materiaÅy dydaktyczne - Towarzystwo na rzecz Ziemi

More documents

Recommendations

Info

ARTUR ADAMSKI POLSKIE TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ PRZYRODY „PRO NATURA” SIEDLISKA PRZYRODNICZE O ZNACZENIU EUROPEJSKIM ZWIĄZANE Z DOLINAMI RZEK W POLSCE 1. Wstęp Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej zaowocowało szeregiem zmian w dotychczasowym krajowym syste− mie prawnej ochrony przyrody. Jedną z istotnych modyfikacji było wprowadzenie do polskiego prawa pojęcia ochrony siedlisk przyrodniczych, obok znanej wcześniej ochrony gatunków oraz ochrony obszarów i obiektów przyrodniczych. Zgodnie z definicją podaną w art. 5 pkt. 17 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyro− dy, siedlisko przyrodnicze to obszar lądowy lub wodny, naturalny, półnaturalny lub antropoge− niczny, wyodrębniony w oparciu o cechy geograficzne, abiotyczne i biotyczne. W praktyce pojęcie siedliska przyrodniczego jest na ogół bliskie pojęciu zespołu lub grupy zespołów roślinnych w sensie fitosocjolo− gicznym, choć w wielu przypadkach istnieją znaczące różnice. 2. Ochrona siedlisk przyrodniczych w polskim systemie ochrony przyrody Konieczność ochrony siedlisk przyrodniczych wynika z zapisów Dyrektywy Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, tzw. Dyrektywy Siedliskowej (DS). Zgodnie z artykułem 2 ww. Dyrektywy, państwa członkowskie Wspólnoty Europejskiej podejmą działania dla ochrony niektórych typów sie− dlisk przyrodniczych, dążąc do zachowania ich w stanie sprzyjającym ochronie. Według definicji podanej w art. 1 pkt. e DS (a także w art. 5 pkt. 25 ustawy o ochronie przyrody), stan sprzyjający ochronie siedliska przyrod− niczego 1 oznacza stan, w którym: (i) naturalny zasięg siedliska przyrodniczego i obszary zajęte przez to siedli− sko w obrębie jego zasięgu nie zmieniają się lub zwiększają się; (ii) struktura i funkcje, które są konieczne dla długotrwałego utrzymania się siedliska, istnieją i prawdopodobnie będą istniały oraz (iii) typowe dla tego siedli− ska gatunki znajdują się we właściwym stanie ochrony. Lista siedlisk przyrodniczych podlegających przepisom DS podana została w załączniku I tej dyrektywy. Obejmuje ona obecnie ponad 200 typów siedlisk, określanych mianem siedlisk przyrodniczych będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty 2 . Zgodnie z art. 1 pkt. c DS, na liście tej znajdują się siedliska, które: (i) są zagrożone zanikiem w swym naturalnym zasięgu lub (ii) mają niewielki zasięg naturalny lub (iii) stanowią wybitne przykłady typowych cech któregoś z europejskich regionów biogeograficznych. W Polsce występuje 76 typów siedlisk z załącznika I DS, wyszczególnionych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagają− cych ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000. Szczególne znaczenie spośród nich ma grupa tzw. siedlisk priorytetowych 3 , oznaczonych gwiazdką (*) na liście w załączniku I DS. Zgodnie z art. 1 pkt. d DS, są to siedliska zagrożone wyginięciem, w odniesieniu do ochrony których Wspólnota Europejska ponosi szczególną odpowiedzialność, z powodu wielkości ich naturalnego zasięgu mieszczącego się w granicach terytorium państw członkowskich UE. Szczegółowe przepisy dotyczące ochrony siedlisk przyrodniczych w ramach sieci obszarów Natura 2000 zostały włączone do polskiego prawa wraz ze znowelizowaną ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Ustawa ta wprowadziła pojęcie obszarów Natura 2000, których część (tzw. specjalne obszary ochrony lub obszary siedliskowe) służy m.in. ochronie siedlisk przyrodniczych wymienionych w załączniku I DS oraz w cytowanym wyżej rozporządzeniu Ministra Środowiska. Ustawa wprowadza m.in. zakaz podejmo− wania działań mogących w znaczący sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk ga− tunków roślin i zwierząt, a także w znaczący sposób wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000 (art. 33 ust. 1). Jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzęd− nego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku roz− wiązań alternatywnych, właściwy miejscowo wojewoda może zezwolić na realizację planu lub przedsię− 1 w polskiej Ustawie o ochronie przyrody stan ten określa się jako „właściwy stan ochrony”. Według Chylareckiego i in. (2005, s.12), bardziej poprawnym byłoby nazywanie tego stanu po polsku „korzystnym statusem ochronnym” 2 niekiedy spotyka się także określenia „siedliska o znaczeniu dla Wspólnoty” lub „siedliska o znaczeniu europejskim” 3 nazywanych także „siedliskami o znaczeniu pierwszorzędnym” 12
wzięcia, które może mieć negatywny wpływ na siedliska przyrodnicze oraz gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, zapewniając wykonanie kompensacji przyrodniczej, niezbędnej dla zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000 (art. 34, ust. 1). Jeżeli na obszarze Natura 2000 występuje siedlisko lub gatunek o znaczeniu priorytetowym, zezwolenie o którym mowa w art. 34, ust. 1, może zostać udzielone wyłącznie w celu: (a) ochrony zdrowia i życia ludzi; (b) zapewnienia bezpieczeństwa publicznego; c) uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowi− ska przyrodniczego; d) wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po uzyska− niu opinii Komisji Europejskiej (art. 34, ust. 2). Kolejny krok dla zapewnienia realnej ochrony siedlisk przyrodniczych stanowią zapisy uchwalonej niedawno ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. z 2007 r. Nr 75, poz. 493). Ustawa ta – będąca implementacją dyrektywy 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu – wprowadza obowiązek podejmowania działań zapobiegawczych, ogra− niczających lub naprawczych, jeżeli działalność podmiotu korzystającego ze środowiska zagraża lub powoduje wystąpienie szkody w środowisku (art. 10). Za szkodę w środowisku uważa się przy tym m.in. negatywną zmianę w gatunkach chronionych lub chronionych siedliskach przyrodniczych (art. 7 pkt. 11a). 3. Siedliska przyrodnicze o znaczeniu europejskim w dolinach rzek w Polsce Spośród 76 typów siedlisk przyrodniczych wymienionych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000, jedna piąta (co najmniej 15 typów) związana jest mniej lub bar− dziej ściśle z dolinami rzek. Poniżej przedstawiono wykaz i krótką charakterystykę tych siedlisk, m.in. w oparciu o treść poradnika pt. „Interpretational Manual of European Union Habitats – EUR25, version of April 2003” (Komisja Europejska 2003). Poradnik ten został przygotowany przez zespół międzynarodowych ekspertów jako źródło powszechnie uzna− nych definicji poszczególnych typów siedlisk o znaczeniu europejskim, służąc za pomoc w przypadku wątpliwo− ści interpretacyjnych. Bardziej szczegółową charakterystykę wszystkich siedlisk o znaczeniu europejskim wystę− pujących w Polsce można znaleźć w serii wydanych w 2004 roku „Poradników ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000”, dostępnych w internecie pod adresem: http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/poradnik.php. Czterocyfrowe kody przed nazwami siedlisk odnoszą się do kodów podanych w ww. poradnikach i używa− nych m.in. w Standardowych Formularzach Danych (SDF) obszarów Natura 2000. Gwiazdką (*) oznaczono sie− dliska priorytetowe. 3.1. Siedliska przyrodnicze o znaczeniu europejskim w korytach rzek 3.1.1. Siedliska w korytach rzek górskich 3220Pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków Mniej lub bardziej zwarte zbiorowiska roślinne z przewagą pionierskich gatunków roślin zielnych (m.in. trzcinnik szuwarowy i kostrzewa czerwona), zasiedlające żwirowe koryta potoków górskich i podgórskich, charakteryzujących się występowaniem letnich wezbrań wód (pochodzących z wyso− kich gór). Charakterystyczne gatunki Brodawnik zwyczajny, kostrzewa czerwona, lepnica rozdęta, lnica zwyczajna, lniczka mała, podbiał pospolity, poziewnik polny, poziewnik wąskolistny, rezeda żółta, skrzyp pstry, szczaw tarczolistny, trzcinnik szuwarowy, wiechlina granitowa, wierzba siwa, wierzbówka nadrzeczna, września pobrzeż− na. Kluczowe czynniki sprzyjające rozwojowi siedliska – naturalna dynamika cieku, tj. cykliczne wezbrania poziomu wód i nanoszenie materiału skalnego, umożliwiająca niszczenie wykształconych już zbiorowisk, odnawianie podłoża i ponowne jego zasiedlanie. 3230Zarośla wrześniowo−wierzbowe na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków Pionierskie zbiorowiska niskich zarośli z dominacją wrześni pobrzeżnej, wypierających zespoły roślinności zielnej (m.in. siedlisko 3220), rozwijające się na kamieńcach i żwirowiskach górskich wód płynących (z charakterystycznymi wyżówkami letnimi), w miejscach bogatych w osady drob− noziarniste. 13
Page 1 and 2: Jak skutecznie chronić przyrodę d
Page 3: I. Przyroda dolin rzecznych a przed
Page 6 and 7: Efektem działania prądu wody są
Page 8 and 9: Wylewy wód rzecznych wpływają na
Page 10 and 11: Specyficzna i zwykle bardzo bogata
Page 14 and 15: Charakterystyczne gatunki Trzcinnik
Page 16 and 17: gospodarki łąkowej (zwykle oparte
Page 18 and 19: ań. Lasy te rozwijają się na wsp
Page 20 and 21: Literatura: 1. Chylarecki P., Engel
Page 22 and 23: - monitorowania stanu ochrony siedl
Page 24 and 25: - 30−31 maja 2005 r.: podczas Alp
Page 26 and 27: ROBERT WAWRĘTY TOWARZYSTWO NA RZEC
Page 28 and 29: Konsekwencje osuszania, niwelowania
Page 30 and 31: Budowa stopni czy zapór wodnych ni
Page 32 and 33: JAN BŁACHUTA INSTYTUT METEOROLOGII
Page 34 and 35: Najważniejsze wnioski z tych krót
Page 36 and 37: 1977). Spośród ryb przechodzącyc
Page 38 and 39: JANUSZ ŻELAZIŃSKI ROBERT WAWRĘTY
Page 40 and 41: Występuje sprzeczność pomiędzy
Page 42 and 43: nego - niezbędne inwestycje są bo
Page 44 and 45: • Strategia ekologiczna polegają
Page 46 and 47: „Próbę rozwiązania problemów
Page 48 and 49: 2.3.2. Koszty społeczno−ekonomic
Page 50 and 51: kilkudziesięciu latach obserwuje s
Page 52 and 53: • Ważnym celem środowiskowym w
Page 54 and 55: tyle małe, iż można prowadzić j
Page 56 and 57: zbiorników „mokrych” w najmnie
Page 58 and 59: Aktualnie, dwoma współdziałając
Page 61: II. Wybrane narzędzia służące o
Page 64 and 65:
• organy władzy publicznej, •
Page 66 and 67:
Organ administracji jest obowiązan
Page 68 and 69:
ust. 4): decyzji o pozwoleniu na bu
Page 70 and 71:
- upraszczania struktury koryta i b
Page 72 and 73:
- Czy podano informację o występo
Page 74 and 75:
gałęzie i rośliny zwisające z b
Page 76 and 77:
W porównaniu z raportem ooś dotyc
Page 78 and 79:
- Czy wprowadzono zakaz niszczenia
Page 80 and 81:
- wprowadzaniu zanieczyszczeń chem
Page 82 and 83:
3.3.3) Czy zaproponowano środki ko
Page 84 and 85:
• Tamy i inne instalacje zaprojek
Page 86 and 87:
III. Ocena rozwiązań alternatywny
Page 88 and 89:
nia dostępu do zdrowej wody wszyst
Page 90 and 91:
styki jakościowe tych zasobów i p
Page 92 and 93:
JANUSZ ŻELAZIŃSKI ROBERT WAWRĘTY
Page 94 and 95:
W ustawie Prawo wodne wymieniono me
Page 96:
Zwraca uwagę, że działania techn
show all

materiaÅy dydaktyczne - Towarzystwo na rzecz Ziemi

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

materiaÅy dydaktyczne - Towarzystwo na rzecz Ziemi