Pobierz publikację w formacie *.pdf - Inicjatywy

Wybrane
praktyczne
aspekty
zawierania
umów
Renata Szczepanowska
CO OZNACZA ZASADA SWOBODY UMÓW
I JAKIE SĄ JEJ OGRANICZENIA
Podstawą prawną zasady swobody umów jest art.
353 Kodeksu cywilnego (k.c.). Zgodnie z tym przepisem, strony
zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według
swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały
się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom
współżycia społecznego.
Oznacza to, że strony zawierające umowę mają swobodę
w zakresie jej zawarcia lub niezawarcia, swobodę w wyborze
kontrahenta, a ponadto swobodnie kształtują zarówno formę
i treść umowy, jak również strony umowy mogą w drodze zgodnego
porozumienia zawartą umowę zmienić lub rozwiązać.
Należy jednak pamiętać, że istnieją ograniczenia swobody
umów, które mogą wynikać z:
– właściwości stosunku,
– ustawy,
– zasad współżycia społecznego.
Kilka słów wyjaśnienia. Ustawodawca nie sprecyzował,
co oznacza właściwość stosunku. Podsumowując jednak
doktrynę oraz orzecznictwo, przez pojęcie to należy rozumieć
naturę i specyfikę stosunku prawnego. Przykładowo, natura
umowy zakłada uwzględnianie zgodnej woli obu stron. Naruszeniem
tej zasady jest wpisanie do umowy, że tylko jedna strona
jest uprawniona do zmiany jej treści. W sposób oczywisty
takie rozwiązanie pozostaje w sprzeczności z naturą stosunku
umownego (z uzasadnienia uchwały składu siedmiu sędziów
Sądu Najwyższego z 22 maja 1991 roku, III CZP 15/91, OSNCP
1992 r. z. 1 poz. 1.) 1 .
Treść i cel umowy nie może również naruszać przepisów
obowiązujących ustaw. Zapis ten dotyczy zarówno przepisów
kodeksu cywilnego, jak i ustaw szczególnych. Przykładowo,
zgodnie z art. 158 k.c., umowa przeniesienia własności nieruchomości
może być zawarta tylko w formie aktu notarialnego.
W tej sytuacji strony nie mają możliwości swobodnego wyboru
formy umowy, na przykład nie mogą jej zawrzeć w zwykłej formie
pisemnej, ponieważ tak zawarta umowa byłaby nieważna.
Swoboda umów jest także ograniczona zasadami
współżycia społecznego, czyli musi być zgodna z dobrymi obyczajami
oraz uznanymi w społeczeństwie zasadami moralnymi
i przyjętą w obrocie uczciwością 2 .
JAK KSZTAŁTOWAĆ TREŚĆ UMÓW
Kształtując treść umowy, strony mogą zdecydować
się na przyjęcie jednego z trzech rodzajów umów:
– umowy nazwanej, to znaczy takiej, która została
uregulowana przepisami prawa, głównie przepisami kodeksu
cywilnego (przykładami tego rodzaju umów są: umowa sprzedaży,
umowa zlecenia, umowa o dzieło, umowa przewozu czy
umowa najmu),
– umowy nienazwanej, czyli takiej, którą ukształtują
całkowicie zgodnie z własnym uznaniem, oczywiście z uwzględnieniem
ograniczeń wynikających ze swobody umów,
– umowy mieszanej, co oznacza umowę nazwaną
z elementami swobodnie kształtowanymi przez strony dostosowanymi
do ich potrzeb.
To rozróżnienie, na pierwszy rzut oka czysto teoretyczne,
wpływa na praktyczne aspekty tworzenie umów w kontekście
konieczności odwołania się do przepisów względnie
i bezwzględnie obowiązujących.
CO POWINNA ZAWIERAĆ UMOWA
W niemal każdej umowie możemy wyróżnić następujące
części:
1. Nazwa umowy.
2. Data i miejsce zawarcia.
3. Oznaczenie stron i sposobu ich reprezentacji.
4. Preambuła.
5. Określenie przedmiotu umowy.
6. Określenie praw i obowiązków stron.
7. Skutki niewykonania zobowiązań, ze szczególnym
uwzględnieniem odsetek i kar umownych.
8. Czas trwania umowy.
9. Rozwiązanie umowy.
10. Postanowienia końcowe.