iraq - Folklor İnstitutu

Şirindilli qadın haqqında: «Bir arvaddı, bir arvaddı, ağzı bal, dili
şəkər»; özöц haqqında böyöцk fikirdə olan, əslində isə əsli-nəsli olmayan
kimsə haqqında: «Toya girər, zurna bəgənməz, hamama girər,
qurna bəgənməz»; çirkin kimsəyə: «Suratında cin oynayıb»; ucalmaq,
zəhmətin nə olduğunu göstərmək öцçöцn: «Dağa çıxmaq yorulmaq istər»;
zalım və insafsız kimsəyə: “Əlindən gəlsə, adamı bir qaşıq suda
boğar”; evdə atanın yeri barədə: “Minnət təkin ağır yöцk olmaz”; insanlıqdan
payı olmayan haqda: “Allah onu yaradıb ki, döцnya boş
qalmasın”; aldadılan kimsə haqqında: “Ayağı altına sabun
qoydular”; döцzəlmək öцzrə olan işi pozana: “Bişmiş aşa soyuq su
tököцr”; başqasının əvəzinə yerli-yersiz danışana: “Onun ağzını
kirələyiblər”; riyakar adamlara: “Ağlayanla ağlar, göцlənlə göцlər”;
kök adama: “Daraman tayası”, çox gəzən, hara gəldi gedən haqda:
“Rəşməsi boynuna dolanıb”; çox səs-köцy olanda: “Arvad hamamına
döndöц” və s. deyirlər.
Kitabda geniş yer alan və “Bənzətmələr, deyimlər, vəsflər”
başlıqlı bölmədə toplanan istehzalı bənzətmələrə də, məzəmmətlə
deyilən ifadələrə də gərəyincə rast gəlinir. Bu ifadələrdə insan
oğlu, onun gözəl xöцsusiyyətlərinin tərənnöцmöц qabarıq şəkildə özöцnöц
göstərmiş, babalarımızın neçə min illik həyat təcröцbəsi öz əksini
tapmışdır. Həyatla, döцnyanın əşrəfi olan insanla, ətraf möцhitlə
bağlı elə məqam yoxdur ki, bu gözəl vəsflərdə, deyimlərdə və
frazeoloji ifadələrdə öz əksini tapmasın. Deyimlər, bənzətmələr
xalqın mənəvi aləmini bariz şəkildə göstərir və xalq köцtləsinin
təfəkköцröцnöц ifadə etmək baxımından əvəzsizdir.
Deyimlərdə, bənzətmələrdə aşıb-daşan, ayıq və oyaq, nikbin və
işıqlı ovqat yaradan bədii ironiya və istehza, yumor və satira öz
ifadəsini lətifələrdə artıq ayrıca janr səviyyəsində tapır. Iraq-töцrkman
folklorunda xalqın məişətindən doğan duzlu-məzəli lətifələr çoxdur.
Lakin onların arasında dərin mənası və hikməti ilə insanları
ovsunlayan, heç vaxt köhnəlməyən, əbədi təzə-tər qalan, həm
kəmiyyət, həm də keyfiyyətcə fərqlənən Molla Nəsrəddin lətifələridir.
İraq-töцrkman folklorunda da başqa töцrkdilli xalqlardakı Xoca
Nasır (qazax), Nəsrəddin Afandi (özbək), Ependi (töцrkmən), Nəs-
30