iraq - Folklor İnstitutu

döцnya, onun törətdiyi ətalət, səfalət, cəhalət, istibdad, mövhumat, xurafat...
Hamısı Mollanın tənqid hədəfinə çevrilir. Molla avam və
sadəlövh adamlara acıyır, onların gözöцnöц açmağa çalışır. Xalqı elm,
bilik, savad və tərəqqiyə, maarif və mədəniyyətə səsləyir. İnsanları
ədalətli olmağa, bəd əməllərdən çəkinməyə çağırır. Gənclərin əxlaqlı,
namuslu, qeyrətli, əməksevər olması öцçöцn əlindən gələni edir.
Molla Nəsrəddin lətifələrinin ətini-canını İraq-töцrkmanlarının
həmişə, hər yerdə aşıb daşan rişxənd, istehza ehtiyatı, kinayə enerjisi,
dadlı-duzlu-məzəli yumor potensialı təşkil edir. Bunlara uyğun
bədii təsvir forması, öцsulu vasitəsi də tapılır.
İstehza, kinayə, rişxənd, incə yumor lətifələrdə quru-quru tərifləmə,
lağa qoyma, ələ salma, röцsvay etmə, yaxşıya pis, pisə yaxşı
demə, özöцnöц qanmazlığa, görməməzliyə, eşitməzliyə vurma və s.
yolu ilə öz bədii ifadəsini və öцslub, dil gerçəkliyini tapır.
Dinlədikcə adamı mat qoyan, valeh edən bu məzəli, dadlıduzlu
xalq yaradıcılığının qəhrəmanı, hədəfi, predmeti insandır.
Цmumiyyətlə, hər bir lətifədə ən azı iki-öцç obraza təsadöцf edilir.
Xalq tərəfindən öцmumiləşdirilən bu obrazlar cəmiyyətin möцxtəlif
təbəqələrini təmsil edirlər. Lətifələrdə surətlərin dili obrazların
döцnyagöröцşöцnə, şöцurlarına, ağıl və dərrakələrinə uyğun gəlməklə
bərabər, onların hansı təbəqəyə mənsub olduqlarını, sənətlərini,
daxili aləmlərini, psixologiyalarını da özöцndə əks etdirir.
Canlı xalq dilinin böцtöцn incəliklərini əhatə edən lətifələrə sözçöцlöцk,
uzunçuluq yaddır. Təbiilik, yığcamlıq, oynaqlıq, şirinlik və
s. lətifə janrının dilinin səciyyəvi xöцsusiyyətidir. Şöцbhə yoxdur ki,
lətifələrin belə geniş yayılmasında və sevilməsində məhz bu cəhət
az rol oynamamışdır.
Öz mayasını xalq yumorundan alan lətifələr hamının malı
olduğundan, əsrdən-əsrə, nəsildən-nəslə keçərək könöцllərdə məskən
salmış, ölməz ədəbi irsə çevrilmişlər. Bizə qalırsa, lətifələri
xalqın döyöцnən öцrəyi, iti ağlı, görən gözöц, vuran nəbzi hesab etmək
tarixi-ədəbi gerçəkliyin həqiqətinə tamamilə uyğun olardı.
32