iraq - Folklor İnstitutu

söцpöцrsöцn!” – Taun /cuma/ aparsın; “Pərkəm tutasan!” -
“Partlamaya döцşəsən”; “Yaman yara cıxarasan” və s.
İnsanın həyat və məişətində geniş yer alan dua və bəddualar
insan təfəkköцröцnöцn hələ kifayət qədər formalaşmadığı qədim zamanlardan
qalma ibtidai təsəvvöцrlərlə, inam və etiqadlarla bağlı
adət-ənənələrdə, mərasimlərdə möцhafizə olunmuş, dövröцmöцzə qədər
gəlib çıxmışlar.
İraq-töцrkman folklorunda fallar da həyatdan, məişətdən gələn
janr kimi geniş yayılmışdır. Demək olar ki, xalq arasında mövcud
olan inamlarla, su ilə, ulduzlarla, kitabla və s. fala baxmaya Kərköцk
dolaylarında da rast gəlinir. Bununla belə, İraq-töцrkman folklorunda
ən çox özöцnöц göstərən inamlarla bağlı şəkildə fala baxmaqdır.
Bu cöцr fala baxmanın başlıça xöцsusiyyəti ondan ibarətdir
ki, burada inamlar əsas götöцröцlöцr.
Professor M.H.Təhmasib qeyd edir ki, Azərbaycanda fallar
əsasən iki şəkildə olmuşdur. Bunlardan daha çox ibtidaisi «göz falı»,
nisbətən daha sonrakı dövrlərə aid olanı isə «qulaq falı»dır.
Bu, İraq-töцrkman folklorunda da eynilə belədir.
Demək lazımdır ki, İraq-töцrkman folklorunda da fallarla bağlı
materiallar bu fikri tamamilə təsdiqləyir. Burada da falların əksəriyyətini
arzu və niyyət tutmaqla bağlı inam və etiqadlar təşkil edir.
Məsələn, əski çağlarda bir ailə başçısı başqa bir məmləkətə səfərə
çıxsa və dönöцşöц geciksə, arxasınca qara töцklöц toyuq uçurmaqla niyyət
tutulardı. Toyuq evin damından uçurulurdu. Əgər toyuq evin həyətinə
və ya lap yaxınına döцşərsə qöцrbətdə olan şəxsin yaxın zamanda dönəcəyinə
inanırdılar. Şayət uzağa uçsa, səfərin uzanaçağına inanırdılar.
Maraqlıdır ki, göz falı nöцmunəsi olan bu inam xoyrat və
manilərdə də öz əksini tapmışdır.
Uçurtdum qara tavuq,
Qondu Ərbilə yavuq.
Hamı gedənlər döndöц,
Dönmədi başı savuq.
Göröцndöцyöц kimi, göz falının əsas məğzi gözlə göröцlənə inamla
bağlıdır.
14