Radon w Środowisku - Instytut Fizyki JÄ drowej PAN

„Radon w Środowisku”, Kraków 2005
uskoku brzeżnym skały przed-kenozoiczne bloku przedsudeckiego przykryte są przez osady
neogenu i paleogenu, podczas gdy w Sudetach utwory te leżą nadal na powierzchni lub pod
niewielkiej miąższości pokrywą zwietrzelinową. Budowę geologiczną Sudetów zachodnich
można określić jako mozaikową, złożoną z wielu różniących się jednostek tektonicznych
ograniczonych dyslokacjami. W związku z różnego rodzaju procesami wpływającymi na
rozwój budowy geologicznej Sudetów i bloku przedsudeckiego, w chwili obecnej na
niewielkiej przestrzeni występuje wiele rodzajów skał magmowych, metamorficznych i
osadowych o znacznym zróżnicowaniu składu mineralnego i chemicznego.
Analiza rozkładu mocy dawki promieniowania gamma na obszarze Polski wykazuje, że
najwyższe jej wartości notowane są na południu kraju, a zwłaszcza w Sudetach. Za taką
sytuację odpowiedzialne jest rozmieszczenie naturalnych izotopów promieniotwórczych w
glebach, w tym 226 Ra, który ma największe znaczenie dla geochemii radonu. Jego
rozprzestrzenienie w glebie jest silnie skorelowane z rozkładem mocy dawki promieniowania
gamma. Analiza rozkładu stężenia 226 Ra w glebie na obszarze Polski wykazuje, że gleby
Sudetów charakteryzują się najwyższymi zawartościami tego nuklidu. Jest to oczywiste
w świetle istnienia udokumentowanych złożowych koncentracji uranu na tym obszarze.
W Sudetach w związku ze skomplikowaną i mozaikową budową geologiczną, jak
również długim okresem tworzenia, niszczenia i przeobrażania skał, kilkukrotnie i w wielu
rejonach istniały warunki sprzyjające powstawaniu złożowych koncentracji uranu, jak
również mniejszych stref okruszcowanych minerałami uranowymi lub zawierającymi uran.
Na obszarze Sudetów stwierdzono występowanie 5 złóż uranu średniej wielkości
(w Kowarach – Podgórze, Wolność, Budniki i Wołowa Góra oraz w Kletnie – Kopaliny),
a także kilku małych złóż i kilkuset punktów występowania mineralizacji uranowej oraz
bardzo licznych anomalii promieniowania gamma. Wśród złóż oraz punktów mineralizacji
uranowej Sudetów można wyróżnić dwa zasadnicze ich typy genetyczne: hydrotermalny
i osadowy. Występują one niemal we wszystkich sudeckich jednostkach tektonicznych
wyższego rzędu.
W wielu rejonach Sudetów znajdują się wypływy oraz ujęcia wód podziemnych
zawierających podwyższone stężenia uranu, radu i radonu. Wiele z tych wód, to wody
termalne oraz szczawy – wody zawierające ponad 1 000 mg·dm 3 rozpuszczonego CO 2 .
W kilku rejonach spotykane są także suche ekshalacje dwutlenku węgla.
22