materiały dydaktyczne - Towarzystwo na rzecz Ziemi

ARTUR ADAMSKI
POLSKIE TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ PRZYRODY „PRO NATURA”
EUROPEJSKA SIEĆ EKOLOGICZNA NATURA 2000 W POLSCE
Europejska sieć ekologiczna Natura 2000 to spójny system obszarów chronionych wyznaczonych na obszarze
Unii Europejskiej. Podstawę do jej utworzenia stanowią dwie dyrektywy:
• Dyrektywa Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków, tzw. Dyrektywa Ptasia (DP);
• Dyrektywa Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, tzw. Dyrek−
tywa Siedliskowa (DS) lub Dyrektywa Habitatowa.
W myśl obu dyrektyw, każdy kraj członkowski UE ma obowiązek zapewnić zachowanie dla przyszłych poko−
leń siedlisk i gatunków uznanych za ważne dla Wspólnoty (wymienionych w załącznikach obu dyrektyw), po−
przez wyznaczenie i objęcie ochroną obszarów, na których siedliska i gatunki te występują (Świerkosz 2003).
Szczególne znaczenie przykłada się przy tym do grupy gatunków i siedlisk określanych jako priorytetowe,
tzn. takich, za których ochronę UE ponosi szczególną odpowiedzialność 1 .
W skład sieci Natura 2000 wchodzą:
• Obszary specjalnej ochrony – OSO (Special Protection Areas – SPAs), wyznaczane na podstawie Dyrektywy
Ptasiej, w celu ochrony gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I tej Dyrektywy oraz regularnie wystę−
pujących gatunków ptaków wędrownych, nie wymienionych w Załączniku I;
• Specjalne obszary ochrony – SOO (Special Areas of Conservation – SACs), wyznaczane na podstawie Dyrek−
tywy Siedliskowej, w celu ochrony siedlisk przyrodniczych wymienionych w Załączniku I oraz gatunków
roślin i zwierząt (z wyjątkiem ptaków) wymienionych w Załączniku II tej Dyrektywy.
Obszary OSO i SOO są od siebie niezależne – ich granice mogą się w znacznym stopniu pokrywać, a nawet
być identyczne (Świerkosz 2003). Ponadto mogą one obejmować część lub całość obszarów i obiektów objętych
innymi przewidzianymi przez prawo krajowe formami ochrony (w Polsce są to: parki narodowe, rezerwaty przy−
rody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne i ze−
społy przyrodniczo−krajobrazowe).
Kryteria wyboru obszarów sieci Natura 2000 określa załącznik III Dyrektywy Siedliskowej. Dyrektywa ta,
uwzględniając zapisy Dyrektywy Ptasiej, zobowiązuje państwa członkowskie UE do następujących działań
w odniesieniu do sieci Natura 2000 (za Makomaska−Juchiewicz i Tworek 2003):
– wskazania, w oparciu o przyjęte kryteria, obszarów specjalnej ochrony (OSO);
– wyznaczenia, zgodnie z kryteriami wymienionymi w Załączniku III DS., tzw. obszarów o znaczeniu dla Wspól−
noty – OZW (Sites of Community Importance – SCIs) 2 , a następnie objęcia ich ochroną jako specjalne obszary
ochrony (SOO) (art. 4 ust. 1 DS);
– określenia – dla desygnowanych obszarów OSO i SOO – koniecznych działań ochronnych, obejmujących
(w razie potrzeby) odpowiednie plany ochrony, uwzględniające uwarunkowania społeczne i gospodarcze wy−
stępujące na danym obszarze oraz w jego otoczeniu (art. 6, ust. 1);
– podejmowania odpowiednich działań w celu uniknięcia pogorszenia stanu siedlisk z Załącznika I i siedlisk
gatunków z Załącznika II DS na terenie specjalnych obszarów ochrony (SOO), a także płoszenia gatunków
z Załącznika II, dla których dany obszar powołano. To samo dotyczy gatunków ptaków i ich siedlisk na obsza−
rach specjalnej ochrony (OSO);
– oceniania skutków oddziaływania wszelkich planów lub przedsięwzięć, które mogą w istotny sposób zagrozić
walorom przyrodniczym elementów sieci Natura 2000 (art. 6 ust. 3 i 4);
1 Chodzi tu o gatunki i siedliska zagrożone zanikiem, które występują wyłącznie lub głównie na terenie UE
2 Są to tereny, które w danym regionie znacząco przyczyniają się do zachowania lub odtworzenia stanu sprzyjającego ochro−
nie siedlisk lub gatunków wymienionych w Załączniku I i II, a także mogą znacząco przyczynić się do spójności sieci Natura
2000 lub do zachowania różnorodności biologicznej w obrębie danego regionu (art. 1 pkt. k Dyrektywy Siedliskowej)
21