Pobierz publikację w formacie *.pdf - Inicjatywy

Istnieją jednak dwa ograniczenia:
1. Łączna kwota środków finansowych przekazanych
przez organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego
tej samej organizacji pozarządowej lub temu samemu podmiotowi
zrównanemu, w trybie małych grantów, w danym roku kalendarzowym,
nie może przekroczyć kwoty 20 tys. zł. Oznacza
to, że organizacja może pozyskiwać z danego urzędu środki zarówno
w trybie konkursowym, jak i w trybie małych grantów.
2. Wysokość środków finansowych przyznanych przez
organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego nie
może przekroczyć 20% dotacji planowanych w roku budżetowym
na realizację zadań publicznych przez organizacje pozarządowe
oraz podmioty zrównane.
Kluczową zmianą w funkcjonowaniu wzajemnych relacji
między administracją publiczną a organizacjami pozarządowymi
wprowadzoną przez ustawę nowelizującą jest umożliwienie
finansowania inwestycji. W ustawie z 27 sierpnia
2009 roku o finansach publicznych 4 w art. 221 ust. 1 otrzymuje
brzmienie:
„1. Podmioty niezaliczane do sektora finansów publicznych
i niedziałające w celu osiągnięcia zysku mogą otrzymywać
z budżetu jednostki samorządu terytorialnego dotacje celowe
na cele publiczne, związane z realizacją zadań tej jednostki,
a także na dofinansowanie inwestycji związanych z realizacją
tych zadań”. Oznacza to możliwość dofinansowania na przykład
niezbędnego dostosowania lokalu do potrzeb funkcjonowania
świetlicy socjoterapeutycznej, jako elementu całości zadania
pt. Funkcjonowanie świetlicy socjoterapeutycznej. To istotna
zmiana w stosunku do dotychczasowego porządku prawnego,
który zakazywał finansowania wydatków inwestycyjnych.
Inicjatywa lokalna
Inicjatywa lokalna to nowa forma współpracy jednostek samorządu
terytorialnego z ich mieszkańcami, w celu wspólnego
realizowania zadania publicznego na rzecz społeczności lokalnej.
W ramach inicjatywy lokalnej mieszkańcy jednostki samorządu
terytorialnego – bezpośrednio bądź za pośrednictwem
organizacji pozarządowych lub podmiotów zrównanych – mogą
złożyć wniosek o realizację zadania publicznego do jednostki
samorządu terytorialnego, na terenie której mają miejsce zamieszkania
lub siedzibę, w zakresie działalności wspomagającej
rozwój wspólnot i społeczności lokalnych, obejmującej
w szczególności budowę, rozbudowę lub remont dróg, kanalizacji,
sieci wodociągowej, budynków oraz obiektów architektury
stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego.
Pozostałe obszary inicjatywy lokalnej:
– działalność charytatywna,
– podtrzymywanie i upowszechnianie tradycji narodowej,
– pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości
narodowej, obywatelskiej i kulturowej,
– działalność na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych
oraz języka regionalnego, kultury, sztuki, ochrony dóbr
kultury i dziedzictwa narodowego,
– promocja i organizacja wolontariatu,
– edukacja, oświata i wychowanie,
– działalność w sferze kultury fizycznej i turystyki,
ochrony przyrody, w tym zieleni w miastach i wsiach, porządku
i bezpieczeństwa publicznego.
W ramach inicjatywy lokalnej mieszkańcy przychodzą
nie tylko z pomysłem na realizację konkretnego przedsięwzięcia,
ale deklarują współudział w jego realizacji. Współudział
może polegać na świadczeniu pracy społecznej, świadczeniach
pieniężnych lub rzeczowych. Świadczeniem pieniężnym są
wpłaty na rachunek gminy, które będą przeznaczone na realizację
danego przedsięwzięcia. Świadczeniem rzeczowym może
być na przykład dokumentacja budowlana wykonana na zlecenie
mieszkańców, która posłuży gminie do zrealizowania inwestycji,
nagrody w konkursie podczas festynu, ławki do parku,
zakupione przez inicjatorów 5 .
Rada gminy/powiatu określa tryb i szczegółowe kryteria
oceny wniosków o realizację zadania publicznego w ramach
inicjatywy lokalnej. Szczegółowe kryteria oceny powinny
uwzględniać przede wszystkim wkład pracy społecznej w realizację
inicjatywy lokalnej. Zatem każdy z samorządów, poza kryteriami
oceny, określi także wzór wniosku i umowy dotyczącej
inicjatywy lokalnej.
Organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego,
dokonując oceny wniosku, bierze pod uwagę szczegółowe
kryteria oceny wniosku (określone w uchwale) oraz jego
celowość z punktu widzenia potrzeb społeczności lokalnej.
Po uwzględnieniu wniosku samorząd zawiera na czas określony
umowę o wykonanie inicjatywy lokalnej z wnioskodawcą Zobowiązanie
wnioskodawcy może polegać na świadczeniu pracy
społecznej, świadczeniach pieniężnych lub rzeczowych.
Wnioskodawca może na podstawie umowy użyczenia
otrzymać od jednostki samorządu terytorialnego na czas trwania
umowy rzeczy konieczne do wykonania inicjatywy lokalnej.
Samorząd wspólnie z wnioskodawcą opracowuje dokumenty
niezbędne do przeprowadzenia inicjatywy lokalnej, w tym harmonogram
i kosztorys.
W zakresie nieuregulowanym w ustawie, do umowy
o wykonanie inicjatywy lokalnej stosuje się przepisy kodeksu
cywilnego.
Formy współpracy
Ustawa powtarza wynikający z zadań własnych obowiązek
współpracy z organizacjami pozarządowymi. Organy
administracji publicznej prowadzą działalność w sferze zadań
publicznych, o której mowa w art. 4 (sfera działalności pożytku
publicznego) we współpracy z organizacjami pozarządowymi
oraz podmiotami zrównanymi prowadzącymi – odpowiednio
do terytorialnego zakresu działania organów administracji
publicznej – działalność pożytku publicznego w zakresie odpowiadającym
zadaniom tych organów.
Ustawa wymienia pewne przykładowe formy współpracy:
– zlecanie organizacjom pozarządowym oraz podmiotom
zrównanym realizacji zadań publicznych na zasadach
określonych w ustawie,
– wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach
działalności,
– konsultowanie z organizacjami pozarządowymi oraz
podmiotami zrównanymi projektów aktów normatywnych
w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji,
– konsultowanie projektów aktów normatywnych dotyczących
sfery zadań publicznych z radami działalności pożytku
publicznego, w przypadku ich utworzenia przez właściwe jednostki
samorządu terytorialnego,
– tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym
i inicjatywnym, złożonych z przedstawicieli organizacji
pozarządowych, podmiotów zrównanych oraz przedstawicieli
właściwych organów administracji publicznej,
– zawieranie umów o wykonanie inicjatywy lokalnej na
zasadach określonych w ustawie,
– zawieranie umów partnerstwa przy realizacji projektów
finansowanych ze środków strukturalnych.
Samorząd może po konsultacjach z organizacjami
pozarządowymi i podmiotami zrównanymi tworzyć i prowadzić
centra wspierania organizacji pozarządowych (jako swoją jednostkę
organizacyjną). Placówki te mogą być także prowadzone
(na zlecenie samorządu) przez organizacje pozarządowe lub
podmioty zrównane.
Jednostki samorządu terytorialnego mogą udzielać
pożyczek, gwarancji, poręczeń organizacjom pozarządowym
oraz podmiotom zrównanym na realizację zadań w sferze pożytku
publicznego, na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Wpisanie w ustawę o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie m.in. możliwości udzielania pożyczek czy
poręczeń daje podstawę prawną do nowej formuły finansowej
współpracy z organizacjami pozarządowymi. Na mechanizmy
udzielania pożyczek zdecydowało się kilka samorządów (m.in.
Jastrzębie Zdrój, Cieszyn, Lyski).
Poniżej przykładowa relacja, opisująca warunki i sposób
udzielania pożyczek w Jastrzębiu Zdroju.
W roku 2007, w trakcie prac nad „Rocznym programem
współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami
uprawnionymi na 2008 rok”, zawarto zapis umożliwiający
udzielanie pożyczek na realizację zadań w przypadku prefinansowania
projektów. Treść tego zapisu, podobnie jak program
współpracy, uzgodniono z zespołem konsultacyjnym ds. współpracy
z organizacjami pozarządowymi. Jest to ciało o charakterze
konsultacyjnym i opiniodawczo-doradczym, powołanym