Pobierz publikację w formacie *.pdf - Inicjatywy

przemawia za tym interes społeczny. Wobec tego istotne jest
ustalenie, czy fundacje są organizacjami społecznymi i mogą
korzystać z uprawnień określonych w k.p.a.
Z uwagi na przyjęcie przez Sąd Najwyższy, iż fundacja
jest wyodrębnioną masą majątkową, przyjmowano również, że
fundacje nie są organizacjami społecznymi. Zgodnie z postanowieniem
Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA), „fundacja
nie jest korporacją obywateli, lecz wyodrębnioną masą majątkową
(…), fundacja nie jest organizacją społeczną i nie może
również zostać uznana za organizację ekologiczną (…)” 31 .
Jednakże odmienne stanowisko zaprezentował NSA
w orzeczeniu z 12 grudnia 2005 roku, ustalając, że fundacji
przysługuje status organizacji społecznej. Ta uchwała
NSA stanowi istotną zmianę orzecznictwa, które do tej pory
przyjmowało, że fundacje nie są organizacjami społecznymi
i nie mogą uczestniczyć jako strona w sprawach sądowych z zakresu
ich działalności. NSA w siedmioosobowym składzie (przy
dwóch zdaniach odrębnych) orzekł, że fundacje, jako organizacje
społeczne, mogą zgłaszać swój udział, w roli uczestników,
w postępowaniach przed sądami administracyjnymi. NSA przypomniał,
że pojęcie „organizacji społecznej” jest często stosowane
w prawie, ale nie są znane kryteria, na podstawie których
można zakwalifikować daną organizację jako organizację społeczną
32 .
2. FUNDATOR
Fundatorem może być zarówno osoba fizyczna, jak
i osoba prawna, fundator może być jeden, ale może być też kilku
fundatorów, fundator może być obcokrajowcem lub osobą
prawną z siedzibą w innym kraju (art. 2 ust. 1 ustawy o fundacjach).
Fundatorem jest osoba (podmiot), która złożyła
oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji. Jest historycznym
twórcą fundacji. Kolejni darczyńcy i sponsorzy nie są fundatorami,
nawet jeżeli przekazują znaczne środki na rzecz fundacji.
Wobec tego nie jest możliwe powołanie lub odwołanie kogoś
z funkcji fundatora. Uprawnienia fundatora mają charakter
osobisty w tym znaczeniu, że nie mogą być one przedmiotem
następstwa prawnego (są niezbywalne i nie podlegają dziedziczeniu).
Zasadą jest, że fundator posiada tylko takie uprawnienia,
jakie wynikają ze statutu fundacji.
„Uprawnienia fundatora dotyczące powoływania organów
fundacji nie przechodzą na jego następcę prawnego” 33 .
„Fundator nie jest uprawniony do odwołania członków
organu fundacji, jeżeli jej statut nie przyznaje mu tego uprawnienia”
34 .
„Fundator ma z mocy ustawy szczególne uprawnienia,
ale tylko do chwili zarejestrowania fundacji, z którą to uzyskuje
ona osobowość prawną. Uprawnienia fundatora mają charakter
praw osobowych, nie mają charakteru cywilnego i nie tworzą
praw podmiotowych. Są one niezbywalne” 35 .
3. USTANOWIENIE FUNDACJI
3.1. Akt fundacyjny
Oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji można złożyć
w formie aktu notarialnego lub w testamencie. Art. 3 ustawy
o fundacjach stanowi, że oświadczenie woli o ustanowieniu
fundacji powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Zachowania
tej formy nie wymaga się, jeżeli ustanowienie fundacji
następuje w testamencie. W oświadczeniu woli o ustanowieniu
fundacji fundator powinien wskazać cel fundacji oraz składniki
majątkowe przeznaczone na jego realizację. O rodzajach testamentu
mówi kodeks cywilny. Typową formą jest własnoręczne
sporządzenie testamentu i opatrzenie go własnym podpisem.
„Art. 949 § 1 k.c. Spadkodawca może sporządzić testament
w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcz-
-nym, podpisze i opatrzy datą.
Art. 950 k.c. Testament może być sporządzony w formie
aktu notarialnego”.
3.2. Statut fundacji
Statut fundacji ustalany jest przez fundatora (art. 5
ust. 1 ustawy o fundacjach) lub upoważnioną przez niego osobę
fizyczną lub prawną (art. 6 ust. 1). Jeżeli fundator powołał fundację
w testamencie i nie ustalił jej statutu, zobowiązani są do
tego jego spadkobiercy (art. 6 ust. 3).
Zgodnie z art. 5 ust. 1, fundator ustala statut fundacji,
określający jej nazwę, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy
i zakres działalności fundacji, skład i organizację zarządu,
sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego
organu i jego członków.
Statut może zawierać również inne postanowienia,
w szczególności dotyczące prowadzenia przez fundację działalności
gospodarczej, dopuszczalności i warunków jej połączenia
z inną fundacją, zmiany celu lub statutu, a także przewidywać
tworzenie obok zarządu innych organów fundacji. Jedynym obligatoryjnym
organem fundacji jest zarząd.
3.3. Kapitał potrzebny do założenia fundacji
Zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy o fundacjach, składnikami
majątkowymi przeznaczonymi na założenie fundacji mogą
być pieniądze, papiery wartościowe, a także oddane fundacji na
własność rzeczy ruchome i nieruchomości.
„Majątek wniesiony do fundacji nie może być uznany
za darowiznę w rozumieniu art. 18 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1992
roku o podatku dochodowym od osób prawnych” 36 .
„Ustawodawca nie określił minimalnego pułapu początkowego
majątku fundacji, stąd też poza zakresem kognicji
Sądu Rejestrowego pozostaje oczywiście ocena, czy jest to
suma wystarczająca do osiągnięcia zakładanego celu fundacji.
Majątek pierwotny (założycielski) fundacji w trakcie jej trwania
i działania może ulegać zmianom in plus i in minus” 37 .
W niektórych krajach Unii Europejskiej istnieje wymóg
wniesienia przez fundatora minimalnego funduszu założycielskiego.
W Niemczech, podobnie jak w Polsce, istnieje zapis wymagający,
aby fundator określił środki finansowe wystarczające
do zapewnienia stałego i długotrwałego propagowania
celu fundacji. Prawnie nie została więc określona minimalna
wysokość funduszu założycielskiego.
Praktyka natomiast wypracowała pogląd, iż wystarczający
jest kapitał w wysokości co najmniej 100 tys. euro. Ten
bardzo wysoki poziom funduszu założycielskiego skutkuje relatywnie
niewielką liczbą fundacji w Niemczech (ok. 15 tys.)
w porównaniu np. do Holandii (160 tys.) czy też do liczby stowarzyszeń
działających w Niemczech (600 tys.). Ponadto prawo
niemieckie dopuszcza możliwość tworzenia „fundacji bez
osobowości prawnej”, które są w zasadzie rodzajem darowizny
z przeznaczeniem na konkretny cel. Taki fundusz może zostać
przekazany w zarząd istniejącej organizacji. Nie ma żadnych
wymogów odnoszących się do minimalnej wartości przekazanych
środków. W Hiszpanii przepisy wskazują kwotę wystarczającą
do założenia fundacji. Jest nią 30 tys. euro. Jednakże
organ nadzoru może uznać, że jest to kwota niewystarczająca
z uwagi na statutowe cele fundacji. W Holandii fundacja może
zostać utworzona w każdym celu prawnie dozwolonym, nie ma
wymogu dotyczącego minimalnego kapitału, fundacje są rejestrowane
w Izbie Gospodarczej bez żadnych szczególnych formalności.
3.4. Rejestracja
Na podstawie art. 7 ustawy, fundacja podlega obowiązkowi
wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego i z tą chwilą
uzyskuje osobowość prawną. O wpisaniu fundacji do Krajowego
Rejestru Sądowego sąd zawiadamia ministra właściwego ze
względu na zakres jego działania oraz cele fundacji, zwanego
dalej „właściwym ministrem”, oraz właściwego ze względu na
siedzibę fundacji starostę, przesyłając jednocześnie statut (ma
to umożliwić sprawowanie nadzoru przez ministra i starostę).
Zasadniczo procedura rejestracji jest analogiczna do rejestracji
stowarzyszenia, z tą różnicą, że w toku postępowania na temat
wniosku o rejestrację nie wypowiada się organ nadzoru.