iraq - Folklor İnstitutu

Qəmbərin sağ aşiq – haqq aşığı olduğunu göstərən və “Arzu-
Qəmbər” kimi iki gəncin nakam məhəbbətindən söz açan “Yaxşı
və Aşıq” dastanında yer alan söцjet də maraq doğurur.
Arzuya və eləcə də Yaxşıya evlənmək istəyən gənclər yıxılıb
ölöцr. Hər ikisi bayatılar öцstöцndə qurulan “Arzu-Qəmbər” və
“Yaxşı və Aşıq” dastanlarını birləşdirən, başqa dastanlardan
fərqləndirən bir cəhət də vardır. Hər iki dastanın məzmuundan
göröцnöцr ki, Arzu da, Yaxşı da sevgililəri kimi, sağ aşiq
olduqlarından hər şey onlara əvvəlcədən agah olur.
“Arzu-Qəmbər”i başqa dastalarımızla da birləşdirən, doğmalaşdıran
oxşar cəhətlər çoxdur. Bu dastanda da aşiqlər dara döцşəndə
Xıdır İlyası köməyə çağırır.
“Arzu-Qəmbər” və “Əsli-Kərəm” dastanlarında saf, öцlvi məhəbbət
daşa dəyir. Gənclər sevgililərinə qovuşa bilmir, vöцsala yetmir,
məhv olurlar. Hər iki dastanda gənclərin qəbrləri arasında qaratikan
çıxır. Onu kəsirlər, yenidən göyərir.
“Arzu-Qəmbər” dastanı xalq məişətini, onun inam və etiqadlarını,
mərasimlərini, adət-ənənələrini parlaq şəkildə əks etdirmək,
İraq-töцrkman ləhcələri öцzərində tədqiqat aparmaq baxımından
əvəzsiz bir mənbədir.
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, İraq-töцrkman folklorunun toplanması,
nəşri işinə və qismən tədqiqinə XX əsrin ortalarından başlanılmışdır.
Xalqın yaradıb nəsildən-nəslə töhfə etdiyi bu mənəvi
inciləri toplayaraq bəşəriyyətin ən böyöцk kəşfi olan kitablarda yaşadanlardan
danışarkən göz önöцnə ilk olaraq Əta Tərzibaşı, Molla
Sabir Zabit, İbrahim Daquqi, İhsan Vəsfi, Söцbhi Saatçı, Mövlud
Taha Qayaçı, Məhəmməd Xurşid və başqaları gəlirlər. Onların min
cöцr əzab-əziyyətə qatlaşaraq topladıqları və əsasən öz hesabına çap
etdirdikləri qızıl qiymətli kitabları vərəqlədikcə onların zəhməti
böyöцk qədir duyğular oyadır.
Doğrudan da, folklor elə bir abidədir ki, onun daha kamil,
daha möцkəmməl, daha möhtəşəm olmasında bir kərpic qoyanın da,
min kərpic qoyanın da zəhməti təqdirlə yad edilməlidir.
44