Download - Skupština Crne Gore

MILORAD KATNIĆ:
Poštovani predsjedniĉe, poštovane dame i gospodo poslanici,
Crna Gora kao i sve drţave Evrope ulazi u petu godinu ekonomske krize koja,
naţalost, neće biti i posljednja.
Sve projekcije relevantnih institucija govore da se kriza koja je otpoĉela 2008. i
oslabila 2010.godine ponovo intenzivira. Ovog puta prvenstveno se reflektuje kroz krizu
javnih finansija zemalja euro zone. Današnja kriza je najduţa i sa najteţim posljedicama
u novijoj istoriji. Ekonomski oporavak je daleko sporiji od posljednjih 17 oporavaka
posljdnjih kriza u 20 vijeku, stopa oporavka ameriĉke ekonomije je duplo manja nego u
svim drugim sluĉajevima. Brzorastuće ekonomije koje vuku globalnu ekonomiju
usporavaju Evropa je ponovo na pragu recesije. Kriza duga Grĉke nije riješena, a
najveći rizici dolaze od velikih ekonomija poput Španije i Italije.
MeĊunarodni monetarni fond je procijenio ekonomski pad euro zone od 0,5%, a
Evropska komisija 0,3% u 2012.godini. Najsnaţnija ekonomija Evrope, Njemaĉka
ostvariće skroman rast od 0,3%, dok će italijanska ekonomija oslabiti do 2,2%. I u većini
drţava jugoistoĉne Evrope ekonomski rast je usporen, a projekcija za 2012.godinu su
pogoršane. Svjetska banka procjenjuje da će privredni rast u 2012.godini u šest zemalja
zapadnog Balkana, ukljuĉujući u Crnu Goru, biti upola sproji u odnosu na 2012.godinu.
U cjelini, ekonomska budućnost Evrope i pojedinih drţava euro zone nikada nije bila
nesigurnija i neizvjesnija. Zato će rast ekonomije naredne tri do pet godina biti kljuĉni za
fiskalnu odrţivost svih.
Ipak kriza ne smije biti izgovor niti smije biti opravdanje. Iskustva iz prethodnih pet
godina nam govori da drţave koje su odgovornom, ekonomskom politikom
implementirale mjere i prilagodile svoju fiskalnu poziciju novu krizu doĉekuju mnogo
spremnije nego zemlje koje kozmetiĉkim mjerama i nerealnim projekcijama išĉekuju kraj
krize. Crna Gora je specifiĉna drţava, što se tiĉe mjera u prevazilaţenju krize. Nemamo
mogućnost da kao naše komšije monetizujemo javnu potrošnju, odnosno da je relativno
smanjimo printanjem novca to jest inflacijom. Ne moţemo se oslanjati ni na instrumente
evropske Centralne banke koja bi kupovala naš dug. Ostaju nam teţi i nepopularniji
mehanizmi prilagoĊavanja. Vrlo restriktivnim mjerama smanjenja budţeta od
2009.godine do danas konsolidovali smo javnu potrošnju sa 10 procentnih poena bruto
domaćeg proizvoda. Jedna smo od rijetkih drţava u Evropi koja je ovo uspjela bez
urušavanja ekonomije i socijalnih prilika. Saĉuvali smo stabilnost sistema i izmirili sve
obaveze i u najteţim mjesecima o.g. Ipak, nijesmo uspjeli da deficit dovedemo na
ţeljenju mjeru i zacrtani cilj i da već naredne godine ostvarimo izbalansiran budţet. Dva
su osnovna razloga za zastupanje deficita od planiranih iznosa.
Prvi, postojani rast penzionih i socijalnih izdataka, samo deficit penzionog fonda
je veći od budţetskog deficita. Drugi razlog je neoporavak prihoda po realnim stopama
rasta ekonomije. Glavni razlog nedovoljnog oporavka je hroniĉna nelikvidnost
ekonomije, pospješena slabom bankarskom aktivnošću i manjim investicijama. Naš je
uspjeh što smo glavne poreske stope odrţali na pretkriznom nivou i to je vaţno
prepoznati i naglasiiti. Za realno sagledavanje naše fiskalne pozicije mora se pogledati i
okruţenje i Evropa.
Tokom rasprave ćemo se sigurno dotaknuti i osvrnuti dodatno na oba ova
razloga, ali ovdje ţelim da istaknem jedan poseban aspekt. Iako ĉitava javnost
prepoznaje neracionalna trošenja koja su vidljiva i sigurno ugroţavaju Vladine mjere
8