magazyn,81,e2b3d314eab3cc5825268d4ec18ae574,pdf

Temat numeru: Książka branżowa
Temat numeru: Książka branżowa
ciech Marzec trafił na dobry moment w kinematografii.
Był rok 2005, powstał Polski Instytut
Sztuki Filmowej, otworzyły się i rozwinęły
kanały informacji środowiskowej. To właśnie
na ten czas przypada gwałtowny rozwój
szkoleń i studiów z zakresu scenariopisarstwa,
a także konsolidacja środowiska scenarzystów.
Nawet to jednak nie tłumaczy, dlaczego
do dzisiaj w ośmiu nakładach sprzedano 30
tys. egzemplarzy książki. Nie ma tylu scenarzystów,
ba, nie ma nawet tylu filmowców.
„Często widzę moją książkę u kogoś na półce.
I słyszę: kupiłem twoją książkę, bo może kiedyś
będę chciał zostać scenarzystą. Chcę ją
mieć na wszelki wypadek” – mówi Wojciech
Marzec. I dodaje: „Doświadczenie to wyklarowało
u mnie myśl, że nie ma na rynku książek,
które mają uczyć filmu. Postanowiłem więc
wynajdować na międzynarodowym rynku pozycje
z głównych nurtów wiedzy, jak reżyseria,
montaż, dźwięk, produkcja. Pierwszą książkę
wybrałem intuicyjnie, ale kolejne wybory były
już składową kilku czynników. Rozmawiałem
z polskimi filmowcami, którzy znali i czytali literaturę
obcojęzyczną, penetrowałem rynek
amerykański. Wydawcy amerykańscy weryfikowali
te wybory, wskazując często pozycje
sprawdzone, o określonej renomie i dobrych
wynikach sprzedaży”.
W ten sposób doszło do wydania „Gramatyki
języka filmowego” Daniela Arijona. To klasyczna
książka filmowa, niezwykle popularna
na świecie i – co ciekawe – znana także w Polsce.
Wiele lat temu w broszurowej formie wydała
ją łódzka Szkoła Filmowa. Książka rozeszła
się natychmiast.
„Format scenariusza filmowego” Martina
Schabenbecka, scenarzysty polskiego pochodzenia
mieszkającego w Niemczech, powstał
na zamówienie Wydawnictwa. Projekt budził
sprzeczne uczucia. Dojrzali scenarzyści raczej
odrzucali ideę formatu scenariusza, ale młodsi
autorzy byli znacznie bardziej otwarci –
uważali, że ta wiedza jest konieczna. Podobnie
jak ci, którzy pracowali na rynku amerykań-
skim. Dzisiaj coraz częściej zasady formatowania
są mile widziane. Książkę czytają ci, którzy
piszą scenariusze, np. na konkursy czy według
innych ściśle określonych reguł, albo ci, którzy
scenariusze czytają i oceniają.
„Film dokumentalny” Sheili Curran Bernard
to w istocie podręcznik reżyserii dokumentu.
Zanim polscy autorzy zaczęli dla Wydawnictwa
sami pisać książki, współpracowali
z nim jako tłumacze. Jak zauważa wydawca,
istotna była ich wiedza merytoryczna, specjalistyczna.
Dlatego na przykład autorem przekładu
„Filmu dokumentalnego” jest Michał
Bukojemski.
Zespoły wiecznie żywe
„Zależało mi, żeby każda z naszych książek
była rodzajem wzorca w danej dziedzinie:
montażu, reżyserii, produkcji filmowej. Okazało
się, że na te wzorce jest zapotrzebowanie” –
mówi Wojciech Marzec. „Od początku także
przyświecała nam intencja, żeby zdobyć polskich
autorów, zachęcić ich do tego szczególnego
rodzaju literatury. Wcześniej jednak trzeba
było wyrobić sobie markę i wśród autorów,
i wśród czytelników”.
„Sztuka produkcji filmowej” jest bowiem
książką ciekawą, ale jednak zorientowaną na
rynek amerykański. Jej odbiorca niekoniecznie
musi pracować w branży, ukazuje ona bowiem
produkcję filmową jako zintegrowany system
czy – wedle tytułu – rodzaj sztuki. Część szczegółowych
rozwiązań praktycznych i opisanych
w niej realiów, rozmija się z polską rzeczywistością.
„Nie wszystkie teorie amerykańskie
da się przełożyć na rynek polski, teraz czas na
teorie polskie. Książka polskiego autora wydaje
się czytelnikowi bardziej dostępna i zrozumiała.
Osadzona jest w polskich realiach, jest
łatwiejsza do konfrontacji myślowej i tańsza.
Łatwiej ją kupić, szybciej ją się zrozumie i jest
bliższa sercu” – wyjaśnia wydawca. Krokiem
dalej jest już własna, krajowa „Organizacja
produkcji filmu fabularnego w Polsce” Michała
J. Zabłockiego, o której pisaliśmy ostatnio kilkakrotnie.
Nakładem Wydawnictwa ukazała się także
„Reżyseria filmu reklamowego” Katarzyny
i Nono Dragoviców. A w listopadzie 2013 roku –
szeroko prezentowana na łamach „Magazynu...”
– „Scenografia” Allana Starskiego. „Dzisiaj
przychodzi do mnie wielu autorów, głównie
z pomysłami, rzadziej – z książkami. Cieszą
mnie propozycje bardziej wyspecjalizowane.
Takie jak książka o zawodzie sekretarki planu”
– mówi Wojciech Marzec. – „Są na rynku międzynarodowym
książki o kręceniu horrorów,
o produkcji i pisaniu sitcomów. Teraz, kiedy solidny
background został zapewniony, można
o nich pomyśleć. Chciałbym jednak, żeby każda
książka była niekwestionowanym wzorcem.
Proszę polskich autorów, by tak opracowali
książkę, żeby przez kilka lat zachowywała
standard wzorca, była pełna i uniwersalna”.
Szansę na status wzorca mają dwie ostatnie
książki Wydawnictwa, czyli „Scenografia”
i „Organizacja produkcji filmu fabularnego
w Polsce”. Propozycje te padły na podatny
grunt. Michał J. Zabłocki zwraca uwagę na
dramatyczny wręcz brak na rynku podręczników,
leksykonów i informatorów związanych
z techniką i technologią produkcji filmowo-telewizyjnej
oraz metodami realizacji form audiowizualnych
do tzw. nowych mediów. Coraz
więcej jest książek o pisaniu i formatowaniu
scenariuszy, natomiast nie ma wydawnictw
poświęconych zarządzaniu, ekonomii i finansowaniu
produkcji, nie mówiąc o instruktażu
dla producentów i innych zawodów z uwzględnieniem
polskich uwarunkowań. „Dominują
na rynku pozycje filmoznawcze. Niekiedy są to
przeredagowane doktoraty, felietony krytyczne
lub eseje związane z zagadnieniami przyczynkowymi,
natomiast jest brak instrukcji
obsługi sprzętu zdjęciowego, oprogramowania,
opisu nowych wynalazków i praktycznych
porad dla wchodzących do branży” – mówi autor
„Organizacji…”. – „Zachwyca mnie bogactwo
tego typu wydawnictw u Anglosasów (np.
Focal Press), ale należy pamiętać, że ich pozycje
trafiają na rynek światowy i są pisane
z myślą o rozwiniętym przemyśle medialnym.
Niektóre z nich, te o charakterze ogólnym – na
ogół ze sporym opóźnieniem – są tłumaczone
na język polski, czym konsekwentnie zajmuje
się np. Wydawnictwo Wojciech Marzec”.
Ale nie tylko – warto tu przywołać wydaną
nakładem Krajowej Izby Producentów Audiowizualnych
„Sztukę koprodukcji” Pera Neumanna
i Charlotte Appelgren, cenny podręcznik
każdego producenta, który zdecyduje się
działać na niespokojnym międzynarodowym
rynku.
Michał Zabłocki, który sam wiele lat prowadził
działalność wydawniczą, wspomina, że
hitami Montevideo były dwa podręczniki:
„ABC kosztów przedsiębiorstwa telewizyjnego”
Romana Kotapskiego i „Technologia produkcji
komputerowych efektów specjalnych
w polskiej kinematografii” Bogumiła Jochymczyka.
A także wszechobecny, siedmiokrotnie
aktualizowany informator teleadresowy „Kinematografia,
telewizja i wideo w Polsce”.
„Gdy sam zająłem się czymś innym, niestety
żadna z osób, do których się zwróciłem, nie
była zainteresowana wznowieniem tych pozycji.
A Internet nie jest, przynajmniej dla
mnie, wiarygodnym źródłem jakichkolwiek informacji
o charakterze źródłowym i naukowym,
popartym wiedzą i doświadczeniem autorów
haseł. Likwidowane są zakładki poradnikowe
na popularnych filmowych portalach,
a nawet Wikipedia wypada blado, jeśli chodzi
o filmową technikę i technologię produkcji.
Z czasopiśmiennictwa w tej dziedzinie zostały
na rynku wyłącznie dwa kwartalniki: oraz ” – mówi Zabłocki.
Nowe nazwiska i duch Zespołów
Skromne Wydawnictwo Szkoły Filmowej
w Łodzi również krok po kroku stara się wypełniać
lukę rynkową. Studenci reżyserii korzystają
z „Inscenizacji filmowej. Podręcznika reżyserii
(cz. 1)” Witolda Szymczyka i „Przewodnika
dokumentalisty” Grażyny Kędzielawskiej.
Również nakładem Wydawnictwa PWSFTviT
ukazała się głośna książka Jacka Bławuta „Bohater
w filmie dokumentalnym. Koncepcja autorska”.
Co prawda nie jest to klasyczny poradnik,
ale można włączyć go w tradycję książek
mistrzów – nauczycieli młodszego pokolenia,
a z pewnością – zaliczyć do najbardziej znanych
książek filmowych ostatnich lat. Z kolei
jedną z najciekawszych książek w dorobku
Szkoły jest ubiegłoroczny „Restart zespołów
filmowych” pod redakcją Marcina Adamczaka,
Piotra Mareckiego i Marcina Malatyńskiego,
próba zdefiniowania współczesnej tradycji
nr 31/marzec 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP
nr 31/marzec 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP
16 17