opstanok i oportunisti~ka prostitucija,
pretstavuvaat va`na potvrda deka postojat razliki pome|u formalnata seksualna rabota (organizirana
i gledana kako rabota/profesija/kariera) i neformalnata seksualna razmena (Amanda Davies, 2001).
Drugi avtori utvrdile deka za mnogu mladi lica, vo odredeni situacii, vpu{taweto vo seks za uslugi
e pove}e od obi~na taktika za opstanok. Seksualnata razmena mo`e da bide motivirana od “dobivka”
povrzana so zadovolstvo, u`ivawe ili emotivna sigurnost i ponekoga{ se koristi od mladite lu|e
kako na~in za istra`uvawe na seksualnosta (Saunders, P., 1998).
ECPAT (End Child Prostitution, Child Pornography and Trafficking of Children for Sexual Purposes),
priznavaj}i gi razlikite pome|u seksualnata rabota (prostitucija), seks za opstanok, seks za uslugi i
oportunisti~ka seksualna rabota, se obiduva da gi izbegne mitovite, ideologiite na zastranuvawe, i
pretpostavkite za moralnite vrednosti (koi ~esto vlijaat vrz definiciite), so kreirawe na edna seopfatna
generalizacija “komercijalni seksualni aktivnosti” (KSA), koja e neosuduva~ka kon mladite
lu|e i kon razmenata na seks za pari ili drugi dobra, koja gi opfa}a ideite na seks za uslugi, seks za
opstanok i oportunisti~ka prostitucija, i koja gi otslikuva raznite pri~ini poradi koi mladite lu|e
se vpu{taat vo seks za dobivka (Amanda Davies, 2001).
Ova ja potvrduva potrebata za razvivawe model na tolkuvawe na seksualnoto odnesuvawe na marginaliziranite
mladi lu|e so koe }e se po~ituva nivnoto razbirawe na sostojbite, odnosno koe gi otslikuva
razlikite pome|u formalnata “komercijalna” razmena i poneformalnite slo`eni pra{awa vo odnos
na oportunisti~kata seksualna rabota, seksot za opstanok i seksot za uslugi. Seksualnata razmena
mo`e da bide poproduktivno sfatena vo ramkite na model koj stava pogolemo vnimanie vrz kontekstot,
namesto samo vrz seksualnoto odnesuvawe. Sepak, “~ove~koto odnesuvawe sekoga{ se slu~uva vo
kontekst - interpesonalen i op{testven... Upotrebata na kondom ili izbegnuvaweto na seks ne se samo
li~ni odluki, tuku se odluki doneseni pod vlijanie na op{testveni, ekonomski, kulturni, i politi~ki
sili. Va`no e, isto taka, razbiraweto na kontekstot koj ja zgolemuva ranlivosta i go ograni~uva izborot
na poedinecot, zatoa {to dozvoluva “pogolem spektar na potencijalni intervencii” (Manderson,
L., Bennett, L. R., i Sheldrake, M., 1999). Potencijalno, ova bi zna~elo osnova za razvoj na inovativnite
poddr`uva~ki mehanizmi i zdravstvenite intervencii.
Ne postojat relevantni i sistematski istra`uvawa za rasprostranetosta i specifikite na seksualnata
rabota vo Makedonija. Vrz osnova na izjavi na eksperti i javni mediumi, vo javnosta se rasprava za
brojka od 2500 do 3500 seksualni rabotnici, vklu~uvaj}i gi i onie koi se prisileni da nudat seksualni
uslugi, odnosno mo`at da bidat identifikuvani kako `rtvi na seksualna ekploatacija/trgovija so lu|e
(V. Dekov, L. Igwatova, H. Jankuloski, D. Kostovski, M. To{eva, 2006).
Edinstvenata organizacija koja ovozmo`uva specifi~no osmisleni servisi za poddr{ka na seksualni
rabotnici e HOPS - Opcii za zdrav `ivot od Skopje. Uslugite koi gi ovozmo`uva HOPS se orientirani
kon namaluvawe na rizicite vo seksualnata rabota prete`no povrzani so HIV/SIDA/SPI, nasilstvo,
upotreba na droga i alkohol, stigma, diskriminacija i, kako takvi se kreirani i naso~eni kon polnoletni
lica, dodeka za licata pod 18 godini ne postojat specifi~ni programi i sistemi za poddr{ka. HOPS
svoite aktivnostite pome|u seksualnite rabotnici gi zapo~na vo 2000 godina i, dosega, vo programata
vklu~i okolu 200 `eni, ma`i i transseksualci lica koi se zanimavat so seksualna rabota, prete`no
na ulica ili vo romskite naselbi vo Skopje.
Spred informacii od HOPS - najgolemiot del od seksualnata industrija vo Makedonija se odviva vo
no}ni klubovi, barovi/kafeani i privatni stanbeni objekti. Me|utoa, tie se dostapni samo za ograni~en
broj na posetiteli i ovde e mnogu pote{ko da se napravat kontakti i da se razvijat zdravstveni i socijalni
servisi.
Otvorenite (uli~ni) sceni se najvidlivata forma na seksualna rabota {to ostava mo`nost za direkten
pristap do seksualnite rabotnici i relativno polesno razvivawe na zdravstveni i socijalni programi.
Zatoa pak, na otvorenite sceni glavno se koncentrirani lica so najgolem broj zdravstveni, socijalni i
pravni problemi (nizok stepen na obrazovanie i informiranost za seksualno i reproduktivno zdravje,
42