iraq - Folklor İnstitutu

və əhəmiyyət kəsb edir, həm dinləyici /oxucu/, həm də tədqiqatçılar
öцçöцn əvəzsiz xəzinəyə çevrilirlər.
Lələm elin aşına,
Gözəl mənnən nar istər
El toplaşar başına.
Bağım yoxdu, bar istər.
Nə əli, nə ayağı,
Əkilməmiş bostannan
/Və ya: Əli yox, ayağı yox/, Toxumsuz xiyar istər.
Gedər əkin başına. /Su/ /Dombalan/
Demək lazımdır ki, öz məzmununda, bədii-fəlsəfi möцndərəcəsində
yazıldığı dövröцn, o vaxtkı ictimai həyatın böцtöцn qatlarını əhatə
edən «bayatı-tapmaca»larda xalq bədii-obrazlı dil səlisliyi, məna
kəsəri ilə seçilən forma və öцslub axtarıb-tapmağa çalışmış və
beləliklə də şifahi xalq ədəbiyyatının lirik növöцnöцn «bayatı-tapmaca»
janrı meydana gəlmişdir. Bu, daha təkmil sənətə meylin təbii
nəticəsi kimi qiymətləndirilməlidir. Eyni meylin, xalqın folklor
zövqundə və döцşöцncəsində fasiləsiz, tənəfföцssöцz davam edən bədii
tərəqqinin növbəti, daha sonrakı təzahöцröц və ifadəsi isə, bizcə, atalar
sözləri və məsəlləridir. Atalar sözləri və məsəllər başqa janrlarla
bərabər xalqın tarixini, onun bədii, fəlsəfi təfəkköцröцnöцn inkişaf
mərhələlərini, milli soyun və kököцn həyat tərzini, döцnya baxışını,
inam və etiqadını, adət və ənənəni əks etdirən möцstəsna dəyərə malik
bir xəzinədir. Bu xəzinədə uzaq keçmişlərlə bağlı hadisələrə,
adət-ənənələrə, hətta unudulub getmiş, hafizələrdən silinmiş tarixi
həqaqətlərin göцclə sezilə bilən izlərinə belə təsadöцf edilir. Buna
görədir ki, yalnız folklorçular yox, həm də etnoqraflar, həm filosoflar,
həm dilçilər, tarixçilər bu mənəvi inciləri incələyir, onların vasitəsilə
möцəyyən tarixi hadisələrin, milli döцşöцncədə, mentalitetdə inkişafın
izlərini və köklərini axtarırlar. Tarixçi atalar sözöц və məsələləri
qədim göröцş və inamları, yazılmamış qanunları əhya etmək
baxımından, etnoqraf isə ənənələrin unudulub getmiş izlərini onlarda
axtarıb-tapmaq, soy kököцndə etnoqrafik və semantik /linqvistik/
bərpaya nail olmaq baxımından dəyərləndirir. Filosof atalar sözöц və
məsəllər vasitəsilə etnik döцşöцncənin tarixini və tərzini öyrənməyə,
məntiq aləmində yerini döцröцstləşdirməyə can atır. Dilçi isə atalar
sözöц və məsəllərə fərdlər arasında obrazlı öцnsiyyətin, insan nitqinin
26