magazyn,81,e2b3d314eab3cc5825268d4ec18ae574,pdf

Pożegnania
Pożegnania
Fot. Archiwum rodzinne
Sławomir Grabowski: Wkrótce po jego
śmierci w mediach posypał się grad informacji,
że zmarł twórca lub ojciec serialu
o misiu Uszatku. Informacji o tyle słusznych,
co niepełnych. Jest rzeczą oczywistą, że
bez Janusza Galewicza nie byłoby tego, najpopularniejszego
chyba, serialu dla dzieci. On
sam miał do Uszatka stosunek ciepły, ale nie
emocjonalny i zdecydowanie rzeczowy. I pasjonował
się raczej wieloma zagadnieniami
z zakresu sztuki, głównie tej przeznaczonej
dla dzieci. Był wierny tej działalności i konsekwentny,
szanując małego odbiorcę jak dorosłego.
JANUSZ
GALEWICZ
20 stycznia br. zmarł reżyser i scenarzysta filmów
animowanych, dyrektor i kierownik artystyczny Studia Małych
Form Filmowych Se-ma-for (1968-1975), Janusz Galewicz (1928-
2014). Artystę wspominają jego współpracownicy, scenarzyści
Sławomir Grabowski i Antoni Bańkowski.
SUMA TALENTÓW:
JANUSZ GALEWICZ
Antoni Bańkowski: Urodził się w 1928 roku,
studiował pedagogikę i socjologię. Był aktorem
w teatrach lalek, a później kierownikiem
literackim teatru Pinokio w Łodzi. Wspólnie
z żoną, Marią Kossakowską, napisali około 20
sztuk lalkowych, z których trzy – „Niespodzianki
z wyspy Chrupanki”, „Czerwona sukienka”
i „Latająca wyspa” – jak udało nam się
ustalić, miały swoje premiery i wznowienia,
a ich reżyserem był Janusz Galewicz. Wspólnie
też napisali książkę „Kanapony” z ilustracjami
Bohdana Butenki, wyróżnioną na Biennale
w Poznaniu w 1981 roku. Przed przyjściem do
Studia Se-ma-for, był już więc człowiekiem
i twórcą ukształtowanym, choć nie posiadał
doświadczenia w kierowaniu instytucją i ludźmi.
Jednak szybko się tego nauczył i realizował
z powodzeniem, bo charakteryzował się
skromnością i pokorą. Nie był człowiekiem
wylewnym, a raczej skrytym i małomównym,
może dlatego umiał słuchać. Szybko też podejmował
decyzje, pod warunkiem ich dobrego
przygotowania przez podwładnych. Przekonałem
się o tym równo 40 lat temu, gdy po
krótkiej rozmowie przyjął mnie do pracy
w charakterze redaktora.
SG: Galewicz trafił do Studia trochę przez
przypadek. Syjonistyczna awantura z marca
1968 roku zmiotła poprzedniego dyrektora Se-
-ma-fora i potrzebny był nowy. Nie było wtedy
konkursów i większość decyzji podejmowano
w komitetach partii. I tam zapewne, na zasadzie
„wiecie, rozumiecie”, ktoś wymyślił, że do
Studia od lalek potrzebny jest ktoś taki, kto
zna się na lalkach. Tym bardziej, że poprzednikowi
zarzucano zaniedbywanie tego koronnego
gatunku animacji Studia na rzecz bliżej nie-
określonych eksperymentów i filmów aktorskich.
To, że Galewicz znał się na lalkach z teatru
nie odgrywało już tak wielkiej roli.
Wkrótce okazało się jednak, że nowy szef
Studia radzi sobie dobrze zarówno z filmami
animowanymi dla dzieci, jak z filmami, które
wtedy nazywano autorskimi.
AB: To Galewicz zapoczątkował złoty okres
Se-ma-fora. To za jego kadencji debiutował
Zbyszek Rybczyński, a potem cała plejada absolwentów
wydziału operatorskiego łódzkiej
Szkoły Filmowej, m.in.: Kazimierz Bendkowski,
Józef Cyrus, Ryszard Waśko, Józef Robakowski
i Janusz Połom. Nie bał się eksperymentów,
zapraszając do współpracy niekonwencjonalnych,
młodych twórców. Jak choćby
krakowskiego plastyka Andrzeja Stracha czy
architekta Jerzego Kopczyńskiego. Jednocześnie
postawił na wszechstronny rozwój
wszystkich gatunków filmów dla dzieci. To
podczas jego kadencji wykrystalizował się nowy
i oryginalny programowy profil Se-ma-fora
i został zrealizowany pierwszy na tak dużą
skalę serial lalkowy Colargol, w koprodukcji
z producentem francuskim.
SG: Galewicz powiedział mi kiedyś, że dopóki
będzie dyrektorem, nie zamierza pisać scenariuszy
ani realizować filmów. I słowa dotrzymał.
Jego debiutem było Dziecko gwiazdy, zrealizowane
w 1975 roku, kiedy już zmienił dyrektorski
fotel na krzesło zastępcy do spraw
artystycznych. Ta roszada była spowodowana
konfliktem pomiędzy Studiem a urzędnikami
z Naczelnego Związku Kinematografii na
temat dalszego kształtu wytwórni, w który
zaangażowana została cała łódzka prasa.
Fot. Filmoteka Narodowa
Urzędnicy dopięli swego, chyba z korzyścią dla
Galewicza, który mógł teraz zająć się swoją
twórczością.
AB: Może porozmawiamy o filmach Galewicza
Jak pamiętam były one bardzo różnorodne.
Świetnie czuł zespołowy charakter twórczości
filmowej, więc wokół niego pojawiało
się zawsze wiele nazwisk -przy każdym filmie
inne. Wyróżniłbym dwa filmy lalkowe z uwagi
na oryginalność użytego tworzywa i klimat
poetycki: Powrót Smętka oraz Dziecko gwiazdy.
Zaprosił przy nich do współpracy uznanych
twórców i projektantów: Halinę Bielińską i Jerzego
Michalaka.
SG: „Miś Uszatek” był popularną, ale peryferyjną
bajką z czasopisma „Miś” i z kilku książeczek
autorstwa Czesława Janczarskiego.
I nic nie wskazywało, że można z tego zrobić
taki potężny serial. Tu zaowocowało całe pedagogiczne
doświadczenie Galewicza, który
czasem z jednego zdania potrafił wycisnąć
materiał na odcinek. Nie pisał zresztą scenariuszy
(z wyjątkiem kilku z końca serii), tylko
jednostronicowe opowiadanka – tyle że nasy-
DZIECKO GWIAZDY,
REŻ. JANUSZ GALEWICZ
cone precyzyjną akcją. Zrobienie z tego scenariuszy
przez reżyserów było już tylko kwestią
techniczną. Jego słynne piosenki Misia na dobranoc,
które śpiewała cała małoletnia Polska,
to jeszcze inna bajka.
AB: Nie pisał do Uszatka scenariuszy ani dialogów,
które powierzył tobie, co też świadczy
o jego wyczuciu pracy zespołowej i trafionych
wyborach współpracowników. Nie zapominajmy
także, że był świetnym adaptatorem i to
jego zasługą są seriale wg Joanny Kulmowej
Wio, Leokadio czy W krainie czarnoksiężnika
Oza wg Franka Bauma. Z pewnością też w niemałym
stopniu przyczynił się do powstania
serialu o Muminkach.
SG: Galewiczowie, oprócz niewielkiego mieszkanka
w blokach przy Wilczej w Łodzi, mieli
domek, „siedlisko pracy twórczej”, w Raduczu
koło Skierniewic. Miejscowość stała się impulsem
dla nowej pasji Janusza. Odkrył bowiem
na pobliskim cmentarzu w Babsku stary
grób, który po wnikliwych badaniach i dokumentacjach
okazał się miejscem ostatniego
spoczynku Konstancji Grabowskiej, z domu
Gładkowskiej, za młodu utalentowanej
sopranistki, muzy Fryderyka Chopina. Kilkuletnie
szperanie po archiwach doprowadziło
do powstania książki, będącej przyczynkiem
do biografii Chopina i jednocześnie obrazem
epoki z okresu powstania listopadowego.
Sprawa stała się głośna, a na koncercie z okazji
100-lecia śmierci Konstancji w kościele parafialnym
w Skierniewicach zaśpiewała sama
Stefania Woytowicz.
AB: Myślę, że na swój sposób był twórcą spełnionym
w ramach swoich różnorodnych zainteresowań,
ale jednocześnie wiernym i konsekwentnym
w rozwijaniu twórczości dla dzieci,
świadomym swych ograniczeń i zalet.
SG: Parę lat temu, chory już Galewicz, przypomniał
mi niespodziewanie o jakiejś naszej rozmowie
sprzed lat, z której miało wynikać, że
Janusz ma wiele małych talentów, ale żadnego
dużego. Trochę byłem wtedy zaskoczony
tym wyznaniem i dopiero dziś mogę je sprostować.
Jestem przekonany, że wielkim talentem
Janusza była suma. Suma jego różnych
pasji i małych talentów.
13 lutego w Łodzi zmarł Jacek Malipan (76 l.) –
operator filmowy. Był absolwentem Wydziału
Operatorskiego Szkoły Filmowej w Łodzi.
Pracował jako operator kamery na planach kilkudziesięciu
filmów i seriali, m.in. Czterech pancernych
i psa, Przygód psa Cywila, Doktor Ewy,
Kopernika, Pogranicza w ogniu i Wilczycy. W latach
1976-78 wykładał sztukę i technikę operatorską
na wydziale filmowym Akademii Sztuk
Pięknych w Bagdadzie. Był wieloletnim członkiem
Stowarzyszenia Filmowców Polskich.
* * *
13 lutego w Palmirach zmarł Jan Olszewski (79 l.)
– jeden z najwybitniejszych polskich krytyków filmowych,
członek Koła Piśmiennictwa Stowarzyszenia
Filmowców Polskich. Był absolwentem
Uniwersytetu Wrocławskiego i Szkoły Filmowej
w Łodzi. Od końca lat 50. publikował w tygodniku,
a później miesięczniku „Film”, a przez ostatnie
dwie dekady był związany z miesięcznikiem „Kino”.
Zasłynął swoim niezwykle erudycyjnym stylem
i licznymi pogłębionymi analizami dzieł filmowych.
Był mistrzem dla wielu krytyków młodego
pokolenia. Obszerne wspomnienie o Janie
Olszewskim opublikujemy w kwietniowym numerze
„Magazynu Filmowego SFP”.
* * *
14 lutego w Warszawie zmarł Edward Żebrowski
(78 l.), właśc. Edward Bernstein – reżyser,
scenarzysta filmowy i pedagog. Jako absolwent
Szkoły Filmowej w Łodzi zadebiutował telewizyjnym
filmem Szansa. W dorobku ma siedem
fabuł, m.in. Ocalenie, Szpital przemienienia i
W biały dzień. Jest również autorem dokumentów
Maraton i Skok, a także współautorem scenariuszy
Krzysztofa Zanussiego do filmów Twarzą
w twarz, Zaliczenie, Góry o zmierzchu i Za
ścianą. W filmach tego reżysera – Iluminacji,
Constansie i Rewizycie – występował też jako
aktor. Pracował również jako pedagog, wykładając
na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu
Śląskiego w Katowicach oraz na uczelniach
w Berlinie Zachodnim, Kopenhadze i Brnie.
Ostatnio był związany zawodowo ze Szkołą Wajdy.
W latach 1981-1984 był prezesem Polskiej Federacji
Dyskusyjnych Klubów Filmowych. Był wieloletnim
członkiem Stowarzyszenia Filmowców
Polskich oraz członkiem Europejskiej Akademii
Filmowej. Obszerne wspomnienie o Edwardzie
Żebrowskim opublikujemy w kwietniowym numerze
„Magazynu Filmowego SFP”.
* * *
nr 31/marzec 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP
nr 31/marzec 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP
78 79