Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej nr 10-11/2007

WYDARZENIA
splam naszego nazwiska”. Mama zaś w czasie prymicji powiedziała mu: „Życzę ci, żebyś nigdy
nie wpychał się do pierwszego szeregu. Jak będziesz potrzebny, to cię znajdą”. − „Trzeba
– powiedział kard. Gulbinowicz – jak to u nas na Wileńszczyźnie mówią, trzymać się rzepy,
to znaczy swoich zasad i tradycji. Jeśli coś dobrego wydarzyło się w moim życiu, niech to
będzie ku chwale Boga i ludzi, których spotkałem”.
Postać abp. Tokarczuka przedstawił Mariusz Krzysztofiński z oddziału rzeszowskiego
IPN. Arcybiskup zetknął się z komunizmem, będąc jeszcze alumnem niższego seminarium
duchownego we Lwowie w latach 1939–1941 i 1944–1945. Już wówczas miał na jego temat
wyrobione zdanie. Z chwilą objęcia katedry przemyskiej w 1968 r. został uznany przez władze
komunistyczne za zdecydowanego ich przeciwnika. Uważał, że państwo komunistyczne to
„szatan odziany w szaty prawa”. Głosił, że wszystko należy oprzeć na prawdzie, raz na zawsze
skończyć z komunistycznym kłamstwem. Jego kazania uznane zostały przez komunistów za
bezkompromisowe. Zasłynął także z budowania kościołów bez zezwolenia władz. W latach
1966–1990 na terenie jego diecezji powstało ponad czterysta świątyń, większość „nielegalnie”.
Przy tej okazji tworzyły się nowe więzi społeczne, których podstawą były struktury Kościoła
rzymskokatolickiego. W swej posłudze upominał się o godność ludzką, także na podstawie
prawa stanowionego w PRL. Wiele dokumentów dotyczących abp. Tokarczuka, wytworzonych
przez władze komunistyczne po 1983 r., uległo zniszczeniu. Działania bezpieki wobec
niego były prowadzone
aż do upadku komunizmu
w Polsce.
Metropolita warszawski
abp Kazimierz
Nycz przypomniał
postać biskupa
pomocniczego w diecezji
krakowskiej, Jana
Pietraszki, który
przez trzy lata znajdował
się w najbliższym
otoczeniu wikariusza
kapitulnego biskupa
Karola Wojtyły. Bezpieka
doskonale wiedziała,
kogo warto
i kogo trzeba inwigilować, nie tylko po to, by wiedzieć więcej, ale i po to, by wpływać na
działania wikariusza archidiecezji. Z dokumentów wytworzonych przez bezpiekę przebijało
zaniepokojenie, że bp Pietraszko nie posiadał dostatecznie silnych wpływów w kurii, a władzom
zależało na tym, żeby mieć kogoś, przez kogo można manipulować Karolem Wojtyłą.
Nawet w świetle esbeckich źródeł bp Jan Pietraszko ukazuje się jako człowiek cichy, ascetyczny
i nieśmiały, a jednocześnie konsekwentnie kochający Kościół. Był w swym działaniu
stanowczy, bezpieka nie miała wątpliwości, że niczego odeń nie wydobędzie. Dokumenty
z tej książki są świadectwem jego świętości.
bp
6