iraq - Folklor İnstitutu

göцn davam edir. Qadınlar ailədə baş vermiş kədərlə bağlı sinələrini
yırtır, saçlarını yolur, öцzlərini cırır, «vay balam, vay» deyərək sızlamağa
başlayırlar. Sızlamaqdan əvvəl rəhmətə gedənin yaşına,
peşəsinə, həyatda tutduğu mövqeyinə, mənsəbinə, əxlaq və gözəlliyinə,
boy-buxununa, qorxmazlığına, cəsarətinə, səxavətinə, şanşöhrətinə,
xeyirxahlığına uyğun sözlər sadalanır. Buna görədir ki,
sızlamaqlar /ağılar/ İraq-töцrkman folklorunda həm nəsr, həm də
nəzm şəklində olur. Nəzm şəklində olanlar əksəriyyət təşkil edir.
Sızlamaq sözöцndən yaranan sızlamaqlar ailənin məruz qaldığı
fəlakəti, az öncə sönən həyatı, ələm və açıları özöцndə canlandırır.
Yas məclislərinə «sızlayan» adlanan peşəkar qadınlar dəvət
olunurlar. Saysız-hesabsız ağı və sızlamaq bilən bu qadınlar yanıqlı
səslə yasa yığılanların qəlbinə od salır, xalqın təskinlik tapdığı
sızlama, xoyrat və laylalardan məharətlə, yerinə möцnasib istifadə
edirlər.
Yas məclislərinə peşəkar «yuğcu» - «yığçı»ların dəvət olunması,
onların dedikləri ağıların təsiri altında göz yaşı tököцb ağlamaq
qədimdən qalma adətdir. Bununla əlaqədar qeyd etmək maraqlı və
əhəmiyyətlidir ki, İraq-töцrkman folklorunda indinin özöцndə belə
«ağlamaq» sözöцnöцn yalnız qədim «yığlamaq» forması özöцnöц göstərir
ki, «yuğçu» və ya «yığçı» da həmin sözdən yaranmışdır. Sazlamaqlar
«Segah» və «Qarabağı» muğamından yaranıb. «Möцxalif»
xoyrat havasına da oxşayır. Odur ki, yas məclislərində qadınlar sazlamaqları
«Segah», «Qarabağı» və «Muxalif» öцstə oxuyurlar. Sızlamaqlar
yas mərasimlərində qəm, qöцssə, kədər və ağrını ifadə
etmək öцçöцn istifadə olunan, yalnız qadınların yaradıcılığının məhsulu
olan bir janrdır. Sızlamaqlar sayça çox, məzmunca rəngarəngdir.
Sızlamaqlar formaca xoyrat və manilərə oxşasalar da məzmunca,
oxunuş tərzinə və icra yerinə görə onlardan fərqlənirlər.
Yas mərasimlərində bəzən layla və oxşamalardan da istifadə
edilir. Onlar da sızlamaqlara bənzəyirlər. Lakin bu bənzəyiş zahiridir.
Məzmunca layla və oxşamalarda sevinc, şadlıq, arzu-dilək,
öцmid öцstöцnlöцk təşkil etdiyi halda, sızlamaqlarda qəm - qöцssə -
kədər, dərin həsrət motivləri göцclöц olur.
8