Kultura. Przestrzeń rozwoju - Województwo Małopolskie

Małopolskie studia regionalne
1 (21) 2011
swoją świadomość, swoje potrzeby. Mówiąc enigmatycznie
o różnych chorobach cywilizacyjnych musimy przez to rozumieć
człowieka, który w zależności od elementów swojego
otoczenia zmieniał swoją kondycję. Każda globalna zmiana
rodzi potrzebę dyskusji nad tą kondycją, nad nową antropologią.
I właśnie dlatego muzea, których podstawową misją
jest człowiek w swoim społeczeństwie, a takimi muzeami
są muzea miejskie i etnograficzne, zostały teraz postawione
na linii frontowej. To właśnie te muzea, które poruszają się
w obszarze historii, szukając tożsamości człowieka w swojej
społeczności lokalnej, narodowej czy regionalnej, znajdują
coraz większe zainteresowanie. Dlaczego? Bo człowiek żyjący
dzisiaj, zagubiony w nowej rzeczywistości antropologicznej,
tej tożsamości również szuka. I dlatego trafia do muzeum,
na wystawę.
Wystawy muzealne bowiem, będące pierwotnie profesjonalną
prezentacją artefaktów, które same ze swej istoty budziły
emocje, skojarzenia i zachwyt, stały się platformą dialogu ze
zwiedzającym, który powoli przestaje być biernym widzem,
a staje się uczestnikiem interaktywnego poszukiwanie siebie.
Nie trzeba udowadniać, że w ciągu ostatnich 20-30 lat muzea
na świecie zmieniły w sposób widoczny i istotny swoje oblicze.
Instytucje muzealne zrodzone na przełomie XVIII i XIX
wieku ze świadomości i potrzeby otoczenia protekcją obiektów
kultury materialnej, stały się miejscem interpretowania
pamięci i budowania tożsamości oraz relacji społecznych.
W ten sposób przesunięte zostały akcenty w działalności
muzealnej. Wprawdzie nadal magazyn wypełniony muzealiami,
jest sercem i istotą istnienia muzeów, ale sposób czerpania
wiedzy z potencjału tam zamkniętego zmienił się całkowicie.
W tym procesie zmian muzea na świecie poszły w różnych
kierunkach. Jeden z nich, dominujący właśnie w muzealnictwie
miejskim, to tworzenie muzeum narracyjnego, czyli takiego,
w którym nadrzędnym celem dla realizacji misji jest tworzenie
opowieści, „narracji”. Centralnym miejscem dla takiej narracji
jest wystawa, która nie tyle „pokazuje”, ile „opowiada”. Aby
to osiągnąć, wystawa musi zostać uzbrojona w narzędzia
pracy właściwej dla twórcy teatralnego, który wykorzystuje
metody pracy dramatycznej i scenograficznej. Partnerem dla
muzealnika staje się również twórca filmowy, który tworzy
animacje i prezentacje, wykorzystując dynamiczne możliwości
świata filmu, i spogląda na przestrzeń wystawy z wrażliwością
operatora kamery. Partnerem coraz bardziej docenianym
staje się dla muzealnika również inżynier mechanik, który
zamienia statyczne gabloty na przedziwne i zaskakujące mechanizmy
– modele i makiety zapraszające zwiedzających do
interaktywnej zabawy, w celu wywołania w nich ciekawości,
i równocześnie przekazujące doświadczalną wiedzę.
człowieka świadomego swej tożsamości. Muzeum narracyjne
jest jednocześnie obarczone wielką odpowiedzialnością za
to, aby kreowany przez niego świat oparty był na wiedzy
obiektywnej i zweryfikowanej. Do takich kreacji należy niewątpliwie
Muzeum Powstania Warszawskiego w Warszawie
oraz Fabryka „Emalia” Oskara Schindlera – oddział Muzeum
Historycznego Miasta Krakowa. Te dwie realizacje wyznaczyły
obecnie ważny kierunek w rozwoju dla wielu nowych, planowanych
i realizowanych w Polsce wystaw. Z jednej strony
są to realizacje wykorzystujące i zapożyczające rozwiązania
z doświadczeń muzealnictwa światowego, z drugiej strony
prezentują wartość, jaką jest żywa narracja i interpretacja
historyczna wolna od poprawności politycznej, a przez to
zmuszająca do dyskusji. Niewątpliwie, obciążeni dziedzictwem
ostatniej wojny i wciąż nieprzedyskutowanego okresu PRL-u,
mamy problem z debatami na temat naszej historii. Muzeum
Historyczne Miasta Krakowa, w ramach swojego programu
edukacyjnego „Muzeomania” wprowadziło w roku 2010
nowy segment swojej działalności, zatytułowany „Krakowskie
Kolokwium”. Są to debaty na ważne i trudne dla miasta
i regionu sprawy, dotyczące np. rozwoju Nowej Huty, roli
sztuki współczesnej czy oceny czasów komunistycznych.
Wprost niebywałe zainteresowanie tymi debatami prowadzi
nas do wniosku, że są one potrzebne. Tragiczne doświadczenia
XX wieku pokazują przecież, że nieporozumienia i konflikty
Muzeum narracyjne, które jest więcej niż wystawą, więcej
niż teatrem, więcej niż filmem, jest nową jakością w świecie
kulturowego poznania i nową jakością w procesie budowania
„Kraków – czas okupacji 1939-1945”
– wystawa w Fabryce „Emalia” Oskara Schindlera.
Fot. Tomasz Kalarus (Muzeum Historyczne Miasta Krakowa)
- 57 -