październik 2010 - Kompania Węglowa S.A.

G A Z E T A F I R M O W A
n r 8 ( 2 0 ) | p a ź d z i e r n i k 2 0 1 0
SERCU NA POMOC
DIALOG LEPSZY OD ZADYMY
SKARBY POD NASZYMI STOPAMI
W W W . K W S A . P L

G A Z E T A F I R M O W A
NASZA KOMPANIA
Drodzy Czytelnicy!
Po brawurowej akcji ratunkowej
w kopalni miedzi „San Jose” w Chile
miałem już gotowy felieton. Chciałem napisać
o determinacji, woli przeżycia, o nowoczesnej
technice ratującej życie, o doskonale zorganizowanej
akcji ratowniczej, w końcu o pełnym
sukcesie i radości z ocalenia 33 górników.
Chciałem także w tym felietonie napisać, że oto
otrzymujecie, Drodzy Czytelnicy, dwudziesty
już, jubileuszowy numer „Kompanii Węglowej”...
I tak było aż do czwartku, 21 października, kiedy
otrzymaliśmy wiadomość o zawale w kopalni
„Rydułtowy-Anna”. Z napięciem obserwowaliśmy
działania naszych ratowników. Udało się
uratować siedmiu z ośmiu górników, którzy
znaleźli się w zagrożonej strefie. Niestety, jeden
z nich, 46-letni doświadczony pracownik
kopalni, nie miał szans na przeżycie w zawale.
Górnictwo szybko przywołało do porządku optymistów,
którym, być może, wydawało się, że
każdy wypadek w kopalni, niezależnie od dramatyzmu,
zawsze zakończy akcja ratownicza
uwieńczona sukcesem. Rzeczywistość pokazała
po raz kolejny, że praca na dole jest skrajnie
niebezpieczna, a sukcesy ratowników, takie jak
w „San Jose”, zdarzają się wyjątkowo rzadko.
Ratownicy jednak zawsze idą na dół nieść pomoc
swoim poszkodowanym kolegom, niezależnie
od stopnia ryzyka. I zawsze idą po żywych,
choć nie zawsze z żywymi wracają...
KOMPA N I A W ĘGL OWA
Ga z e t a f i r mowa
Redakcja:
Biuro Komunikacji KW SA
Redaktor naczelny:
Jan Czypionka (j.czypionka@kwsa.pl)
Adres redakcji:
40-039 Katowice,
ul. Powstańców 30, p. 64
tel. 032 7572025
Jan Czypionka
Wydawca:
Kompania Węglowa SA
40-039 Katowice
ul. Powstańców 30
Druk:
Tolek,
drukarnia im. K. Miarki
PAŹDZIERNIK
W KOMPANII
3 Dotacje rozdzielone
18 wniosków obejmujących projekty inwestycji
początkowych w 12 kopalniach
5 Przyszłość „Halemby-Wirek”
Los tej rudzkiej kopalni stanowił przedmiot
zainteresowania i troski zarówno władz
Kompanii Węglowej, jak i strony społecznej
6 Nagrody dla Kompanii
XXXVIII edycja Ogólnopolskiego Konkursu
Poprawy Warunków Pracy
7 Mamy Radę
W Kompanii Węglowej odbyła się druga tura
wyborów do Rady Pracowników
8 Sercu na pomoc
Nagłe zatrzymanie akcji serca jeszcze do niedawna
oznaczało pewną śmierć
10 Dialog lepszy od zadymy
Pojęcie „dialog społeczny” jest powszechnie używane
w dziedzinie zbiorowych stosunków pracy
12 Cenna wymiana doświadczeń
12 Pół wieku w jednym szeregu
W CENTRUM UWAGI
13 Najlepsi z „Brzeszcz”
Postęp techniczny i mechanizacja pracy
opierają się głównie na energii elektrycznej
14 Z pokorą do Skarbnika
Do dziś w podziemiach mogła straszyć stara
kotłownia, gdyby nie pasja Wojciecha Dubiela
16 Marek Stańczyk prezentuje panoramy
LUDZIE I MIEJSCA
18 Skarby pod naszymi stopami
Hałdy kopalni węgla kamiennego
przedstawiają się z reguły ponuro
20 Światłem malowane
Artystyczna pasja Tadeusza Bartoszka
22 Goście z Ratingen w Knurowie
W Kongresie Kultury Województwa Śląskiego
uczestniczyła delegacja z Nadrenii Północnej
Westfalii, która odwiedziła również Knurów
23 Pomoc dla uzdolnionych dzieci
Fundacja Rodzin Górniczych zorganizowała
w Wiśle obóz wypoczynkowo-edukacyjny
26 Ocalić od zapomnienia
Cechownia szybu „Bończyk” byłej kopalni
„Rozbark” jest cennym zabytkiem techniki
28 „Po naszymu o Szarleju i Skarbniku”
30 Kule i świnka...
Górnicy i emeryci z kopalń „Piast” i „Ziemowit”
wzięli do rąk kule zwane bulami i postanowili
porzucać
32 Galer ia
Zdjęcie na okładce: Kopalnia „Bolesław Śmiały”
w Łaziskach (fot. Jan Czypionka)
Oddano do druku: 29 października 2010 r.

W K O M PA N I I
Kopalnia „Knurów-Szczygłowice” otrzyma ponad 32 mln złotych z budżetu...
Dotacje rozdzielone
Kompania Węglowa SA złożyła do Ministerstwa Gospodarki 18 wniosków
obejmujących projekty inwestycji początkowych w 12 kopalniach
Minister gospodarki dokonał wyboru
inwestycji początkowych
Kompanii Węglowej SA, które
uzyskają dofinansowanie budżetowe.
Jest to 11 projektów realizowanych w 9 kopalniach,
na łączną kwotę 125 mln zł. Inwestycje
będą realizowane w kopalniach: „Ziemowit”,
„Knurów-Szczygłowice”, „Piast”,
„Marcel”, „Chwałowice”, „Bobrek-Centrum”,
„Brzeszcze-Silesia”, „Bielszowice” i „Bolesław
Śmiały”.
– Najważniejsze kryteria, według których
tworzono ranking nadesłanych projektów,
to rentowność tych inwestycji, na które
przeznaczane są środki, oraz ilość udostępnionego
w wyniku tych inwestycji węgla
– wyjaśniła Joanna Strzelec-Łobodzińska,
wiceminister gospodarki. – Zespół roboczy
zarekomendował ministrowi wykaz
inwestycji górniczych. Pieniądze zostały
przekazane z Ministerstwa Finansów do
Ministerstwa Gospodarki i w najbliższym
czasie trafią do spółek węglowych. Zgodnie
z wytycznymi, które zatwierdziła Unia
Europejska, są to pieniądze na inwestycje,
które trwają i pewien ich wycinek zostanie
zakończony do końca roku.
Pomoc inwestycyjna wspiera nakłady związane
z udostępnianiem i przygotowaniem
do eksploatacji nowych zasobów węgla,
a w szczególności wykonaniem wyrobisk
górniczych, niezbędnych instalacji oraz
pozyskaniem maszyn i urządzeń do drążenia
i eksploatacji.
Wśród wiodących kryteriów przy rozdysponowaniu
środków była nie tylko efektywność
inwestycji, wielkość udostępnianych
zasobów węgla, o czym wspominała
pani minister, ale również poprawa warunków
bezpieczeństwa pracy, osiągnięta
dzięki ich realizacji. W przypadku wytypowanych
do budżetowego wsparcia projektów
inwestycji początkowych Kompanii
Węglowej SA wielkość udostępnianych
zasobów operatywnych przekracza 129
mln t węgla.
Szczegółowy wykaz inwestycji, na które
Kompania Węglowa uzyskała wsparcie
z budżetu, podajemy w tabeli na następnej
stronie.
Joanna Strzelec-Łobodzińska,
wiceminister gospodarki
– Najważniejsze
kryteria, według
których tworzono
ranking nadesłanych
projektów,
to rentowność
tych inwestycji,
na które przeznaczane
są środki, oraz ilość udostępnionego
w wyniku tych inwestycji
węgla.
| 3

W K O M PA N I I
LP.
LOKALIZACJA, NAZWA PROJEKTU INWESTYCJI POCZĄTKOWEJ
PRZYZNANA KWOTA
DOFINANSOWANIA
[ZŁ]
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
CW Wschód – KWK „ZIEMOWIT”
Udostępnienie i przygotowanie do wydobycia zasobów węgla z pokładu 209 rejon D i E, poprzez
zakup koniecznego wyposażenia w zakresie maszyn i urządzeń oraz wykonanie niezbędnych
instalacji i wyrobisk górniczych.
CW Zachód – KWK „KNURÓW-SZCZYGŁOWICE”
Przygotowanie do eksploatacji nowych partii złóż w Ruchu „Knurów” poprzez wykonanie nowych
wyrobisk udostępniających oraz wyposażenie i uruchomienie przodka eksploatacyjnego.
CW Wschód – KWK „PIAST”
Udostępnienie i wydobycie zasobów partii I pokładu 205/1-2 i 209, partii VI pokładu 211/1, partii
XIV pokładu 209, partii II pokładu 205/4, poprzez wykonanie wyrobisk udostępniających oraz
pozyskanie maszyn i urządzeń niezbędnych do wydobycia i drążenia.
CW Południe – KWK „MARCEL”
Udostępnienie i przygotowanie do eksploatacji nowych zasobów węgla, zalegających w złożu
części marklowickiej pomiędzy poz. 400 m i 800 m, a następnie wzbogacenie ich dzięki modernizacji
zakładu przeróbczego.
CW Zachód – KWK „KNURÓW-SZCZYGŁOWICE”
Rozbudowa poziomu 850 m w południowo-zachodniej partii złoża Ruchu „Szczygłowice”.
CW Południe – KWK „CHWAŁOWICE”
Udostępnienie i przygotowanie do eksploatacji nowych zasobów węgla poprzez budowę poz.
700 m, rozbudowę infrastruktury oraz zakup maszyn i urządzeń niezbędnych do zapewnienia
wydobycia, celem uzyskania produktu wykorzystywanego na obszarze Wspólnoty na cele
produkcji energii elektrycznej.
CW Północ – KWK „BOBREK-CENTRUM”
Udostępnienie i przygotowanie do eksploatacji nowych zasobów węgla w pokładzie 504 – dostawa
i uruchomienie maszyn i urządzeń niezbędnych do zapewnienia wydobycia węgla oraz rozbudowy
infrastruktury transportowej.
CW Wschód – KWK „BRZESZCZE-SILESIA”
Udostępnienie zasobów w partii zachodniej pokładów 364 i 510 oraz pozyskanie urządzeń
do drążenia i eksploatacji.
CW Północ – KWK „BIELSZOWICE”
Udostępnienie i przygotowanie do eksploatacji nowych zasobów węgla w pokładach
408 i 401, rozbudowa infrastruktury, dostawa maszyn i urządzeń do wydobycia.
CW Wschód – KWK „BOLESŁAW ŚMIAŁY”
Udostępnienie zasobów w pokładzie 325, w ścianach 562, 563, 564 w parceli NW-3 i w ścianach 551,
552 w parceli W-2 przez wykonanie wyrobisk oraz pozyskanie i zabudowę maszyn i urządzeń.
18 588 563
31 460 039
12 801 867
10 737 166
6 556 017
9 571 369
3 921 403
7 385 335
13 045 600
6 543 887
11
CW Wschód – KWK „ZIEMOWIT”
Udostępnienie i przygotowanie do wydobycia zasobów węgla z pokładu 206/1 w rejonie D poz.
500, poprzez zakup koniecznego wyposażenia w zakresie maszyn i urządzeń oraz wykonanie
4 354 605
niezbędnych instalacji i wyrobisk górniczych.
12 Kompania Węglowa SA – razem 124 965 851
Kopalnia „Bolesław Śmiały” otrzyma ponad 6,5 mln złotych dotacji budżetowej na udostępnienie nowych zasobów węgla
Fot. Jan Czypionka, ARC.
4 |

Przyszłość „Halemby-Wirek”
Los tej rudzkiej kopalni stanowił, zwłaszcza w ostatnich miesiącach, przedmiot
zainteresowania i troski zarówno władz Kompanii Węglowej, jak i strony społecznej
Zarząd Kompanii Węglowej w uchwale
przyjętej 6.10.2010 r. zatwierdził wnioski
końcowe z prac zespołu roboczego,
powołanego do oceny stanu aktualnego i przyszłego
kopalni „Halemba-Wirek”. Przyjęto, iż
wydobycie węgla w tej kopalni w 2011 roku
winno wynosić ponad 2 mln t przy zatrudnieniu
2951 pracowników. Koszt produkcji węgla
obniży się do poziomu 11,83 zł/GJ.
Zarząd Kompanii zaakceptował konieczność
szczegółowego monitoringu realizacji założeń
tego wariantu w okresach kwartalnych.
Obejmować on będzie takie wskaźniki techniczno-ekonomiczne,
jak: wielkość wydobycia,
stan zatrudnienia, wydajność ogólna
(dołowa) czy koszt produkcji liczony w zł/GJ.
Jednocześnie zarząd Kompanii zlecił opracowanie
koncepcji funkcjonowania kopalni
„Halemba-Wirek” po roku 2015 w przypadku
pozytywnej realizacji zadań produkcyjnych
w roku 2011.
Zespół roboczy ds. kopalni „Halemba-
-Wirek” powołany został 15 lipca 2010
roku. W trakcie 10 posiedzeń, którym
przewodniczył Marek Uszko, wiceprezes
zarządu Kompanii, zespół przeanalizował
szereg wariantów funkcjonowania tej kopalni.
W pracach tego zespołu uczestniczyli
przedstawiciele związków zawodowych.
Wykorzystano opracowania własne oraz
ekspertów zewnętrznych z Polskiej Akademii
Nauk w Krakowie, Uniwersytetu Ekonomicznego
w Katowicach oraz Akademii
Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
(ZM)
Fot. Jan Czypionka
| 5

W Y D A R Z E N I A
Nagrodzeni w 38. Ogólnopolskim Konkursie Poprawy Warunków Pracy zostali (od lewej): Jerzy Skolimowski (SMT Scharf), Jan Drogoń,
Grzegorz Jurkiewicz, Krzysztof Baluch („Halemba-Wirek”), Marek Uszko (KW SA), Ryszard Roman („Halemba-Wirek”), Adam Dawidziuk
(SMT Scharf). Fot. Jarosław Galusek
Nagrody dla Kompanii
W Sali Kolumnowej Sejmu w Warszawie, 19 października 2010 roku
odbyła się uroczystość wręczenia nagród laureatom XXXVIII edycji
Ogólnopolskiego Konkursu Poprawy Warunków Pracy, którego
organizatorem było Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Specjalną statuetką wyróżniono zarząd
Kompanii Węglowej „za szczególną
aktywność w opracowywaniu rozwiązań
poprawiających warunki pracy”.
W imieniu zarządu wyróżnienie odebrał
wiceprezes Marek Uszko. Sąd konkursowy
w uzasadnieniu podkreślił, że Kompania
Węglowa SA zgłosiła do konkursu aż 19
prac, które zostały wdrożone w kopalniach
spółki w 2009 roku. Statuetkę wiceprezesowi
Uszko wręczyły prof. dr hab. med.
6 |
Danuta Koradecka, przewodnicząca sądu
konkursowego, reprezentująca Centralny
Instytut Ochrony Pracy, oraz poseł Izabela
Katarzyna Mrzygłocka, przewodnicząca
Rady Ochrony Pracy przy Sejmie RP.
W kategorii „Rozwiązania techniczne i organizacyjne”
sąd konkursowy przyznał nagrodę
III stopnia za zastosowanie w 2009
roku w kopalni „Halemba-Wirek” hydraulicznego,
przewoźnego zestawu opylającego
„Smyk-Scharf” do zwalczania zagrożenia
wybuchem pyłu węglowego w wyrobiskach
górniczych.
Ponadto wyróżnienia za rozwiązania poprawiające
warunki pracy przyznano za
wdrożenia w kopalniach „Sośnica-Makoszowy”,
„Bielszowice”, „Bolesław Śmiały”
i „Pokój”.
Listami gratulacyjnymi wyróżniono prace
naukowo-badawcze pracowników kopalń
„Ziemowit”, „Halemba-Wirek” i „Brzeszcze-
-Silesia”.

Mamy Radę
W Kompanii Węglowej odbyła się druga tura wyborów do Rady Pracowników
Zgodnie z „Regulaminem wyboru
członków Rady Pracowników Kompanii
Węglowej SA przez pracowników
spółki”, Komisja Wyborcza spółki
poinformowała, że w drugiej turze wyborów,
które odbyły się w dniu 7.10.2010 r.
w Kompanii Węglowej SA, padły następujące
wyniki:
liczba uprawnionych
do głosowania 61 472,
liczba głosujących 18 068,
procent biorących udział
w głosowaniu 29,39%,
liczba oddanych kart
do głosowania 18 013,
liczba głosów ważnych 17 550,
liczba głosów nieważnych 463.
Komisja Wyborcza spółki stwierdza, że
zgodnie z art. 10 punkt 6 ustawy z dnia 7
kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników
i przeprowadzaniu z nimi konsultacji
z późn. zmianami, wybory są ważne.
W związku z powyższym, w myśl art. 10
punkt 7 ww. ustawy, członkami Rady Pracowników
Kompanii Węglowej SA II kadencji
zostali:
Jarosław Grzesik
9 288 głosów,
Ryszard Płaza
8 790 głosów,
Adam Honisz
8 577 głosów,
Dariusz Potyrała
8 375 głosów,
Grzegorz Herwy
8 321 głosów,
Jerzy Mazur
8 247 głosów,
Przemysław Skupin 7 767 głosów.
(JC)
Głosowanie do Rady Pracowników w centrali Kompanii Węglowej SA. Głos oddaje Joanna
Gilner
Rada pracowników to rodzaj organu reprezentacji pracowniczej,
ustanowiony przez ustawę z dnia 7 kwietnia 2006 r.
o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji
(Dz. U. z 2006 r. Nr 79, poz. 550), która w założeniu
ma wdrożyć w Polsce dyrektywę Parlamentu Europejskiego
i Rady Europejskiej.
Stosunki rady z pracodawcą
Zasadnicze kwestie formalne z zakresu wzajemnych stosunków
obu stron reguluje ich autonomiczne porozumienie. Należy
w nim przede wszystkim ustalić zasady oraz tryb informowania
i konsultowania się z radą, a ponadto sposób rozstrzygania
kwestii spornych oraz zasady ponoszenia niektórych kosztów.
Obowiązek informowania i konsultowania rady
Pracodawca informuje radę o działalności i sytuacji ekonomicznej
przedsiębiorstwa oraz przewidywanych w tym
zakresie zmianach, o stanie, strukturze i przewidywanych
zmianach zatrudnienia, o działaniach mających na celu
utrzymanie jego poziomu oraz działaniach, które mogą powodować
istotne zmiany w organizacji pracy lub podstawach
zatrudnienia.
Obowiązek konsultacji dotyczy tylko stanu, struktury, przewidywanych
zmian w zakresie zatrudnienia, jego podstaw
oraz organizacji pracy, nie dotyczy natomiast działalności
i sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa.
| 7

W K O M PA N I I
Marek Uszko, wiceprezes zarządu KW SA, przekazuje defibrylator przedstawicielom kopalni „Pokój”
Sercu na pomoc
Nagłe zatrzymanie akcji serca jeszcze do niedawna oznaczało pewną śmierć.
Dzięki zaawansowanej technice medycznej i zastosowaniu urządzeń zwanych
defibrylatorami, można uniknąć wielu zgonów
Kompania Węglowa zakupiła przy
współfinansowaniu z PZU Życie
i PZU SA 10 nowoczesnych defibrylatorów
EASY FRED. Ich uroczyste przekazanie
do użytkowania w kopalniach odbyło
się 11 października br.
Koszt tego ważnego dla bezpieczeństwa pracy
przedsięwzięcia wynosi 200 tys. zł.
Do tej pory kopalnie KW SA posiadały 5 defibrylatorów,
które służą bezpośredniemu
8 |
ratowaniu życia pracowników. Zakup
nowych defibrylatorów pozwoli wyposażyć
pozostałe kopalnie KW SA w sprzęt
ratujący życie, co zdecydowanie ułatwi
akcje ratunkowe i zdolności udzielania
pierwszej pomocy pracownikom.
Nowoczesne urządzenia otrzymają kopalnie:
„Knurów-Szczygłowice”, „Sośnica-Makoszowy”,
„Halemba-Wirek”, „Bobrek-Centrum”,
„Pokój”, „Bolesław Śmiały”, „Piast”,
„Chwałowice”, „Jankowice”, „Rydułtowy-
-Anna”.
W celu praktycznego wykorzystania defibrylatorów,
zaplanowano szkolenie osób
zatrudnionych w przyszybowych punktach
opatrunkowych, gdzie docelowo będą się
one znajdować.
Uroczystego przekazania tego nowoczesnego
sprzętu dokonał Marek Uszko, wiceprezes
zarządu Kompanii Węglowej SA.

Urządzenie analizuje rytm serca poszkodowanego (EKG), wyświetla to na ekranie, wydaje
polecenia w języku polskim i decyduje, czy przeprowadzenie defibrylacji jest konieczne
Anna Wiśniewska z Biura BHP KW SA prezentuje defibrylator EASY FRED
W Europie średnio co godzinę 10 pacjentów
umiera z powodu nagłego
zatrzymania krążenia. Ci ludzie mogą
zostać uratowani przez odpowiednio
szybkie zastosowanie impulsu prądowego
z defibrylatora. W przypadku
zatrzymania krążenia, sekundy
decydują o życiu lub śmierci.
Pewne rozwiązania technologiczne,
jeszcze do niedawna będące nowością,
teraz stały się już standardem
w defibrylatorach dostępnych na
rynku.
Automatyczny defibrylator zewnętrzny
(AED) może być obsługiwany
nawet przez osoby bez kwalifikacji
ratownika, które jako pierwsze
udzielają pomocy w przypadkach
nagłego zatrzymania akcji serca,
także w wyrobiskach dołowych kopalń
węgla kamiennego.
Do obsługi wymagane jest jedynie
elementarne przeszkolenie. Zadaniem
osoby ratującej jest włączenie
defibrylatora, naklejenie elektrod
na odsłoniętą klatkę piersiową poszkodowanego
i wykonywanie komend
głosowych podawanych przez
defibrylator. Urządzenie analizuje
rytm serca poszkodowanego, wyświetla
to na ekranie, wydaje polecenia
w języku polskim i decyduje,
czy przeprowadzenie defibrylacji
jest konieczne, czy należy rozpocząć
resuscytację krążeniowo-oddechową,
oraz automatycznie dopasowuje
parametry wstrząsu do potrzeb
pacjenta.
(JC)
| 9

W K O M PA N I I
Fot. Jan Czypionka
Dialog prowadzący do konsensusu poczytywany jest za sukces obu stron.
Od lewej: Jerzy Sarata, Sławomir Łukasiewicz, Piotr Rykala, Dominik Kolorz, Stanisław Kłysz podczas zakończonych porozumieniem negocjacji
W KW SA
Dialog lepszy od zadymy
Pojęcie „dialog społeczny” jest powszechnie używane w dziedzinie
zbiorowych stosunków pracy, a jego potrzeby nikt nie kwestionuje
Został on w Polsce podniesiony do
rangi zasady ustrojowej naszego
państwa. Ramy instytucjonalne
i prawne, zawarte w Konstytucji RP i wielu
ustawach, dają możliwość uzgadniania
interesów korzystnych zarówno dla pracodawcy,
jak i pracowników reprezentowanych
przez Radę Pracowników i związki
zawodowe oraz zapewniają niezbędny pokój
społeczny.
Prawne uwarunkowania, uprawnienia
stron i mechanizmy dialogu społecznego
w Polsce i Europie przypominane są
ostatnio regularnie podczas konferencji
organizowanych przez związki zawodowe
i pracodawców. Konferencje te i towarzyszące
im seminaria, realizowane w ramach
10 |
programu „Kapitał Ludzki – Narodowa
Strategia Spójności”, mają wsparcie ze
środków Unii Europejskiej, a konkretnie
z Europejskiego Funduszu Społecznego.
Wykładowcami są nauczyciele akademiccy
z dziedziny prawa pracy, socjologii oraz
praktycy codziennego dialogu – działacze
związkowi i pracodawcy.
Wyjaśnianie meandrów prowadzonych
negocjacji, form dyskusji, konsekwencji
grożących w przypadku niedochowania
sformalizowanych reguł dialogu z jednej
strony, a nieszablonowe działania,
zmierzające do przeforsowania w ramach
negocjacji swoich racji z drugiej, to tematy
wiodące. Towarzyszące tym spotkaniom
wielogodzinne panele dyskusyjne
Umiejętności negocjacyjne
• Zdolności analityczne:
ocena podstawowych czynników wpływających
na pozycje w negocjacjach
• Empatia:
zdolność wczuwania się w sytuację
drugiej strony
• Umiejętność planowania:
tworzenie i realizacja strategii
i taktyki negocjacyjnej
• Umiejętności interaktywne:
umiejętność utrzymania dobrych
relacji z innymi ludźmi
• Umiejętności komunikacyjne:
zdolność do jasnego, logicznego
i pozytywnego przekazywania
informacji i argumentów

Konstytucja RP – fragment preambuły
„(…) my, Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej
(…) ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako
prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu
wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu
społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej
uprawnienia obywateli i ich wspólnot.”
Konstytucja RP – art. 20: „Społeczna gospodarka rynkowa,
oparta na wolności działalności gospodarczej, własności
prawnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów
społecznych, stanowi podstawę ustroju gospodarczego
Rzeczypospolitej Polskiej”.
i kuluarowe rozmowy nie tylko podkreślają
wagę dialogu, ale są także lekcją szacunku
i pokory dla argumentów jego uczestników.
Jeżeli dialog prowadzi do konsensusu, poczytywany
jest za sukces obu stron. Jeśli
natomiast kończy się niepowodzeniem, pogłębia
i tak już złą sytuację firmy. Wina na
ogół leży po obu stronach, a i tak nie pozwala
na rozwiązanie problemów poruszanych
podczas debat.
Czy kodeks pracy z wszystkimi prawnymi
zapisami wokół prawa pracy i kodeks
spółek handlowych z wymaganiami gospodarki
rynkowej wykluczają pogodzenie
interesów właściciela i pracobiorców? Jak
dialog społeczny rozwija się w zakładach
pracyw Polsce, a jak w Europie? Jak w kraju
nad Wisłą kształtuje się dialog branżowy
i regionalny, dwustronny i trójstronny,
i co z tego ma przeciętny pracownik.?
Dlaczego, mimo apolityczności związków
zawodowych, jasno określają one swoje
preferencje polityczne? Czy lobbing związków
zawodowych na terenie zakładu pracy
i w polityce to cecha jedynie polskiego ruchu
związkowego? Odpowiedzi na te i wiele innych
pytań można usłyszeć, porozmawiać
i wymienić poglądy oraz doświadczenia na
tych niezwykle pouczających spotkaniach.
Istota dialogu polega właśnie na tym, aby
przy stole, z szacunkiem dla odmienności
poglądów rozmawiać, czasami nawet kłócić
się, aby dla dobra wspólnego osiągać
satysfakcjonujące kompromisy.
Formy dialogu społecznego
Informacja
Partnerzy społeczni przekazują sobie nawzajem informacje dotyczące spraw należących
do ich kompetencji. Przedstawienie informacji nie wiąże się z obowiązkiem wysłuchania
stanowiska drugiej strony.
Konsultacja
Konsultacja polega na zasięgnięciu opinii drugiego partnera społecznego przez podmiot,
który ma prawo do podjęcia decyzji samodzielnie.
Negocjacje
Uczestniczą w nich partnerzy społeczni na szczeblu zakładowym i ponadzakładowym.
Rokowania dotyczą spraw należących do ich kompetencji i wzajemnych stosunków między
nimi. Celem negocjacji jest porozumienie, które wiąże strony. Stanowi ono gwarancję pokoju
społecznego. Najważniejszym porozumieniem zbiorowym jest układ zbiorowy pracy.
Liczba spotkań stron dialogu społecznego
w Centrali KW SA (od powstania KW SA do
30.09.2010 r. odbyło się ich 500)
• Rok 2003 – 30
• Rok 2004 – 79
• Rok 2005 – 85
• Rok 2006 – 81
• Rok 2007 – 82
• Rok 2008 – 50
• Rok 2009 – 62
Brak dialogu społecznego może mieć ... zapach palonych opon...
| 11

W K O M PA N I I
Cenna wymiana doświadczeń
Eksploatacja maszyn i urządzeń w górnictwie – to temat seminarium
naukowego, które odbyło się 26.10.2010 w Katowicach
Uczestniczyli w nim specjaliści
i praktycy, zajmujący się na co
dzień problemami technicznymi
wydobycia węgla. Jednym z panelistów był
Jacek Korski, wiceprezes Zarządu KW SA,
który przedstawił krótką prezentację zatytułowaną
„Maszyny górnicze w optymalizacji
procesów wydobywczych”. W swoim
wystąpieniu przywołał przykład kopalni
„Bolesław Śmiały”.
– W latach 1999-2004 realizowano w kop.
„Bolesław Śmiały” przebudowę procesu
i systemu technicznego kopalni z uwzględnieniem
modelu szczupłego zarządzania
procesem wydobywczym i utrzymania systemu
technicznego kopalni. Przyjęto założenie,
że proces podstawowy kopalni ma
charakter złożonego procesu logistycznego
i wyszczuplanie procesu i systemu technicznego
kopalni realizowano z uwzględnieniem
tego założenia – mówił prelegent.
– Nowe, wydajniejsze i bardziej niezawodne
maszyny i urządzenia były tylko jednym
z elementów systemu technicznego kopalni
„Bolesław Śmiały”. Kluczem do sukcesu
było doskonalenie systemu technicznego
i zwiększenie niezawodności procesu wydobywczego
– czytamy w podsumowaniu
wystąpienia.
Seminarium było dobrą okazją do wymiany
myśli i doświadczeń technicznych przez
fachowców z branży górniczej.
(JC)
Jacek Korski
wiceprezes Zarządu KW SA:
– To było owocne
spotkanie,
jedno z nielicznych,
w którym
uczestnicy, mimo
iż wyrażali różne
zdania, zgodzili
się co do tego, że
niezależnie od własnych opinii, należy
dążyć do wspólnego celu, jakim
jest poprawa efektywności i bezpieczeństwa
procesów wydobywczych
w kopalniach.
Pół wieku w jednym szeregu
Kształcili się w tej samej uczelni. Dziś pełnią ważne funkcje
w przedsiębiorstwach i instytucjach związanych z górnictwem
Wwolnych chwilach spotykają się
jako członkowie Stowarzyszenia
Wychowanków Politechniki
Śląskiej przy Wydziale Górnictwa i Geologii,
które obchodzi właśnie swoje 50-lecie.
Z tej okazji 29 września 2010 r., w auli wydziału
odbyła się uroczystość, podczas której
najbardziej zasłużeni działacze odebrali
okolicznościowe medale.
– Minęło pół wieku, a główny cel naszej
działalności pozostaje wciąż ten sam –
utrzymywanie i rozwijanie więzi pomiędzy
członkami Stowarzyszenia a Wydziałem
Górnictwa i Geologii – przyznał Marek
Uszko, obecny prezes zarządu oddziału,
a zarazem wiceprezes Kompanii Węglowej.
W ciągu tak długiego czasu formy aktywności
SWWGiG przybierały różny charakter.
Na początku postanowiono organizować
doroczne spotkania towarzyskie
12 |
i sesje naukowe. W latach 80. ub. stulecia
ograniczono się jedynie do sesji naukowych
i spotkań związanych z obchodami
Barbórki. W okresie ostatnich dwudziestu
lat wznowiono spotkania środowiskowe,
uznając je za najważniejszą formę działalności.
Dziś oddział patronuje konkursom na najlepszą
pracę dyplomową oraz wyróżniającą
się grupę studencką. Jest wreszcie współorganizatorem
cyklicznej konferencji zatytułowanej
„Górnictwo Zrównoważonego
Rozwoju”.
Podczas spotkania statuetką św. Barbary
uhonorowany został Walery Szuścik, jeden
z założycieli i pierwszych prezesów Stowarzyszenia,
zaś Piotr Litwa i Henryk Brol
otrzymali tytuły Honorowych Prezesów.
Warto przy okazji wspomnieć, że w przyszłym
roku swoje 65-lecie świętować będzie
całe Stowarzyszenie Wychowanków Politechniki
Śląskiej, działające na rzecz podtrzymania
tradycji akademickich, etyki zawodowej,
wymiany doświadczeń oraz współdziałania
dla rozwoju tej uczelni. We wszystkich czternastu
oddziałach zrzesza ono obecnie ponad
12 tys. członków.
W imieniu wszystkich działaczy organizacji,
z której wywodzą się osoby wyjątkowo
zaangażowane w rozwój polskiego górnictwa,
głos zabrał prof. Marian Dolipski,
dziekan Wydziału Górnictwa i Geologii
Politechniki Śląskiej. Przypomniał, że
aż trzech absolwentów Wydziału pełniło
funkcję rektora Politechniki Śląskiej, wielu
piastowało ważne stanowiska w rządzie,
spółkach węglowych i organach nadzoru
górniczego.
Kajetan Berezowski

W C E N T R U M U WA G I
Oddział Urządzeń Elektrycznych MED-1
Najlepsi z „Brzeszcz”
Postęp techniczny i mechanizacja pracy opierają się głównie na energii
elektrycznej. Bez prądu praca górników na dole kopalni jest niemożliwa
W
kopalni „Brzeszcze-Silesia” Ruch
„Brzeszcze” zapewnieniem
bezawaryjnego zasilania
w energię urządzeń ścianowych odstawy
głównej oraz urządzeń stałych takich, jak
rozdzielnie główne na poziomach 230 m,
430 m, 512 m, 640 m, 740 m i 900 m, zajmuje
się oddział MED 1.
Obsługuje on również pompy głównego odwadniania
i ładownie akumulatorów oraz
kolejki podwieszane typu Scharf, Ferrit
i Pioma.
Załoga oddziału ma również za zadanie zapewnić
ciągłość ruchową oraz dotransportować
i zamontować wszystkie urządzenia elektryczne
do przenośników taśmowych, zgrzebłowych,
kombajnów ścianowych, przodkowych
i tras transportu kolejowego w danym rejonie.
Ważną rolę odgrywają remonty wszelkiego rodzaju
osprzętu elektrycznego.
W ostatnim czasie w oddziale wdrożono
nowoczesny system odstawy urobku Carbologic,
który jest kompatybilny z dotychczas
stosowanymi systemami, czyli umożliwia
wspólną pracę. Maszyny i urządzenia
na dole kopalni, dzięki zastosowaniu w nich
nowoczesnej techniki, są bezpieczniejsze
w użyciu i pewniejsze, bowiem dzisiejsza
technika sprawia, że awarie zdarzają się
rzadko. Obecnie oddział zajmuje się stroną
elektryczną przy zbrojeniu ściany nr 908.
Kierownik MED 1 Piotr Rachwalik podkreśla,
że przed oddziałem nie ma zadań
niemożliwych do zrealizowania. Specyfika
pracy i szeroki zakres wykonywanych robót
powoduje, że elektrycy podzieleni zostali
na brygady. Spośród dyżurnych ścianowych
na słowa uznania zasługują Paweł
Jonkisz, Jan Mitoraj, Piotr Tuszyński i Leszek
Jochymek. W brygadzie automatyków
wyróżniającą postawą wykazują się przodowi
Ryszard Żak i Grzegorz Paszko.
Bardzo ważną funkcję spełnia brygada
przodowego Dariusza Czapli, zatrudniona
przy urządzeniach 6 kV, rozdzielniach
i pompach głównego odwadniania. Zdaniem
kierownika Piotra Rachwalika,
brygady tworzą zgrany, dobrze rozumiejący
się zespół. 90-osobowa załoga elektryków
MED 1 to wysokiej klasy fachowcy,
posiadający stosowne kursy i uprawnienia,
znający doskonale urządzenia i maszyny
na dole kopalni. – Elektryk, podobnie jak
saper, pomylić się może jedynie raz – mówi
kierownik, starając się tym stwierdzeniem
podkreślić, jak ważną rolę w kopalni odgrywają
przedstawiciele tego zawodu. I ma
rację, bo praca elektryka jest bardzo odpowiedzialna.
Realizację codziennych zadań nadzorują
sztygarzy zmianowi: Jerzy Kwaśny, z-ca
kierownika, Andrzej Suwaj, Robert Kózka,
Henryk Białek, Piotr Wyrobek, Marcin
Giza, Sławomir Grzywa, Jan Krzemień, Tomasz
Paw i Rafał Krzempek. Poszczególnymi
zmianami kierują przodowi: Stanisław
Figura, Krzysztof Bzibziak, Wiesław Piróg,
Zbigniew Zembrzycki.
Z oddziałem MED 1 współpracuje zespół
ds. urządzeń obudowy przeciwwybuchowej,
którego nadsztygarem jest Waldemar
Płonka oraz sekcja pomiarów i zabezpieczeń,
której szefuje Marcin Kostuś.
Maria Domżał
Fot. Robert Mleczko
WIADOMOŚCI ZE WSCHODU
| 13

W C E N T R U M U WA G I
Z pokorą do Skarbnika
Do dziś w podziemiach mogła straszyć stara kotłownia, gdyby nie pasja
Wojciecha Dubiela
Zjego inicjatywy w biurowcu kopalni
„Bielszowice” powstała izba tradycji
z prawdziwego zdarzenia. Pomieszczenia
dawnej kotłowni zajmują dwa poziomy,
co sprzyja rozwinięciu artystycznych
skrzydeł.
Już po wejściu do izby wiemy, że znajdujemy
się w miejscu niezwykłym. Kopalniani
cieśle w wolnym czasie, po pracy, zadbali
o to, żeby każdy zwiedzający miał poczucie
głębokiej iluzji, że odnalazł ducha kopalni.
Jeżeli mu mało, zejdzie w dół, po schodach,
by wąskim tunelem pójść w ciemność.
14 |
Ale nie wyprostowany, tylko z szacunkiem
dla tej ziemi i tych ludzi – zgarbiony, przygięty
w pokorze. Korytarz jest niski i ciemny,
i prowadzi wprost do tego, kto króluje
tam na dole – do Skarbnika.
– To dopiero początek – mówi Wojciech
Dubiel, kierownik zespołu szkoleń i adaptacji
zawodowej kopalni „Bielszowice”,
który to wszystko wymyślił i nadzoruje.
– Mamy jeszcze mało eksponatów, ale
współpracujemy z muzeum w Zabrzu
i chcemy wiele interesujących przedmiotów
wypożyczyć i tu pokazać.
WIADOMOŚCI Z PÓŁNOCY
Obok izby, w sąsiednich pomieszczeniach
zostaną urządzone gabinety psychologów
zakładowych. Już działa nowoczesna sala
audiowizualna kompleksu szkoleniowo-
-konferencyjnego „Nowicjusz”, gdzie odbywają
się szkolenia nowoprzyjętych pracowników.
Dzięki takim zapaleńcom, jak Wojciech
Dubiel, stare, nikomu pozornie niepotrzebne
pomieszczenia piwniczne rozpoczynają
swe nowe, chwalebne życie...
Tekst i zdjęcia: Jan Czypionka

Wojciech Dubiel, kierownik zespołu szkoleń i adaptacji zawodowej kopalni „Bielszowice”
| 15

Marek Stańczyk prezentuje panoramy
Kolejny zestaw imponujących zdjęć panoramicznych...
Tym razem Autor prezentuje prace wykonane
na terenie kopalni „Jankowice”.
Panorama u góry: widok na koła szybu II i zakład
przeróbki.
U dołu: panorama z szybu VII.
Autor urodził się w roku 1979 w Siemianowicach
Śląskich i cała jego twórczość związana jest ze Śląskiem.
Specjalizuje się w wykonywaniu zdjęć panoramicznych,
które powstają po sklejeniu kilku lub
kilkunastu ujęć. Marek nie używa statywu. Wszystkie
kadry wykorzystywane następnie do stworzenia
panoram fotografuje „z ręki”!
e-mail:
fotostanczyk@wp.pl; fredmentor@wp.pl
Link do publikacji autorskich:
http://fredmentor.deviantart.com
Kanał publikacji filmowych:
http://pl.youtube.com/fredmentor
16 |

| 17

L U D Z I E I M I E J S C A
Skarby pod naszymi stopami
Hałdy kopalni węgla kamiennego przedstawiają się z reguły ponuro, prawie
wszystko jest tam czarne, z wyjątkiem jasnego piaskowca lub rdzawych
konkrecji syderytowych...
Marcin Dobczyński ma 32 lata,
z wykształcenia jest ekonomistą,
ukończył Wyższą Szkołę
Bankową. Mieszka w Leszczynach. Jego
hobby, którym zajmuje się ponad 20 lat,
to zbieranie i fotografowanie minerałów.
Mówi: „Zaczęło się na koloniach w Karkonoszach,
polskiej skarbnicy minerałów.
To tu, w licznych kamieniołomach wydobywa
się nie tylko granity, bazalt, porfiry,
melafiry, ale również eksploatuje się rudę
miedzi i myśli się o eksploatacji kolejnych
złóż węgla brunatnego, tu w okresie powojennym,
w Kowarach wydobywało się rudę
uranu, a chlubną przeszłością jest wysokoenergetyczny
węgiel kamienny z Wałbrzycha
i Nowej Rudy.
To tu, na polach okolic Złotoryi znaleźć
można piękne agaty i szkoda jedynie, że
już tylko na zawodach poszukiwaczy złota
sięgnąć można po grudki tego kruszcu
w dolinie rzeki Kaczawy. Wszechobecna
«chińszczyzna», niestety, coraz bardziej
zdaje się przyćmiewać nasze mineralogiczne
bogactwo i jest bezimienną pamiątką
Kwarc z inkluzją
z wakacji. Tymczasem wystarczy się schylić
– a skarb czasami leży nam pod nogami”.
Opowiada dalej: „Hałdy na Górnym Śląsku
są określane mianem odpadów górniczych,
ale nie tylko moje doświadczenie – 10 lat
zbierania minerałów z hałd – zmienia ten
ponury stereotyp. Każda hałda przykopalniana
czy pokopalniana, nawet ta najbardziej
niepozorna i nieciekawa, częściowo
zarośnięta, usiana jest «skarbami» – trzeba
tylko czasu i wiele pracy, aby to co piękne
ujrzało światło dzienne. «Przefedrowywanie»
takich ilości skał nie miałoby
dla mnie sensu, gdyby nie mineralogiczne
ciekawostki. Doskonałym przykładem tego
jest bogactwo minerałów, które można
znaleźć na hałdach kopalni «Szczygłowice»
i byłej kopalni «Dębieńsko». Hałdy
kopalni węgla kamiennego przedstawiają
się z reguły ponuro, prawie wszystko jest
tam czarne, z wyjątkiem jasnego piaskowca
czy rdzawych konkrecji syderytowych
(sferosyderytów). To one stanowią źródło
owych minerałów. Pozyskiwanie minerałów
z hałd wymaga wiele samozaparcia
– często trzeba wyciągać kamienie z błota
(konkrecje syderytowe nie należą do najlżejszych
kamieni),a spędzenie kilku godzin
z «pyrlikiem» w ręku nie zawsze przynosi
efekty. Sferosyderyty to specyficzny
materiał mineralogiczny – sferolityczna
budowa oraz skład mineralny (syderyt,
kalcyt, minerały ilaste, kwarc, piryt, ankeryt,
dolomit) powoduje, że matka natura
niełatwo oddaje swoje cuda”.
Marcin zdradza tajemnicę umiejętności potrzebnych
do wypreparowania np. sferosyderytów,
które polega na ich precyzyjnym
odsłonięciu z, wydawałoby się, „nieciekawego”
kawałka kamienia oraz obycia z tak
wymagającym i specyficznym materiałem.
Mówi: „Delikatne i kruche minerały, jak
np. baryt, narastające na powierzchniach
spękań konkrecji są narażone przy rozbiciu
na zniszczenie i trzeba wiele doświadczenia
i wprawy, aby wydobyć to co najciekawsze.
Zmienność warunków, w których powstawały
konkrecje oraz ich składu chemicznego,
powoduje, że mamy do czynienia z bogactwem
form, które przyjmują minerały”.
18 |

Markasyt
Kwarc berłowy z inkluzją
Kolekcja minerałów Marcina liczy ponad
300 okazów, a trzonem jej są minerały
z kopalni „Szczygłowice” oraz byłej kopalni
„Dębieńsko”. Niektóre z nich były eksponowane
na wystawie w AGH w Krakowie
oraz są elementami stałej ekspozycji
w Wydziale Nauki o Ziemi Uniwersytetu
Śląskiego w Sosnowcu, były także pokazywane
na giełdach w Ostrawie i Krakowie.
Z pasją znawcy kontynuuje: „W konkrecjach
syderytowych KWK «Szczygłowice»
można wymienić kilka grup minerałów
– najliczniejszą grupę stanowią siarczki
(piryt, chalkopiryt, markasyt, sfaleryt,
galena, milleryt, siegenit), węglany (ankeryt,
dolomit, kalcyt, syderyt), krzemiany
(kwarc, kaolinit), siarczany (anhydryt,
baryt, gips), fosforany (apatyt), tlenki
(anataz – tlenek tytanu) oraz substancje
organiczne – bituminy. Najbardziej interesującymi
minerałami ze sferosyderytów
KWK «Szczygłowice» są kryształy anatazu
oraz kryształy apatytu”.
Piękno minerałów KWK „Szczygłowice”
przedstawiają prezentowane fotografie.
Z uwagi na fakt, że większość sferosyderytów
jest bardzo mała, dopiero po sfotografowaniu
i powiększeniu można przyjrzeć się
ich pięknej i interesującej budowie. Okazy
na fotografiach zostały znalezione na hałdzie
w Szczygłowicach oraz Smolnicy.
Marcin Dobczyński podczas zawodów w Kletnie
Notował: Jerzy Raducki
Zdjęcia: Marcin Dobczyński
| 19

Światłem malowane
Wrodzony talent, umiłowanie sztuki, 40 lat pracy w charakterze projektanta,
architekta wnętrz i plastyka w dziale budowlanym kopalni „Wawel”
w Rudzie Śląskiej pozwoliły Tadeuszowi Bartoszkowi – od 17 lat emerytowi
– kontynuować artystyczną pasję
Wśród niezliczonej liczby prac
miejsce szczególne w jego twórczości,
związanej ze sztuką sakralną,
zajmują projekty witraży. Jego zrealizowane
już koncepcje są ozdobą kościołów:
Matki Boskiej Szkaplerznej w Pszczynie-
-Brzeźcach, św. Jakuba w Sośnicowicach, św.
Anny i św Jerzego w Gliwicach-Łabędach,
Matki Boskiej Częstochowskiej w Gliwicach-
-Trynku, Królowej Apostołów w Rybniku,
Chrystusa Króla w Chołdunowie, Podwyższenia
Krzyża Świętego w Gostyni Śląskiej
i św. Trójcy w Strzelcach koło Kutna.
Rozmawiam przy herbacie w gościnnej parafii
pw. św. Józefa w Rudzie Śląskiej, podczas
przerwy w czasie zajęć założonej przez niego
grupy archiwistów w tym sanktuarium. Pan
Tadeusz opowiada o kolejnych realizacjach
swoich pomysłów. Gdy mówię o rzeszy wiernych,
którzy na co dzień mogą podziwiać
jego pracę, nieprzemijającej sławie wielkich
twórców witraży, zżyma się i skromnie podkreśla:
„Pozwolił mi to robić Pan Bóg”.
Opowiada o kolejnych pracach związanych
z projektowaniem, rozrysowywaniem poszczególnych
kwater projektu witraża w skali
1:1, wielkości niekiedy przekraczającej 20
metrów kwadratowych, a następnie o doborze
przez witrażystę odpowiedniego szkła
i towarzyszących realizacji trudnościach.
Uświadamia mi, że, z uwagi na posiadane
doświadczenie i iskrę talentu, projektowanie
– o ile przychodzi natchnienie – nie jest
długie – mozolne natomiast jest rozrysowywanie
poszczególnych segmentów witraża.
W ukończonym dziele liczba poszczególnych
elementów sięga tysięcy.
Dorobek artystyczny Tadeusza Bartoszka
to nie tylko wspomniane witraże w kościołach,
ale także w domach prywatnych
w kraju i za granicą, malowidła ścienne,
prace konserwatorskie przy polichromiach,
obrazach i rzeźbach oraz projekty
budynków i aranżacji wnętrz.
Uchwycenie aparatem fotograficznym
w jesienny dzień piękna malowanych
światłem słonecznym witraży jest trudne,
dlatego pan Tadeusz zachęca do ich osobistego
obejrzenia.
Jerzy Raducki
20 |
Zdjęcie z lewej:
witraż w kościele Matki Boskiej Szkaplerznej
w Pszczynie-Brzeźcach
Na stronie obok, z prawej:
projekty witraży autorstwa Tadeusza Bartoszka

Tadeusz Bartoszek na tle swego witraża w kościele św. Jakuba w Sośnicowicach
o WITRAŻownictwie
W średniowieczu w budowanych świątyniach witraże fundowane były przez cechy
rzemieślnicze – winiarzy, tkaczy, kuśnierzy, piekarzy, karczmarzy, rzeźbiarzy, a także
przez wielkie rody, budujące na swój koszt poszczególne kaplice. Głównym tematem
były zazwyczaj sceny biblijne, wśród nich Maria z Jezusem i święci – patroni poszczególnych
kościołów.
Miały one, wraz z zapachem świec i kadzideł, dźwiękiem dzwonów, brzmieniem organów
i rzeźbami diabłów na portalach, przypominać wszystkim wiernym: „Z prochu powstałeś
i w proch się obrócisz”.
Renesans witrażownictwa nastąpił na przełomie wieków XIX i XX w sztuce secesji. Dekoracyjność
witraży docenili tak wielcy artyści, jak Alfons Mucha w Czechach, a w Polsce Józef
Mehoffer oraz Stanisław Wyspiański, którego dzieło „Bóg Ojciec – Stań się” z krakowskiego
kościoła Franciszkanów uważane jest za jeden z najpiękniejszych witraży świata.
Żyjący w USA na przełomie XIX i XX w. L.C. Tiffany poszerzył możliwości artystyczne twórców
witrażu i dzięki niemu technikę tę coraz częściej stosuje się w zwykłych pomieszczeniach
mieszkalnych. Był także pomysłodawcą zastosowania witrażu w kloszach lamp.
| 21

Goście z Ratingen w Knurowie
W Kongresie Kultury Województwa Śląskiego uczestniczyła delegacja
z Nadrenii Północnej Westfalii, która odwiedziła również Knurów
z dziejami kopalni oraz miasta i zostali
uroczyście pasowani na gwarków.
Marzeniem kustosza Izby jest to, aby
w niedalekiej przyszłości zostało podpisane
porozumienie o współpracy pomiędzy
Muzeum Ziemi Górnośląskiej z Ratingen
a knurowską Izbą Tradycji. Być może działacze
kulturalni wspólnie z władzami miejskimi
sprawią, że Ratingen zostanie miastem
partnerskim Knurowa.
O Knurowie goście dowiedzieli się dzięki
pięknej rzeźbie św. Anny Samotrzeciej
z Knurowa, natomiast w samym mieście
mieli okazję zobaczyć kolejną wyjątkową
rzeźbę – Piękną Madonnę z Knurowa.
Odwiedzili parafię w Krywałdzie, w której
obecnie kopia tej 600-letniej rzeźby ma
swoją kaplicę.
B.S.
Miasto gościło dyrektora Muzeum
Ziemi Górnośląskiej z Ratingen,
a jednocześnie prezesa Fundacji
„Dom Górnośląski”, dr. Stephana Kaisera
oraz przewodniczącego Stowarzyszenia Kulturalnego
Śląska i Moraw dr. Gregora Plocha.
Do Knurowa sprowadziła ich 600-letnia
rzeźba św. Anny Samotrzeciej z Knurowa,
która przez blisko pięć miesięcy gościła
w Muzeum Ziemi Górnośląskiej w Ratingen.
„Nasza Anka”, jak ją nazywamy, po
raz kolejny (po muzeum na Hradczanach
w Pradze), była wspaniałym ambasadorem
Knurowa. Goście napisali w księdze pamiątkowej
Izby Tradycji:
„(…)przybyliśmy do Knurowa, aby udać się
wspólną drogą i szukać możliwości nawiązania
współpracy. Dzisiejsza wizyta zrobiła
na nas duże wrażenie. «Nasza Oma»
zrobiła dobrą posługę(…)”.
Delegacja gościła w Knurowie na zaproszenie
Grzegorza Michalika, dyrektora
technicznego kopalni „Knurów-Szczygłowice”
i Bogusława Szyguły, kustosza Izby
Tradycji, który towarzyszył gościom podczas
pobytu.
Wizytę rozpoczęto od zwiedzania kopalni.
Pierwsze kroki skierowano do Stacji
Ratownictwa Górniczego, gdzie goście
zostali przeszkoleni w zakresie używania
aparatów ucieczkowych. Po przebraniu się
w ubrania robocze, udali się na nadszybie,
aby zjechać na poziom 850 m, do ściany
numer 4 w pokładzie 408/2.
Po wyjeździe delegacja zwiedziła teren powierzchni
kopalni, szyby „Piotr” i „Paweł”
oraz obejrzała znajdujący się w cechowni
mozaikowy obraz św. Barbary z 1908 roku.
Dyrektor kopalni zapoznał gości z jej historią
i współczesnym obliczem, zwiedzili oni
także dyspozytornię oraz dyspozytornię
metanometrii.
W Izbie Tradycji SITG kopalni „Knurów-Szczygłowice”
goście zapoznali się
22 |

Pomoc dla uzdolnionych dzieci
Wzorem roku ubiegłego, również w sierpniu 2010, Fundacja Rodzin
Górniczych zorganizowała w Wiśle obóz wypoczynkowo-edukacyjny dla
dzieci będących pod jej opieką
Stypendyści Fundacji (w roku szkolnym
2009/2010 było ich około 320)
mogli na tym zgrupowaniu rozwijać
swoje szczególne uzdolnienia.
Z ponad 30 grup tematycznych, które powstały
na podstawie rozesłanych ankiet,
Fundacja postanowiła wesprzeć rozwój
zainteresowań swoich podopiecznych
w zakresie uzdolnień plastycznych, nauki
języka angielskiego, turystyki i nauki tańca.
Możliwe jest rozszerzenie tematyki tych
grup po uzyskaniu przez Fundację dodatkowych
środków finansowych.
Pragniemy zaprezentować naszym Czytelnikom
kilka interesujących prac, wykonanych
przez uczestników obozu wypoczynkowo-
-edukacyjnego. Obóz ten zorganizowany
został w dniach 31 lipca–14 sierpnia 2010 r.
w ośrodku „Regle” w Wiśle. Łącznie przebywało
na nim 43 dzieci, w tym 18 uczestników
liczyła grupa o zainteresowaniach plastycznych,
15 osób doskonaliło język angielski, 10
stanowiło grupę turystyczną.
Dla 10 młodych artystów pobyt ten był już
drugim takim warsztatem, bowiem w roku
2009 brali udział w podobnym zgrupowaniu
w Szczyrku. Wtedy instruktorki prowadzące
zajęcia malarskie ukierunkowały
prace na doskonalenie techniki wykorzystania
farb olejnych. W tym roku historyk
sztuki Ewa Kokot z Tarnowskich Gór
i plastyk Anna Wojciechowska z Mikołowa
zwróciły uwagę na malowanie w technice
akwareli, na szkle, a także na grafikę.
Niezależnie od malowania, uczestnicy
obozu mieli możliwość poznania sztuki
zdobienia przedmiotów użytkowych zwanej
decoupage. Zajęcia w tym zakresie prowadziła
pedagog Aleksandra Radoń z Sosnowca.
Sztuka zdobienia zwana decoupage
jest prosta, pracując tą techniką można
wykorzystywać różne tanie materiały.
Opanowanie jej przez dzieci uzdolnione
plastycznie to wzbogacenie umiejętności
osobistych, a także zachęta do nowoczesnej
dekoracji własnych mieszkań i kulturowego
ich wyposażania.
Zarząd Fundacji Rodzin Górniczych pragnie
zaapelować do Czytelników „Kompanii
Węglowej”, a za ich pośrednictwem do
wszystkich ludzi górnictwa, aby zechcieli
spojrzeć przychylnym okiem na prezentowane
tu prace uzdolnionych dzieci górniczych.
Wasze zainteresowanie może
| 23

wpłynąć na przekonanie tych przedstawicieli
górniczego fachu, którzy jeszcze
nie podjęli decyzji o przekazaniu na cele
Fundacji nawet symbolicznej złotówki.
Może przekona ich, że środki gromadzone
w Fundacji służą jakże pożytecznemu
celowi pomocy dla potrzebujących, w tym
dzieci utalentowanych, których bez wsparcia
nie będzie stać na rozwój swoich uzdolnień.
Zbliża się okres obchodów barbórkowych.
Fundacja zwróci się do kierownictw spółek
węglowych i kopalń z prośbą o pomoc w organizacji
specjalnych zbiórek pieniężnych
na stypendia dla młodzieży osiągającej ponadprzeciętne
wyniki w nauce. FRG wyraża
głęboką nadzieję, że tradycyjna górnicza
solidarność po raz kolejny zaowocuje efektami
tak potrzebnymi i oczekiwanymi.
Praca Izabeli Księżyk
Praca Katarzyny Handzel, Joanny Nowok i Małgorzaty Doroszko
Praca Katarzyny Rołki
Praca Pawła Nowoka
Praca Kamili Brabańskiej
24 |

Praca Patryka Popielarza
Praca Marka Walczyka
Praca Wanessy Dziemiery
Praca Renaty Czapek
| 25

Wystawiono stróżówkę do pilnowania obiektów w pobliżu cechowni i prawdopodobnie tylko dlatego przetrwały one napór złomiarzy
i poszukiwaczy dobrze wypalonych cegieł
Ocalić od zapomnienia
Cechownia szybu „Bończyk” byłej kopalni „Rozbark” jest cennym
zabytkiem techniki
Ponadto w skład zabytkowego zespołu
zabudowy kopalni wchodzą, między
innymi, maszynownia szybu „Bończyk”,
kotłownia oraz budynki dyrekcji.
Cechownie należą na ogół do najbardziej reprezentacyjnych
budowli górniczych. Były
one nierzadko budowane z łaźnią i pomieszczeniami
socjalno-biurowymi. To w nich
znajdują się często ołtarze św. Barbary,
a górnicy modlą się przed rozpoczęciem pracy.
To one są świadkiem górniczych rozmów,
czasami tragicznych zdarzeń, odświętnej
fety i barbórkowych spotkań.
Jedną z piękniejszych na Śląsku jest wspomniana
cechownia byłej kopalni „Rozbark”.
Wzniesiona na wzór świątyni, w tzw. układzie
bazylikowym, z elementami secesyjnego
wystroju, cechownia z 1911 roku ma środkową
nawę wyższą i symetrycznie usytuowane
nawy niższe. Cechownię zaprojektował
26 |
słynący z wielu budynków przemysłowych
na Górnym Śląsku duet architektów – Emil
i Georg Zilmannowie z Charlottenburga.
W sali zbornej cechowni, z zachowanym
oryginalnym wystrojem wnętrza, znajdował
się ołtarz z obrazem św. Barbary.
Mimo, że minęło 6 lat od momentu, gdy
„Rozbark” po ponad 180 latach skończył
wydobycie, to jednak nadal oczy jego byłych
pracowników i mieszkańców dzielnicy zwrócone
są na byłą „grubę”. Zrozumiała jest też
troska o przyszłość terenów i obiektów związanych
z byłą kopalnią. Rzecz jasna, miejsce
szczególne zajmuje w tych wspomnieniach
wspaniała cechownia. W pierwszym okresie
po zaprzestaniu wydobycia, obiekty kopalni,
w tym także budynek cechowni, ulegały
stałej dewastacji. Dobrze się jednak stało, że
po przejęciu obiektów i terenu „Rozbarku”
przez władze Bytomia uznano cechownię za
zabytek techniki. Ołtarz św. Barbary uroczyście
przeniesiono do kościoła św. Jacka. Wystawiono
stróżówkę do pilnowania obiektów
w pobliżu cechowni i prawdopodobnie tylko
dlatego przetrwały one napór złomiarzy
i poszukiwaczy dobrze wypalonych cegieł.
Już w pierwszych chwilach po przejęciu
przez miasto, pojawiły się projekty zagospodarowania
terenów i zabytkowych budowli.
I z radością trzeba stwierdzić, że po
latach coraz bardziej realna staje się wizja
architekta krajobrazu Jeana-Paula Ganema,
o którym mówią, że „maluje przyrodę”.
Z grupą przyjaciół z Ameryki zaproponował
on stworzenie kwitnącego ogrodu z odwzorowaniem
na powierzchni – w przenośni– –
tego, co znajdowało się pod ziemią. Po udanych
i cenionych realizacjach w okolicach
Paryża, Montrealu czy – obecnie – San Paulo,
Ganem bierze zniszczony teren (wysypiska

Ołtarz św. Barbary uroczyście przeniesiono do kościoła św. Jacka
KWK „Rozbark”
Cechownia została wzniesiona na wzór świątyni, w tzw. układzie bazylikowym, z elementami
secesyjnego wystroju. Ma środkową nawę wyższą i symetrycznie usytuowane nawy niższe
śmieci, slumsy), a oddaje ludziom kwitnący
ogród. Rekultywacja terenu, zagospodarowanie
pozostałych obiektów, połączenie
historii z wymogami współczesnymi i oczekiwaniami
mieszkańców oraz dodatkowe
miejsca pracy to kusząca perspektywa.
W budynku cechowni zatańczą bytomscy
tancerze, a ośrodek tętnił będzie kulturą.
Uzbrojeni w cierpliwość rozbarczanie, czekając
na realizację projektu – rozbarskiego
parku kultury i wypoczynku – wybaczą
niedogodności minionego czasu, a Rozbark
sławić będzie zawsze piękny Bytom.
Jerzy Raducki
Zdjęcia: Krzysztof Wieczorek
Początki kopalni to nadanie pola górniczego
„Heinitz” 4 lutego 1856 roku. W 1864
Otton Friedlander nabył rozbarskie pola
górnicze i rozpoczęto głębienie szybów
„Stalmach” i „Bończyk”. Kopalnia rozpoczęła
pracę w 1868 roku, aby po kilku
latach osiągnąć pełne wydobycie. W tym
czasie zbudowano sortownię. W 1883 do
kopalni dołączono następne pola górnicze:
„Rossberg” (nadanie 23 VI 1855),
„Nanny” (nadanie 30 I 1872) i „Moritz”
(nadanie 16 VIII 1872).
W tym samym roku kopalnia została zlicytowana
za długi. W 1890 zakupił ją
wrocławski koncern Georg von Giesches
Erben. Do tego momentu produkcja kopalni
była niewielka. Nowi właściciele
zbudowali nowe poziomy wydobywcze
na głębokości 450 m i 540 m. Dzięki temu
produkcja w 1898 wynosiła ponad 0,5
mln t węgla rocznie. Koncern Giesche dołączył
do kopalni dwa pola: „Hoffnung”
(nadanie 19 IX 1870) i „Heinitz Erweiterung”
(nadanie 17 II 1904). W latach
1909–13 zbudowano peryferyjny szyb
„Lompy” („Romhild”), a w latach 20. XX
wieku szyb wentylacyjny „Barbara”.
Po roku 1922 z części pola po stronie polskiej
utworzono odrębne pola górnicze.
Przemianowana po II wojnie światowej
na „Rozbark”, kopalnia pracowała do
2004 roku.
| 27

Norbert Klosa, górnik-ślusarz, emeryt z kopalni „Wawel” w Rudzie Śląskiej
„Po naszymu o Szarleju
i Skarbniku”
Corocznie od 1993 śląską tradycję, kulturę i gwarę promuje konkurs
„Po naszymu, czyli po śląsku”, którego uczestnicy ubiegają się o tytuł
„Ślązaka Roku”
28 |

Głównym zadaniem jest przedstawienie
pięciominutowego monologu
w dialekcie śląskim na dowolny temat.
W konkursie nie ma ograniczeń wiekowych.
Jego jurorami są etnograf prof. Dorota
Simonides, językoznawca prof. Jan Miodek
i poeta ks. Jerzy Szymik. Patronat dzierżą
Radio „Katowice” oraz „Dziennik Zachodni”.
Jego inicjatorką i główną organizatorką jest
dziennikarka rozgłośni regionalnej Polskiego
Radia w Katowicach, senator Maria Pańczyk
-Pozdziej. W roku 2007 laureatem konkursu
został Norbert Klosa, górnik-ślusarz, emeryt
z kopalni „Wawel” w Rudzie Śląskiej.
W niecodziennych okolicznościach spotykamy
się jesiennego ranka pod garażem – „ćma
i leje deszcz” – ja do pracy i kapie mi z nosa, on
w krótkich „batkach” i koszulce jest w trakcie
porannego biegu przed kolejnymi zawodami.
Znamy się jeszcze z „Wawelu” i umawiamy na
spotkanie. Już w domowym zaciszu, przy kawie
„fedrujemy”...
Norbert Klosa ma 63 lata, od 13 jest emerytem.
Pochodzi z robotniczej rodziny z Bobrka,
dzielnicy Bytomia.
Tak wspomina młode lata: „Tukaj była huta,
kopalnia, karbidownia, elektrownia, tutaj
żyło się i tylko mówiło o robocie. Stąd trafiłem
do szkoły zawodowej, później do pracy
w Bytomskich Zakładach Naprawczych PW,
a po wojsku do kopalni «Wawel» w Rudzie
Śląskiej jako ślusarz pod ziemią. Od dziecka
interesowałem się sportem – uprawiałem
wyczynowo podnoszenie ciężarów, a teraz
systematycznie dla zdrowia biegam, a jak
czasami nieco gorzej się czuję, to mocno spaceruję
z kijami, systematycznie biorę udział
w biegach długich. Biegłem, między innymi,
w sztafecie do papieża Jana Pawła II w dwudziestą
rocznicę jego pontyfikatu.”
Klosa z domu rodzinnego wyniósł szacunek
dla pracy, mowy i kultury śląskiej. Podkreśla:
„Będąc Ślązakiem, zawsze chciałem coś
robić dla «wartości śląskich», dlatego tuż po
przemianie ustrojowej byłem radnym, obecnie
jestem aktywnym członkiem Związku
Górnośląskiego. Zacząłem pisać i wygłaszać
monologi po śląsku. Brałem kilkakrotnie
udział w konkursie «Po naszymu, czyli po
śląsku», chętnie mówię «po naszymu», aby
podkreślić bogactwo śląskiej gwary.”
Poproszony o przedstawienie w „śląskim”
próbki swego talentu, mimo początkowych
oporów, robi to z radością i uśmiechem na
ustach. Klimat konkursu „Po naszymu, czyli
po śląsku” oddaje zapis fonetyczny krótkiej
historii Szarleja i Skarbnika autorstwa Norberta
Klosy, który nie bez trudu wspólnie
spisaliśmy...
Szarlej a Skarbnik
Moi złoci, wijymy, że kejsik na tym naszym
downym, downym Ślonsku mieli
my naprowda dużo roztomaitych podań
a legyndow. Te łosprawki o utopcach,
szczigach albo tyż złym duchu Szarleju
boły jednom ze uciech ludu ślonskiego.
Powiym Wom wiyncyj, czysto przeciepywało
sie ślonzokom, że za fest wierzyli
tym roztomajtym gawendom.
Bo downi roztomajte złe duchy srogiym
utrapiyniym do ludziskow boły, a dyć
przyznom się, że jo som niy wiym, czy to
na tym dole (na grubie) mo się tyn Skarbnik
albo go tyż niy ma, choć po prawdzie
som żech tam tyla lot harmoł, a patrzcie,
niy wiym. Jyno zaś stare podania padajom,
że kiejsik downo, dawno tymu za
krolow Piastów, kiej to u nos na Ślonsku
boły kopalnie strzybła a łołowiu, to tukiej
przebywoł, boł we nich duch Szarlyj.
Wiycie boł to okropnie niydobry duch,
kiery ciyngym ino cichtował na życie
gwarków, hawierzy, a robiol jym roztomajte
paskuctwa. No boł z niego zgobnik
– to em naroz zawaloł chodnik albo
tyż ciepoł we nich ze wierchu, znać ze
stropu, kamiyniami, inny zaś roz pozalywoł
ich wodom, a tyż truł ich ziymskiymi
smrodami.
Padom Wom, Szarlyj dyć naprawda boł
niydobry duch, bo na końcu coś mu niy
spasowało, przesto zalał kopalnie strzybła
a łołowiu, a wyniosł się kaź, żodyn
niy wiedział kaj. Po tym dugo aże dugo
boł spokoj, żadnego ducha niy boło,
dziopiyro za tych czasow, kiej to gwarkow
zaczli zwać górnikami. A mono boło
to wtody, kiej to krol Sobieski szoł tukej
u nos przez Ruda na Wiedeń, a mono tyż
ździebko niy skorzyj, wtedy kiej to u nos
we Rudzie reskiyrowoł Franciszek Wolfgang
von Stechow ze Brandenburgii, to
poprowdzie wtedy ludziska zaczli mocno
kopać we ziymi za wonglym.
A przeca kożdy z nas wiy, że to tukiej
we Rudzie znaleźli wongel, przez tu boła
piyrszo upadowa-sztolnia, łodni pierszo
gruba, a to tu u nos naroz pokozoł się
Skarbnik. Jyno padom Wom, ze Skarbnik
to zaroski łod początku boł zocnym
duchym, fest dobry duch, niy jako tam
tyn Szarlyj, kiery wdycki spamiyntywoł,
a boczoł na takiego dzioba kulawego, bo
na lewej szlapie mioł zawdy konskie kopyto,
a uszyska, te dekle jak łosioł, a tyż
ze pyska buchoł mu wdycki łogiyń, no
a przeca tyż ciyngym na zlość robioł.
Snać jak Skarbnik się pokozoł, to zarazki
boł cołkiem inny, przyloz jako stary sztygar
ze długom siwom brodom, ze kilofkiem,
a lampom ło czerwonym świetle,
a zazaroski do bergmanow dobrożyczliwy
boł, no mioł miynkie serce. Wyłazioł
ze calizny, przełazioł milczkiem wele
górników, a znikoł kaź we zawaliskach.
Toż jak się wozyk ze wonglym wywaloł,
a nasz boroczek wozkowy mordował sie,
a stynkoł- kulokiem podpiroł, bo niy poradzioł
się dać rady, naroski ni stond ni
zowąd znaloz się Skarbnik, a ruk cuk wozyk
już stoł. Abo tyż trafioł murczek na
okropnie twardy wongiel, twardy jako
sto dziobli, kuł boroczek, kuł a nic niy
leciało. A tu juści Skarbnik przyloz, doł
znać coby się cofnońć, trzy razy kilofkiem
klupnoł, a wonglo tyla się urwało,
że do końca szychty boło co wybierać.
A trza prawić, że za ta cało swoja dobroć
nic Skarbnik niy chciał łot grubiorzy, jyno
srogiego poszanowanio. Toż na tyn przykłod
niy ciyrpioł, jak wtoś wrzeszczoł
abo gwizdoł na dole. Kiej się już znaloz
taki głupielok, to naroz bez godki dostał
tako bania we mamel, że gymba mu spuchła
we mgnieniu łoka.
A toż rot tyż Skarbnik niy boł, jak górnik
za dużo pieroniyli, troszka zwole jym
tam doł, bo przeca boło to na dole, jyno
że jak się zaś znaloz taki o niywyparzonym
pysku, kiery miary niy mioł, to jak
go naroz zdzielił, jak niy wyrznął kilofkiem
po plecysku, że podwiyl po tym robioł
na dole juści wdyckie pomiyntoł, co
by myni pieronić a pyskować.
Moi złoci, wiymy że to nasze ślonskie
beranie, te downe łosprawki, wiela, a że
wiela prawioły nom ło Szarleju albo
Skarbniku, co downi dycki byli na dole.
Jno wiymy, że cywilizacjyjo zgasiło, łobszerdziła,
wyśmioła tamte downe myślenie
hawierzy, gwarkow, górnikow.
Spisał: Jerzy Raducki
| 29

Kule i świnka...
Górnicy i emeryci z kopalń „Piast” i „Ziemowit” wzięli do rąk kule zwane
bulami i postanowili porzucać
Skąd zainteresowanie tą nieznaną dyscypliną
sportu? Jan Knopek, pracownik
Centrali Kompanii Węglowej
SA, twierdzi, że „rzucanie” wychodzi nam
najlepiej – za sprawą Tomasza Majewskiego
– kulomiota, Piotra Małachowskiego – dyskobola
i Anity Włodarczyk oraz Szymona
Ziółkowskiego – młocistów, tego lata rozjaśniały
nasze lica w deszczowe dni. Nasze
zainteresowanie dużo lżejszymi kulami –
bulami – zaczęło się ponad dwa lata temu.
Gościliśmy w Bieruniu delegację zaprzyjaźnionego
miasta z Francji. W prezencie od
naszych francuskich gości każda rodzina,
która była gospodarzem, dostała w podziękowaniu
za gościnę jeden komplet kul do
gry. Nikt się nie spodziewał, że gra wzbudzi
takie zainteresowanie. Tymczasem okazało
się, że potrafi ona „wciągnąć” każdego, kto
choć raz spróbuje zagrać.
We Francji to niemal narodowa gra, szczególnie
na południu, gdzie grają całe rodziny.
W niedzielne popołudnie francuskie
rodziny wychodzą na spacer do parku
i grają. W Polsce gra w bule jest mało popularna,
prawie egzotyczna, ale rozwija
się i wzbudza ciekawość. Stowarzyszenie
Współpracy Zagranicznej „Wspólna Europa”
w Bieruniu, którego członkami są m.in.
pracownicy branży górniczej, emeryci z kopalń
„Piast” oraz „Ziemowit” i nauczyciele
z byłych szkół górniczych, za sprawą przyjaciół
z partnerskiego miasta Meung sur
Loire „zaraziło się” bulami.
Graliśmy w różnych miejscach, które nie
zawsze były odpowiednio przygotowane
do takiej gry. Chcieliśmy mieć swój obiekt
z prawdziwego zdarzenia. Zrealizowaliśmy
swoje marzenia i 3 września nastąpiło oficjalne
otwarcie bulodromu w Bieruniu.
– Gramy metalowymi kulami i jedną dużo
mniejszą kulą z drewna lub z plastiku zwaną
świnką. Gra zaczyna się od wyrzucenia
świnki na odległość 6 – 10 metrów. Potem
każdy z uczestników stara się dorzucić swoją
kulę (bulę) jak najbliżej świnki. Wygrywa ta
drużyna, której uda się umieścić blisko jak
najwięcej kul. Zasady są proste, ale wbrew
pozorom gra jest bardzo emocjonująca. Nigdy
nie wiadomo, gdzie kula się ulokuje, czy
przeciwnik jej nie wybije, czy zmienione
położenie świnki nie zniweluje uzyskanej
przewagi.
Rywalizować mogą wszyscy: dzieci, młodzież,
dorośli, emeryci, również osoby niepełnosprawne.
O wygranej nie decyduje siła,
ale dokładność i precyzja w ulokowaniu buli
w pobliżu celu – przybliża tajniki gry Andrzej
Bibrzycki, emeryt KWK „Piast”.
– Gra w bule łączy w sobie emocje, rozbudowaną
strategię i prawdziwy, choć niezauważalny
w czasie gry, wysiłek. Jest wychowawcza
dla dzieci i młodzieży, uczy cierpliwości,
dyscypliny i panowania nad emocjami – wylicza
Jerzy Juda, z zawodu nauczyciel. Gra
jest też doskonałym sposobem na spędzanie
wolnego czasu. Ma charakter integracyjny.
Wspólnie grają młodzi i starsi, ci którym się
w życiu powiodło i ci mniej zaradni. Nie ma
30 |

podziałów. Gra pozwala zapomnieć o tzw.
pozycji społecznej.
– Grają ludzie różnej profesji: górnik i prezes,
nauczyciel, emeryt i bezrobotny. Ale to,
kim jesteś czy skąd jesteś, nie ma znaczenia.
Zawsze towarzyszy temu świetna, sportowa
atmosfera i delikatna chęć rywalizacji o palmę
pierwszeństwa – dodaje Jan Knopek.
– Gra w kulki zawsze była popularna, proponowana
przez nas gra jest „wyjściem”
naprzeciw wielbicielom naszych, wspomnianych
na początku, lekkoatletów. Jednak
patrząc na karierę, którą zrobiły bule
w innych krajach, można mieć nadzieję, że
przyjdzie czas, kiedy bulodromy otoczone
banerami z reklamą sponsorów zagoszczą
na stałe w telewizji. Dobrze wtedy być już
świadomym kibicem, a jeszcze lepiej świadomym
graczem – uśmiechając się, mówi
Krzysztof Adamek, pracownik KWK „Ziemowit”.
Jerzy Raducki
Jan Knopek, Jerzy Juda
Trochę historii
Gra w bule (petanque) wywodzi się
z gry w kule, uprawianej przez rzymskich
legionistów, którzy rozpowszechnili
ją w basenie Morza Śródziemnego.
Pierwsze bule były robione z drewna
i obijane zewsząd gwoździami. W 1930
roku zaczęto używać bul ze stali.
W mistrzostwach świata w roku 2004
uczestniczyły 53 kraje, zaś międzynarodowa
federacja zrzeszała 600 tys.
graczy. Polska Federacja Pétanque powstała
we Wrocławiu w 2002 r.
| 31

G A L E R I A
Grzegorz Duda, górnik oddziału GZL-216 KWK „Bielszowice”. Fot. Jan Czypionka