Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej nr 10-11/2007

20 października 1944 r. majora WP i generała brygady NSZ Zygmunta Broniewskiego „Boguckiego”
na głównodowodzącego NSZ-ZJ. 11 sierpnia 1944 r. wydał on rozkaz utworzenia
większej jednostki NSZ, na której dowódcę wyznaczył mjr. Antoniego Szackiego „Bohuna-
Dąbrowskiego”. Brygada liczyła na początku 850 żołnierzy, pod koniec 1944 r. − 1200. Od
samego początku Brygadę Świętokrzyską atakowali partyzanci Armii Ludowej, równocześnie
kontynuowała ona walkę z jednostkami niemieckimi. Ponieważ Armia Czerwona przesuwała
się w coraz szybszym tempie na zachód, a brygada – walcząc na dwa fronty – po kilku
poważnych potyczkach z Niemcami była zagrożona całkowitym rozbiciem, dowództwo podjęło
decyzję o pertraktacjach z Wehrmachtem w celu osiągnięcia rozejmu i przerzucenia jednostki
za linię frontu niemieckiego. Drugim celem było wycofanie wraz z brygadą kilkunastu
czołowych polityków Organizacji Polskiej, którzy następnie mieli przedostać się do Włoch
do II Korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, dowodzonych przez gen. Władysława
Andersa. Kilku oficerów brygady zbuntowało się przeciwko kooperacji z Wehrmachtem, za
co sąd polowy skazał ich na karę śmierci; nie bez znaczenia jest tu fakt, że dowódcą wywiadu
wojskowego NSZ był kpt. Otmar Wawrzkowicz „Kaczkowski”. Był on osobą, która faktycznie
nawiązała kontakt z Wehrmachtem. Można przypuszczać, że to on był zwolennikiem
polityczno -militarnej współpracy z Niemcami w brygadzie i w Organizacji Polskiej.
Niemcy zamierzali stworzyć z żołnierzy Brygady
Świętokrzyskiej oraz z węgierskich Strzałokrzyżowców
i rumuńskiej Żelaznej Gwardii tzw.
blok antybolszewicki. W marcu 1945 r. w Pradze
odbyło się spotkanie przedstawicieli wszystkich
„zainteresowanych” stron. Dowództwu Antoniego
Szackiego przydzielono niemieckich oficerów
łącznikowych. Brygada stacjonowała już wtedy za
frontem niemiecko-sowieckim, na terytorium Protektoratu
Czech i Moraw w okolicach Brna.
Fot. Displaced Persons
KOMENTARZE HI STO RYCZ NE
Kpt. Otmar Wawrzkowicz, podczas wojny dowódca
wywiadu wojskowego Organizacji Polskiej w Krakowie.
Należał do dowództwa Brygady Świętokrzyskiej i kierował
w Ratyzbonie oddziałem wywiadu wojskowego,
podlegającego II Korpusowi PSZ na Zachodzie (od
sierpnia 1945 r. pod pseudonimem „Marian Kaczkowski”).
Wawrzkowicz współpracował ściśle, przez dowódcę mjr.
Szackiego, z amerykańskim wywiadem CIC.
Po rozmowach z gen. Heinzem Guderianem w Berlinie znajdujący się w niewoli niemieckiej
mjr NSZ Stefan Władysław Kozłowski „Aleksander”, „Kowalski” został zwolniony
i przez obóz jeniecki w Murnau przekazany brygadzie. Po stronie niemieckiej, do czasu
przybycia Kozłowskiego, w rozmowach z Polakami ważną i do końca niewyjaśnioną rolę
odegrali gestapowiec „Tom” (prawdziwe nazwisko Jura Hubert) oraz Hauptsturmführer SS
Paul Fuchs, będący kierownikiem referatu III c gestapo – zwalczanie wroga – w Radomiu.
Nie przypadkiem więc pierwszy zrzut żołnierzy brygady za linie sowieckie, z pomocą niemiecką,
odbył się w okolicach Radomia. Jednak klęska Niemiec hitlerowskich była pewna.
Dowództwo brygady zdecydowało się zrezygnować z protekcji niemieckiej. Idąc marszem
109